L Historisch bewustzijn als obsessie Willekeurig AVRO bij tv-drama Studio <M^teSmer tweeweKenèofflu SIS» be Znnnpn vIIessnacks entochmaar.. Een wrevelig makende mensvisie Uitgestelde premièri ingelaste prolongate Anselm Kiefer met houtdrukken en schilderingen Ondanks kritiek, waarderen kijkers Deadline Jabula: onweerstaanbaar^ swingend en authentiek Kersttoespraak alleen op radio Baal speelt opnieuw Thomas Bernhard Toegangsprijzen casino's omhoog Nieuwe boeke m DONDERDAG 18 DECEMBER 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door Cees Straus GRONINGEN-AMSTERDAM Precies een jaar, en dus vrij kort na zijn overzichtstentoonstelling in het Van Abbemu- Seum. exposeert Anselm Kiefer andermaal in ons land. En zelfs op twee plaatsen tegelijk: in hel Groninger Museum met reusachtig grote, samengestelde houtdrukken en boeken en bij Helen van der Mey in Amsterdam met schilderingen op documentenpapier en gouaches. Het levert geen nieuw beeld op van deze Duitser, maar het gaat wel om een aanvulling. Een noodzakelijke zelfs, omdat Kiefer op deze terreinen, met name die in Groningen, zeer sterk voor de dag treedt Anselm Kiefer hoort thuis in een rij tje namen van Duitse neo-expressio- nisten tot wie bijvoorbeeld ook Mar kus Lüpertz. Georg Baselitz, Jorg Im- mendorff en A. R. Penck behoren. Zij geven momenteel de toon aan in de Duitse schilderswereld, zijn de voor hoede van een bree stroming die van bijzonder veel vitaliteit getuigt. Se dert de eerste helft van de jaren ze ventig worden ze ook in ons land gebracht, voorlopig nog in enkele provinciale musea die van een betere speurneus getuigen dan de randste delijke. Deze Duitse golf wordt dan weliswaar door het Stedelijk in Am sterdam en Boymans-van Beuningen aangekocht, tot een grote presentatie heeft dat nog niet geleid Het werk van Anselm Kiefer laat zich door zijn bijzondere, complexe ka rakter en een niet-éénduidige stijl niet licht beschrijven. Er zijn bij voortduring terugkerende thema's die vaak gevoelsmatig worden behan deld. waardoor Je ze geen universele verklaring kunt geven Iedere inter pretatie kan daarom zowel foutief als juist zijn: Kiefer zelf heeft nauwelijks de behoefte om zijn werk nader te expliceren. Wel geeft hij in het werk vaak een sleutel aan ln de vorm van een enkel woord of een „embleem" dat tot een symbool, ook voor de rest van het werk. uitgroeit. Voor Kiefer is de geschiedenis van het Duitse volk vrijwel allesbepalend Hij gebruikt haar keer op keer om zijn visie op de historie in het alge meen te geven. Er groeit in zijn oeu vre daardoor een soort van ..historie beschrijving" die echter hoogst parti culier blijft en niet een romantisch ideaal tot doel heeft zoals bij de histo rieschilderkunst van de vorige eeuw Kiefer laat de geschiedenis van het Duitse volk beginnen ten tijde van de Hermansslag in het Teutoburger- woud toen de Germanen zich los maakten van de Romeinse overheer sing. In blokken hout (hout staat hier voor het bos) die soms onbewerkt blijven, verwerkt hij een portretten galerij. met generaals, filosofen, hoogwaardigheidsbekleders en cultu rele figuren. Hun namen staan ook geschreven onder brandende toort sen die aan de wand zijn bevestigd van een schuurachtig ruimte, een schilderij dat enkele jaren geleden door Boymans in Rotterdam werd aangekocht en dat Deutschlands Gelsteshelden heet. Symboliseert Kiefer hiermee ener zijds de cultuur van het Duitse volk! hij zet aan de andere kant de afbraak van diezelfde cultuur neer in beelden die rechtstreeks naar het geweld van de oorlog verwijzen. Op maquette formaat maakt hij slagvelden met tanks na die vervolgens worden gefo tografeerd en soms van een tekst worden voorzien. Bij Helen van der Mey zijn gouaches te zien die zijn betrokkenheid met deze zwarte kant van het Duitse bestaan haast obsede rend laten zien. Eenvoudige land schappen worden als het ware gebar ricadeerd met rollen prikkeldraad, soms bestaat het beeld alleen uit dit prikkeldraad. Is het uitzicht totaal versperd Ook in een ander opzicht treedt een zekere mate van geobsedeerdheid in het werk van Kiefer op. Wie de relatie tussen het hoogste dat de cultuur kan bereiken (kunst, wetenschap) en het laagste (het geweld, de oorlog) onder- scheldt. moet tot de conclusie komen dat het element vuur dat bij Kiefer vaak aanwezig ls, een soort van reini gende functie heeft. Er zweeft vaak een feniksachtig wezen (metaforisch gezien misschien ook wel een engel) die een kennelijke projectie van ver lichting (in de vorm van vuur) geeft. Dit vuur is veel rechtstreekser, als vlammen aanwezig waar Kiefer zijn eigen rol van schilder ter discussie stelt. HIJ schildert veelvuldig zijn ate lier (maar hier als „het" atelier be doeld) dat aan de prooi der vlammen tenonder lijkt te gaan. Kiefer heeft eens aan een dergelijk schilderij de titel Mahlen-Verbrennen mee gege ven. oftewel „schilderen is verbran den". met andere woorden, het oude moet eerst verdwijnen om plaats te kunnen geven aan het nieuwe. Is het dezelfde symboliek die hij geeft aan de relatie van hogere en lagere cultuur, met andere woorden, werkt de „lagere" cultuur reinigend, schept ze ruimte om aan de hogere cultuur plaats te bieden? In die zin zou Kiefer Anselm Kiefer; Wege der Weltweisheit: die Hermannsschlaci n een positivistische instelling zijn toe te schrijven. Het lijkt me echter dat velen (ook hen die Kiefer een natio naal-socialistische sympathie aan wrijven) zuilen blijven steken in de grauwe, vaak over-sombere beeldthe matiek die het uiterlijk van het werk bepaalt. Niet veel kunstenaars als deze Kiefer maken bij een toch al bevooroordeeld publiek als het Duit se (dat nog altijd met een onverwerkt oorlogsverleden zit. laat staan dat een schilder dat tot onderwerp mag uitkiezen) zo'n moeilijke entree juist wie daardoorheen kan ziet ntspi dekt dat Kiefer een uitzicht betere wereld te bieden heeft Tot II januari in het Groninn I>r 59 in I v P seam, Praediniussingel 5 gen, geopend van 10-17 uur. o dag en beide kerstdagen vanl nar, op nieuwjaarsdag geslot jn pr op 31 december tot 16 uur gec Galerie Helen van der Mey, december, geopend op dinsdaf 11 v met saterdag van 14-18 aur. 0p2 •at a met bed< ADVERTENTIE door Riet Dlemer HILVERSUM Morgen avond besluit de AVRO met de zesde aflevering, getiteld Terreur, de serie Deadline over de meest wantrouwelijke belevenissen van de razend snelle reporter Frank Winter Kranteschrijvers hebben met het nodige wantrouwen het werk van hun collega, de jour nalist Ruud Groen uit het Brabantse die met deze scripts debuteerde.- gevolgd en het uiteindelijk links laten liggen Want ja. wat moet Je ermee als een vakbroeder in zes afleveringen zoveel spannende en levensgevaarlijke ca priolen laat gebeuren, dat daarvoor in de goede oude tijd toen er nog ster reporters en echte oorlogscorrespon denten bestonden, een mensenleven nog te kort was. Bij De Koerier, met Zijn sikkeneurige hoofdredacteur Paul van Gorkum en Frank Winter 'Henk Uterwijk) en persfotograaf 'Hans Dagelet*. gebeuren ze aan de lopende band. Toegegeven, zoals journalisten tegen over Deadline staan, zo vergaat het ongetwijfeld advocaten, grafici en vooral niet te vergeten dokters en verpleegsters als ze model staan voor toneel of roman. Ze kennen er zichzelf niet in terug, maar zonder al die over drijving schijnt drama niet te kunnen Deadline is evenwel bij het publiek goed gevallen. Het werd gemiddeld gewaardeerd met het cijfer zeven, ter wijl de kijkdichtheid gemiddeld 23 bedroeg. Dat is ruim twee en een half miljoen kijkers Alle reden voor de AVRO om eens stevig in de handen te wrijven. Het is weer gelukt een pu- blieksstuk aan de man te brengen en daarmee spelen de meeste omroepen in hun uitzichtloze concurrentiestrijd om de gunst van de kijkers duidelijk op safe Maar de vreugde bij de AVRO zal met lang duren, want met Deadline is de koek praktisch op Alleen nog een enkel spel is in het begin van het nieuwe jaar te verwachten De AVRO demonstreert, zoals meer omroepen een hap-snap beleid op het gebied van oorspronkelijk Nederlands dra ma. Incidenteel gebeurt er wat en daarmee houdt het op De afdeling drama was al lang blij met de durf van een debuterende auteur voor tv drama als Ruud Groen. Wat staat er verder van de andere omroepen nog te verwachten? Diana Ross. de tamp die Superster - Ethiopië. past00is niemand w» de regerv moppen te ve B,eiReinaert «egen van Jacqu e en p(lj9. de °?anen^>of ion9 en oucl Van onze kunstredactie AMSTERDAM De voorstellingen van Rol stoel Ronnie, het stuk van de Engelse schrij ver Alan Brown dat de ze week bij de toneel groep Centrum ln pre mière zou gaan. zijn voorlopig afgelast we gens ziekte. De eerste opvoering is nu ver schoven naar 9 Januari 1981 in het Amsterdam se Centrum Bellerue. Om dit theater niet on gebruikt te laten speelt de toneelgroep Theater op 22 en 23 december „Hemel en Aarde" van Gerlind Relnshagen in de regie van Vonne van der Meer. Het zijn de enige voorstellingen van dit stuk ln Amster dam. Op 26 en 27 de cember worden op een avond alle drie de afle veringen van de lunch pauze-feuilleton „Loop baan en Liefde" van Ton Vorstenbosch en Peter RömiJr opge voerd. Ook de Instant Compo sers Pool is geteisterd door zieken. Het jaar lijkse improvlsatiecon- tc Zij eert dat dit keer Amsterdamse Theater onder d> „Een pond vt pn tijd" uitgevoerd ilans worden, gaat niet i In plaats daarvan u Het Onafhankell; ,"J neel tot en met °P cember extra lingen van ..et neelwerk van E<*4urc Vries, geregisr Jan Joris L; speelt het Thei lektlef Hare Maj op 20 december L ste voorstelling A 8tennts dil rgun es h De hoofdredacteur (Paul van Gorkum) met zijn razendsnelle persfo tograaf (Hans Dagelet) en idem dito redacteur (Henk Uterwijk in Deadline. Beleid De NCRV voert een beleid door enke- le malen per seizoen origineel werk Speciaal vandaag Het moet buiten zomer zijn De NCRV herhaalt deze keei het televisiespel Schipper naast God. van Jan de Hartog Ned. 1/22.10 Een viertal onderwerpen in Achter het Nieuws. De situatie bij Volvo. Een reportage over de Ierse hongerstakers. Een portret van de Franse Sjefke van Oekel. Coluche die in de eerste ronde meedingt naar het baantje van Giscard d'Estaing En tenslotte de abortusdebat ten in het parlement. Ned. 2/22 20 In NCRV-Globaal is Maar ten W. Schakel, burgemeester van Noordeloos. Hoornaar en Hoogblokland. tevens schei dend lid van de Tweede Ka mer. de gast van de week. Hilv 1'13.20 van Nederlandse schrijvers ais basis voor een televisiespel te gebruiken. Onlangs werd uitgezonden ..Met de complimenten van God", naar een script van Gerrit Pleiter over Jan de Liefde. Heel matig bekeken, goed ge waardeerd met 7.4 Te verwachten zijn: Kerstgeschenk naar het script van Willem Wilmink naar de novelle van Top Naeff en tv- spelen waarvoor Don Dekker. Hugo Heinen. Kees Holierhoek en Willem Capteyn opdrachten kregen en uit het Engels vertaalde stukken. Blij vooruitzicht voor die kijkers die de NCRV nimmer hebben verzocht de Kleine Waarheid te herhalen en die de dinsdagavond televisie niet om door te komen vinden, met ingang van maart brengt de NCRV nieuwe singel-spelen op het scherm Hierbij mag zeker niet onvermeld blijven dat Joost Sternheim in het Nederlands Theater- en Televisie- jaarooek 1979-1980 zich waarderend uitlaat over de NCRV. die vorig sei zoen drie oorspronkelijke Nederland se produkties op het scherm bracht Angst om Je hart (André Kuyten), De Truc (Henk Mochel en Gerben Hellin- ga> en De Verjaring (Kees BrusseV Risico's De Vara is al jaren een van de weinige omroepen die risico's durft te nemen als het gaat om experimenten met oorspronkelijk tv-drama. De laatste zeven jaar gaat het om zeventig stuk ken. In maart wordt een twaalfdelige serie over het wel en wee van een familie met problemen naar scripten van een schrijverscollectief op het scherm gebracht Bij de KRO is het ten slotte wachten op Mata Hari. naar bewerking van John van de Rest. Van een onzer verslaggevers AMSTERDAM -- Op de middag van ëerste kerstdag zal koningin Beatrix een toespraak vla de radio houden Zij zet daarmee de traditie voort, waarmee koningin Wilhelmina in de jaren dertig is begonnen. Evenals har moeder zal de koningin zich beperken tot een radiotoespraak. De televisie komt er niet aan te pas. De kersttoe spraak van koningin Beatrix, zal kor ter zijn dan de toespraken die ko ningin Juliana in de regel op die dag hield, aldus de RVD Prinses Juliana komt op Nieuwjaars dag op het televisiescherm. In aan sluiting op het Nieuwjaarsconcert uit Wenen, zal zij. als erevoorzitter van de nationale commissie die in Neder land de plannen voor het intematio naai jaar van gehandicapten (1981) voorbereidt, een kort woord ter inlei ding van de activiteiten spreken. In een beschouwing over oorspronke lijk Nederlands drama kan het ambi tieuze project „Lessen in Liefde" van Jan Keja zeker niet onbesproken blij ven. Twee afleveringen zijn achter de rug. die slecht bij het publiek zijn gevallen met waarderingscijfers van 6.0 en 6.2 en een aantal kijkers van in het beste geval 1.7 miljoen. Dat is niets voor de naar succes hun kerende TROS. Het Nederlands pu bliek is duidelijk niet toe aan een prestigeproject naar Decamerone en Canterbury Tales. Enfin. Jan Keja is zijn biezen al aan het pakken om naar de KRO over te stappen Bel vooreen abonnement 035 284 333(ant.nr. 93, Amsterdam) Dan krijgt u 4 nrs (inclusief het kerstnummer) gratis. door Fritt Lagerwerf! AMSTERDAM De Zuid- alrlkaanse muziekgroep Ja bula maakt deze maand een uitgebreide tournee door Ne derland. ter ondersteuning van Maylbuye, de belangrijk ste verzetskrant ln de vrij heidsstrijd in Zuidelijk Afrika. Het in Londen gebaseerde ensemble bestaat tegenwoordig uit zangeres Pi- nise Saul, trompettist Tholo Peter Segona. saxofonist-fluitist Mike Mat- home Rose, gitarist Lucky Ranku. bassist Stève Scipio. drummer Lyn don Steel en leider Julian Bahula die de malambodrums, een soort hoge conga's, met paukstokken bespeelt. Deze musici, ieder voor zich persona non grata in Zuld-Afrika, hebben zich in het verleden sterk gemaakt in ac ebei va l n meld door André Rutten AMSTERDAM „De wereld verbeteraar" van de Oosten rijkse schrijver Thomas Bern hard (49) is een toneelstuk over een oude man. die be roemd en rijk geworden ls door één „traktaat tot verbe tering van de wereld' Het is. alhoewel door niemand begre pen. zoals hij mét grimmig genoegen constateert, in 39 talen vertaald, heeft in de wetenschappelijke wereld tot hevige discussies en vele studies geleid, en zal hem nu nog een ere doctoraat opleveren, waarvoor een afvaardiging van de universiteit hem. samen met de burgemeester, de bul thuis zal komen brengen De delegatie zal om elf uur verschij nen. Het toneelstuk laat de wereld verbeteraar en zijn ..levensgezellin" van de laatste twintig jaar van 's morgens vijf uur af zien. In het chao tische dagelijkse ritueel van voeten- wassen. ontbijten, aankleden dit maal verbijzonderd door het telkens weer opduikende vooruitzicht op de komst van de delegatie. Het herin nert hem aan alles waartoe dat trak taat in het verleden al aanleiding gegeven heeft. Verschaalde herinne ringen eigenlijk. De man is trouwens een ongemakkelijke potentaat, zich met zijn gezellin in een hooggelegen huis van de wereld afzonderend, voor wendend dat hij hoe langer hoe meer een wrak wordt. Een spel. dat hij. gezeten op een hoge stoel, zich even moeizaam op krukken voortbewe gend. consequent volhoudt, op die twee momenten na. dat hij zichzelf even vergeet en zich moeiteloos op de been houdt èn beweegt Thomas Bernhard maakt van de we reldverbeteraar niet alleen een simu lator. In interviews legt hij er de na druk op dat de figuren en de gebeur tenissen die hij in zijn romans en in zijn toneelstukken opvoert nooit na tuurlijk zijn. altijd kunstmatig, zich voltrekkend in een van de wereld afgezonderde toneelruimte. Gefor muleerd in een gekunstelde taal met een melancholiek-sarcastische onder toon een pessimistische kijk op het mens-zijn onder woorden brengend, in het besef dat ook de taal een te kort-schietend instrument is. erop uit alles wat benoemd wordt af te schaf fen. Zoals de wereld alleen verbeterd kan worden door die af te schaffen ..Als wij de waarheid zeggen is het toch alleen maar gelogen. Wij zijn ook te grote fanatici en het fanatisme is een ramp. Van de kunst begrijpen we niets. De natuur haten we en onze gedachten blijken tenslotte onzin." (Citaat uit het stuk). Wat voor soort toneel wordt dat? „Een komedie hebben we gedacht. Maar het is toch een tragedie. Stukje bij beetje wordt er tussen deze muren een tragedie gespeeld.' zegt de we reldverbeteraar al in het begin Het is dus heel goed mogelijk dat deze oude man. zoals bij Baal onder regie van Leonard Frank gebeurt, door een jong acteur als Han Römer gespeeld wordt. Met een volstrekt kaal hoofd in een witte draaistoel op een kunstmatig heuveltje gezeten op een speelvlak, aan de achterzijde een royaal raamkozijn met uitzicht op geprojecteerde luchten. Hij werkt Han Römer en Kitty Courbois in De wereldverbeteraar bij Baal Foto Han* Verhoeven zijn vele teksten mimisch en in stern- hantering heel gevarieerd en beel dend uit. uitstekend ondersteund door het bijna steeds zwijgende mi mische en beweeglijke tegenspel van Kltty Courbois. In de voorlaatste, wat absurdistische scène gesecon deerd door de delegatie van Johan Ley sen. Jack Vecht. Marjon Brands- ma (in afwisseling met Trudy de Jong) en Edwin de Vries. Er wordt je wel een mensvisie in voorgehouden die je. zo breed uitgemeten, wat wre velig maakt DEN HAAG (ANP) - De toegangs prijzen voor de Nederlandse casino's gaan met ingang van 1 januari fors omhoog. Dagkaarten worden vijftig procent duurder, de prijzen van week- en maandkaarten gaan met 67 procent omhoog. Dat hebben de staatssecretarissen van justitie en economische zaken bekendgemaakt. Voor een dagje gokken in een van de drie nationale casino's moet nu nog vijf gulden entreegeld worden be taald. Dat wordt 7.50 gulden. Een weekkaart komt van vijftien op 25 gulden en een maandkaart van dertig op vijftig gulden Volgens een woordvoerder van de stichting casinospelen werd vorig jaar voor ruim 3.7 miljoen aan toe gangsgelden geïncasseerd. Het spel- resultaat in 1979 bedroeg ruim 59 miljoen gulden. De aangekondigde prijsverhoging betekent volgens de woordvoerder, dat de Nederlandse casino's duurder zullen worden dan de Belgische en Westduitse. Van de prijsverhoging zal mogelijk het casi no in Valkenburg enig nadeel onder vinden. ties voor het Afrikaans natloi gres. de Swapo en het Patil Front. Ze zijn in de loop opvallend genoeg, steeds bei musiceren. Ze spelen muziek uJt de zwi ten van Zuid-Afrlka. de T< afgestemd op het bultengel doordrenkt van weemoed ruige, puntige ritmiek en mek partijen die Je net als de blues lang bijblijven. Jabula's stil signatuur is minder gecomi dan die van de eveneens Zn kaanse Blue Notes (deze heM Sarie Marijstraditie uitent am, neerd met Afrikaanse rltmi volksmuziek verweven i maar door emotioneel duidelijk krad In het hoofdstedelijke etablisi De Kroeg gingen originele cajvar Hes. strak geblazen, meesiep zongen en van stuwende voorzien. Absolute ster ln het enseraL. Ranku. die zijn gitaarsoU o|j0o snaar opbouwde en akk slaand naar climaxen Joeg Het met al muziek die onweerstajK swingt, die in hoge mate autl ■]N is en die ook nog een heel and^flen heeft dan de muziekliefhebl ting tapkast te lokken. Kon vandaag eens om! Jabula is nog te beluisteren termeer (De Boerderij). Amst «rVl (De Melkweg). Purmerend (If bij college). Arnhem (De 8tokvtshi venaar. Nijmegen (0 42). Hl (Het Kafee) en Den Haag (Pan Troje). zo F ZOI inee hei fed UI brei Van uitgeverij Atheneum Pol :id Van Gennep te Amsterdam zu jen antieke verhalen van L. Cou rep (533 blz - ƒ89.50; in het boek is nomen een publikatie-overzicli de verhalen). Ara Poëtica, van tius (ingeleid, verantwoord, vi en voorzien van een nabeschtr., over Horatius' dichterlijk vooi l|| bij Bilderdijk door P H Sc hl BF 92 blz - 29.50) Het feest dat Wiegel wilde, fi over 30 april 1980 Uitg UitbuJ g geningen. 72 blz - 17 gulden g AOpboekje nr 1844: Kerstm Provence, door P. Spronket Stichting IVIO. Lelystad. 20f 1 90 Van uitgeverij Quendo te l dam zijn de volgende boeki tergebleven gedichten van terberg (34 blz - 24.50). Een *r mist, van en over Louis Ci door F. L. Bastet (274 blz jl Recensies van T van Deel <288t| gulden). Opvoeding door 1 schap van J. Kneppelhout (f 19.50). In de kooi ben ik nidi gedichten en tekeningen van J ren (55 blz - 15 gulden). Van a middelpunt, R. Wolf over l"' en werk van Carry van Brugl blz 35 gulden) 55/80, in heeft Yrrah een keuze bijej bracht uit zijn cartoons die h kwart eeuw heeft gelekt gulden) ADVERTENTIE 1^*1 I (02240)13044 Kwaliteit "die je écht proeft.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4