Schakel vergroeid met Kamer ENSDAG 31 DECEMBER 1980 TROUWKWARTET PS 13 - RH 15 RlfffiENI^MD— Maarten Willem Schakel (63) Is aan zijn laatste kerstreces bezig als Tweede Kamerlid Alblasserwaard, en het waterschap Overwaard, de ruilverkavelingscommissie voor het CDA. Bij de verkiezingen zal men op de lijst tevergeefs naar Alblasserwaard, adviseur van de Nederlandse vereniging van auto-assuradeuren, Ud zijn naam zoeken, van een ziekenhuis- en schoolbestuur en een aantal commissariaten van onder meer de Hij gaat weg uit de Kamer, maar heeft daarnaast toch nog wel iets omhanden: Nederlandse Middenstandsbank. burgemeester van de gemeenten Noordeloos, Hoornaar en Hoogbloklandvoorzitter Hij zegt dat een verpleeghuis hem heeft gevraagd als voorzitter van het bestuur. Hij van de Protestant ChristeUjke Beroeps goed eren vervoerders, voorzitter van de VACO, heeft gezegd dat ze in juni, na de verkiezing, maar moeten terugbeUen. Dan ziet hij de vereniging van bandenspeolalisten, bestuurslid van een waterleidingbedrijf wellicht een gaatje. door Bram Pols „Er wordt hier gebeden, hoor." De pompbediende geeft nog een klapje op het dak van de auto en beent dan snel naar een volgende klant. Maarten Schakel lacht. „HU geeft me meestal een stemad vies mee. Hij weet dat er vanavond over abortus wordt gestemd." Het polderlandschap rondom de drie ge meenten Noordeloos. Hoornaar en Hoog- blokland ligt er vlak bU- Als dagen mager kunnen zijn, Is dit een broodmagere dag. Maarten Schakel is burgemeester van de- ze drie gemeenten. Het is nog randstad, j maar de 4500 inwoners van alle drie bij elkaar hebben goed de ruimte. De dorpen lijken gestolen uit een vorige eeuw. Scha kel is sterk vergroeid met deze streek. Vier i kilometer verderop, in Meerkerk werd hij geboren als zoon van een kleine midden stander. Knotwilgen in polders, waar de mist in flarden neerhangt. En Schakel houdt zijn pleidooi voor het onderhoud aan de Tiendwegen. .Het zUn voetpaden, die tot het hart van de polder reiken. Er komt geen auto, geen brommer, alleen de voetganger en ze lo pen daardoor de kans verwaarloosd te worden. Ze komen van het „tiendrecht." De oude ambachtsheren hadden het tien drecht. als ambachtsheerlijkheid. Ze kre- gen het tiende deel van de oogst van de pachtboer. Van de hennepoogst, de hooi oogst. Je sprak ook van het krijtende tiend. Een tiende van de nieuwe biggen en kippen. De tiendenaar incasseerde dat voor de ambachtsheer. Die voetpaden zUn dus ontstaan als een weg voor de belas tinggaarder. De kom er nogal eens. Vooral als ik ga trainen voor de Vierdaagse. Het brengt Je ver weg van het aards gewoel. Tientallen kilometers kun Je er uit de voeten." De burgemeesterskamer ln het kleine ge- meentehuls van Noordeloos is niet erg L royaal. Een klein zitje ln de hoek voor het ïzoek. Aan de muur hangen foto's. Maar- en Schakel schudt breedlachend de hand r van de predikant van Taiwan. ..With the compliments of..." Een bode komt om de hoek met een oude kan koffie. De melk zit er al in. leV 1 Schakel schreef een lijvig boek over de historie van Noordeloos. Opgedragen aan mevrouw Veder, de ambachtsvrouwe van het dorp. „Ze la nu dood. Maar ze wilde weten dat ze ambachtsvrouwe was. Er stond hier ook een kasteeltje. Ze had allerlei voorrechten. Een eigen bank in de kerk. een ere-gestoei te, Noordeloos Is een Hoge Heerlijkheid. In die hoedanigheid had ze ook het recht van de zwanendrift, het jachtrecht, het visrecht. Nadat de Duitsers de klok van het kerkje hadden meegenomen heeft zij een nieuwe ge schonken. Haar kinderen hebben er niks meer aan gedaan. Nee, ze was echt de laatste." HU schreef een boek over de watervloe den. die in de loop der tijden de waard hebben geteisterd. „Dat wat betreft de gebundelde zaken. En voor de Jaarlijkse kerstviering voor de bejaarden maak ik elk Jaar een kerstverhaal, dat in Noorde loos speelt. Een milieuschildering naar Felix Timmermans 'Kindeke Jezus in Vlaanderen." HIJ is nu 35 Jaar burgemeester. Oaat er op 1 augustus 1982 uit. een maand later ge volgd door de gemeentesecretaris, die er al een tijd vöór hem was. „Ik weet wel zeker: d'r is onder alle Nederlandse burge meesters niet een die al die tijd in dezelfde gemeente heeft gestaan. Er zal er zelfs nauwelijks een zijn met 35 dienstjaren. Ik was de Jongste op m'n achtentwintigste en ben nu zo stiekemweg de oudste." Hij was zes jaar werkloos als onderwijzer en kreeg uiteindelijk in '41 een aanstelling op een Mulo in Oorinchem. De oorlog speelt de belangrijkste rol ln het leven van 8chakel. ..Het begon toen de Duitsers mij ln de nacht van 26 op 27 oktober '43 thuis wilde arresteren vanwege mijn verzets activiteiten. Ze hadden het huis aan het Merwedekanaal omsingeld, maar de wa terkant over het hoofd gezien. Ik ben over de Merwede gezwommen en ln de Lang straat ondergedoken. Bij de groep André ln Sprang-Capelle ben ik full-time verzets man geworden." Naderhand zat lüj ondergedoken in de dorpen, waar hij nu de eerste burger van is. Hij ontkwam op het nippertje aan liquidatie, toen hij ln april '45 werd gear resteerd met een wapen en verzetsge- schriften. „De noodgemeenteraden na de oorlog hebben invloed uitgeoefend op Den Haag om mij hier burgemeester te maken. Ik was hier commandant van de knokploeg ge weest en later landelijk commandant van de strijdkrachten. Dat hing rechtstreeks sa men met mijn benoe ming." In het begin van de Ja ren zestig houdt de wel bespraakte burgemees ter van AR-huize gere geld spreekbeurten. „De basis heeft me toen gepousseerd om Kamerlid te worden. Zelfs een beetje tegen de wil van de partijlei ding in. Ik vertegen woordigde geen bijzon dere categorie. In die tijd moesten er op een AR-lUst ln ieder geval hervormden, gerefor meerden, christelUke gereformeerden en ar tikel 31-ers staan. Ik ben gewoon gerefor meerd. Daar hadden ze er altijd genoeg van. En verder moesten er verschUlende dlsclpli- nes in. Bondsmensen en zo. En een burge meester. In elke fractie zat toen nog een burge meester. Zelfs bU de so cialisten. Van 81een combineerde zUn Ka merlidmaatschap met het burgemeester schap van Den Briel. Oeertsema met Wasse naar. Zelfs de SOP had Kodde uit Zoutelande met zijn Zeeuwse boe renpak. WU hadden Verkerk uit Boskoop. Toen die er ln '63 mee stopte ben ik ln dat gat gedoken." „Elke zichzelf respecte rende parUJ had een burgemeester ln zUn fractie. Dat is volko men anders geworden. Zowel het burgemees terschap als het Ka- merUd-zlJn heeft veel meer 'om de hakken' gekregen. Het is niet meer te combineren moet lk zeggen, nee." „Maar mijn dorpen zijn klein, het ls Inmiddels een goed georganiseerd bedrijf. In een kleinere fractie zou het uitgeslo ten zUn. In de CDA- fractle kan het nog." 'Andere stijl'a „Met 49 leden komt er individueel niet zoveel op Je af. En al die leden zijn uit op werk en als je dus wat rustiger ope reert vindt men dat prima." „De Kamer ls zich wel steeds meer in detail gaan begeven. De laatste week voor zo'n kerstreces Uep alUJd al uit, maar de agenda was niet zo verbrokkeld. Dat gede- tailleer, daar heb lk me nooit in begeven. Het aantal schrifteUjke vragen, dat ik heb gesteld, is zeer beperkt. Ik heb een andere stijl. Als ik meen dat er iets niet klopt, dan ga ik naar het departement om er achter te komen wat er loos ls en er iets aan te doen. Ik heb geleerd dat Je langs die weg meer bereikt." „Betogen van papier. Ik heb me voorgeno men om dat nooit te doen. Op die manier verhinder Je Jezelf te verliezen in details. Ik herinner me dat de socialist Bommer klaagde aan het adres van minister Van Aartsen van verkeer en waterstaat, dat de memorie van toelichting op de begroting slechts vUf pagina's besloeg. Daar mocht best wat meer beleidsvoornemen en ver dediging in. Dat was zestien Jaar geleden. Hij zUn nu boekwerken. De ministeries beginnen steeds weidsere terreinen te bes laan. En Kamerleden krijgen een enorme bestafflng. Ze hebben hulpkrachten, die straks zelf schriftelijke vragen gaan stel len, terwUl het KamerUd alleen nog z'n handtekening hoeft te zetten. Het wordt heel onpersoonüjk. En die stafmedewer kers willen zich straks ook waar gaan maken." Lawines moties „Hetzelfde zie Je met motie. Er worden lawines van die dingen Ingediend. Geen bewindsman die zich over zo'n stroom nog druk kan maken. Als er vroeger een motie werd ingediend, dan sloeg Je de Kamer op tafel, zodat de koppies stonden te rin kelen." Als KamerUd een eenUng door strakke globale betogen, zo uit het hoofd. Als fractieUd een eenUng, die zich niet heeft verbonden aan mede-a.r.-leden, die het kabinet slechts wlUen gedogen. Binnen de groep a.r. genoten staat hij alleen, als andere a.r.-fractieleden zich zo sterk be roepen op hun geweten. „In de fractie heb lk niet vaak het woord. Maar als ik het heb wordt er wel geluis- I terd. Er zUn er in de fractie die geen vergadering bijwonen of ze hebben het woord. Zulke mensen moeten wel beseffen dat je op die manier nauwelijks kan ope- Over de dissidenten: „De procedure van kandidaatstelling heeft geleden aan een gebrek aan belangstelling van een brede laag van mensen. Daardoor is deze a.r.- stroming duldeUJk oververtegenwoor digd, gelet op de basis van de ARP. Dat is niet goed, het geeft kortsluitingen. Het heeft ook tot persoonUJk onaangename consequenties geleld voor een man als Hans de Boer. Hij was bedoeld als de landeUjke kandidaat voor de ARP, maar nu zal hij op een enkele regionale lijst voorkomen. Dat is een opdoffer. Jan Nico Scholten zal er niet bij zijn als de Kamer wordt beëdigd. Hij moet hopen dat de fractie zoveel bewindslieden levert, dat hij zUn rentree kan maken." „Ik vind echt niet dat Je als volksvertegen- woordiger zo'n beetje de buikspreker moet zUn van wat de basis te zeggen heeft. Maar als je als KamerUd zo ver voor je eigen optocht uit gaat lopen, dan ben Je de aansluiting op zeker ogenblik natuurlijk wel kwUt. Dat heeft zich voltrokken en het CDA zal het een beetje recht trekken. Emotioneel heb ik met het verdwUnen van de ARP wel moeite. Maar ik ben ook soepel genoeg van geest om me te realise ren dat, wil een chrlsteUJke leefgemeen schap deze eeuw nog wat sturing geven, de zaak wel op één noemer moet worden gebracht." Hij praat gemakkeUJk. Doorlopend geba rend. Zegt dat Goudzwaard en de zUnen geen beweging zuUen vormen, die een lang en invloedrijk leven is beschoren. „Ik be twijfel of ze wel met een eigen UJst zuUen komen. Mijn ervaring van de laatste tien jaar is dat afspUtsingen niet meer beta len." Ook voor de RPF, de Reformato risch PoUtieke Federatie, ziet Schakel geen toekomst: „De zaak waar Leerling zich nu zo druk over maakt wordt van avond besUst, naar lk schat met een stem voor of tegen." Abortus. HU zegt er moelUJke nachten mee te hebben gehad. „Je gaat een rege ling voor Je rekening nemen, waar je als christen nooit voor kunt voelen. Als Ka merUd kun Je er alleen niet vriJbUJvend over delibereren. Het gaat om het rege ringsontwerp of de lengte geven aan het initiatief van PvdA of D'66. Mijn eigen mening Ugt natuurUJk nog ver van het regeringsontwerp. Maar gebleken is dat voor een mening als de mijne slechts eenderde van de Kamer te krijgen ls. Je moet aUeen wel beseffen dat Je er als één van de 150 mede-wetgevers zit. Je kunt de keus ontlopen door als KamerUd te be danken." Afschuwelijke keus aam „BU de kernwapens moet Je ook zo'n af- schuweUJke keus maken. De meningen liggen niet zover uit mekaar. Het gaat in wezen om andere taxa ties. Hoe voorkom je dat de bezetter over Je komt, hoe hou Je die buiten de deur. Er is niemand die kernwa pens op zichzelf kan goedpraten. De geko zen methodiek om een bezetter buiten de deur te houden ls niet zozeer een fundamentele kwestie. Maar als je een oorlog door en door hebt gevoeld, dan is het Je alles waard om die bezetter hoe dan ook verre van Je te hou den. Bijvoorbeeld door hem bijvoorbaat af te schrikken." Aantjesa^HBi De kwestie Aantjes is voor Schakel een min of meer afgedane zaak. Zijn mening ls bekend. Aantjes moet niet te rugkeren in de kamer. Het zou onverstandig zijn, omdat zijn per soon inmiddels veel weerstanden oproept. „Vijftig CDA-leden moeten aUemaal vol waardig kunnen func tioneren. Je bewijst het CDA geen dienst met zijn terugkeer en hem zelf zeker niet. Er zijn functies te over, waar Aantjes zUn buitenge wone kwaliteiten kan inzetten." Schakel kan worden gezien als de dissident binnen de a.r.-fractiele- den. Zijn opsteUing in zaken waar Zuid-Afri- ka ter sprake kwam is immer duideUJk ge weest. Hij heeft veel contacten met Zuid- Afrika gehad en is naar de mening van velen lang niet kritisch ge noeg. In wat actueler verband geldt iets der- geUJks voor Taiwan. „Ik heb het land met eigen ogen aan schouwd. Na de oorlog heeft het zich geweldig ontwikkeld. We hebben in toenemende mate handelsbetrekkingen met het land. Er wonen zeventien miljoen hardwerkende mensen. Diplomatieke banden kunnen we er moeilijk mee hebben; het land is in oorlog met de volksrepubUek en die hebben we nu eenmaal wel erkend. Naar mijn Idee moeten we er buiten-diplo matieke banden mee onderhouden, de handel met dit land groeit. Het is niet vergelijkbaar met Zuid-Afrika. Er is maar één bevolkingsgroep, en dus geen apart heid. Maar het land is nog wel in staat van oorlog en kan zich dus geen vrijheden veroorloven. Communisten worden streng in de gaten gehouden." .En gevangen gehouden? „Ja, ze worden sneller opgepakt dan hier. Maar als zoiets je weerhoudt waar kun je dan nog gaan in de wereld? Het hele Afrikaanse continent bestaat uit onafhan kelijke staten waar de bovenliggende par tij de rest uitroeit, in het gevang stopt en van de macht weghoudt. Maar in het algemeen ga ik dat in zo'n land niet ter sprake brengen. Met die intentie ga ik er ook niet heen. Kijk, we zijn uitgenodigd door de regering daar. Er zijn meer CDA'ers geweest en ook WD'ers. Ik ge loof niet dat er leden van de PvdA zUn geweest." Zuid-Af rikai dat hier een ontzagwekkend moeilijk sa menlevingspatroon functioneert. Waar ik tegenwoordig wel anders tegen aankijk is de enorme weerstand in de niet-blanke bevolkingsgroepen. Die heb ik tien jaar geleden niet ontdekt. Dat is niet een wijzi ging van nüjn opvatting, maar een andere taxatie. Ons westerse democratische stel sel van 'one man, one vote' zou de onder gang van Zuid-Afrika betekenen. De grootste gekleurde groep zal de rest hard handig onderwerpen. Goed, nu is het om gekeerde wel het geval, maar de economi sche structuur blijft behoorlijk overeind." „Gemengd huwelijk, daar heeft de staat zich niet mee te bemoeien. Verschil in beloning voor hetzelfde werk en de kleine apartheid, dat zijn mensonterende zaken. Maar een goed alternatief, waarbij de blanke toch aan zijn recht komt, dat zou ik niet weten. Daarom ben ik voorzichtig ln nüjn kritiek. Maar als je in Nederland zo voorzichtig bent, zit Je al op een hele verkeerde toer. Die weelde wil ik me toch maar veroorloven, aan scherpe kritiek doe ik niet mee." „Vroeger dacht ik: grosso modo voelt men zich nog wel aardig in het systeem. Daar ben ik op teruggekomen. Echte democra tie is desastreus, er moet een vorm gevon den worden, waarbij ook de niet-blanke bevolking aan zijn recht komt. Democra tie betekent het eind van de economie, maar ook voor Indiërs, blanken en andere minderheden, verschillende bantoes. Ra cisme wordt dan met racisme vergolden." „In Tanzania wordt het land ook onder een dictatuur op poten gezet, kijk naar Chili onder Allende, alleen in Zuid-Afrika vinden we zoiets fout." Rechtse ARP'er mmm Schakel staat wat die mening betreft ver naast de lijn van de oude ARP. Maar ook in de kemwapenzaak staat hij als „rechtse ARP'er te boek". Men maakt hem verwij ten, als zou hU zijn christen-zUn niet radi caal genoeg uitleggen. „Het IKV. Ik heb er vergaderingen meege maakt, die me heel slecht bekomen zijn. Als Je ln de schoenen wordt geschoven dat je oorlogshitser bent, een onchristeüjk bewapenaar, dan ls er geen basis meer om met elkaar van gedachten te wisselen. Dat heb ik bitter ervaren in de vredesweken. Daar was weinig Vrede bij. Nee, aan die discussie onder de schutse van het IKV doe ik niet meer mee. Je wordt aan de schandpaal gespijkerd. Geschreeuw. Hete koppen, kouwe harten. Als je eikaars in tenties in twijfel trekt, moet je niet meer praten." „Avonden. Ik heb wel gemerkt, dat je ervoor werd geïnviteerd om als schand paal te dienen, zo zwaar werd er op de man gespeeld. Dat is niet goed voor je hart. Ik weet niet hoe breed dat gevoelen gespreid is. De begeerte naar vrede is uiteraard zeer breed gespreid. Maar de materie moet worden verwerkt. De stap naar complete ontwapening is snel gezet. Je inzetten voor de vrede door aan kernbewapening te doen, daar is meer aan uit te leggen dan om het ln naam van de vrede maar niet te doen." HU moet naar de Kamer. De oude ge meentesecretaris legt hem een map met brieven voor ondertekening. Huurrestitu- ties. Later, op zUn kamer aan het Binnenhof komt het gesprek weer op Zuid-Afrika. Het ls een wat kille kamer. Op het bureau een vuistdikke map met moties en amen dementen, die ter stemming zullen ko men. Achter het bureau een stretcher voor kalme stonden. „In de felle kritiek op Zuid-Afrika wordt naar nüjn idee te weinig verdisconteerd Betogingen Het gesprek verlegt zich. Groeperingen, die op allerlei manieren de besluitvorming van de Kamerleden willen beïnvloeden. Pater Koopman prevelt in de winterkou een gebed voor het ongeboren kind. „Het Nederlandse parlement laat zich niet zo gemakkelijk pasklare oplossingen van buitenaf aanreiken. De invloed van dit soort clubs wordt overschat. Er wordt veel meer aan persoonlijke en eigen afweging gedaan dan de spraakmakende gemeente wil doen geloven of aan de borreltafel wordt verkondigd. Er wordt nogal wat voor niks betoogd. Stormlopen tegen de loonmaatregel, dat was fantastisch, maar de loonmaatregel ging natuurUjk wel ge woon door." HU spreekt lachend over de „kinderkruis tocht voor Veronica", acht jaar terug. „Het is allemaal niet nodig. Als men argu menten kan aanreiken, dan overwegen we die in de besluitvorming, dat spreekt Maar je kunt ze ook schriftelijk aan ons kwUt." Schakel geniet zichtbaar van alles wat er in dit huis omgaat. HU heeft zo ongeveer de meeste ervaring van alle Kamerleden met het bedrijf. HU is ermee vergroeid en het is moeizaam weg te denken uit zijn bestaan. De statu ten van de ARP hebben hem verboden op grond van zijn leeftijd nog eens vier jaar in de bank te zitten. Daarmee valt een belangrijk deel van zijn levensvulling weg. Het ogenblik van de verkiezingen komt steeds dichterbij. Het zal een trieste aan blik zijn om Schakel in zijn bank te zien ontbreken. En de afstand tussen nu en dan wordt almaar kleiner.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 15