Remonstranten zeggen ja
op kern van IKV-voorstel
Kerk en Vrede denkt
over burgerlijke
ongehoorzaamheid
'Israël verkeert in
oorlogssituatie'
Verkouden?
"Otrivin
helpen direkt
Bluyssen: genuanceerde
reactie op IKV-leuze
Trouw
Indonesiërs geschok
door kerkelijk
leven in Nederland
tijdloze
tafelcultuur
Wedgwood
serviezen
Ambassadeur tot kerken:
neusdruppels
VANDAi
Een fors gebouwde Groninger als bijbels humanist
Motel evangeli
vormingscentri
Dooi kerk/staat in
oosten gaat door
ST' S3EuM!ï"812'
MAANDAG 15 DECEMBER 1980
KERK
TROUW/KWARTET
Van een onzer verslaggevers
HILVERSUM De algemene vergadering van bestuur (algemeen bestuur) van de remon
strantse broederschap heeft zich In een buitengewone vergadering, zaterdag in het gebouw
van de Avro in Hilversum, uitgesproken voor eenzijdige Nederlandse stappen van kernontwa
pening. De broederschap heeft zich daarmee achter de kern van het voorstel van het
Interkerkelijk Vredesberaad (IKV) gesteld: „Help de kernwapens de wereld uit, om te
beginnen uit Nederland."
Aan het besluit, dat met 76 stemmen
voor en 33 tegen werd aangenomen,
ging een discussie vooraf, waarin
nauwelijks meer nieuwe gezichtspun
ten naar Voren kwamen. De vergade
ring besloot de uitspraak het karak
ter te geven van een „overweging".
De uitspraak heeft derhalve de bete
kenis van een advies of aanbeveling.
Erkend wordt dat de principiële keus
en beslissing van de individuele leden
van de broederschap op dit punt be
horen tot die zaken van geweten in
geloof en leven, die volgens remon
strants besef aan Oods oordeel alleen
onderworpen zijn.
Als kem van het IKV-voorstel aan
vaardde de vergadering de formule
ring: „Het nemen van een reeks van
eenzijdige maatregelen vanuit Neder
land terzake van nucleaire ontwape
ning, welke uiteindelijk tot doel heb
ben een proces van meerzijdige ont
wapening op gang te brengen en
maatregelen die zoveel mogelijk in
overleg met andere kleine landen
(binnen de Navo, binnen de niet ge
bonden landen en binnen het War-
schau-pact) worden genomen en die
op den duur en zo mogelijk tot onder
deel gaan worden van het beleid van
de Navo."
Dat de remonstranten tot dit besluit
zijn gekomen heeft als achtergrond
het besef dat de tot nu toe gevolgde
Internationale gedragslijn van onder
handelingen niet heeft geleid tot be
ëindiging of zelfs afremming van de
nucleaire bewapeningswedloop.
Daarom stelden de remonstranten
vast dat het huidige veiligheidsbeleid
toereikend is.
Werkplan
waarin opgenomen: E
dammer, met Dortfta Dagblad,
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leldee Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tammmga
HOOFDKANTOOR
Postbus 859
1000 AW Amsterdam
Wibautstraat 131 Amsterdam
tel 020-5629444
telex 13006
Postgiro 66 00 00
Bark Nod Crediotbank
Rekemngnr 23 00 12 574
.REGIO ROTTERDAM/DORDRECHT
Postbus 948
3000 AX Rotterdam
tel 010-115588 (abonnementen
en bezorging)
tel 010-115588 (redactie)
lel. 115700 (uitsluitend voor
REGIO DEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101
2501 CC Den Haag
tel 070-469445
(abonnementen en bezorging)
tel 070-469445 (redactie)
tel 070-468864 (uitsluitend voor
- advertenties)
Parkstraat 22 Oen Haag
REGIO NOORD/OOST-NEDERLAND
(abonnementen en bezorging
Postbus 3
8000 AA Zwolle
tel 05200-17030
Melkmarkt 56 Zwolle
Abonnementsprijzen.
Per maand 16.98
Per kwartaal 50.95
Per half jaar 101.90
Per jaar 201.60
Advertentietarieven op
aanvraag
Telefonische abonnementenop
drachten (zie adresoen boven)
Opgave familieberichten 9-19 30
van maandag t/m vrijdag Op
zondag van 18-20 uur telef 020-
5622797
Opgave mmi-advertenties tel
020-5626262 of schnfteli|k aan
Mmi-Adv afdeling, postbus 433
1000 AK AMSTERDAM
Adreswijzigingen uitsluitend
schriftelijk aan onze Amsterdam
se adressen
van de IKV-voorstellen. Bij het einde
van de bijeenkomst zei de voorzitter
van de commissie tot de zaken, het
dagelijks bestuur van de broeder
schap. mevr. A. A. in 't Veld, dat de
uitspraak weliswaar een bijzonder
belangrijke stap is. maar dat de zaak
hiermee nog niet is afgedaan. De ver
gadering nam daartoe een werkplan
aan dat onder meer voorziet in con
tacten tussen remonstrantse gemeen
ten ln ons land en kerkelijke gemeen
te en groepen ln Oost-Europa. De
broederschap wil samen met de
doopsgezinden en conferentie hou
den voor militairen die bezwaren heb
ben tegen nucleaire taken van de
Nederlandse krijgsmacht. Over een
jaar wil men bezien wat van het werk
plan terecht gekomen is.
Toelichting
fDe broederschap zal zich met haar
uitspraak tot de regering, het parle
ment en de politieke partijen wenden
en die vragen om politieke vertaling
ADVERTENTIE
In een toelichting worden enkele the
ologische kanten van de uitspraak
geformuleerd. Ook wordt daarin ge
zegd dat de uitspraak niet ingaat op
het totaal van de IKV-plannen, waar
in onder meer een fasering en termi-
nerlng van de kernvoorstellen is op
genomen. De commissie tot de zaken
vond het onverstandig om het totale
voorstel van het IKV over te nemen,
omdat men zich dan te veel op het
terrein van de praktische politiek zou
begeven. Op het laatste moment be
sloot de vergadering uit de toelich
ting een passage te verwijderen die
behelsde dat overneming van de kern
van het IKV-voorstel niet betekende
dat de broederschap zich uitsprak
voor het onmiddellijk afstoten van
alle Nederlandse kerntaken. De ver
gadering nam daarmee afstand van
het ontwerp-verkiezingsprogram van
de PvdA.
De vergadering sprak zich in een af
zonderlijke motie uit tot het bevesti
gen van het remonstrantse deelne
men in het Interkerkelijk Vredesbe
raad.
Discussie
Tijdens de discussie die vooraf ging
aan de stemming over de voorstellen
en de amendementen daarop bleek
dat verscheidene leden van de alge
mene vergadering diepgaande bezwa
ren hadden tegen het besluit. Een van
de leden hield er zelfs rekening mee
aat de broederschap uiteen zou val
len en dat dit de laatste algemene
vergadering van bestuur zou zijn. Een
ander merkte op dat de remonstrant
se broederschap zich ëénzijdlg had
laten voorlichten. Het interkerkelijk
comité tweezijdige ontwapening had
zich, zo bleek ter vergadering, met
een schrijven gericht tot remon
strantse gemeentes. Onder applaus
distantieerde zich de vergadering
evenwel van deze oproep van het
„Icto".
Anderen vonden dat de uitspraak
niet ver genoeg ging. Zo zei prof. dr.
H. J. Heering in het voorstel een uit
spraak te missen, waarin de oorlog
als zonde wordt aangemerkt. Heering
had liever gezien dat de uitspraak het
karakter zou hebben gehad van een
belijdenisuitspraak. Prof. dr. O. J.
Hoenderdaal zei: „Ik ken mijn remon-
strantjes. Die willen aldoor verder
studeren en zijn beducht voor bin
dende uitspraken. Maar dit is niet de
synode van 1619!" Heering en Hoen
derdaal gaven namens de theologi
sche commissie hun instemming met
het voorstel van de commissie tot de
zaken en de Hengelose predikant dr.
M. D. Koster deed het zelfde namens
het convent van predikanten.
Prof. dr. W. E. Verdonk
AMERSFOORT (ANP) Burgerlijke ongehoorzaamheid is
de strijd tegen de wanorde, die door bestaande rechtsverhou
dingen wordt gesanctioneerd of mogelijk gemaakt. In die zin
is deze gerichte wetsovertreding een plicht van de mens.
Het vindt plaats in de bereidheid de dr. W. E Verdonk, hoogleraar christe-
gevolgen van de wetsovertreding te lijke ethiek aan de universiteit van
dragen. Bovendien is burgerlijke on- Amsterdam, zaterdag ln Utrecht op
gehoorzaamheid geweldloos. Dit zei een werkdag van „Kerk en Vrede"
over dit thema.
Verdonk maakte een onderscheid
tussen burgerlijke ongehoorzaam
heid enerzijds en voor eigen rechter
spelen anderzijds. Een speculant, die
met een knokploeg zijn gekraakte
pand ontruimt, is niet burgerlijk on
gehoorzaam, hoewel hij de wet over
treedt. Hij is misdadig bezig, aldus
Verdonk.
DEN BOSCH (ANP) Mgr. J. Bluyssen, de bisschop van 's-Hertogenbosch
zal niet zonder meer „ja" zeggen op het advies van de katholieke vredesbe
weging Pax Christi, zich achter de leus van het Interkerkelijk Vredesberaad
(IKV) „Help de kernwapens de wereld uit, om te beginnen uit Nederland".
De bisschop zei zaterdag op een bijeenkomst van de pastorale raad in zijn
bisdom dat hij bezig is zijn standpunt te bepalen voor een beraad van de
bisschoppen over dat onderwerp, begin volgend jaar. Dat standpunt van de
bisschoppen hoeft volgens Bluyssen niet eensgezind te zijn. „Ik voor mij zal a érsrunflsihat
in deze kwestie zeker genuanceerd reageren", aldus Bluyssen. AlOUlUUCDdl
De aanleiding tot het bestuderen van
De diocesane pastorale raad Utrecht heeft in zijn vergadering van vrijdag
aan kardinaal Willebrands gevraagd zich in zijn functie van legerbisschop
persoonlijk contact te zoeken met de minister van defensie en er bij hem
tegen te protesteren dat de geestelijke verzorging beperkingen worden
opgelegd om het vraagstuk van kernwapens binnen de krijgsmacht ter
discussie te stellen.
VC
Gemeenschappelijke acties zijn van
groot belang bij deze vorm van ver
zet. zei Verdonk. Individuele acties
worden door de overheid gemakke
lijk verengd tot een gewetenszaak,
waarvoor uitzonderingen gemaakt
worden. De spits van de actie is daar
mee gebroken. Hij noemde dit repres
sieve tolerantie.
PUTTEN (GKN) Het offi
ciële samenwerkingsverband
van de hervormde, de gerefor
meerde, de christelijk gerefor
meerde en de. vrije evangeli
sche Israël-organen, de vier
moderamina genoemd, heeft
in Putten de nieuwe ambassa
deur van Israël, Eytan Ronn.
ontvangen voor een gesprek.
Deze kreeg gelegenheid te re
ageren op een brief van de
vier moderamina, waarin zij
hun zorg over bepaalde aspec
ten van het beleid van de Is
raëlische regering tot uitdruk
king hadden gebracht.
Tijdens de ontmoeting kwamen o.m.
de volgende onderwerpen aan de or
de. het toenemende isolement van
het Joodse volk en de staat Israël in
de volkerenwereld, het herlevend an-
ti-semitisme en de mogelijke oorza
ken daarvan, de bezorgdheid over de
stagnatie van de vredesbesprekingen
met Egypte en de Verenigde Staten
op het punt van de Palestijnse kwes
tie, de Israëlische politiek ten aanzien
van de bezette gebieden (o.a. de uit
wijzing van twee Palestijnse burge
meesters) en de Jeruzalemwet en de
toekomst van deze stad. Van de zijde
van de kerken werd er sterk op aange
drongen dat Israël alles zou doen wat
een oplossing van het Palestijns-Ara
bische vraagstuk zou kunnen bevor
deren.
De ambassadeur onderstreepte dat
Israël in een oorlogssituatie verkeert
met alle Arabische landen uitgezon
derd Egypte. Dat wordt zijns inziens
te gemakkelijk vergeten, waardoor
kritiek op Israël nogal eens de wrange
bijsmaak oplevert van selectieve ver
ontwaardiging.
ADVERTENTIE
[Lees voor het kopen ecru de
lanwiiangen op de verpikkinp
uitsluitend verkrijgbaar bij apotheker en crogist
dit onderwerp op een werkdag van
Kerk en Vrede was de afloop van het
kamerdebat over de plaatsing van
atoomraketten op Nederlands grond
gebied. Een mogelijke actie tegen die
plaatsing zou de vorm van burgerlij
ke ongehoorzaamheid moeten krij
gen, naar de mening van Kerk en
Vrede-mensen. Op deze werkdag zijn
o.m. vragen aan de orde gekomen als:
zijn er dusdanige problemen die een
bedreiging voor de mensheid zijn dat
(massale) wetsovertreding gerecht
vaardigd is? Tasten dergelijke acties
de parlementaire democratie aan?
Kerk en Vrede zal deze vraagstukken
nader bestuderen en tevens leden
voorbereiden op acties (van burgerlij
ke ongehoorzaamheid) tegen de
voorthollende bewapening.
Een pijnlijke vraag
„Zijt gij de komende
of hebben wij een ander
te verwachten?"
Mattheus 11, vers 2-11.
Johannes de Doper is gei
voorlopig tot eenzame oj
oordeeld. Een ontstellen*
Het betreft hier een Joni
thousiast en radicaal. Hij
wereld op tot omkeer
dus. meer dan een profeet.
Een baanbrekend mens, v
mende uit. Iemand die
delljke visie heeft op de
op wat er gebeuren moet. Zi
sen bergen wij op. Ze zijn
stellen verontrustende vi
daar hebben we geen tijd
hebben 't over de grondsli
ons bestaan en wij zijn tevr
rommelen in de marge, met
aan de oppervlakte. Vanda "c
vangenls 't Ergste van alli
Johannes zelf daardoor
raakt. De hersenspoeling
zame opsluiting begint
Het enige contact dat hij
nl. met zijn volgelingen b
gevangenis, gebruikt hij tem
aan Jezus te vragen: Zijt O
mende? Een pijnlijke vraj
weet dat die vraag afkomst
iemand die het eens heel ze
Jezus aanwees als het Lam
de zonden der wereld wegnt
zus verwijt hem die vraag
ook niet dezelfde vraag als ^tei
advent door velen gesteld i
is die situatie ingetreden
Jezus zelf gezegd heeft: Zle.i
vele valse messiassen optn
laatste tijd dringen ze zich a^jve
met hun boodschappen vi
vrij ding. verinnerlijking en
mende aandacht voor het
Jezus wijst een andere stiel
messias is daar waar de blii u's.
en de lammen, de melaata os
doven, de „doden" en de arm 1
herkenbaar aan die Hem a
op weg naar genezing.
am
•t
?vs
I
lijn I
n H
b€
laa
ui
door H. Steendam
Het is lang geleden dat iemand zich
voorstelde als bijbels humanist. Deze
stroming vertoont zich nauwelijks
aan de oppervlakte. De combinatie
bijbel en humanisme lijkt uit de tijd.
Daarom alleen al is de verschijning
van een eerste deeltje „Fragmenten
van bijbels humanisme" een verras
sing.
Twee Groningers zijn, behalve Eras
mus van" Rotterdam, als vertegen
woordigers van deze stroming in de
15e/16e eeuw misschien nog bekend:
Wessel Gansfort en Rudolf Agricola.
Het is een fors gebouwde Groninger,
die in zijn boekje „Op leven en dood"
bij deze stroming aansluit: dr. G. W.
Reitsema, in Rotterdam predikant
met een speciale opdracht van de
hervormde gemeente.
- In zijn voorwoord zegt hij, dat ook in
onze tijd een godsdienstig doorleefd
humanisme van de grootste waarde
kan zijn. „Humanisme concentreert
zich op de zin en de betekenis van het
mens-zijn als uniek geschenk en unie
ke mogelijkheid van leven, gevoed
door rijkdom van culturele en gods
dienstige tradities, belijnd door criti-
sche, redelijke bezinning."
En: „Vele bijbelse geloofsmotieven
zijn een onuitputtelijke bron van in
spiratie. ook vandaag-de-dag." Die
bron is er om uit te drinken daar
zonder zullen we verdorren. Dat risico
lopen we vandaag, zegt Reitsema. en
hij haalt Karl Jaspers aan, die gezegd
heeft: zónder bijbel zullen we in het
niets wegzinken.
Intussen: bijbels humanisme slikt uit
het „Oude Boek" niet alles zonder
meer. „Een critische en redelijke ver
werking van inspirerende geloofsmo
tieven uit de bijbel kan ons helpen
aan een moderne levenskijk en aan
een geloof, dat nü stand kan
houden."
Licht en donker
Deze eerste bundel bevat korte op
stellen, die telkens aan de hand van
een passage uit de bijbel de thema
tiek „leven en dood" verhelderen.
Van Deuteronomium tot de brieven
van Johannes, telkens onderbroken
door meditatieve beschouwingen
vanuit de Psalmen. Reitsema gaat
niet systematisch uiteenzetten wat
dé bijbel over hét leven en dé dood
zegt. Daarvoor is de bijbel te veelzij
dig en het spreken over dood en leven
te veelduidig. Hij neemt je mee naar
een kathedraal en laat je zien hoe
gevarieerd de bijbelse verhalen, pro
fetieën en gedichten hun licht laten
vallen in die twee grondaandufdingen
van ons menselijk bestaan: leven en
dood.
Gaandeweg wordt dat éne begrensde
creatuurlij ke bestaan van ons men
sen in al zijn grandeur en misère
belicht met de daarbij behorende
schaduwen. Voortdurend Iaat Reitse
ma zien hoe licht en hoe donker de
kleuren zijn onder de belichting van
schepping, opstanding en van de Hei
lige Geest. Je krijgt soms het gevoel
alsof de tijd stil staat en ook alle
„donker" een zinvolle plaats krijgt.
Blijft het donker zó nog „duisternis"?
Hij leidt je naar buiten en fluistert:
„In het leven zijn we in Gods éne
hand. in de dood in Gods óndere
hand." Maar je staat dan wel weer
buiten!
Bultmann en Sölle
Mijn hoofdbezwaar kan ik al te
kort zó samenvatten: Pasen en Pink
steren vallen in deze beschouwingen
niet op één dag, maar Pinksteren
slokt Pasen op en daarmee raakt
Pinksteren los van deze aarde. Ik
bedoel dit: Reitsema sluit zich aan bij
Bultmann. voor wie opstandingsge-
loof hierin bestaat: Christus' kruis
verstaan als actueel gebeuren nü. Pa
sen krijgt te weinig eigen gewicht
De laatste van wie Reitsema een
woord aanhaalt is Dorothee Sölle. Zij
heeft gezegd: „En niet de 'kleine
dood', het eenmaal sterven, maar de
'grote dood', de ónbetrokkenheid,
zouden wij moeten vrezen." En daar
om voldeed haar de existentialisti
sche interpretatie van het evangelie
niet. Zij was het, die in discussie met
Bultmann doorstootte naar een „be
trokken", een politieke theologie.
Zo'n theologie krijgt pas zijn kansen,
als het paasgeloof niet verengd wordt
tot kruisgeloof, maar verstaan wordt
OEGSTGEEST (PNHK)
Wat de Indonesische gasten
die op uitnodiging van de her
vormde kerk een bezoek aan
ons land hebben gebracht is
opgevallen, is dat binnen de
Nederlandse kerken weinig
verantwoordelijkheid gevoeld
wordt voor mensen buiten de
kerk. Men heeft in Nederland
weinig missionaire kracht be
speurd.
Dit is des té merkwaardiger omdat er
in Nederland veel aandacht bestaat
voor zending en werelddiakonaat
Binnenslands doet men blijkbaar
niet wat men buitenslands wel doet,
zo hebben de gasten geconstateerd.
De Indonesische gasten ervoeren dit
tijdens hun bezoek als schokkend,
omdat hun eigen kerken zijn ont
staan door het zendingswerk vanuit
Nederland.
De acht gasten, vier afgevaardigden
van de protestants christelijke kerk
van Ball en vier afgevaardigden van
de evangelische christelijke kerk van
de Minahassa. hebben naar aanlei
ding van hun bezoek brieven geschre
ven aan de hervormde gemeenten in
de classes Hoorn en Hengelo, waar zij
gedurende de maanden september en
oktober in gastgezinnen waren onder
gebracht.
Zij hebben brieven met hun bevindin
gen geschreven op verzoek van de
organisatoren van het bezoek (dat
onderdeel uitmaakte van een uitwis
selingsprogramma van de Nederland
se hervormde kerk met de kerken in
Indonesiè), namelijk de raad voor de
zending van de hervormde kerk en
het hervormd evangelisatorisch be
raad.
Verontrustend vond men ook de ver
grijzing van de kerken in Nederland.
De Jeugd is niet meer ïndel
vinden en er wordt door f
weinig gedaan om de Jeufl
trekken of te behouden vo<
Jongeren worden in beslagl
door buitenkerkelijke actlvf
vervreemden zo steeds mei
kerk
Geschokt waren de bezoi
door het grote individual
Nederlandse kerken. Hoew
nen de kerk toch gaat om h
van een gemeenschap, leven
leden langs elkaar heen.
worden veelal telefonisch i
den. waardoor velen bij
persoonlijk contact vere
met name zieken en bejai
kerkdiensten ln Nederland i
varen als koud en onpersoc
HAAMSTEDE (ANP) V
vier miljoen gulden is de Stil
Burght eigenaresse gewo*
een gloednieuw motel in hel
dorp Haamstede. Het zal aü
lisch conferentiecentrum li
gericht.
Vrijdagmiddag werd het gd a
het openbaar geveild in opdr
de Amro-bank, die het in h
gekregen door het faillisj
de bouwonderneming.
De Stichting De Burght he^fct
afgelopen maandag ondi
over de aankoop van het
eerst met de bouwonderneni R
met de Amro-bank. Het ml
onder de naam „De Burgh"
als vormings- en ontmoet^
trom.
Dr. G. W. Reitsema
als het Begin van een nieuwe weg
naar een nieuwe wereld.
Drs. H. Steendam, gereformeerd
studentenpredikant te Rotterdam.
bespreekt: Fragmenten van bijbels
humanisme, deel 1. Op leven en
GENÊVE/BERLIJN (ANP, EPD)
Ondanks de verslechtering van het
internationale politieke klimaat zet
de dooi in de betrekkingen tussen
kerk en staat in de meeste landen van
Oost-Europa door. Dit zegt de Lu
therse Wereldbond ln een verklaring
voor de Europese conferentie over
veiligheid en samenwerking in Ma
drid.
De lutheranen verwachten wel een
verslechtering in de positie van Oost-
europese christenen, als de huidige
spanningen voortduren. In de verkla
ring wordt gewezen op de zorg van
sommige kerken, zoals over de para
militaire vorming op scholen in de
DDR, beperkingen van de reismoge
lijkheden tussen de DDR enerzijds en
Polen en de Bondsrepubliek ander
zijds, de beperking van kerkelijke
Journalistiek en de maatregelen te
gen dissidenten.
ROTTERDAM Bisschop Simonls
van Rotterdam heeft de deken van
Den Haag, J. Kwaaitaal. benoemd tot
vicaris.
In het bestuur van een bisdom is een
vicaris de rechterhand en plaatsver
vanger van de bisschop. De Rotter-
ADVERTENTIE
dood. door dr. G. W. Reitsema. Uitge- damse kerkleider heelt nu drievlei
vicaris-generaal Ph. Bfir er een dag-
1 .taak aan heeft
De aankoop van HiFi-apparaluufl 2
raak van vergelijken en dan b
Ontdek daarom eerst wat Onkyo
verstaat onder Quarlz Lock. Aco h
en Super Servo
ONKYO S
2 Jaar garantie
n
r?
1
BON
U gelieve mij Ie zenden docurtie"
over de ONKYO apparaten
Woonplaats
U kunt deze bon opsturen m een
enveloppe zonder postzegel eh:
Acoustical Antwoordnr 93
1200 VK s-Graveland
