Nieuw weerhaakje aan traditionele toneelvorm m m Elsevier Ma Restauratie laat-gotische atlaariuiken voltooid Een niet in de hand te houden rebellenclub Broers eerste voorstelling Mexicaanse Hond Nu in Rijksmuseum Twenthe opgesteld Boek over jazz bevestigd: Sylvia Sass zingt niet bij Njh" Kamerorkest ZATERDAG 27 DECEMBER 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE door Dirkje Houtman AMSTERDAM ..De Mexi caanse Hond", is een vooroor logs begrip dat werd gebruikt voor ongerijmde radiostorin gen Niemand wist waar ze vandaan kwamen of wat ze betekenden. Een van de afge splitste groepen van het re cent opgeheven Hauser Orka ter koos dit begrip als nieuwe naam waar onder zij op 6 Ja nuari de onofficiële première van haar eerste voorstelling ..Broers" utbrengt. Vooraf ge gaan door een reeks proef- voorstellingen gebeurt dit op het ADM-terrein in Amster dam. de opgeheven scheeps werf waar deze zomer het Fes tival of Fools werd gehouden ..De Mexicaanse Hond" is geen mis plaatst begrip zegt Mare van Warmer dam. een van de leden van de nieuwe formatie. ..omdat we niet bang zijn toneelconventies te storen' en be ducht voor pretenties voegt hij er wat terughoudend aan toe dat dat met een weer zo beladen klinkt. Met de nieuwe combinatie, bestaan de uit drie spelers van Hauser Orka ter aangevuld met de acteurs Hans Dagelet en Gerard Thoolen, wordt geprobeerd een nieuwe richting in te slaan. Die is niet alleen het gevolg van een andere werkwijze maar heeft ook te maken met de samenstelling van de groep, die vergeleken bij Hau ser Orkater sterk is ingedund. ..Bij Hauser Orkater werkten we met z'n dertienen." zegt Marc van War merdam. ..Iedereen had z'n eigen in breng. bedacht een grap. een stukje muziek of een dialoog die hij dan op eigen initiatief uitwerkte. Dick Hau ser zette al die nummers op kaart en bracht er een dag voor de eerste try- out een volgorde in aan. Uitgangs punt hierbij was dan. wat past er technisch gezien het beste achter el- De Mexicaanse Hond, een van de afgesplitste groepen van Hauser Orkater. die met haar eerste voorstelling „Broers" te zien Is op het terrein van de Amsterdamse Droogdok Maatschappij. kaar. Die losse nummers werden al spelend wel naar elkaar toegetrokken en vervolens werden we door de pers met interpretaties en rode lijnen om de oren geslagen Rode draad Die rode draad wordt niet nu aan het toeval overgelaten maar er bijvoor baat ingebracht. En daarin ligt ook een van de verschillen in werkwijze. Bij „Broers" gaat de groep uit van een verhaal met een bewust gekozen dramatische opbouw. De verhaallijn hebben de spelers samen bedacht. Daarnaast werd er met de wensen van de groepsleden rekening gehou den. Hans Dagelet wilde graag trom- pet spelen en Gerard Thoolen (af-' komstig van het Werkteaterl wilde met theatraal visuele vormen wer ken. Alex van Warmerdam schreef vervolgens de dialogen Merc: ..Met Broers gaan we qua soort theater een stapje terug de conventie in. Dat is een bewuste keuze, ook ai proberen we anderzijds door beelden en vormen die we gebruiken aan een traditionele toneelvorm te ontkomen foto: Erwln Verheljen In tegenstelling tot de Hauser Orka ter-voorstellingen hebben nu alle vijf de spelers een rol. Grofweg vertelt de voorstelling het verhaal van twee broers die tevreden in een vrij geïso leerde omgeving wonen. Ze functio neren goed totdat er drie landmeters komen. Die nemen Iets mee van bul ten dat de wereld van die broers dreigt te veranderen. De jongere broer wil er wel in meegaan, de oude re niet. In de uitvoering hebben we geen keuze gemaakt voor de houding van de een. noch voor die van de ander. Je kunt de ontwikkeling van de twee onafhankelijk van elkaar vol gen. In beide gevallen kom je ergens anders uit De Mexicaanse Hond heeft met „Broers" welbewust gekozen voor de helderheid van personages. Waarom? Mare: „Doordat de Hauser Orkater- voors te Hingen uit een aantal partjes waren samengesteld was het moeilijk voor jezelf een rol op te bouwen. Een korte monoloog moest meteen in zijn essentie kloppen een grap moest on middellijk raak zijn. Tijd om in een rol te groeien ontbrak door de vorm van de voorstellingen. Nu met Broers l om In een beginnen we langzaam en hebben meer gelegenheid erin te komen."" Toch is de groep niet helemaal van de reeks korte scenes afgestapt die Hau ser Orkater zo eigen was. „De voorstelling heeft in de vorm een filmische achtergrond", zegt Alex van Warmerdam." Broers ls opge bouwd uit een reeks korte scenes, er wordt op normale spreektoon In geac teerd en Je zou kunnen zeggen, spre kend ln Mmtermen. dat zij vrij vlot geknipt is." Die fragmentarische scene-opbouw ls er ook de reden van dat de spelers tijdens de repetities niet echt aan spelregle zijn toegekomen. „Het was meer wiskunde dan spelen.", zegt Alex hierover. „Alles vloeide nog niet in elkaar over. Als geheel ls het een theatraal karkas waarin Je het spoor moest volgen. De enige zorg was zo snel mogelijk van de ene plaats naar de ander en van de ene scene in de volgende te komen, onderwijl ook nog requisleten op de juiste plaats deponerend. Iedereen moest eerst we ten waar hij moest zijn; daarna kon den we pas aan de invulling be ginnen." Een conventionele toneelmatige ma nier van werken is dit allerminst als je ervan uitgaat dat de mlse-en-scene meestal vanuit een rolopvatting groeit. Ook in dit opzicht vertoont de werkwijze overeenkomst met die van de film, waarin acteurs in korte shots, stukjes van een rol moeten verwer ken in een van te voren ontworpen omgeving. Toch bleef de huivering van de groep om in het strakke patroon van toneel conventies te vervallen tijdens het repetitieproces groot. „We riepen voortdurend tegen eikaar: het moet geen toneel worden, ook al geven we alles aan om er toneel van te maken," zegt Marc van Warmerdam. „Een rol ls behaaglijk maar daarnaast zoeken we manieren om het toch weer anders te doen" En zijn medespeler Thijs van de Poll zegt er ook wel weer enigszins geruststellend over: „We doen een paar stappen terug naar de traditionele toneelvorm maar het weerhaakje komt er op een andere manier weer in" Weelderige verkondigingsengel (links) en sobere Maria op de achterkant van het laat-gi *s altaarluik. ren rid erl< n i issl lie door Jac. Lelsz door Frits Lagerwerff De Nederlandstalige boeken die de laatste jaren over jazz werden gepubliceerd waren stelselmatig van onooglijke kaften voorzien en Hans Dul- fer's bundel Jazz ln China is op deze regel geen uitzonde ring. De auteur, die tevens autohandelaar, tenorsaxofonist, adviseur van over heidsinstanties. jazzfestivals en om roepen, talentenjager en sessionlei- der is. figureert tussen de tekst op de cover als een buitengewoon begaafd koorddanser en een saxofoonspelen de spleetoog. Het had ijdeler gekund Dulfer jongleert in vijf hoofdstukken niet alleen met het Amsterdamse tof- felemonen-jargon. zijn gebundelde columns en artikelen zijn vooral een kritische en nostalgische terugblik op de jazz van de laatste dertig jaar. met inbegrip van een waarschuwende vin ger en vele. vele anecdotes. Het is ..human interest" die Dulfer nota be ne de kwalificaties conservatief, anarchist, opruier, riool-joumalist. charlatan, randfiguur en proleet ople verden. Insiders wisten reeds dat hij zichzelf en zijn onderwerpen gaarne einde kwam. In al het bloemrijke en soms buitengewoon humorvolle pro za wordt de Europese en Amerikaan se avant-garde wel erg gemakzuchtig afgeschreven, met uitzondering van enkele saxofonisten uit New York die Ronduit prachtig is het als coda op genomen korte verhaal over Theo opblaast, dat hij feiten en fantasie zelden scheidt en dat hij eigen. tijdgebonden maatstaven aanlegt, ui zo handig waren Dulfer's pad nadruk- zijn spel en in de keuze van de helden kelljk te kruisenr die hij al schrijvend bewierrookt. Bin- I nenkort weten meer mensen wie Dul fer is, omdat tussen de onopgesmuk te bon mots. de uitroeptekens en de weinig afstandelijke toelichtingen nog eens dezelfde sterke verhalen worden verteld die eerder in bladen als Jazzwereld, Het Gewicht. Muziek- krant Oor en de Haagse Post hebben gestaan. En dat leest vlot weg tijdens de vakantiedagen. Zuigende kanttekeningen worden ge plaatst bij de ontwikkeling van de jazz. en speciaal die takken van de avant-garde waartoe Dulfer niet be hoort. bij de zelfingenomen, gezwol len jazzkritlek en bij het steeds weer opdoemende epigonisme in alle toon aarden van de jazz. Hij schrijft het beste over zijn favorieten, de swings axofonisten, en spaart Archie Shepp. zijn grote voorbeeld, niet als het gaat over financiële misstanden Taldick, het ten ondergang gedoem de trompetfenomeen, dat zijn tijd ver vooruit was en dus onbegrepen bleef. Vermoedelijk spiegelt Dulfer zich als ironisch jazzpolemlst gaarne aan dit beeld Hans Dulfer: Jan in China en andere perikels nit de geïmproviseerde mu- aiek. Uitg. Bert Bakker. Amsterdam. 170 bi*., 22.50. De restauratie, die tien Jaar in beslag nam, gebeurde door de Maastrichte naar W J. Mares. Tijdens deze werk zaamheden werden enige verrassen de ontdekkingen gedaan Geconsta teerd werd dat de achterzijden van de luiken, wat men niet wist. ook van voorstellingen waren voorzien, die nadat de deklagen voorzichtig wer den verwijderd, bleken te bestaan uit links de Verkondigingsengel en rechts de Mariafiguur Het drieluik, dat men aanvankelijk van Zuidnederlandse herkomst dacht, wordt op 't moment toege schreven aan de beeldhouwer Tilman van der Burch op aan diens atelier in Keulen, eind 15de/begin 16de eeuw. Tot voor kort was het middenstuk spoorloQ-. maar op grond van onder zoekingen door een kunstgeschiede nisstudent in New vorV wordt thans aangenc nen dat het Metropolitan Museum of Art i>. dl stad er de eigenaar van ls. Nadat eerst het gebeeldhouwde lin kerpaneel met de geboorte van Maria was gerestaureerd, waarbij ook de verborgen schildering op de achter zijde. De Verkondigingsengel, was onthuld, zijn nu het rechterpaneel met de geboorte van Christus en aan de achterzijde de Mariafiguur respec- I ENSCHEDE Precies 25 Jaar nadat het rijksmuseum Twenthe te Enschede va J? Zuidlimburgse kunsthandelaar de twee zijluiken aankocht van een laat-gotische triptit u- gebeeldhouwde voorstellingen bevat van zowel de geboorte van Christus als van de gei re' van Maria, wordt dit altaarstuk thans in gerestaureerde staat getoond Uevrlijk gerestaureerd en blootge- Een probleem blijlt de toesclft "dw, vo'vps van de schilderingen op de ac h de kunsUüstorlcl Zeno kolke en Ma- de van het altaarstuk Tussor rietle Nlermeyer van het rijksmu- Jej. Qp zlch2el( zlJn de zjj( Am06 uVeTlll dicht, dan hield men toch nik l te dien dage zal De de vervallen hut over om naar kijken Qp f JXSP oprichten), een sche gronden vermoedde desti heilsbelofte a us, die te maken heeft r~-H met de stichting van het messlaanse rijk. waartoe ook de heidenvolken zullen behoren. Aanvankelijk moet de „stal" verkeerd hebben „in een bewust bedoelde ruïneuze toestand", waarbij men echter niet veel meer dan een stuk muur een stad. een heel landschap zag verrijzen. Later heeft men de muur „gecompleteerd", van een dak voorzien als het ware. Dat is nu weer ongedaan gemaakt. Andere toevoegselen werden echter gehand haafd om het beeld niet al te zeer aan te tasten. Niet helemaal duidelijk is geworden waarom men vóór het een en «gen het ander heett gekozen ue lm Interessant is wat aan de achterkant schildering met Maria nog eei voor de dag kwam. Een sobere Maria, knopingspunten geeft voor eei Tegenover e«i juist nogal weelderige exacte toeschrijving bi Th Lemmens. directeur van h meegs Museum De Commi van St Jan. dat de Verkondig gel geschilderd zou kunnen zij de anonieme Meester van het leven, die 2de helft 15de eeuw i len werkzaam was. Hij vervaa 1 o.m. acht voorstellingen uit B leven, waarvan er zich zeven in chen bevinden, één ervan betn - een verkondigingsscène. Verge gen hebben nade^and toch vraagtekens opgespen. In E u de houdt men het er voorlopig de schilder moet worden gezoc nen de Keulse school waaai "J hoopt wordt dat de nu gerestai Verkondigingsengel. Waarbij overi gens de achtergrond vrijwel identiek is. zij het dat er perspectivisch ver schillen zijn. Meer dan de engel had Maria geleden. Waar de oorspronke lijke schildering verloren ging, wer den de hiaten met neutrale kleuren bijgewerkt. Grapjes Hoewel Dulfer zeker niet in de rijen' der angsthazen en eufemistici thuis hoort. is de stellingname die uit zijn verhalen blijkt.'die van een doemden ker aan wiens persoonlijke muzikale ontwikkeling misschien te snel een Speciaal vandaag Speciaal morgen Brandpunt beeft een speci al over Ethiopië. Redacteur Willibrord Frequin registreer de er de ellende onder de be volking die te lijden heeft on der de droogte. Er is te weinig regen gevallen, de oogst is mis lukt en er is gebrek aan drink-' water. Er moet hulp komen, of er sterven opnieuw honderd duizenden in Ethiopië. Ned. 2/21.2D Heins Rühmann speelt de hoofdrol in drie korte films van Rudolf von Sydow. Onder werpen: de cello, de speeldoos en het orgel. Ned. 2/22.40 Fanfan la Tulipe, film uit 1952, met de vroeg overleden Gerard Philippe in de hoofd rol. Naast hem ook Gina Lollo- brigida. Fanfan is de mooie, soms wat droevige held, zoals dat hoort in films waarin ma dame De Pompadour ook voorkomt. Belg. 1/16.00 De Rooie Haan rust uit. In plaats daarvan een program ma over de astmakliniek in Davos, die het jaarlijks rond de kerst altijd wel tot een pro gramma brengt. Deze keer over dr. Paul Zuidema. die sinds 1942 bezig is met tuber culosepatiënten in Davos. Hij neemt nu afscheid. Een pro gramma van Gabri de Wagt. Hilv. 1/13.03 Het programma van het jaar. NOS terugblik op 1980. In de studio ontvangt Berend Boudewijn de gasten. Daarbij Dries van Agt, Joop den Uyl, Job de Ruiter, maar ook Joop Zoetemelk, en andere sterren of artiesten. De NOS introdu ceerde het programma de afge lopen dagen met een filmpje waarin onder meer: Ruud ter Weijden stormt de NOS studio binnen, waar prompt een vuil niszak naar buiten wordt ge bracht. Het kan toeval zijn ge weest; anders wordt het een heel leuk programma. Ned. 2/17.50 Maarten Koopman en Or- low Seunke maakten een serie korte films voor de VPRO, on der de titel Pim. Aflevering één: Pim en zijn hospita. Ned. 2/21.35 Een gedramatiseerde colla ge over de overleden Vlaams/ Franse chansonnier Jacques Brei. Han Peekei presenteert Ramses Shaffy, Herman van Veen, Liesbeth List, maar ook Raymond van het Groene- woud, Ivan Heylen en Johan Verminnen. Ned. 1/20.55 Vooraf; ik kan absoluut niet tegen Seth Gaaikema. Dat is zo ge groeid. door de jaren heen. Hij kan z'n hoofd niet vertonen of ik denk. getverderrie, dat zal me weer bij zonder flauw worden. En het erg ste van alles is, dat ik achteraf het gevoel heb. dat ik tevoren al gelijk had. Zonde van de tijd, ten on rechte. mogelijk zelfs uit beroep sijver. niet halverwege de knop omgedraaid. Terwijl aan de ande re kant zo'n voortreffelijk Bel gisch spel. te zien was Woensdagavond de zaak dus uit gezeten. en ten slotte maar eens proberen te vatten of ik anti-Gaai kema ben geboren, of het gewoon vanzelf ben geworden. Het heeft in ieder geval iets te maken met zijn grote afkeer van een uitgesproken mening. Dat ver kondigt hij met grote graagte sinds bleek dat dat er bij een groot publiek altijd wel ingaat. Terwijl het ongeveer de ergste handicap is naast absoluut niet kunnen zin- - gen die een cabarettier kan overkomen. Als je die afwijking hebt is er nog niks aan de hand. Honderden soorten banen, van ober tot meneer van de retirade, staan voor je open. Alleen moet je er geen cabarettier mee willen worden. Een cabarettier met een hekel aan uitgesproken meningen is als een bakker met een allergie voor brood. D'r kan nog wel eens wat uit z'n handen komen, maar gegarandeerd dat het naar stop verf smaakt In het verleden wees Gaaikema het vingertje van Nederland af. Dat altijd overal ook nog wat over willen zeggen. Terwijl het toch niets voorstelt. Hoewel het mij er ger lijkt geen vinger te willen heb ben. geen mening te willen geven, geen gelijk te kunnen krijgen (dust, en altijd maar keurig in de pas te lopen, wordt de grauwe grijsheid verheven tot meest wen selijke norm. Lach er een beetje bij. Gaaikema ook weer tevreden. Nederland, waarom toch zo som ber? Daarom Gaaikema gaf onder het motto door Ruud Verdonck „Van Fred Emmer tot de kribbe", een soort jaaroverzicht. Gelar deerd met grapjes, zoals over ou derling Plekema, die niet gewoon liep, hij plantte zich voort, en toen hij in de hemel kwam pleitte hij bij Onze Lieve Heer met: „Ik heb zondags nooit gefietst". Waarop Onze Lieve Heer zei: ..Van wie mocht dat niet"? Hoed af. altijd doen bij bekenden. Grapjes genoeg, maar nooit sar casme. Zoals de zaal nooit in een deuk lag, maar altijd beleefd op tijd lachte. In de slaapkamer van Den Uyl. in de slaapkamer van Van Agt. Maar na de inleiding hield het steeds op. Aanzetten tot iets. dat maar niet kwam. In totaal tweemaal verschoot het publiek even van kleur. Met een luid ooooh. dat hadden we niet van je verwacht. Gaaikema. hoor de je ze denken De eerste keer was dat toen hij het had over het défilé op de verjaardag van Koe koek. als die eens president zou zijn. ..Iedereen mag meelopen, zelfs de pony's. Als ze nog kunnen." De tweede keer toen hij echt caba ret begon te doen. Een soms zelfs bijtende aanklacht tegen het op bergen van bejaarden. Gaaikema: „Vluchten kan niet meer", een liedje over een bejaardentehuis. De zaal; „Ooooh". Dat was bepaald niet het slechtste deel van de show. waarin verder de gedichtjes opvielen, die hij uit z'n mouw schudde, als was hij Toon Hermans zelf. Rijmend bracht hij toen verrassingen aan, die ontbraken in de conférences. Terwijl ln die conférences ook nog regelmatig het gevoel naar voren kwam dat hier iemand bezig was met een imitatie van Wim Kan. Maar dat kan ook gelegen hebben aan regisseur Leen Timp. die Gaaikema op die momenten ook het beeld in trok alsof de echte boekhouder van Nederland, zijn oudejaarsshow gaf. Overigens was de regie verder ook als de show. zeer statisch, nooit verrassend en dikwijl vervelend. Holland, haal je humeur terug, zong Gaaikema ten slotte, ln weer een van die weerbarstige liedjes, waarin de woorden struikelen Maar het was al te laat. Voorlopig helemaal uit m'n humeur En dat op kerstavond. En in de wetenschap dat Herman van Veen en Jos Brink nog moesten komen. Nacht Kerstmis in de nacht. Die van eerste op tweede kerstdag. Herrie. Jan en Wilfried zetten een boom op, op Hilversum l Blijheid en vrijheid volgens het recept van Hilversum III Gezellige plaatjes, bij voorkeur met een kerstinslag. Keuze te over, want iedere artiest van naam lanceert wel één keer ln zijn/haar 'even een grammofoonplaatje over kerstmis en de bijbehorende gedachten. 3peciaal aan deze nacht was de quiz. Wie componeerde Stille nacht, heilige nacht? Wanneer werd hij geboren en in welk Jaar overleed hij. Prijs: een plaatje uit de stapel die Winfried op schoot heeft Groetjes doen. Tevoren xs regel matig opgeroepen om cassette bandjes met groeten in te sturen. En inderdaad, er is er nog één binnen gekomen ook. Wat danr rest is luidruchtige vrolijkheid, enig dédain en wat wilde kreten over een mislukking. Extra hulp in deze nacht: het om roeppastoraat. Dat brengt eenza men met elkaar ln contact. Om half drie zijn er vijftien koppels aldus gevormd. „Ééntje heeft zelfs teruggebeld. (om te zeggen, dat het contact heel goed was Ter staving van dit succes, komt even later Ad aan de telefoon. Hij heeft contact gekregen, want hij had gebeld over zijn eigen pro bleem met de vreetpartijen met Kerstmis. En hoe was dat contact Ad? „Erg leuk om te horen dat er mensen zijn met problemen in het persoonlijke vlak. dat was met Jan uit Utrecht het geval. Het is moeilijk om een pasklare oplos sing te vinden." Ze hadden nog even geprobeerd om Jan in Utrecht ook te bellen, maar die nam niet meer op. Dus die was al naar bed ..Hé, Ad. bedankt voor je reactie Hier is Michael Jackson met Ben." Arme eenzame mensen, voor wie dit wordt aangericht Positief 6 Dopingcontrole gesloten in ver band met alcoholcontrole. Van onze kunstredactie AMSTERDAM Niet de Hon sopraan Syvia Sass. maar haar d< se collega Janet Price versche soliste in de Kerstmatinee vs iel Nederlands Kamerorkest. Vlak u het begin werd de bezoekers je Concertgebouw meegedeeld da rc vrouw Sass wegens moeilijk over haar reispapieren Engelan «i uit kon. De Hongaarse sopraan ia daar namelijk a siel aangevraag j bleken is. dat de leiding van hi j merorkest al een week op de n was van de onmogelijkheid von ui via Sass om naar Nederland te i zi 1 Een teleurstellend verzwijgen (e; de publiciteitscampagne rond h k derlands debuut van deze intei t i naai hoog bejubelde operazai Sylvia Sass zal evenmin optre Ij de Kerstmatinee heden in de D w Rotterdam, en in het voor Den aangekondigde concert in hel certgebouw maandagavond 1 d< SETH GAAIKEMA' TEKSTEN óók die van Kerstavi vindt u bijeen in TERUG NAAR DE BR< Een boek om steeds bij hand te hebben! 200 blz. paperback voor maarf 14,90 bi| elke boekhandel!

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4