•penbare biecht over 'fout' verleden
ïeschiedenis van socialisme
rij haken kan ogen
Propvol schrijversprentenboek
Ten Have in '80 {tja)
nel
32.
HG 23 DECEMBER 1980
22
BOEKEN
TROUW/KWARTET P 23 - RHS 25
C. O. van Zweden
de Ironische titel
i Ucht geval" heelt Ca-
Gosewins reken-
algelegd van haar
verleden. Ze ls lid
ist van de toenmalige
Dat lidmaatschap
meer voort uit haar
Ijk met een „Oer-
ise SS-er", dan uit haar
l keuze. Catharlna ls na
irlog gestralt als „licht
want ze had nooit
nd verraden en even-
Itets agressiefs gedaan.
ïin ls dat „lichte geval" ln
Innerlijke leven uitgegroeid
i zó zware belasting, dat ze
llcale poging tot zelfmoord
(Zestig slaaptabletten.) Die
j mislukt dank zij de oplet-
tld van haar omgeving. Daar-'
sluit Catharlna Oosewlns als
K>rt openbare biecht haar le-
reg aan het papier toe te ver
ren. Ze schrijft een heel opmer-
boek, waarin de lezer aanvan-
alleen maar de kale feiten
^eft, en waarin tegen het eind
bezinning en het opmaken
i balans aan bod komen. Dat
ivereenstemming met de gang
iken. want ln haar leven heeft
k feiten aanvankelijk aanvaard
n bestlering. Pas later krijgt ze
leweg de neiging het roer st*-
a handen te nemen.
rondtoon van dit boek ls duide-
ren levensweg die van passieve
jehoorzame aanvaarding loopt
[een zelfbewust en eigenzinnige
;evlng, vla gruwelijke diepte-
jen Dit boek ls niet de geschle-
van een politieke bekering.
maar van een politieke bewustwor
ding.
In het leven van Catharlna Oose
wlns heeft het „rijke roomse leven"
een verwoestende rol gespeeld. Dat
begint al met een afschuwelijk be
nepen roomse vorming, op een in
ternaat waar toestanden heersen
die roepen om nadere verantwoor
ding, maar die verantwoording
komt niet.
Eigenlijk ls haar huwelijk, en later
haar bemoeienissen met de NSB.
van eenzelfde orde: een soort wereld
die nu eenmaal over Je komt. en die
Je lijdelijk aanvaardt
In haar volwassen leven speelt die
rooms-katholleke achtergrond nog
slechts een bijrolletje, maar de ge
hoorzame grondhouding, die haar
in het milieu met de paplepel ls
Ingegoten, blijft voorlopig haar le
ven bepalen. Zo blijft ze haar man
(die niet om haar geeft) door dik en
dun trouw, ook ln zijn natlonaal-
soclallstische sympathieën. Dat
breekt haar na de oorlog op. Ze
wordt geïnterneerd, ontvlucht,
wordt opnieuw gepakt, en leert de
verschrikkingen van het Nederland
se kampsysteem kennen: vervui
ling, ondervoeding, psychische ver
nedering. En na het kamp volgt het
stigma, alsmede het verwarrende
feit dat het „lichte geval" zwaar
uitpakt, terwijl tegelijkertijd veel
zware gevallen licht uitpakken. Nog
later komt ze er achter dat het oor
logsbedrijf geen zwart-wit-wereld ls,
maar een grijze hel, waarin
monsterachtigheid alle partijen
aantast.
En wie ls de schuldige? Wat bete
kent „fout" ten overstaan van het
feit dat de „bladzijden van de poc
ket door elkaar liggen"?
Het verhaal van haar uiteindelijke
politieke bewustwording lijkt op
pervlakkig beschouwd misschien
wat modieus en fragmentarisch,
maar ls bU nader Inzien een fasclne-
Clarissa Jacobl, die na de oorlog
naar Zuid-Afrlka emigreerde.
rende geschiedenis. Mevrouw Oose
wlns schreef een respect afdwin
gend boek
De pensionhoudster
Even opmerkelijk ls „De pension
houdster en de onderduiker", ge
schreven door Frank Visser. Dit
boek bevat brokstukken van de le
vensgeschiedenissen van Oertraud
Markgraf, een Duitse vrouw, die ln
Nederland pensionhoudster werd,
en de ln Krakau geboren en opge
voede Jozef Rablnowicz, die ln 1919
Nederlander werd. en als Joods za
kenman ln ons land een bloeiend
bedrijf wist op te bouwen.
In de oorlog, als Oertraud Markgraf
nog steeds de Duitse nationaliteit
heeft, wordt ze gedwongen perso
neel van SS en 8D ln haar pension
op te nemen. Maar ln '42 wordt Juist
dat besmette karakter van haar
(Schevenlngse) pension de dekman
tel voor de onderduiker Jozef Rabl
nowicz.
Frank Visser heeft de hele geschie
denis uitgediept en schreef een Inte
ressant boekje, niet ln de laatste
plaats vanwege de fascinerende zij
paden. Want Oertraud Markgraf
had ondergeschikten van de SS-
kolonel Joseph Schreleder (Eng-
landsplel) ln huls, onder wie de be
ruchte verrader Anton van der
Waals, die onder haar dak, en onder
de schuilnaam Jan Cranandonk.
een affaire had met Elisabeth Oel-
gerseder, de secretaresse van
Schreleder.
Frank Visser gaat ook uitvoerig ln
op de geschiedenis van Rablnowicz,
die zijn schoolopleiding ver van zijn
geliefde Krakause familie „genoot"
in een Joods pensionaat In Frank
furt. waar Spartaanse Duitse op
voedingsmethoden werden geprak-
tlzeerd. Zonder één ogenblik van
ontspanning moest daar gestampt
worden, met veel slaag en een vol
strekt minimum aan voedsel. De
kinderen aten daar één keer per
week zelfs bedorven vis, en de lei
ders van het pensionaat waren niet
zo sentimenteel om veel acht te
slaan op de daaropvolgende vergif
tigingsverschijnselen. Oeen wonder
dat de kinderen broodmagere werk
ezels werden. (Het concentratie
kampsysteem kwam niet uit de
lucht vallen.) Niettemin heeft Rabl
nowicz veel te danken gehad aan de
leider van dit pensionaat, Moses
Kaufmann, die later ook naar Ne
derland vlucht.
De levens van Oertraud Markgraf
en Jozef Rablnowicz lopen van '42
tot '45 een eind parallel in een ris
kante onderdulkgeschledenls.
Daarin heeft Rablnowicz herhaal
delijk zijn leven te danken aan de
moed. de zelfbeheersing en de vin
dingrijkheid van Oertraud Mark
graf, die „het andere Duitsland"
vertegenwoordigt.
Een echte Kavalsky
Bijzondere aandacht verdient ook
het boekje „Een echte Kavalsky en
andere verhalen", van de Joodse
schrijfster Clarissa Jacob!, die kort
Catharina Gosewins: „Een licht ge
val" Uitg. De Bezige Bij, A'dam.
264 pag. Prijs: 25.-
Frank Visser: „De pensionhoud
ster en de onderduiker." Uitg.
Bosch en Keuning, Baarn. Omvang
189 pag. Prijs 24,50.
Clarissa Jacobi: „Een echte Ka
valsky en andere verhalen." Uitg.
Querido. Omvang 110 pag. Prijs
16,90.
Christopher Isherwood: „Afscheid
van Berlijn." Uitg. Querido. Om
vang 241 pag. Gebonden. Prijs
24,90.
Nicolaas Beets: „Niet meer aan
denken" (Burma-Thailand 1943).
Uitg. Hollandia, Baarn. Omvang
107 pag. Prijs 17,90.
na de oorlog naar Zuld-Afrlka emi
greerde.
Het verhaaf „Een echte Kavalsky"
(hoofdbestanddeel van deze bun
del) ls een herdruk. Het verscheen
eerder als Witte Beertje ln 1966. Dat
deze herdruk zo lang op zich liet
wachten verbaast me, want „Een
echte Kavalsky" ls een van de mooi
ste verhalen die lk ken. Samen met
twee kortere verhalen vormt het nu
een bundel met als hoofdthema de
verwerking (voor zover dat woord
hier past) van de Joodse smart ln de
Jaren na de tweede wereldoorlog.
Een boekje van bijzonder hoog ge
halte, dat u blindelings kunt kopen.
Ik noem nog twee pas uitgebrachte
herdrukken van hoog gehalte. Ten
eerste het wereldberoemde „Af
scheid van Berlijn" van Christopher
Isherwood. Dat boek, dat een aan
tal samenhangende verhalen en ob
servaties bevat, speelt ln de Jaren
•29-'33, en ls ln verband met de
oorlog Interessant, omdat het opko
mende nazisme ln zijn wreedheid en
burgerlijke bekrompenheid ln deze
verhalen een groeiende achter-
grondrol speelt.
Als laatste noem ik „Niet meer aan
Gertraud Markgraf in de tijd (1920) dat se naar Nederland kwam.
denken" van Nicolaas Beets. De
schrijver ls inderdaad een achter
kleinzoon van de grote Beets, naar
wie hij ook werd vernoemd. Nico
laas Beets ls als arts betrokken ge
weest bij de aanleg van de beruchte
Birma-spoorweg ln 1943. Hij schreef
er twee verhalen over, die men hier
te zamen vindt ln een fraai uitgege
ven boekje. De verhalen zijn (los
van elkaar) eerder verschenen in '58
en '59. onder het pseudoniem L. A.
Koelewijn.
Literair werk van gehalte
we ln een tijdperk leven waarin
wortelde gewoonten en tradl-
gemakkelljk losgelaten worden,
vrijheid en eigen Initiatief meer
en krijgen, daar zijn we al wel
gewend. Het ls ook leuk wan-
men de behoefte én de moed
t althans wat kleding betreft er
oonlijk uit te springen.
>eense Lis Paludan, die velen
vla Zomer Ac Keuning al
Ier met goede handwerk-ldeeën
dienst was. zet de Jongeren deze
aan het haken. „Zelf Je kleding
en, met speelse ontwerpen ln
e haaktechnlek" ls haar nieuwe
weten (of leren) wat Je alle-
1 met de basissteken (stokjes,
en. lossen) kunt doen en hoe Je
minderen en meerderen, en Je
t goed voor de vrije haakkunst
ernst. Vanzelfsprekend graag
olpen door de vele kleurige voor
wen en uitgebreide toellchtln-
ln het boek. Behalve het ultwer-
van suggesties voor zelf te ontr
pen motleven kan zonder meer
een van de originele voorbeel-
nagehaakt worden. Achter In
boek staan de patroontekenln-
Niet ledereen zal zich ln deze
of meer opzichtige omhulsels
ikkig voelen. Maar eerlijk ge-
i: het oogt wel, wat zo met vrij
en te bereiken valt.
Paludan: ZELF JE KLEDING
iKEN. Oorspr. titel „Frl Hack
Ned. bew. E. Behrens en E. M.
Mei-Bang. Uitg. Zomer A Ken-
Boeken B.V., Ede. Gebonden.
Hl. prijs 24,90.
Ontwerp-voorbeeld nlt „Zelf je kleding maken"
door Jos de Roo
Een schrijversprentenboek kan het
werk van een schrijver dichter bij
de lezer brengen. Daar ls dan wel
meer fotomateriaal voor nodig dan
alleen een pasfoto. Een kwart van
het Schrijversprentenboek van de
Nederlandse Antillen lijkt echter op
de uitstalkast van een dorpsfoto
graaf. omdat de pasfoto's van ver
schillende schrijvers er elkaar ver
dringen. De samenstellers van het
werkje wilden zoveel mogelijk An
tilliaanse schrijvers laten zien. Het
gevolg ls dat de werkelijk belangrij
ke auteurs elk niet meer dan twee
bladzijden krijgen. Hun persoon
lijkheid kan daardoor ook niet meer
tot uiting komen.
Zo gezien ls het een wonder dat de
Jongensachtige levenslust van Pier
re Lauffer, de liefdevolle aandacht
voor het detail van Ells Juliana en
de groteske elementen van Luc
Tournier nog zo goed getroffen zijn.
Voor de rest blijft het succes van dit
prentenboek beperkt tot een paar
Incidentele treffers, zoals het briefje
van de Forum-redactie met haar
oordeel over Mijn raster de negerin
van Cola Debrot, en een Jeugdfoto
van Frank Martlnus Arlon, waaruit
blijkt dat de woonomstandigheden
uit Dobbelspel die van zijn eigen
Jeugd zlja
Maar waarom alle Antilliaanse
schrijvers ln één prentenboek ge
propt? Ik denk dat een zeker cultu
reel kolonialisme al dan niet be
wust van Invloed ls geweest Dat
blijkt al uit het Idee schrijvers van
verschillende tijden en verschillen
de geaardheid in één prentenboek
samen te brengen, alleen omdat ze
gemeenschappelijk uit een oud-ko
lonie komen. De Antillen moeten
zeker nog blij zijn ook, dat er zo Iets
komt! Het cultureel kolonialisme
blijkt ook uit de keuze van de om
slag. In een prentenboek vertellen
de foto's hun verhaal. De omslag
toont een litho van Fort Oranje op
Sint Eustatius, met de Nederlandse
vlag centraal. Dat 8int Eustatius
helemaal geen rol gespeeld heeft ln
de Antilliaanse literatuur vonden
de samenstellers minder belangrijk
dan die frisse driekleur.
De Indruk van een zeker cultureel
kolonialisme dat de samenstellers
parten gespeeld heeft, wordt ver
sterkt door het woord vooraf. De
schrijver van dit Inleidend stuk kan
zich kennelijk niet voorstellen dat
het Papiamentu al ln de koloniale
tijd belangrijk was, daarom schrijft
hij, dat het pas ln de 20ste eeuw de
moedertaal van de Benedenwinden
werd. Terwijl het Papiamentu dat
al sinds het midden van de negen
tiende eeuw ls. Hij kan zich kenne
lijk ook niet voorstellen, dat er Eu
ropese toneelstukken ln Papla-
mentse vertaling gespeeld zouden
zijn, zonder dat dit de Antilliaanse
literatuur diepgaand beïnvloed zou
hebben. Daarom schrijft hij dat er
veel Invloed ls uitgegaan van deze
vertalingen. Terwijl er helemaal
geen invloed was. HIJ weet kenne
lijk ook niet goed waar de Antillen
liggen, want hij verwacht ln de toe
komst een grote Zuldamerikaanse
Invloed op de Antilliaanse litera
tuur. Terwijl recent onderzoek aan
toonde, dat er een grote Caribische
Invloed ls.
Schrijversprentenboek van de Ne- dig Museum en Documentatiecen-
derlandse Antillen. Uitgegeven trum. De Bezige Bij, Amsterdam,
door de Sticusa en het Letterkun- 40 bis. 10,-.
or Koos van Weringh
tgeverij De Arbeiderspers
ongeveer een Jaar geleden
gonnen met de publikatie
tn een jaarboek voor het
•mocratisch socialisme,
der redactie van Jan
ink, Martin Ros en Bart
omp. Het boek is versche-
n in een eveneens nieuwe
rie: Links Klassiek.
drie redacteuren leggen in hun
riding uit, dat aan deze uitgave
behoefte ten grondslag ligt de
twikkeling van de poliUeke theo-
te verbinden met historische
riyse. Eén van de beweegredenen
or de uitgave van jaarboeken ls
(egeven door het besef dat de
ofdstroom van het democratisch
cialisme ln Nederland een bewe-
*8 zonder geschiedenis dreigt te
•rden. Na 1966, met de groot-
heeps doorgevoerde verjonging
anen de Partij van de Arbeid, is er
n „verkorting van het historisch
wustzijn" gekomen, menen zij.
wijzen daarmee een ernstige
sstand aan, maar ik zou hen toch
ft tegen willen spreken
dit boek van ruim 350 bladzijden
)mt uiteraard zeer veel aan de
de. Een aantal onderwerpen 2al ik
*t noemen, op één stuk wil ik iets
tvoeriger ingaan. In het eerste
*1 komen we beschouwingen te-
to over de verzorgingsstaat en de
dblemen die zich daarmee voor
in, geschreven door Daudt, De
Tolff en Koch. Weliswaar heeft
Hans van den Doel een tijdje gele
den deze heren als „de snelteke
naars van het socialisme" gepor
tretteerd, ln een fel artikel in de
Haagse Post, maar dat wil nog niet
zeggen dat we hier niet met belan
grijke stukken te maken hebben. In
dat eerste deel staat ook een lezens
waardig stuk van Nederhorst. de ln
1979 overleden oud-voorzitter van
de PvdA-fractie ln de Tweede Ka
mer. over Het Plan van de Arbeid,
dat in de Jaren dertig door SDAP en
NW samengesteld was en als alter
natief moest dienen voor de politiek
van de Colijn-regeringen. Daarna
volgen drie opstellen over het the
ma: socialisme onder het commu
nisme. zoals het einde van het de
mocratisch socialisme ln Oost-Eu
ropa. een stuk dat door de gebeurte
nissen ln Polen tamelijk actueel is.
De redacteuren stellen zich ook
voor aandacht te besteden aan de
biografische kant en wel in de vorm
van opstellen over personen die in
het democratisch socialisme een rol
van betekenis hebben gespeeld. In
dit eerste jaarboek treffen we schet-
sen aan over Franc van der Ooes en
J. G. Suurhoff. Ook dit is een lof
waardig streven. Op deze manier
kunnen we misschien ooit nog eens
een behoorlijke studie over Pieter
Jelles Troelstra tegemoet zien
Het laatste gedeelte van het boek
gaat over Jacques de Kadt, wiens
belangrijke boek Het fascisme en
de nieuwe vrijheid onlangs voor de
derde keer uitkwam. In deze krant
werd het boek door Spijkerboer op
13 december j.l. besproken en te
recht als een klassiek boek uit de
Nederlandse politieke literatuur
aangeduid Ik las het boek voor het
eerst in 1958, nadat lk het voor een
paar gulden in een mooie gebonden
uitvoering op de kop getikt had.
Daarvoor had lk al Iets anders van
De Kadt gelezen en wel de bundel
essays Verdediging van het Westen,
ln 1947 uitgegeven door Van Oor
schot. de lljfultgever van De Kadt.
In die bundel komt het stuk voor
dat bij mij het verlangen opriep
zoveel mogelijk van deze schrijver,
te willen lezen, namelijk: De deftig
heid in het gedrang. Over wezen en
waarde der Huizinga's. Dat essay
verscheen voor het eerst ln 1935
naar aanleiding van het boekje van
de beroemde Leidse historicus J.
Huizlnga, Jn de schaduwen van
morgen. Ooit had lk dat voor een)
tentamen gedaan en er weinig aan
gevonden. Een collega-student had
mij toen opmerkzaam gemaakt op
dat stuk van De Kadt tegen Huizin-
ga. En ik heb het onder hoogspan
ning gelezen, laat lk dat erbij vertel
len. Het gebeuzel ln dat boek („WIJ
leven ln een bezeten wereld. En wij
weten het") wordt door De Kadt op
onovertroffen wijze uiteengerafeld.
Het opstel behoort zonder enige
twijfel tot de hoogtepunten uit de
polemische literatuur uit de jaren
dertig, zoals op ander gebied het
woedende artikel van de crimino
loog W. A. Bonger tegen de juristen
die elementen uit het Duitse, natio-
naal-sociallstlsche strafrecht ln het
Nederlandse wilden opnemen: Het
„nieuwe" strafrecht (in 1978 op
nieuw uitgegeven door Panhalzer in
Amsterdam)
Bank, Ros en Tromp hebben uit
voerig met De Kadt gesproken. Zij
pretenderen echter niet een afge
ronde biografie te schetsen, maar
wat zij wel geven ls belangwekkend
genoeg. De Kadt heeft een buiten
gewoon boelende loopbaan achter
de rug. Afkomstig uit een Joods
milieu ln Oss, waar Multatull's Het
gebod van een onwetende hoog
stond aangeschreven en ook Aletta
Jacobs vereerd werd, is De Kadt,
geboren ln 1897, al zeer vroeg in
politieke zaken geïnteresseerd. Na
de oorlog van '14-T8 komt hij ln de
communistische hoek terecht en
wordt lid van de CPN. de Commu
nistische Partij Holland. Maar niet
voor lang, want ln 1924 stapt hij er
weer uit, om zich ln 1928 bij de
SDAP aan te sluiten, na nog een
tussenstation. Binnen de SDAP
sluit hij zich aan bij de oppositie
groep. die daar. bijna vanzelfspre
kend, bestaat. Boeiend is het om te
lezen hoe het politieke spectrum ter
linkerzijde er ln die jaren uitzag.
Scheuringen en splitsingen, alle
maal zoals het ln Nederland gebrui
kelijk is. De Onafhankelijk Socialis-
•tische Partij (OSP) is het volgende
station, dat hij samen met Sal Tas
aandoet Na de Juli-troebeien in
Amsterdam ln 1934 valt dat gezel
schap ook uiteen. Tas en De Kadt
richten dan een tijdschrift op onder
de titel De Nieuwe Kern. Het blad,
dat een zeer kleine oplage had, wil
de een nieuw soort socialisme be
pleiten, waarbij het gebruik van de
rede ln de politiek een voorname
plaats zou moeten Innemen. Begin
1980 heeft A. A. Spijkerboer een
interessant proefschrift verdedigd:
De Nieuwe Kern en Karl Barth.
uitgegeven bij Kok te Kampen. In
mei 1940 ontsnapt De Kadt uit Ne
derland en komt uiteindelijk in Ne
derlands Oost-Indlë terecht, waar
hij eerst door de autoriteiten en
later door de Japanners wordt vast-
gezet. In 1946 keert hij terug naar
Nederland, waar hij na verloop van
tijd ln de Tweede Kamer verschijnt
voor de PvdA en in die fractie „het
buitenland doet". De verhalen die
hij daarover aan de redacteuren
van dit boek vertelt, zoals over Van
der Goes van Naters, Burger, Luns
en vele andere kopstukken, zijn de
moeite van het lezen meer dan
waard. Steeds scherp en zich vooral
opwindend uver domheid en gebrek
aan politiek realiteitsbesef. In 1969
heeft hij de PvdA verlaten, toen de
Nieuwlinksers toestroomden. Als
partijloze werkt hij aan zijn grote
boek De politiek der gematigden.
dat in 1972 verschijnt, een turf dik
boekwerk, waarin hij op felle, als
„schelderig" wijze tekeer gaat tegen
alles wat hem niet aanstaat en dat
blijkt zeer veel, zo niet bijna alles te
zijn. De PvdA acht hij in de Neder
landse verhoudingen een verzwak
kende kracht. Inzicht bestaat daar
niet. Over Den Uyl merkt hij op, dat
die als een heel verstandige jongen
ls begonnen, maar nu toch bezig is
de ondergang van de partij makke
lijker en sneller te laten verlopen
De Kadt is een tegenspraak oproe
pende figuur, maar boeiend en ori
gineel. In het licht van de interna
tionale ontwikkelingen (Afghanis
tan) zijn sommige van zijn opvattin
gen wellicht minder extreem dan zij
in 1972 leken te zijn. Dat aan deze
eigenzinnige man in het eerste jaar
boek zoveel aandacht is besteed
maakt het boek al de moeite waard.
Inmiddels is een tweede jaarboek
verschenen, waarover ik het een an
dere keer wil hebben. Het eerste
jaarboek voor het democratisch so
cialisme. Onder redactie van Jan
Bank, Martin Ros en Bart Tromp.
De Arbeiderspers 1979/42,50.
ADVERTENTIE
Maria
het vrouwelijk gezicht van de kerk
12.90
Belijden is doen
de apostolische geloofsbelijdenis tegen bijbelse
achtergrond uitgelegd door het Amstelpreektcam
17.90
Nico Boahnijs Karei Detuioo
Dichter bij Paulus
10.50
Or. Heieen Du pais
Goed te leven
reflecties op de moraal
14.50
W. ra noen berg
Wat is de mens?
de moderne antropologie in het licht van de
theologie
Qekumeoe-boek. 13.50
Dr. E. A. Frank et»-Du pare
Avonturen met het gebed
met een inleiding van Prof dr I P Boendermak ei
12.50
Dra. W. Znldema e.a.
Isaak wordt weer geofferd
de verwerking van de holocaust door jodendom ei
christendom
16.50
Terug naar de ervaring
geloof tussen vrijheid en bevrijding
Oekumene-boek. 11.90
Leren vliegen
gedichten
11.90
Nico Boohnlja Karei Deorioo
Een vreemdeling in ons midden
dichter bij verhalen over de naam van God
10.-
Dorotbre SoOe
Kies het leven
een hartstochtelijk pleidooi voor christelijk denken
handelen
14.50
Nico Bouhoijs Karei Deurloo
Vechten voor vrede
dichter bi) verhalen over vriend en vijand
10.-
Antoa Wemets
De renaissance van de islam
Oekumene-boek. 19.50
Anne ran der Melden
Alleen van horen zeggen.
bouwstenen voor een communicatieve theologie
Oekumene-boek. 14.50
C. W. Möantch
Vreemdelingen en hijwoners
hoofdlijnen uil de geschiedenis van hei
protestantisme
39.50
C. W. Möonlch
'Toegedaan de onveranderde
Confessie van Augsburg'
1530- 1980
14.50
Mark Glbbard
Bidden in de twintigste eeuw
Oekumene-boek. 14.50
tuktU ram de talrijke herdrukken:
Wilhelm! na
Eenzaam maar niet alleen
lOdedruk. 34.50
Feminisme voor vrouwen en
mannen
positieve en negatieve aspecten van feminisme ir
maatschappij, kerk en theologie
Oekumene boek. 13.50
Frère Roger
prior vanTaize
Weg van een liefde
dagboek 1974-1976
11.90
Saren Kierkegaard
Schotschriften tegen
gevestigde kerkelijkheid
vertaald en ingeleid door drs W R Schollens
27.50
Modern bijbellezen
6de druk. 12.50
Protest achter prikkeldraad
bdedruk. 9.50
Dor other Sottr
Lijden
5de druk. 12.90
Dorothce Sode
De heenreis
6de druk. 14.50
prijzen per l-l-1981
in de boekhandel
