'Suriname dreigt Guyana
achterna te gaan'
'Marxisten'
vergaten
socialisme
in Guyana
rum prices^^high wine'
all Liquors
24o.
PRICES
Waarom blijkt het almaar niet te
lukken om vrij rijke landen als
Suriname en Guyana tot ontwik
keling te brengen? Omdat men
voor de verkeerde markt produ
ceert, zegt de Guyanese ontwik-
kelingsdeskundige dr. Clive Tho
mas. „Deze landen produceren
dingen die ze zelf niet consume
ren, en consumeren aan de ande
re kant hoofdzakelijk goederen
die alleen maar in het buitenland
worden geproduceerd."
„Het hangt er natuurlijk helemaal van af
wat je onder ontwikkeling verstaat. Als je
afgaat op het inkomen per hoofd van de
bevolking dan kun Je Suriname geen on
derontwikkeld land meer noemen. Voor
mij is een land pas ontwikkeld als het zelf
kan voorzien in de behoeften van de grote
massa's. Niet alleen de persoonlijke be
hoeften, zoals kleding, voedsel en onder
dak, ook een goede scholing en openbare
voorzieningen vallen daaronder. Als Je het
zo bekijkt dan blijken Guyana en Suri
name volledig op het verkeerde pad te
zitten."
Dr. Thomas, professor aan de universiteit
van Guyana, wijst op de grote hoeveelhe
den bauxiet en rijst die deze twee landen
exporteren. Produkten, waaraan in eigen
land nauwelijks of geen behoefte is. Aan
de andere kant importeren deze landen
enorme hoeveelheden goederen, die ze ge
makkelijk zelf zouden kunnen maken.
Dat stamt nog uit de tijd dat de koloniale
moederlanden in Suriname en Guyana de
produktle afstemden op wat ze zelf nodig
hadden of makkelijk konden verhande
len. En niet op wat de plaatselijke bevol
king nodig had om in leven te blijven.
SuikerMwwMB
Clive Thomas: „Ik zeg niet dat een ont
wikkelingsland niets mag exporteren. In
tegendeel. Juist de produkten die ze zelf
nodig hebben en die ze gemakkelijk kun
nen maken, moeten ze ook uitvoeren. Dat
is in de geïndustrialiseerde landen ook
gebeurd. De bloeiende auto-industrie van
de Verenigde Staten is ontstaan door in te
spelen op de plaatselijke vraag naar au
to's. Zelfs een klein land als Nederland
heeft kans gezien grote handel te maken
van produkten die ze zelf nodig hadden,
zoals waterwerken, schepen en melk."
„Veel mensen in de ontwikkelingslanden
in het Caribisch gebied zijn er van over
tuigd dat ze zelf de capaciteit niet hebben
hun eigen land te ontwikkelen. Ik herin
ner mij dat er enige tijd geleden een
discussie ontstond over de mogelijke na
tionalisatie van de suikerindustrie in Guy
ana. Een van de tegenargumenten was
toen dat wij niet de kennis hebben om
suiker te produceren. Je vraagt Je dan af
hoe het mogelijk is dat we niet weten hoe
dat moet, terwijl er al drie eeuwen lang
suiker in ons land wordt gemaakt."
In feite, zegt dr. Thomas, is Suriname er
net zo beroerd aan toe als Guyana. Het
probleem wordt echter versluierd door de
enorme hoeveelheid geld en buitenlandse
kennis die in de vorm van Nederlandse
ontwikkelingshulp het land binnen ko
men. De kans is groot dat de economie
instort zodra die hulp afloopt. Men houdt
geen rekening met de behoeften van de
bevolking, omdat de import die behoeften
nog wel kan dekken nu er zoveel geld is.
Clive Thomas zegt niet dat Suriname al
dezelfde kant opgaat als Guyana, maar
hij vindt wel dat de voedingsbodem voor
een dergelijke negatieve ontwikke
ling aanwezig is. Volgens hem betekent de
„coöperatieve republiek", zoals de rege
ring Guyana tegenwoordig noemt, niets
anders dan dat er „staatskapitalisme"
wordt gepraktizeerd. Hij verwijst naar een
lezing die hij een maand geleden in Para
maribo hield en waarin hij over het staats
kapitalisme zei:
„De hoofdpropaganda van dit soort regi
mes is dat ze hard bezig zijn het land te
ontwikkelen. Als je vraagt: waar is die
ontwikkeling, dan laten ze je zeer moder
ne en doordachte plannen zien. Ze zijn
echter niet bereid je mee te nemen naar de
mensen in de straat en ze te vragen of ze
blij zijn met die ontwikkeling. En als Je
dan praat over kwesties als onderdruk
king en democratie, dan krijg Je als ant
woord: ach, je kunt nu eenmaal geen
ontwikkeling en democratie tegelijk
hebben."
Luiheid
Volgens Thomas is het tegenovergestelde
waar: ontwikkeling is niet mogelijk zon
der de bevolking daar direct in te betrek
ken. „Die zogenaamde luiheid van de be
volking, waar onze regeringen over klagen
is niets anders dan gebrek aan interesse,
die ontstaat wanneer jou nooit eens naar
je mening gevraagd wordt. Voor mij zi
brood en gerechtigheid niet te scheide
Die gerechtigheid moet bestaan uit gara
ties tegen onderdrukking, recht op dei
name aan het politieke proces en recht
werk. Als dat er allemaal niet is geef
niets om een bruto nationaal produkt
stijgende inkomens per hoofd van de b
volking of wat voor cijfers dan ook."
Van die gerechtigheid is niets meer over
de staatskapitalistische landen, waart
dr. Thomas naast Guyana ook de Sowje
Unie rekent: „Een paar dozijn partijled!
met onuitputtelijke energie en een grenJ
loze ervaring die een kudde muilezi
leidt. De arbeidende klasse wordt van ti)
tot tijd uitgenodigd op een vergaderin
waar ze hun grote leiders kunnen toejt
chen en unaniem resoluties aan mogi
nemen. Dit is niet de dictatuur van hl
proletariaat, dit is de dictatuur van
handvol politici."
Hoewel Guyana meerdere politieke part
en kent, heerst daar de dictatuur van
partij. Clive Thomas: „Zonder het lil
maatschap van de PNC krijg Je geen bas
bij de overheid. En veel is genationd
seerd, in de particuliere sector zijn nauw
lij ka banen meer. Wie daarnaast niet opd
partijcongressen komt of wie niet gal
stemmen, loopt het risico ontslagen
worden. Men doet niets eens moeite omi
achter te komen wat precies de behoefti
zijn van het volk. Ik besef best dat het nfc
mogelijk is aan alle wensen tegemoet
komen. Maar Je zou kunnen beginnen itf
te zeggen: laten we nu eens proberen d
suikerproduktie niet nog verder op te drü
ven, maar in plaats daarvan het land
gebruiken voor produkten waar hier efl
groot tekort aan is."
WOENSDAG 24 DECEMBER 1980
TROUWKWARTET
■BUITENLAND!
f
"ïïïi-
WAU"
IA»C*
«At#
ouartfii..
MUST BE Gonsuhe»*4
NAMUON
soot us a,n
SUM**»
lAltf
HAir
LA*C«,
HAif
QUART c*
AuOtionOrNMni
24 02
12 02
6 02
JO 2
m
Op bet eerste gezicht lijkt liften in Guyana een nationale
sport. Bij nader Inzien is het niet meer dan een noodzakelijk
kwaad. Eet transportsysteem zit aan de grond. En niet alleen
het transportsysteem. „Eet laatste hall jaar lijkt alles in dit
land fout te gaan," verzucht een hotelhouder. Een econoom
weet in ieder geval een hele grote aan te wijzen. De regering
heet marxistisch maar vergat het socialisme in te voeren toen
het kapitalisme werd uitgebannen. Guyana als voorbeeld van
hoe het niet moet voor het buurland Suriname.
door Wim Jansen
Aan de kant van de
veertig kilometer lange
weg van vliegveld Ti-
mehri naar Georgetown
proberen honderden
mensen druk gebarend
onze auto tot stoppen te
brengen. De collectieve
taxi's die er rijden kun
nen echter onmogelijk
nóg meer passagiers
bergen. Velen zullen
vandaag de hoofdstad
van Guyana niet berei
ken en morgen opnieuw
moeten proberen hun
produkten naar de
markt te brengen of in
kopen te gaan doen.
„Dc heb het afgelopen jaar
niet één total-loss gehad,"
zegt een van de directeuren
van een Guyanese verzeke
ringsmaatschappij. Niet om
dat er op de wegen geen onge
lukken gebeuren, maar omdat
er geen nieuwe wagens zijn te
krijgen. Er is een groot tekort
aan vervoer. Oude auto's wor
den eindeloos opgekalefaterd.
Merken uit de Britse koloniale
tijd als Wolseley, Morris en,
Hillman rijden hier nog vrij
rond. Europese verzamelaars
zouden er kapitalen voor be
talen. De Guyanezen zelf trou
wens ook: een twintig jaar ou
de wagen „met enige gebre
ken" kost volgens de adver
tenties al gauw tienduizend
gulden, twee maal het jaarsa
laris van een arbeider.
Het zijn niet alleen de Britse
auto's en het aan de verkeerde
kant van de weg rijdende ver
keer die een bezoeker uit La-
tijns-Amerika de indruk geeft
dat hij in een ander wereld
deel terecht is gekomen. Van
Indianen is nauwelijks meer
iets te bekennen, door de stra
ten lopen Aziaten en Afrika
nen. Het was niet voor niets
dat de Zuidamerikaanse be
vrijder Simon Bolivar de drie
Guyana's (het huidige Frans
Guyane. Suriname en Guya
na) aan het begin van de ne
gentiende eeuw volstrekt ne
geerde in zijn strijd tegen de
Spaanse en Portugese koloni
ale overheersers.
Invloed
Door z'n afwijkende samen
stelling van de bevolking en
z'n geïsoleerde ligging be
stond er geen enkele band
met de rest van het continent.
Op het moment dat de meeste
landen zich hadden bevrijd
van de Spanjaarden en Portu
gezen, kwamen de Fransen.
Britten en Nederlanders een
verdeling overeen die terug te
vinden is in de huidige gren
zen van de drie landen.
Tot voor die tijd heette het
hele gebied gewoon Guyana,
„land omgeven door water" in
de taal van de plaatselijke In
dianen, waar de drie Europese
mogendheden elkaar naar het
leven stonden en afwisselend
de scepter zwaaiden. De Ne
derlandse invloed is in Guya
na nog overduidelijk terug te
vinden in de grote zeedijk die
de lager gelegen hoofdstad
moet beschermen tegen het
water en in de vele sluisjes en
kanalen. Ook in veel plaatsna
men is dit terug te vinden:
Soesdyk, Werk-en-Rust, Spa
rendaam, Den Amstel en ga zo
maar door.
Als Je door Georgetown loopt,
wordt het je duidelijk waarom
zo veel Guyanezen hun heil
zoeken in het buurland Suri
name. Het merendeel van de
enorme houten gebouwen uit
de Britse koloniale tijd staat
er verveloos en vervallen bij.
Het open waterafvoersysteem
langs de straten is verstopt en
verspreidt een ondraaglijke
stank. Zelfs de bomen, die in
vroegere tijden de wandelpa
den langs de brede lanen over
schaduwen, zijn kaal en bie
den de bezwete passant geen
enkele soelaas. De enige ge
bouwen die er goed onderhou
den en degelijk uitzien zijn de
Ram Is nof een Tan de
weinlre produkten in
Gnyana die in onbeperk
te hocTeelheden te krij
ten rijn. De Tele drank
lokalen in Georgetown
sijn dan ook altijd vol
met werkloxen en gele-
fenheldsdrinkers die
hun toee lucht toeken
tot de goedkope drank.
onderkomens van buitenland
se ondernemingen en ambas
sades en de centrale bank.
Alles g-aat fout
Is dit nu het socialistische pa
radijs, waar .kameraad" For
bes Burnham zo dikwijls over
rept? „Het was hier echt niet
zo slecht," zegt de hotelhou
der als ik informeer naar de
oorzaak van het uitvallen van
de elektriciteitscentrale,
waardoor de stad al 24 uur
kinder stroom zit. „Pas het
laatste half jaar lijkt alles ln
dit land fout te gaan. Het geld
en de weinige middelen die er
nog waren zijn nu nodig voor
de partij, die nog snel wat
beloften wil waarmaken om
de verkiezingen te winnen."
Maar hij moet toegeven dat
het met een groot aantal za
ken al veel langer slecht gaat.
Telefoneren binnen het land
is al jaren een crime, negen
van de tien keren is er geen
aansluiting te krijgen. Een
aanvraag voor een gesprek
met Paramaribo wordt kort
weg afgedaan met de opmer
king dat „overseas-calls" van
daag opnieuw mogelijk zijn,
ook al ligt Suriname slechts
een paar honderd kilometer
verder.
En ook het grote tekort aan
melk bestaat al lange tijd. Dat
wil zeggen: er is wel melk,
maar die is zelden in de winkel
verkrijgbaar om de eenvoudi
ge reden dat er geen geld is
om verpakkingsmateriaal
„Er is in dit land in wezen
maar één fout gemaakt, maar
dan ook een hele grote." zegt
een econoom 'die doceert aan
de universiteit van Guyana.
„President Bumham heeft na
tionalisaties en andere socia
listische maatregelen aange
kondigd. Daarop zijn de bui
tenlandse bedrijven op de
vlucht gegaan en hij heeft ver
volgens vergeten het socialis
me of het communisme daar
voor in de plaats te brengen.
De regering, in feite dus de
partij, heeft nu de meeste be
drijven in handen en buit net
zo hard de arbeiders uit. Het
verschil met de koloniale tijd
is slechts dat er nu geen des
kundigen meer zijn om de be
drijven draaiende te houden.
Invloedrijke partijleden krij
gen goede baantjes, naar be
kwaamheid wordt niet geke
ken. De paar mensen met goe
de bedoelingen en een goede
opleiding worden zo tegenge
werkt, dat ze uiteindelijk lie
ver in het buitenland gaan
werken."
Tegenvallers
De produktle van bauxiet,
rijst en suiker is Jaar na jaar
tegengevallen; hoofdzakelijk
In de praktijk blijkt die uitge
sproken niet-gebonden hou
ding van Guyana uit het feit
dat het land samenwerking
zoekt met zo veel mogelijk
landen. En omdat het op de
drempel van het Zuidameri
kaanse continent naar het po
litiek explosieve Caribisch ge
bied een zeer strategische po
sitie inneemt, geniet het de
warme belangstelling van su
permachten. De Amerikanen
laten de vijandige woorden
stroom van Bumham rustig
over zich heenkomen en verle
nen op grote schaal hulp. De
Amerikaanse ambassade en
het grote gebouw van US-AID
staan schaamteloos te pron
ken aan de hoofdstraat.
Ook Russische en Chinese de
legaties bieden tegen elkaar
op als het om hulpverlening
gaat. En Guyana gaat op alles
gretig in. Om het nijpende
transportprobleem op te los
sen zullen er volgens een be
kendmaking van de regering
fietsen uit Brazilië komen,
personenauto's uit de Sowjet-
Unie, vrachtwagens uit Oost-
Duitsland en nog meer bussen
uit India.
Een beleid, dat is gebaseerd
op het principe van „pakken
wat je pakken kunt" en mede
verantwoordelijk is voor de
slechte economische toestand
van het land, aldus de eco
noom. Want voor al die ver
schillende merken moeten er
ook verschillende onderdelen
en technici aanwezig zijn en
dat is onbetaalbaar. Ondanks
het schrijnende tekort aan
transport staat het grootste
deel van de bussen defect in
de remise. De textielfabriek
die de Chinezen enige tijd ge
leden hebben gebouwd, ligt
voortdurend stil, omdat de ga
rens van de Russen veel te
grof blijken voor de verfijnde
Chinese machines.
Pijnlijke vondMa
De Amerikaanse steun aan
een zich marxistisch noemend
bewind is niet zo vreemd als
het lijkt. De oppositie in Guy
ana is nög marxistischer,
waardoor Burnham het enige
alternatief is. Het met grote
steun van de Verenigde Sta
ten vernieuwde internationale
vliegveld is het enige in deze
regio waar Amerikaanse Her
cules-transportvliegtuigen
kunnen landen. Van datzelfde
vliegveld maakten overigens
Russische transportvliegtui
gen gebruik om bij te tanken
tijdens het transport van Cu
baanse militairen naar Afrika,
enige Jaren geleden.
„Er kwam een man uit het
buitenland. En hij stichtte op
onze grond een grote land
bouwcoöperatie. De mensen
die op zijn bedrijf werkten wa
ren niet vrij om in en uit te
reizen. Hij maakte hen tot zijn
onderdanen, die zich uiteinde
lijk willoos naar de gifbak lie
ten leiden en zo de dood von
den. Bumham nodigt ons uit
aan hetzelfde dodelijke spel
mee te doen."
Deze weinig subtiele toe
spraak van een van de leiders
van de oppositiepartij WPA
legt een pijnlijke wond open:
•Jonestown, het onverwerkte
trauma van Guyana. Na de
massale zelfmoord van 940
volgelingen van de Ameri
kaanse sekteleider Jim Jones
in het binnenland van Guya-
na zweeg de regering in alle
talen. Het parlement kreeg
geen toestemming de zaak te
bespreken, omdat dat niet in
het nationaal belang was en
Jonestown is van de officiële
kaarten geretoucheerd. De
WPA-lelder is er van over
tuigd dat het geen toeval was
dat de Amerikaanse sekte
zich in dit land had gevestigd.
i Ook nu verleent de regering
een andere Amerikaanse sek
te die zich House of Israël
noemt alle medewerking, in
ruil voor het ontregelen van
vlger
beffii
demonstraties en bijeenkom
sten van de oppositie
Ordehandhaving
House of Israël is daarmee
zoveelste macht die Burnhi
tot zijn beschikking heeft i
de orde te handhaven. 1 )le
land met nog geen miljo *n
inwoners telt zeven venscl 1
lende gewapende en geünil
meerde diensten, die i 11131
kwart van de nationale be(
ting opsouperen. En in 2
enthousiasme over de gr
belangstelling van veel Joi ^ersc
(werkloze) Guyanezen vi
het uniform, sprak de kersv Joun
se premier Ptolemy Reld ta rarer
weken geleden als zijn gro
ste wens uit: „Every citizei 'tuk
soldier" (één soldaat op el11118
burger). Een paar dagen la
haastte hij zich te verkiar belü
na protesten uit eigen gelei J1®11
ren. dat hij hiermee slecl 8
doelde op het vele ontwikl P011
lingswerk dat de strijdkrai ,t€e
ten verrichten.
verd
Noch van dat ontwlkkelinj doel
werk, noch van de andi
taak van al die gewapen
diensten het bewaken v
de openbare orde is iets
merken. De portier van mi Die
hotel liet geen gast de st
ingaan voordat die eerst
camera en horloge in de kil
had opgeborgen. Je hoort qvan
van het optreden van het
ger of politie als er weer
mand is doodgeschoten „to
hij zich verzette tegen zijn i
restatie." zoals de standaal
zin luidt.
stas
wor
maj
zoals karton of flessen in het
buitenland te kopen. De enige
die daar wel bij varen zijn de
ziekenhuizen en gestichten,
die aan het eind van zo'n pro-
duktleloze dag de melk gratis
bij de fabriek kunnen afhalen.
door gebrek aan vakbekwame
figuren in de top van deze
staatsbedrijven. De regering
overweegt nu de Amerikaanse
en Canadese bauxietdeskun-
digen, die in 1971 met veel
verbaal anti-imperialistisch
gewelf de deur werd gewezen,
terug te halen. Al te openlijk
zal dat niet kunnen, want nog
steeds maakt Burnham zich
tegenover zijn volk en in de
beweging van niet-gebonden
landen sterk voor een krachti
ge veroordeling van het Ame
rikaanse optreden in de derde
wereld.
