)iakonessen: een
jitstervend ras
De zomerprogramma's
liggen voor u klaar!
Rabobank Q
De grenzen van het lidmaatschap van de PvdA
Renault: België moet minder
Japanse auto's importeren
Johannes legt hun geschiedenis vast
levelhebber
a ïvreden over Unifil
Noodfonds EG
op de helling
BF-Nedcrland koopt Verdugt
'Olieprijs tot
medio 1981
ongewijzigd'
Wie het eerst boekt,
boekthetbest.
Willen de socialisten een 'stammen-oorlog'?
m lüAG 29 DECEMBER 1980
TROUW/KWARTET
or Fred Lammers
(STERDAM Vroeger wa-
i ze vertrouwde figuren in
straatbeeld. Tegenwoor-
kom je ze nauwelijks meer
en: diakonessen, de liefde-
iters van het protestantis-
Ze hebben hun tijd ge-
Het begrip diakones is
aflopende zaak. Steeds
:er nemen andere instellin-
i en organisaties hun taak
K
id
ds. Antonie Johannes, predl-
jt- directeur van de Lutherse Dia-
lessen Inrichting en het daaraan
ionden Luthers Diakonessen Zie-
huis in Amsterdam is deze ont-
keling aanleiding geworden zich
Ie historie van de diakonessen, die
na een eeuw op het gebied van de
ondheidszorg en het maatschap-
Ijk werk pioniers zijn geweest, te
diepen. Nu vaststaat dat het zie-
ihuis van de diakonessen binnen
kele jaren zal opgaan in een groot
i utraal ziekenhuis, dat in Amster-
na m-Noord zal verrijzen, is hij die
jigheid als een soort opdracht gaan
i. „Voor later moet worden vastge-
l wat diakonessen hebben hete
nd voor de samenleving. Het is een
ikje historie dat niet verloren mag
in", vindt ds. Johannes. „Nu zullen
r die fusie de Lutherse diakones-
i niet werkeloos worden. Op het
enblik zijn van de dertig dlakones-
i nog maar twee actief, de overigen
n. zoals dat in vaktermen heet,
™^stend.' Intredingen zijn er even-
i. Dat is voor het laatst gebeurd op
eer d
CHIPHOL (ANP)" Het door VN-
*ch oepen gecontroleerde gebied in het
i 71 liden van Libanon telt momenteel
igeveer 200.000 inwoners. Dat is vijf
er zoveel als vlak na de grote l&raë-
iche inval in Zuid-Libanon in 1978.
en ontvluchtten vele bewoners dit
lied. waardoor er slechts 40.000 in-
lers overbleven. Dit meldde iuite-
6r«*nt-generaal J. G. Roos, de bevel-
ebber der landstrijdkrachten zater-
21 ig bij aankomst op Schiphol. Hij
et in dit gegeven een bewijs voor de
ap<|5sitieve bijdrage die van de aanwe-
;heid van de VN-troepen uitgaat.
)e stabiliteit in het gebied is voor de
woners duidelijk toegenomen."
>e bevelhebber arriveerde -zaterdag
schiphol, terug van.,een jterstbe*.
oekaan het Nederlandse Unlfil-deta-
chement. Hij zei dat de verschillende
>artijen in heel zuidelijk Libanon de
aatste tijd veel harder tegenover el-
aar zijn gaan staan. „De spanning
ussen die partijen is enorm toegeno-
ïen." aldus de bevelhebber.
.uitenant-generaal Roos is ervan
vertuigd dat de. vredesopdracht .die
e VN-eenheid nu is toegemeten, tot
iet uiterste wordt vervuld. „Maar de
levolking wil meer. ZIJ wil dat de
Inifil-troepen veel harder gaan op
reden, waarvoor de huidige vrede-
opdracht echter geen mogelijkheid
ledt."
Ds. A. Johannes
25 mei 1965, kort voor mijn komst.
Toen heette het trouwens al geen
inzegening meer, maar Installatie.
Het was een sobere plechtigheid in de
huiskamer, de centrale ontmoetings
plaats van ons huis. Voor de oorlog
ging een inzegening gepaard met veel
uiterlijk vertoon. Dat waren aangrij
pende plechtigheden, die honderden
mensen trokken, meestal in de Ronde
Lutherse Kerk."
Kloostergemeenten
Het was in die Jaren een soort protes
tantse kloostergemeenschap waar Je
intrad, al vindt ds. Johannes dat Je
die vergelijking eigenlijk niet mag
trekken. „Zo'n intrede van een diako
nes was inderdaad minder definitief
dan die van een kloosterlinge. Toch
was het de bedoeling dat het een
beslissing voor het leven was. een
vrijwillig afzien van het huwelijk. Als
zo'n diakones later toch een man te
gen het lijf liep en ging trouwen werd
ze er door haar mede-dlakonessen wel
op aangekeken. Zoiets deed je niet,
na je belofte te hebben gedaan."
Dat is nu al lang verleden tijd. Voor
dat alles geschiedenis is geworden
wat met die diakonessen heeft te ma
ken wil ds. Johannes zich van zijn
taak hebben gekweten. Als hij vol
gende maand zal zijn afgetreden als
vijfde en tevens laatste predikant-
directeur (er komt geen vervanger)
zal hij er zich Intensief mee bezighou
den. „Uiteindelijk moet het leiden tot
een eenvoudig boek. Het zal over een
paar Jaar kunnen verschijnen, omdat
het grote werk in feite achter de rug
is."
„Het wordt geen boek over zo maar
eenziekenhui$, al denken de meeste
mensen daar in de eerste plaats aan
6ls'*het Löthéxse' aan de Koninginne;
weg ter sprake komt. Dat diakones-
senwerk gaat veel dieper," zegt ds
Johannes met de meeste nadruk.
„Het was in oktober 1886 dat de eer
ste Lutherse diakones uit het Duitse
Bielefeld naar Amsterdam kwam, een
paar maanden later gevolgd door nog
twee zusters. Zij vestigden zich op
een bovenhuis aan het Rembrandt-
plein, waar nu Schiller zit. Het werd
in Januari 1887 ingewijd als Lutherse
Diakonessen Inrichting."
Amsterdam
Vanuit dat bovenhuis gingen de zus
ters de stad in om te doen wat hun
handen vonden om te doen. In het
begin deden ze dat als assistenten
van de lutherse predikant. Na een
paar Jaar verhuisden ze naar de
Bloemgracht, waar ze dank zij de
bemiddeling van de gefortuneerde
dames Insinger en Borski, een royaal
herenhuls konden betrekken. Het
werk van de zusters omvatte in grote
lijnen de diensten die nu door de
kruisverenigingen worden verricht:
ziekenbezoek, het verstrekken van
verplegingsmateriaal, het verzorgen
van zieken en bejaarden. Daarnaast
organiseerden de diakonessen naai-
kransjes. Nu lachen we daarom, maar
destijds voorzagen ze in een behoefte.
Diakonessen hadden ook in de gaten
als er op bepaalde adressen gebrek
was aan brandstof en kleding.
„Zo werden de diakonessen zowel zie
kenverzorgers. maatschappelijk
werksters als verenigingsleidsters en
dat zijn ze lang gebleven. Hun zorg
voor zieken nam een grote vlucht,
omdat de wijze waarop zij die taak
uitoefenden wij en zijd werd ge
roemd. Het helpen van de naaste in
nood zagen zij als een levensopdracht
en dat kwam in de praktijk duidelijk
naar voren." In 1894 waren de diako
nessen begonnen aan huls zieken te
verplegen. Voor dat doel werden een
paar kamers aan de Bloemgracht in
gericht. In het nieuwe diakonessen-
huis, dat in 1898 werd geopend, kreeg
die ziekenverpleging nog meer in
houd.
Bijzaak
„Maar het was toch bijzaak. Het was
in de eerste plaats een diakonessen-
huis met daaraan verbonden een zie
kenhuis. Het doel van de diakones is
niet een ziekenhuis te exploiteren
maar vanuit de kerk overal in de
wereld waar nood is te helpen. De
diakonessen vormden met elkaar niet
alleen een formele gemeenschap,
maar heel duidelijk een godsdiensti
ge gemeenschap van vrouwen die
werkten vanuit hun gejodl. Dat y/erk
kon overal zijn. In de loop der jaren
zijn diakonessen uitgezonden naar al
le delen van het land en ook over de
grenzen om te helpen in wijken, plat
telandsgemeenten, kinder- en bejaar
denhuizen en herstellingsoorden. Dat
gebeurde steeds vanuit het huls. Dat
bleef hun basis. Daar keerden ze uit
eindelijk ook terug. Vanuit de kapel,
die in het leven van een cfldkbnes een
hèel belangrijke plaats inneemt, wer
den en worden ze als het enigszins
mogelijk is uitgedragen naar het spe
ciale zustergraf op Sorgviiet."
De klok is echter niet terug te draai
en. Ook in Duitsland en Zwitserland,
Diakonessen anno 1920
waar het dlakonessenwezen eens
bloeide, daalt de belangstelling bij
Joffers" om in te treden. Het tijdperk
van de diakonessen spoedt ten einde
en daar heeft ook ds Johannes zich
maar bij neer te leggen, hoe jammer
hij dat ook vindt.
Verlies
„Het is een verlies voor de samenle
ving. De hulpverlening aan de men
sen is in deze tijd opgesplitst in aller
lei specialismen. Dat is aan de ene
kant goed, omdat je dan in noodge
vallen optimaal kunt helpen. Maar ik
betreur het dat hierdoor de kerk er
eigenlijk niet meer aan te pas komt,
alleen kan doorverwijzen. Vroeger
was men niet aangewezen op een of
ander bureau, maar zagen degenen
die hulp kregen meteen duidelijk dat
de kerk attent was. Via de diakones
sen kon de kerk zich ogenblikkelijk
present stellen. Die diakonessen wa
ren een visitekaartje van de kerk. Als
Je vroeger een diakones op haar fiets
je door weer en wind zag gaan wist je:
daar gaat iemand van de kerk om te
helpen. Dat dit nu niet meer zo is vind
ik een gemis, met alle waardering
voor alles wat er door anderen wordt
gedaan."
Dat gemotiveerd zfiri,'óat je opoffe
ren .voor je. medernens en genoegen
nemen met een'klein zakcentje, dat
willen leven vanuit het evangelie, het
echte praktisch christendom zijn za
ken die ds Johannes bij zijn studie
sterk aanspreken. „Wat me zo treft is
dat deze vrouwen, de een meer dan de
ander, hun gemeenschap niet alleen
hebben opgevat als een werk. maar
als een geloofsgemeenschap. Hun
werk werd* bepaald door hun-geloof;;
"Zö&të'jfce 'dat als"iiiSk6iïéssen vancfe'
kerk beleefden."
Dit voor het nageslacht op schriftzet-
ten is een noodzaak, meent ds Johan
nes. Vandaar dat hij zich er met over
gave aan wijdt.
Foto's Eraia Verhejen
BRUSSEL (Reuter) Het besluit
van het Europese parlement om een
noodfonds op te richten voor slacht
offers van de aardbevingsramp in Ita
lië en voor de gebieden in Europa die
het zwaarst door werkloosheid wor
den getroffen, is op losse schroeven
komen te staan nu Frankrijk weigert
hieraan mee te betalen.
Vorige week woensdag besloot het
parlement tot oprichting van dit
fonds, ter waarde van ongeveer 800
miljoen gulden. Het bedrag werd op
gevoerd als extra post op de aanvul
lende begroting van 1980 die nog door
de commissie moet worden goedge
keurd. Frankrijk weigert echter be
slist aan het foncls bij te dragen,
onder het motto dat het „niet legaal"
is, het fonds op de aanvullende begro
ting van 1980 op te voeren. West-
Duitsland, België en Nederland heb
ben zich eveneens tegenstanders ver
klaard, maar geen van deze landen
heeft tot nog toe laten weten niet
bereid te zijn aan het fonds bij te
dragen.
Volgens deskundigen is het mogelijk
dat, als Frankrijk niet van standpunt
verandert, de Europese commissie de
hele zaak zal moeten uitvechten voor
het Europese hof van justitie. Het zou
de eerste keer zijn dat een dergelijke
procedure plaatsvindt.
BRUSSEL (AP, Reuter) De
Franse Renaultfabriek heeft
de Belgische overheid ge
dreigd, investeringen en acti
viteiten drastisch te zullen
verminderen als dit land zich
niet bereid toont, aanmerke
lijk meer moeite te doen om
de Japanse auto-importen te
rug te dringen.
Renault heeft in het Belgische Haren
een vestiging waar circa vierduizend
mensen werk vinden. Het concern
heeft het plan in Haren een investe
ring van 70 miljoen gulden te plegen.
Renault heeft echter meegedeeld de
ze investering voorlopig niet te' ple
gen, „totdat is gebleken hoe loyaal de
Belgische overheid zich opstelt te
genover de Franse autofabriek".
De Japanse export van motorvoertui
gen zal dit jaar groter zijn dan ooit
tevoren. De Japanse bond van auto
fabrikanten verwacht dat de uitvoer
zal uitkomen op rond de zes miljoen
personenauto's en bedrijfsvoertui
gen. Verleden jaar bedroeg de uitvoer
4,5 miljoen stuks.
Gedurende de eerste tien maanden
van dit jaar heeft Japan al 4,96 mil
joen voertuigen uitgevoerd vergele-
TiEL-(ANP); Het chemische bedrijf
Verdugt in Tiel wordt overgenomen
door British /Petroleum (BP) in Ne
derland. Voor de circa honderd perso
neelsleden van Verdugt heeft deze
overname (per 1 januarivolgens BP
geen gevolgen. Er wordt zelfs gedacht
aan uitbreiding van het Tielse be
drijf, dat tot nu toe eigendom was
van Internatio-Müllgr.w -
Vêfdügt produceert als enige in Ne?
derland bepaalde zouten, die worden
gebruikt in de levensmiddelen-, vee
voeder- en farmaceutische industrie
ën. Het Tielse bedrijf was de laatste
jaren herhaaldelijk in het nieuws. Na
een gifaffaire vele jaren geleden (de
plantengroei rond de fabriek in het
centrum van Tiel werd behoorlijk
aangetast) is de „gevaarlijke" afde
ling landbouwchemicaliën van Ver
dugt eind 1978 verkocht en overge
plaatst naar het op dat gebied gespe
cialiseerde bedrijf Luxan in het Gel
derse Eist. Enige tientallen Verdugt-
werknemers maakten .-deze,«verhut-,,
zinjj mee. - -
Na die tijd was er een aantal keren
sprake van een overname van Ver
dugt. BP-Nederland was al eerder
kandidaat-koper, maar zag twee jaar
geleden nog van overname af.
ken met 4,56 miljoen in het hele afge
lopen jaar. De uitvoer naar de Vere
nigde Staten bedroeg 1,96 miljoen
stuks tegen in 1979 2,07 miljoen.
NICOSIA (AP, AFP) De prijs voor
ruwe olie zal in ieder geval tot eind
mei volgend jaar. en mogelijk zelfs
iets langer, op het huidige peil ge
handhaafd blijven. Dit heeft de mi
nister van oliezaken van koeweit
meegedeeld aan het blad 'middle
East Economie Survey', dat is gespe
cialiseerd in olie^aangelegenheden.
Hij voegde eraan toe dat de meeste
OPEC-anden genoegen zullen nemen
met 35 dollar per vat (van 159 liter) iri
plaats van de 36 dollar, die na de
laatste bijeenkomst van de OPEC-
leden op Bali is toegestaan. Volgens
de Koeweitse minister zullen de Afri
kaanse landen niet de toegestane 41
(JOBftTJkf V&t, iriè&r '40 dollar vfcgen
De olieminister denkt dat de olieprij
zen ook na mei, wanneer de halfjaar
lijkse bijeenkomst van de olielanden
plaatsvindt in Genève, gehandhaafd
blijven op het huidige peil, omdat
tegen die tijd een overschot op de
oliemarkt wordt verwacht.
Nederlands schip op
kii 'ranse kust gestrand
ORDEAUX (ANP) Een klein Ne-
lerlands vrachtschip de „Denzo", Is
aterdagmiddag bij een storm in de
lolf van Gascogne aan de grond ge-
open op de Franse kust. De beman-
ling werd door helikopters van boord
thaald en in veiligheid gebracht.
lerder was een poging van een sleep-
■"ïot om het schip naar rustiger water
brengen mislukt.
rdt
«IRC
ijd
ADVERTQjJfg
door H. M. Franssen
In Trouw van 8 Juni 1979
mocht ik het Podium beklim
men om aan mijn oud-colle
ga's in de Tweede Kamer het
advies te geven: aanvaardt
snel het wetsontwerp van de
ministers De Ruiter en Gin
jaar tot regeling van het af
breken van zwangerschap. Ik
zei dat zonder enthousiasme,
maar omdat deze onzalige
zaak snel de wereld uit moest.
De Nederlandse politiek is bo
vendien te lang met deze last
bezwaard geweest. Ik voegde
er nog aan toe: „hoe minder
discussie hoe beter. Er Is in
1976 al zo veel gezegd."
Mijn wens dat het wetsontwerp aan
genomen zou worden is vervuld. Ik
ben er gewoon heel dankbaar voor.
Breedveld heeft in Trouw van zater
dag 20 december terecht geconsta
teerd, dat hier sprake is van een door
braak in het CDA. Het bekwame en
wel overwogen optreden van de mi
nisters De Ruiter en Ginjaar verdient
alle lof.
De andere wens, snel aannemen en
weinig discussie, werd niet gehono
reerd. Het duurde lang en de woorden
waren vele. Misschien zal de lezer nu
mompelen: waarom ga Je er dan nog
op door. Omdat de discussie over het
aannemen van het wetsontwerp een
richting Inslaat, die voor het Neder
landse politieke leven bedenkelijke
gevolgen kan hebben. Ik doel niet In
de eerste plaats op opmerkingen van:
„aangenomen met de kleinst mogelij
ke meerderheid" of „betuttelende
wet" of „Nljhof maakt de dienst uit".
Allemaal onzin. Bij het constateren
van die kleinst mogelijke meerder
heid wordt gemakshalve vergeten,
dat vijf tegenstemmers zo stemden
omdat zij het nu aangenomen wets
ontwerp te lichtvaardig vonden. Wan
neer het oprecht zoeken naar een
norm tot bescherming van het men
selijk leven als betuttelen van tafel
wordt geveegd, vraag Ik mij af wat
dan nog wel voor regeling door de
wetgever in aanmerking zou komen.
Nijhof van DS'70, éénmansfractie,
stt-mde uitstekend gemotiveerd,
vóór, maar hij maakte daardoor nog
niet de dienst uit Ieder van de 76
voorstemmers droeg evenveel tot de
beslissing bij. Voor menigeen was dat
een moeilijke zaak. Mijn bewonde
ring ging vooral uit naar mevrouw
Van Heel-Kasteel, omdat ik haar ach
tergrond wat kende en daardoor kon
vermoeden hoe zij tastend het onder
scheid had gezocht tussen hetgeen zij
zelf als moreel geboden achtte en wat
zij als deel van de mede-wetgever
voor allen die het zou aangaan in een
wettelijke regeling vastgelegd wilde
zien.
'Non-politiek'
Hoogst merkwaardig was ook de op
merking van Roethof in de Volks
krant, dat de Kamermeerderheid
„non-politiek" was opgetreden. Mo
gen argumenten, die christenen aan
hun christen-zijn ontlenen geen poli
tieke waarde hebben? Moeten die
voor iedere andere reden wijken?
Ik wil open uitspreken, dat ik ernsti
ge onvrede heb met de wijze, waarop
de PvdA-fractie in deze heeft geope
reerd: met het doordrammen; met
het te enenmale weigeren om ook
maar naar een begin van een compro
mis te zoeken. Uit eigen ervaring weet
ik dat, althans tot 8 juni 1977, in de
PvdA-fractie geen stemdwang be
stond.
Toen ik in dé persverslagen las dat
ook de zieke leden van de fractie naar
de stemming waren gehaald, bekroop
mij even de vrees, dat het ditmaal
anders zou zijn geweest. Dat kan na
tuurlijk niet zo zijn, maar toch zou
den vele leden van de PvdA wel wil
len weten, waarom geen enkel lid van
de fractie zich vóór dit verstandige
wetsontwerp heeft kunnen uit
spreken.
Nog niet zo lang geleden stond in dit
blad over de volle breedte van een
pagina een advertentie, die de lezers
van Trouw opriep de PvdA nu te
steunen en lid te worden van die
partij. Er zijn inderdaad veel goede
punten in het programma van de
PvdA die deze aanmoediging recht
vaardigen. Maar mag ik constateren,
dat de houding van de fractie van de
PvdA in de zaak van regeling afbre
king zwangerschap velen van dege
nen, die misschien van plan waren
aan die opwekking gehoor te geven,
omdat zij het verlangen van structu
rele maatschappelijke verbetering
delen, op zijn zachtst gezegd opnieuw
heeft gefrustreerd?
Commentaar
Het meest verstandige commentaar
op het gebeuren stond in de NRC van
vrijdag 19 december, waar gesigna
leerd wordt, dat er niet alleen een
redelijke kans is dat het nu eindelijk
tot een regeling van het abortus
vraagstuk komt, die de inmiddels ge
groeide praktijk niet frustreert, maar
bovendien dat het hier gaat om een
regeling, waaraan het overgrote deel
van het CDA zich heeft willen com
mitteren, hoe aarzelend ook.
De commentator gaat verder: „De
gebondenheid van het CDA aan deze
regeling is geen kleinigheid. Voorko
men lijkt daarmee, en dat is vooral in
provincies als Noord-Brabant en Lim
burg van betekenis, dat er rondom
een alternatief van nlet-confessionele
afkomst als dat van PvdA en D'66 een
soort nationale stammenoorlog tus
sen 'christenen' en niet-christenen'
zou ontstaan met alle nare gevolgen
van dien voor de abortuspraktijk.
Mogelijk heeft de VVD-fracUe bij
haar moeizame instemming met het
regeringswetsontwerp dat ook over
wogen."
In ieder geval had de PvdA-fractie
dat behoren te overwegen. En hier
mede kom ik tot de aanleiding van
het schrijven van deze regels. De
kranten van zaterdag 20 december
weten te melden, dat de voorzitter
van de PvdA in een openbare verga
dering heeft verklaard, dat al tijdens
de komende kabinetsformatie afspra
ken moeten worden gemaakt over
een nieuwe geliberaliseerde abortus
wet Wil die voorzitter inderdaad die
stammenoorlog? Ook binnen de par
tij? Krijgen degenen, die het aanne
men van het wetsontwerp De Ruiter/
Ginjaar goed en verstandig vinden,
de raad om hun politieke heil maar
elders te zoeken? Zullen zij hooguit
als dwazen getolereerd worden?
Geestelijke bagage
Waarom deze vragen? Ik ben, meteen
korte onderbreking vanwege mijn
woede over de politiële acties in Indo
nesië, sinds 1945 lid van de PvdA.
Tientallen jaren heb ik in woord en
geschrift gepoogd duidelijk te ma
ken, dat christenen in die partij vol
waardig meedraaien.
Al die jaren heb
ik gepoogd mede-christenen te bewe
gen met hun volle geestelijke bagage
ook die keus te doen, opdat in Neder
land de basis zou kunnen worden
gelegd voor een breed samengestelde
politieke partij, die maatschappelij
ke hervorming nastreeft. Ook omdat
ik in het verschiet een betrouwbaar
uitgangspunt zag voor een echte vre
despolitiek.
Tot die geestelijke bagage behoort
ik kan nu alleen maar voor mijzelf
spreken de overtuiging dat mense
lijk leven zo goed mogelijke bescher
ming verdient.
Dat daarom in een
wettelijke regeling van de abortus
provocatus het uitgangspunt moet
zijn en blijven: alleen indien de nood
situatie van de vrouw de, Ingreep on
ontkoombaar maakt. Een overtui
ging overigens die, naar ik aanneem,
ook bij vele niet-christenen te beluis
teren zal zijn.
Als het partijbestuur van de PvdA
werkelijk van oordeel zou zijn, dat
het wetsontwerp van de ministers De
Ruiter en Ginjaar, dat thans ik zeg
nogmaals, gelukkig de Tweede Ka
mer is gepasseerd door een kabi
net. waarvan de PvdA deel zal uitma
ken behoort te worden vervangen
door een regeling van het snit-Roet
hof. dan moet ik de vraag stellen of de
„stammen-oorlog" inderdaad zal wor
den nagestreefd.
Of het partijbestuur
zich dan goed bewust is wat het zal
aanrichten.
Zonder te zeggen, dat alle christenen
in de PvdA mijn standpunt delen of
behoren te delen, wil ik wel als mijn
overtuiging uitspreken, dat voor ve
len van hen de grens van het lid
kunnen blijven wordt genaderd.
H. IVI. Franssen was van 1956
tot juni 1977 lid van de Tweede
Kamerfractie van de PvdA.