Béjart hult zich in
onduidelijkheden
amro bank ft)
Uit brieven van lezer
De favoriete kunst van
bekende Nederlanders
8
lU/o
Driehonderd jaar Comédie Frangaise
Louis Neel
verongelul
En dan.noci
dkonm
Expositie in Gouds stadhuis
MAANDAG 29 DECEMBER 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door Louwrens Langevoort
PARIJS De Comédie Frangaise, Frankrijks nationale theater, bestaat dit jaar driehonderd
jaar. In 1680 voegde koning Lodewijk XIV de groep van Molière, die enkele jaren daarvoor
overleden was, en de troep van het Hotel de Bourgogne, samen. Sindsdien richt dit gezelschap
zich op de traditionele klassieken van de Franse literatuur.
Drie eeuwen Comédie Frangaise. hoe
kan je dat beter vieren dan met een
Molière-opvoering? De eerste premiè
re van dit seizoen was de doorgewin
terde „Bourgeois Gentilhomme". die
echter als een zodanig boulevardstuk
over het voetlicht kwam dat het zelfs
het premièrepubliek te veel werd.
Luidkeels liet het zijn afkeuring blij
ken. Niettemin loopt men in Parijs
storm voor dit spektakel, waarin de
populaire acteur Jean le Poulain (een
soort Piet Bambergen) de rol van de
omhooggevallen marktkoopman
speelt.
Niemand minder dan Maurice Béjart
kreeg de opdracht een stuk naar ei
gen keuze te doen. Béjart is Frans
man geen Belg, wat door zijn direc
teurschap van het Brusselse ballet
wel eens gedacht wordt en vond dit
de grootste eer die hij als choreograaf
kon krijgen. Hij wierp zich maar liefst
op drie stukken tegelijk, die op één
avond uitgevoerd moesten worden.
Analoog aan de grootse feesten, die
de jonge Lodewijk XIV in mei 1664
hield, werden die stukken van Moliè
re opgevoerd, die indertijd ook op het
programma hadden gestaan van de
„Geneugten van het betoverde Ei
land" ofwel „Les Plaisirs de l'Ile En-
chantée".
Een Proloog de auteur is niet in het
programma vermeld schetst de si
tuatie op het landgoed in Versailles.
Het Kasteel nu grote toeristische
attractie was nog niet in de huidige
staat; er werd in de tuinen gespeeld.
De Koning is hevig verliefd op het
nichtje van kardinaal Mazarin, Marie
Mancini, maar wordt door de politie
ke situatie gedwongen te trouwen
met de Spaanse Infante Marie-Thérè-
se. In Mariage Forcé beschrijft Moliè
re een analoge intrige. Dat was
slechts voorgeschiedenis. Op het mo
ment dat „Les Plaisirs" gespeeld
wordt, is Mile La Vallière de door de
Koning aanbedene. Of deze nobele
dame werkelijk op de avances van
Lodewijk XIV is ingegaan, is niet
bekend. In ieder geval beschrijft Mo
lière in „La Princesse d'Elide" een
hoogverheven vrouw, die zich niet
laat inkapselen in 's konings web.
Deze Prinses van Elide blijkt echter
wel degelijk iets voor de beste man te
voelen, maar kan dat niet uiten. Door
tussenkomst van een alwetende va
der loopt het toch goed af. Minnaar
en Minnares worden in de echt vere
nigd. Wat een ellende voor de koning
dat het wat dat betreft niet zo gemak
kelijk ging. Halverwege had Lode
wijk XIV er ook genoeg van en liet de
verheven poëzievorm veranderen in
snellere prozateksten.
Tot zover was er geen probleem voor
Maurice Béjart in het leggen van
overeenkomsten tussen schijn en
werkelijkheid. Gedurende beide
stukken liep de echte koning, al dan
send en spelend door de intrige heen.
Op dezelfde wijze als in mozarts Don
Giovanni was Béjarts visie overal
aanwezig. Hij stuurde de handeling
zoals het hem uitkwam.
Het derde stuk dat in het drieluik
verscheen, was Tartuffe, dat in de
bewuste week in 1664 gedeeltelijk ge
speeld werd. Gedeeltelijk, want het
stuk was nog niet af. slechts drie
bedrijven waren toonbaar. Daarna
heeft het Molière nog vijf Jaar gekost
(en diverse bewerkingen) om het stuk
door de censuur te krijgen. Het
schoppen tegen de geestelijkheid
nam in deze komedie iets te grote
vormen aan, vond men. Maurice Bé
jart wilde juist deze drie stukken op
één avond omdat ze zo duidelijk Mo
lières beeld van Lodelwljk XIV ge
ven; de zon. die opkomt, op zijn hoog
tepunt staat en ondergaat.
Deze gedachte gaat dus prima op in
de eerste twee stukken, maar mist
overtuiging in Tartuffe. Béjart laat
zijn acteurs half dansend over het
toneel bewegen. Le Mariage Forcé is
nog een echte commedia dell'arte en
LIER - Louis Neefs. een
zanger die ook in Nederlani
bekendheid genoot, is vorii
om het leven gekomen bij
keersongeluk in Lier. Belgiè.
Neefs. die 43 jaar werd. was
dood en zijn echtgenote, die
in de auto zat. overleed later
ziekenhuis Hun zoon van i
Jaar werd levensgevaarlijk gev
La Princesse d'Elide is een halve tra
gedie en verzuipt bijna in de twees
lachtigheid tussen ballet op muziek
van Lulli en theater.
Tartuffe is echt toneel, maar wordt
door Béjart als anti-theater opge
voerd. Zelden zal men zo'n saaie en
vervelende Tartuffe gezien hebben.
Het is niet leuk. ondanks de geestige
teksten van het dienstmeisje en twee
jonge gelleven; noch is het spits, zelfs
Maurice Béjart is ook in deze ensce
nering erin geslaagd om, uitgaande
van een algemeen idee. meer ondui
delijkheden aan zijn publiek te geven
dan als regisseur de intriges uit de
doeken te doen. Telkens vraag je je
af. waarom iets gebeurt, maar nooit
krijg je er een antwoord op. En er
gebeurt veel in een Béjart-opvoering.
Kijkspelen, dat zijn het zeker. Jam
mer in leder geval dat hij voor deze
Comédie Francaise-voorstelling met
Het ministerie van CRM he
subsidie van 75.000 gulden b f'
baar gesteld voor de inrichtii
een permanente tentoonstcllir
de zogeheten „Russenoorlog".
waai
Jersm
toffei
wo
gesc
Dit ls de benaming voor de str ïnjj»,
het opstandige, uit Georgische et ve
ten bestaande, bataljon „Ge< nteui
in april en mei 1S45 op Texel te crhi
Duitsers voerde
De expositie zal worden on
bracht in het Maritiem Muse
Oudeschild.
teft
een
iword
«ine
us4-
Het koorwerk Areas, een coi
tie die de Rotterdamse com
Klaas de Vries in opdracht
Rotterdamse Kunststichting
het Rotterdams Philharmonis
kest en het Philharmonisch
„Toonkunst" heeft geschreven,
laas op een zodanig tijdstip
gekomen, dat de voorbereid»
te kort is ieworden om de voo
men uitvoeringen op 23 en 25 ji
te laten doorgaan.
Half ballet, half theater. Maurice Béjarts visie op Molières Princesse d'Elide van de Comédie
Frangaise.
zit dus vol onverwachte actie, waar- de Tartuffe lijkt hier een suffe verve-
van de spelers een spektakel maken, lende man.
ADVERTENTIE
ronduit smakeloze decors en kos
tuums werkt een soort Hema-visie
van de zeventiende eeuw.
Tegelijkertijd met deze jubileum-
voorstellingen van Molière-stukken,
die beide nog tot april 1981 gespeeld
zullen worden, heeft men in het Cen
tre Beaubourg een expositie gewijd
aan de Comédie Frangaise. Decors,
kostuums requlsleten en vooral vele
video-banden moeten een indruk ge
ven. wat Frankrijks eerste toneel
groep op het ogenblik brengt. Op
naar het. vojgende jubileum.
van h<
kwaliti
PERMANENTE
VERKOOPEXPOSITIE
Openingstijden in nov. en dec u »jfon1
breid lot alle dagen van 9-12 er te
uur Vrij 19-21 u. (behalve zo.,
ochtend en kerstd Za tot 5 u
dkoncncAlcric
£>\V&rtmaw|
Sintlaan 128 Zeist -03404-11
JO£
mei
gro
idoi
10 lag V
Mai
ling
aar
DR
Dat wordt weer uniek amu
sement, Sylvia de Leur en
Henk Molenberg, als barones
en baron Van Hulmayer, bege
leiden een collage van TROS-
programma's uit het afgelopen
jaar.
Ned. 2/21.30
Voor popliefhebbers twee
kansen. Abbah in Zwitserland
(Ned. 1/14.30) en Queen speelt
fragmenten uit de speelfilm
Flash Gordon, naar de stip-
held
(Ned. 2/18.59)
Tros Aktua op Special-toer.
Onderwerp: de ruimtevaart.
En met name het Spaceshutt-
le-project van de Amerikanen.
Volgend jaar een testvlucht.
Zo tegen 1984 een echte vlucht
met mogelijk onze eigen Wub-
bo Ockels aan boord.
Ned. 2/21.55
Opera: Pelléas en Mélisan-
de van Claude Debussy. Ly
risch drama in vijg bedrijven.
Het Radio Filharmonisch Or
kest speelt onder leiding van
Kean Fournet.
Hilv. 4/14.30
door G. Kruis
GOUDA Wat is je (RVQrfet^Wtttyqgrjvej-B? Tjaftgie
enorm moeilijk daar een zinnig antwoord op te geven,
want, met je bui, wisselt dat met de dag. 'n Stuntje is er
natuurlijk wel van te maken en dat deed het (Goudse)
Kunstcentrum Burgvliet ter afsluiting (en om de kosten
te dekken) van de viering van het 25-jarig bestaan.
Honderd bekende Nederlanders
werden benaderd met het verzoek
dat favoriete stuk af te staan voor
een tentoonstelling in het stad
huis. Velen wilden dat niet en lie
ten, zoals dat hoort, keurig weten
waarom niet. En hoewel niemand
behalve het bestuur van Burg
vliet daar verder eigenlijk niets
mee te maken heeft, hangen er
toch een paar van die brieven op
de expositie.
Waarschijnlijk hebben ze daar
toestemming voor gevraagd. In ie
der geval weten we nu allemaal
dat dr. Jeile Zijlstra, de „uitgever"
van die grafiekjes van Oxenaar (in
de prijsklassen van 5,10, 25,100 en
1000 gulden) niet meedoet omdat
hij bang is voor diefstal. Een ande
re prominente Nederlander, Wil
lem Ruis, die vrolijke Frans van
radio en tv, ontpopt zich nu plot
seling als een cultuurbarbaar: hij
bekent nederig geen kunst met
een grote K in huis te hebben. In
ieder geval geen snob
Een-en-dertig inzendingen toch
nog, waaronder enkele verrassin
gen. A. C. Willink stuurde als zijn
favoriete kunstwerk, wat te ver
wachten was. een A. C. Willink.
Minder voor de hand lag de keuze:
g^en ijskoud portret van Sylvia of
"ppri Fong T.png-jiirk
maar een puur abstracte callage
uit 1922.
Paul Citroen stuurde ook een ei
gen werk, een teder portret van
zijn dochter, Wieteke van Dort,
die zeil helemaal niet onverdien
stelijk schildert, liet als haar
mooiste bezit een dromerige Ge-
org Hadeier zien en zangeres Cisca
Peeters blijkt bloemen te schilde
ren en is daar kennelijk nogal te
vreden over: ze hangen hier. Van
Ans Wortel geen Ans Wortel die
zwerven op exposiUes door het
ganse land maar een ronduit
indrukwekkend mooi fragment
van een Koptisch weefsel. Een van
de fraaiste stukken van deze pre
sentatie.
Mr. L. R. J. Ridder van Rappard
eens de veelbesproken burge
meester van Qorcum en nazaat
van Anton G. A. Ridder van Rap
pard. kunstenaar en intiem vriend
van Van Gogh geeft toch de
voorkeur aan Meisner porselein,
'tls ook een verrukkelijk stukje
Joop den Uyl laat de zon in het
water schijnen en brengt een kari
katuraal (geschilderd) portret van
hemzelf door uiteraard zou je
haast zeggen Opland.
Nog een paar favorieten. Mr. Pie-
ter van Voilenhoven stuurde een
spekstenen zeehondje van Malle,
Theo Olof en Alexander Pola hou
den van naleven (respectievelijk
T. Smits en Willen Westbroek),
bisschop A. J. Slmonis brengt een
Johannes de Doper van Mari An-
driessen in en Verolme een model
van een 18e-eeuws koopvaardij
schip. een zogenaamde hoeker.
Verder gaat het van een 16e-eeuw-
se anonieme Italiaanse meester
(ingezonden door mr W. J. Geert-
sema) tot een paar tekeningen van
oud-Amsterdam uit het bezit van
majoor A. M. Bosschardt. Ze staat
er zelf ook een keer op; Anton
Pieck tekende ze.
Met daartussen de zeer gevarieer
de voorbeelden van wat mensen
zoal mooi vinden. Dat zijn hier
dan nog kamervoorzitter Dolman,
staatssecretaris Nelie Smit-Kroes.
Jan Terlouw, Vrolijk, Vonhoff.
Duisenberg, de gebroeders Kerk-
hoff, Simon Vinkenoog, Ir. Philips.
Fong Leng en Johan Maasbach.
Deze expositie in de hal van het
stadhuis van Gouda is nog tot 5
januari 1981 te tien. Dagelijks
van 10-17 uur, sondags vaq 12-17
uur. Nieuwjaarsdag gesloten.
Toegangsprijs 2,50.
De bijdrage van majoor Bosschardt: de Enge Kerksteeg in
Amsterdam van Anton Pieck met op de voorgrond de majoor
self.
Speciaal vandaag
ADVERTENTIE
Hoge rente!
De Amro Vaste Looptijd Rekeningen.
Het hoogste rendement voor uw spaargeld bij de
Amro Bank. Beleg uw geld voor 2,3,4,5 of 6 jaar.
Geen bijkomende kosten. Vaste hoge rente voor
de gehele looptijd. Uiteraard geldt: hoe langer uw
geld vaststaat, hoe hoger uw gegarandeerde
rente. Voor 2 jaar 8%%, voor
5 en 6 jaar: W lQ/
De Amro Giro Extra Rekening.
Gemakkelijk sparen: u hoeft er niet voor naar de
bank. Storten en opnemen doet u vla uw betaal-
of girorekening, ook als deze niet bij de Amro
Bank loopt. Uw geld blijft direct opvraagbaar.
Alleen over opgenomen bedragen betaalt u 2%
opnamekosten. De extra
hoge rente kunt u vrij
opnemen. Die rente is nu:
Deze ruhnek js uitsluitend bestemd voor korte reacl®s op in deze kranl 0eiezA_n
berichten, artikelen en commentaren, en mei voor open brieven gedichte
öpr'óepen'öT'reacties bp advertenties ((leze laatste dienen lot de directie gericht ÏCl
worden) De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor Hierover of o* jen
het niet plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wq helaas rvet correspond se
ren Brieven adresseren aan Secretans hoofdredactie Trouw. Postbus 859,10(
AW Amsterdam Bij publikatie worden naam en woonplaats van de schrijv m
vermeld.
PlaI
ter:
Stichting voor Medisch Verant
de Zwangerschapsonderbre l
NV8H en de actiegroep „WIJ vr<
eisen" het door de Tweede
aangenomen wetsontwerp. waL!!J
het wet wordt, zullen gaan m g
Dit is echter niets nieuws, want v:
jarenlang overtreden zij de bes J;"
de wetten. Al meer dan 10 Jaar
treedt de 8tichtlng voor Medisch :L
antwoorde Zwangerschapsonde
king de bestaande wetten Vele rt
derlandse staatsburgers hebben
aan dat onrecht gruwelijk geë|
en dienden daarom tientallen
klachten in bij het ministerie
Justitie. Tot hun nog grotere ergi
werd echter tegen het overtreden Yl
de bestaande wetten en het schei Jt;
van de fundamentele levensrec
van de ongeboren kinderen niet o
treden. Het Nederlandse volk di
onder de voet te worden gelopen
een kleine niets ontziende groep 16!
zich furieus inzet voor geweld en d(
nletiging onder het mom van te i n
den voor recht en vrijheid, maar
willen zij geen vrijheid en recht t
de meest weerloze in onze samt
ving: het ongeboren kind. Veel j,
Tweedekamerleden hebben ge -SI
steld (volgens hun zeggen) met
vraag: „wat te doen?": Dat kon
niet anders, omdat zij niet voldoe
rekening hebben gehouden met
onwrikbare principe: „Oij zult
doden", dat is een goddelijk gebo
geen discussiepunt. Zij hebben
Bron van levend water verlaten
hebben zich gebarsten putten ge
ven, die geen water kunnen beh
den. Zij wilden combineren, wat i
gecombineerd kan worden. Onsc
dl ge weerloze medemensen laten
den mag nooit. Zij verzaakten 1
plicht om op te komen voor de zw
sten en ln hun redeneren en handt
verloochenden sij de elemenU
principes van de ..rechtsstaat" ,n'
Nijmegen Pater J. Koopt ld
iai
lit
ïr
In Trouw van 16 december bespn m
Frans Dijkstra de fouten van het i
sterdams PvdA-raadslid Pelle 1 u
en daarbij probeert Dijkstra de ii de
ge van Pelle Mug zoveel mogelljl n
redden. Deels doet hij dit door scl r I
baar subtiele zinnen als: „Mug ma ut
te fouten, maar was niet fout", de ie
door over slechts „handigheidje*
spreken als Mug zich, nota bene
raadslid van een stad die lettel
dreunt van de huisvestingspro
men, weet meester te maken
woonvergunningen voor twee wo r<
gen. Enfin, wie wil. kan zich in n
noemd artikel verder op de hoe
stellen van de visie van Dijkstra n
de handelingen van Mug en zich d<
oordeel vormen over de wijze waa ve
Dijkstra poogt uit te leggen, dat ei
eigenlijk allemaal zo heel erg I rcr
was. Maar als Dijkstra dan bij
door partijgenoten gegeven conrlu
van „maatschappelijk onourba
zegt. dat dit toch gebeurt volgensi
politieke norm. die „bijvoorbeeU
de VVD niet zal gelden", dan moei
protesteren, omdat ik zo'n metW
van Dijkstra, om het geval Mug
verzachten nu juist „maatschap
lijk onoorbaar" vind. Denkelijk za
nooit op de WD stemmen, haar p
tieke visie is de mijne niet Maard
de ernst van Mugs handelwijze al
zwakken door een schop naar de Vt
acht ik minderwaardig
Bergen op Zoom drs. A. K. v. d. Ml
Abortuswet
Christenen weten dat God verboden
heeft deze onschuldigén 1e doden.
Eens zal Hij rekenschap vragen over
het doden van die kinderen. Toch
heeft het CDA (op twee na) gestemd
voor de dood van duizenden. Waar
om? Omdat er bij een andere abor
tuswet nog meer gedood zou worden?
Maar je mag deze onschuldigén toch
niet laten doden om anderen te red
den! Wij zijn allemaal graag vrij.
Maar -je moet wel rekening houden
met de mensenrechten van anderen.
In een democratisch land heeft ieder
een gelijke rechten. Ook het recht om
te leven. Toch stemde de partij Volk
spartij voor Vrijheid en Democratie
(WD dus) voor de dood van duizen
den in de moederschoot. Nu abortus
in het ziekenfondspakket komt.
wordt iedereen gedwongen om ook te
betalen voor al dat doden. Hoeveel
stemmen gaat dit alles kosten bij de
volgende verkiezingen? Want veel
kiezers zijn zeer teleurgesteld in het
CDA en WD.
Didam Frater Borromeus
Abortuswet (2)
Waar zijn we in Nederland mee bezig.
In ieder geval wel met verloochening
van haast alle christelijke waarden.
Zelfs met een beroep op de Bijbel
wordt pure moord goed gepraat! Dat
is toch wel het einde van de „C" in het
CDA. Al met al een wel zeer „trieste
erkenning" van de onmacht en laf
heid van het CDA om op de bres te
staan voor het ongeboren LEVEN.
„Het had zoveel erger kunnen zijn",
enz. enz. enz. „Feit is in ieder geval
dat in het CDA een doorbraak is
bezegeld." „Bezegeld," maar waar
mee Nog één, te late, raad aan
bij voorbeeld minister De Ruiter „U
had eerder te rade moeten gaan bij
het bestuur en de professoren en dok
toren en het verplegend personeel
van het Sint Radboudziekenhuis te
Nijmegen. Dat zijn mensen die
„staan" voor het ongeboren leven en
alles wat mogelijk is doen om dat
leven te redden. Zonder te strui
kelen
Rhenen. G. W. Boers.
Abortuswet (3)
Nederland let op uw zaak. Nog is het
niet te laat. Eerste Kamer-leden! Als
deze wet wordt aangenomen, kan de
Schepper niet meer instaan voor wat
er volgen gaat. want wie niet voor Mij
is. is tegen Mij. Dat onze Schepper ln
ons midden mag blijven, is mijn enige
bede
Aiphen a.d. Rijn mej. J. A. A. Mooij
Abortuswet (4)
Godsbede uit de troonrede Thans
abortus. God geeft en God neemt.
Men noemt zich ook nog Christenen.
Onbegrijpelijk en schandalig. Had
den wij niet eens en nog niet zo erg
lang geleden niet een hongerwinter
achter de rug? Mocht het ons nog
eens zeer slecht vergaan, laat nie
mand wederom vragen waarom
Amsterdam J. van Houten
Abortuswet (5)
Onoorbaar
Vrijdag 19 december heeft men in alle
dagbladen kunnen lezen, dat de
