Hilversum zet Albertus Perk na een eeuw in het zonnetje Uitspraken i :v Extra Bericht voor schrandere spaarders. 5-jaars ItïW De „ongekroonde koning van het Gooi' spaardeposito JWF4 /O Heeft al aktie ondernomen? Bank Mees Hope nv MAANDAG 1 DECEMBER 1980 TROUW/KWARTET aa door Fred Lammers HILVERSUM - Uit alle delen van het land (Serooskerken, Hierden, Groningen, Winters wijk en Amstelveen) waren zaterdagmiddag nakomelin gen van Albertus Perk naar het cultureel centrum „De Vaart" gekomen om de man te eren, die eens de onge kroonde koning van Hilver sum, ja eigenlijk van het hele Gooi, was Van de befaamde dichter Jacques Perk was hij geen familie, evenmin van Betsy Perk, die de Algemene Nederlandse Vrouwenvereniging op richtte. Albertus had die figuren trou wens niet nodig om zijn persoon op te vijzelen. Hij wist op andere manier ongewild bekendheid te krijgen. Als secretaris van Stad en Lande van Gooiland behartigde hij 52 jaar ach tereen de belangen van de erfgooiers. Tientallen jaren was hij gemeentese cretaris en -ontvanger van de stad Hilversum, de stad waar hij ook ruim een halve eeuw het notarisambt uit oefende. Als lid van Provinciale Sta ten, raadslid en wethouder van Hil versum, mede-oprichter van de Maat schappij tot Nut van het Algemeen; kerkvoogd en notabele bij de plaatse lijke hervormde gemeente en publi cist van historische geschriften kreeg hij ook alom waardering. Vandaar dat zijn naam in Hilversum niet is uitgewist. Er is een straat naar hem genoemd en de historische kring in die stad draagt zijn naam. Op het vergeten begraafplaatsje achter de oude hervormde kerk op de Kerk brink is zijn grafsteen nog steeds te vinden. Ondanks dit alles moet wor den gezegd dat de meeste bewonerf van het Gooi Albertus Perk nauwe lijks weten thuis te brengen. Visitekaartjes Nu het honderd jaar is geleden dat hij 85 jaar oud de ogen sloot, is dat zowel voor de historische kring als voor de familie aanleiding geworden Albertus in breder verband de be langstelling te geven die hem toe komt. De zaterdag gehouden reünie van nakomelingen vormde daar een onderdeel van. De generaties Perk die na Albertus zijn gekomen, ont moetten elkaar, vaak voor het eerst in hun leven, in de Albertus-Perk- kamer van De Vaart. De visitekaart jes die ze hadden opgespeld en waar op in het kort hun betrekking tot hun beroemde voorvader stond vermeld bewezen daarbij goede diensten. Ge spreksstof gaf ook de tentoonstelling Mevrouw J. A. Luymes, de achterkleindochter van Albertus Perk en dr P. W. de Lange, die een studie heeft gemaakt van de man, die het Gooi een ander aanzicht gaf. (foto Wlm Sturkenboom). „Albertus Perk en zijn tijd", die er tot 14 december ook voor buitenstaan ders is te bezichtigen. Een eeuw na zijn heengaan is tevens de eerste aanzet gegeven om te ko men tot een analyse van de figuur Albertus Perk. Materiaal over hem is er in ruime mate, al valt te vrezen dat tal van belangrijke geschriften verlo ren zijn gegaan. In het Goois Museum berust een dossier met corresponden tie en in het rijksarchief in Haarlem liggen eveneens de nodige paperas sen. Die zijn daar in de oorlogsjaren terecht gekomen. Documenten De familie Perk had namelijk een groot aantal documenten uit de nala tenschap van Albertus bij een Hilver- sumse uitgever gebracht. Deze man die ook sterk in de historie van zijn woonplaats was geïnteresseerd, zou daar voor een breder publiek iets mee gaan doen. Op Oudejaarsavond 1940 overleed hij echter plotseling op straat. Hij liet kip noch kraai na. wel veel papieren, waaronder die van Al bertus Perk. De moeilijkheid was echter dat nie mand kon bewijzen dat die papieren slechts waren uitgeleend aan de over ledene. Omdat ze een zekere histori sche waarde vertegenwoordigden» kwamen ze op een veiling terecht, waar de familie Perk ze zelf moest terugkopen. Om van alle ellende af te zijn werden ze vervolgens in het rijks archief gedeponeerd. Behalve geveild werd er ook veel opgeruimd. Te vre zen valt dat er het nodige met de voddemon is meegegaan. Dagboeken dagboeknotities die Albertus na 1857 heeft gemaakt. „Ze zijn er geweest, dat staat vast. Emma en Louise, twee dochters van Albertus, hebben zich op latere leeftijd verdienstelijk ge maakt door er uittreksels van te ma ken, maar zowel die uittreksels als de dagboeken zijn spoorloos". Wel tevoorschijn kwam het dagboek gedeelte dat Albertus in 1816 begon toen hij naar Den Haag was verhuisd, waar hij klerk werd op het ministerie van financiën. Ondernemend als hij was vond hij het na de Franse tijd op het notariskantoor van zijn vader te saai worden. Albertus, die geen man was voor de kantoorkruk, vandaar dat hij zich in 1813 meteen aanmeld de toen er een gids nodig was om een troep Kozakken in het nachtelijk duister van Hilversum naar Amers foort te begeleiden, hield het in Den Haag maar anderhalf jaar uit. Toen koos hij toch voor het notarisambt in zijn geboortestad midden in de streek waar de Perks al sinds de zestiende eeuw woonden, generaties lang als beurtschipper op de route naar Am sterdam. Ter gelegenheid van de honderdste sterfdatum van Albertus Perk heeft dr De Lange zich aan het schrijven yan een eenvoudige levensschets ge waagd. De moeilijkheid die dr De Lange daarbij ondervond is dat de in Dordrecht wonende achterkleindoch ter van Perk wat er nog rest van het dagboek van haar overgrootvader achter slot en grendel houdt. „Uitein delijk heb ik het bij haar mogen in zien, het zelfs anderhalve maand mo gen lenen, maar aanhalingen heb ik er niet uit willen doen", aldus dr De Lange, die voor de voorzichtigheid van de familie wel begrip toont. boek en ook brieven van Albertus getuigen, heeft toch wel indruk op me gemaakt", vervolgt dr De Lange. Testament „In het dagboek van Jan Perk, de vader van Albertus, dat ik wel hele maal heb kunnen lezen, vind je dat ook terug. Een passage daaruit heeft diepe indruk op me gemaakt. Dat is wanneer Jan Perk beschrijft, dat hij een familie die over een testament ruziet tot elkaar moet zien te bren gen. Hij zegt dan er erg tegenop te zien „Maar ik ben geknield en heb gebeden om hulp", laat hij er op volgen. Achteraf voegt hij er aan toe, dat er volledige overeenstemming is bereikt, er geen kwaad woord is ge vallen. Kijk, op die voedingsbodem groeide Albërtus op. Hij dacht over dat soort zaken precies eender als zijn vader. Vandaar dat die twee el kaar zo na stonden." ,Van Albertus Perk kan worden ge zegd, dat hij het Gooi uit de vergetel heid haalde, het een ander gezicht gaf. Het was zijn werk dat de straat- weg Hilversum-Baarn werd aang» legd, heidevelden werden ontgonnen en de erfgooiers op hun rechten en plichten werden gewezen. Zijn boek „Verslag omtrent de oorsprong en den aard der gebruikregten op de Heiden en Weiden in Gooiland", dat in 1842 verscheen, was vele jaren een standaardwerk, dat vaak werd ge raadpleegd. Huizen kreeg in 1853 door zijn Inzet een haven. Persoonlijk ging Albertus daarvoor de steun van koning Willem de Derde inroepen (deze beloonde hem later met het ridderschap in de Nederlandse Leeuw). Een Huizer vis ser met een stoere kop ging als entou rage mee, omdat de koning daarvoor, naar Albertus dacht, wel gevoelig zou zijn. Albertus Perk alles op zijn tijd Dr P. W. de Lange, het 93-Jarige nog altijd actieve bestuurslid van de his torische kring, die zich al jaren bezig houdt met het boven tafel brengen van materiaal over Albertus Perk, zoekt tot nu toe tevergeefs naar de Het dagboek van Albertus Perk is erg DopiltatlG persoonlijk. Eigenlijk is het een lange samenspraak van een mens met God. Albertus komt er uit naar voren als een diep religieus man. Persoonlijk zegt religie me weinig, maar dat Godsvertrouwen waarvan het dag- Gelukkig slaagden niet al Perks plan nen. Tevergeefs probeerde hij voor elkaar te krijgen dat er een kanaal tot stand kwam dat de Vecht met de Zuiderzee verbond. Als dat kanaal er door Mink van Rijsdijk In 1939 was zc achttien jaar en vertrouwde ze me tijdens een avondwandeling toe; „Als ik trouw, dan wi! ik zes zonen hebben." Dat haar eventuele man misschien ook wensen kon hebben over aantal en geslacht der nazaten, kwam die avond niet aan de orde. Ze trouwde op haar zesentwintigste en een jaar later werd het eerste kind geboren. Een zoon. Een paar jaar later baarde zij haar tweede zoon. Ze had haar tweetal wat men noemt „niet cadeau gekregen" en vond dat het gezin eigenlijk nu wel compleet was. Toch meldde zich als verrassing even wennen was het wel nog een nakomertje. Weer een zoon. Als iedereen de helft van de gestelde idealen verwezenlijkt ziet, is dat al mooi, zou men denken. Ja maar als zij en haar man dat laatste kind van een boom hadden mogen plukken, waar jongens en meisjes aan groeiden9 Reken maar dat het een meisje was geworden. Ruilen was er niet bij en dat wilden ze ook helemaal niet meer toen de jongen een half uur oud was. Mijn vader was een SDAP'er. Hij stond mij niet toe ter gelegenheid van koninginnedag mee te lopen in de optocht van school Van de monarchie moest hij niets hebben. Na de oorlog toen Wilhelmina weer in Nederland was, sprak hij ontroerd over „onze" koningin. De vlag ging uit mei wimpel, wat dacht u? Eens zei een veertigjarige man over zijn vrouw tegen een vriend: „Als ik op de kaptafel van Toos nagellak en lippenstift zou aantreffen, zou ik het ogenblikke lijk in de vuilnisbak gooien. Ik heb een grondige hekel aan dergelijke opschik en van een parfumlucht naast me in bed wordt ik onpasselijk. Tien jaar later kocht hij voor elke verjaardag van Toos Chanel nummer 5 en dat er wel drie kleuren nagellak en lippenstift op haar kaptafel stonden, merkte hij niet eens op. „Als ik ooit weduwe zou worden," vertelde een gelukkig getrouwde vrouw, „zou ik nooit hertrou wen. Ik zou gewoon geen andere man om me heen kunnen verdragen." Ze werd weduwe en drie jaar later begon ze haar tweede huwelijk, met een man die ze via een advertentie had leren kennen. Hoe zit dat nou eigenlijk met al die uitspraken? Berusten ze allemaal op lichtvaardig gebabbel? Helemaal niet. Het achttienjarige meisje was bloed serieus met haar idee over een zes-zonen-gezin. Het standpunt van mijn vader was geen gril. maar principieel. De anti make-up maniak geloofde in zijn eigen woorden. Ondanks haar vroegere gevoe lens vond de weduwe een tweede partner. Huwelijk sadvertenties had ze vroeger meer dan absurd gevonden. Ze had zich eenvoudig nooit voor kun nen stellen dat ze anders zou gaan denken en voelen. Bovenstaande verhalen schoten mij weer te binnen toen ik gisteren een interview van een paar jaar geleden onder ogen kreeg. Iemand had mij ge vraagd: „Vindt u het moeilijk om ouder te worden?" Nou, dat vond ik helemaal niet moeilijk. Ouder worden had veel positieve kanten. Een mooie uit spraak, waar ik nog vierkant achter kan staan. Even verderop stelde ik vast: „leder mens kan heel vruchtbaar ouder worden." Ik vond dat indertijd prima geformuleerd en geloof de toen ook in de waarheid ervan. Want ik bedoelde natuurlijk heel driest: Ik slaag er subiet in vrucht baar oud te worden. Maar wat wist ik tenslotte van werkelijk ouder worden? Even weinig als dat vrien dinnetje in 1939 van baren, huwelijk en moeder schap. De ochtend dat ik dat interview herlas, was mijl schouder afschuwelijk gaan opspelen. De pijn wa; ellendig, maar het ergste was de angst. Hoe moest dat verder? Schrijven was er niet bij. Vruchtbaar ouder worden, het mocht wat. D k< sj m hi al ks d; d( zi sf tv m T< ge m P£ To loc we de Dii dai die twi ma poi vel wa ten rör ha; wel me wa: slf Welaan, inmiddels is alle somberheid verdreven, di pijn weg. Achteraf bekeken was de narigheid heel heilzaam. De betrekkelijkheid van eigen uitspraken^ eens voelen is zo zinvol. Je groeit er van en groeien dat kan vruchtbaar zijn.... was gekomen, zou dat ten koste zijn gegaan van veel natuurschoon. Albertus Perk was volgens dr De Lan ge „op en top een heer. maar liet niet over zich lopen." Toen burgemeester Andriessen van Hilversum zijn secre taris in 1831 minder vriendelijk toe sprak verliet Perk verbolgen de raadszaal. Hij liet weten slechts terug te zullen komen als de burgemeester zijn verontschuldigingen aanbood. Hilversum kon Perk niet missen, van daar dat de eerste burger aan het hoofd van een deputatie uit de raad bij de secretaris op bezoek ging. De voorwaarden waaronder Albertus te rug kwam zijn op papier gezet maar uit het stadsarchief verdwenen. Dr De Lange verdenkt Perk ervan daar zelf de hand in te hebben gehad. De laatste tien jaar van zijn leven deed de man, die als motto had „Alles op zijn tijd, maar dan ook met volle aandacht" het kalmer aan. Hij wist wanneer het tijd was terug te treden. „Ik wil niet gelijk zijn aan zoo velen, die het in hun gansche leven zoo druk gehad hebben, dat hun de tijd om te sterven ontbroken heeft", zei hij er zelf over. Op 7 december 1880 kwam het einde van deze man, die in zijn dagboek schreef „Is er wel iemand, die ooit zo van het Gooi heeft gehouden als ik. „Hij was een bekwaam en onkreuk baar bestuurder", zegt dr De Lange. „Ik heb hem nooit gekend, maar als ik dit allemaal hoor en lees moet ik zeggen: die overgrootvader van mij was toch wel een man waarmee ik voor de dag ican komen", vindt me vrouw J. A. Luymes, die op zich nam de afstammelingen van Albertus Perk bij elkaar te trommelen. ADVERTENTIE Onder redactie van Heieen van Batenburg De tijden zijr. er niet naar om met de ogen dicht aan renteverschillen voorbij te gaan. Schrandere spaarders doen hun voordeel met de extra hoge rente bij Bank Mees Hope: De voorwaarden zijn even handzaam als aantrekkelijk: de vaste looptijd is 5 jaar. Gedurende deze periode bent u dus zeker van de hoge rente, waarover u trouwens jaarlijks vrij kunt beschikken. 's-Gravenhage. Kneuterdijk 13; (070) 92 40 31; Delft, Oude Delft 165; (015) 14 09 81. Vragen uitsluitend in envelop en dus niet per briefkaart sturen aan postbus 91463, 2509 EB Den Haag. Per vraag twee postzegels van 60 cent bijvoegen. Beslist niet aan de buiten kant opplakken. Geheimhouding is verzekerd. in i r: liei ei tan tfr oet- nd zei b< ddei rvei ad Vraag: De Evangelische Omroep zond een poos geleden de serie De Waltons uit. Kunt u ons ook vertellen wie in die serie de rol van de vader en de moeder speelden? Antwoord: De vader, in de serie John Walton, werd gespeeld door de acteur Ralph Whaite. De moeder (Olivia Walton) door miss Michael Learned. Vraag: Op de deur die toegang geeft tot een oude Wasserburg genaamd Scheventorf, gelegen bij Glandorf in Westfalen, staat het jaartal 1863. Vlak boven de deur vier geheimzinni ge tekens. Wat is daar de betekenis van? Misschien kunt u ons ook nog iets vertellen over de wapens aan weerszijden van de deurpost. Antwoord: In de vele boeken over oude Duitse waterburchten kon ik geen antwoord op uw vraag vinden. Dus toen heb ik maar een brief ge schreven naar de VW in Glandorf, die mij een uitvoerig stencil toestuur de over deze waterburcht. De op de foto afgebeelde deur werd ln 1863 vernieuwd, vandaar dit jaartal. De geheimzinnige tekens boven de deur, nauwelijks leesbaar, zijn minder ge heimzinnig dan ze eruit zien. Het is het jaartal 1552. In dat jaar werd het hoofdgebouw van de oude water- burcht nieuw gebouwd. Stichters wa ren Johann von Hake en zijn vrouw Sydonle von Dincklage. Het wapen van Johann von Hake (drie haken) bevindt zich rechts naast de deur. Het wapen van Sydonle von Dlnckha- ge met drie bloemen en drie kruisen aan de linkerkant naast de lantaarn. Een legende vertelt dat eens een eige naar van Scheventorf zijn dochter Anna, die omgang had met een man beneden haar stand, ln het kelderge welf liet Inmetselen. Bij een latere opening van de muur zouden de been deren en ook nog de resten van een stoel gevonden zijn (toch aardig dat ze mocht gaan zitten). Iedereen die Scheventorf gaat bezichtigen, gaat natuurlijk altijd even in de kelder kijken om te zien waar de arme Anna ingemetseld werd. In 1926 verscheen er een roman over deze legende. Die schöne Anna Hake von Scheventorf, geschreven door Bernhard Köster. Vraag: Onlangs gaf een vriend mij een religieus blaadje Mazdaznan (1937). Wat is dit voor beweging? Antwoord: Mazdaznan is of was een half religieuze beweging, die vooral na de eerste wereldoorlog in Duits land en Amerika voorkwam en zich uitgaf als oud-Arisch geloof. Mazdaz nan verenigde syncretlstische (religi euze opvattingen en meningen van verschillende herkomst) elementen van allerlei godsdiensten en heilsle ren, vooral Perzische. Mazda was een Perzische god, de Alwijze genoemd. Ademhalingstechniek en onthouding van vlees waren middelen om tot eenheid en vereniging met de god heid te komen. Voornaamste propa gandist van dit ziekelijke mysticisme was O. Hanish (1866-1936). Vraag: Mag een diabeticus wijn drin ken en zo ja welke wijn? Antwoord: Over het algemeen is het niet bezwaarlijk voor een diabeticus om eens een keer een glaasje wijn te drinken. Het beste kunt u zich beper ken tot die wijnen die weinig restsui- ker bevatten, zoals Bourgogne, Bor deaux of Rijn- en Moezelwijn. Cham pagne bijvoorbeeld bevat veel rest- suiker. Er zijn ook speciale wijnen voor diabetici ln de handel, rode zo wel als witte wijn, merk Jung. Deze wijn wordt geleverd door het Gulden Anker, Handelsweg 8, Etten-Leur, tel. 01608-15650. Het alcoholpercentage van deze wijnen is zeer laag en ze bevatten ln het geheel geen rest- sulker. Vraag: Mijn vrouw heeft erg veel last van ruwe handen, vooral ln deze tijd. Nu zijn daar wel allerlei crèmes voor ln de handel, maar mijn moeder ge bruikte vroeger glycerine en kamfer- spiritus. en dat was een probaat mid del. In welke verhouding zijn deze twee Ingrediënten samengesteld? Antwoord: De beste verhouding is 70 procent kamferspiritus en 30 procent glycerine. Het wordt ook wel half om half gemengd, maar dan moet het wel iedere keer voor het gebruik goed geschud worden. Vraag: Een paar weken geleden las ik in Trouw een advertentie van een oecumenische stichting die geld vroeg voor hulp aan de door de aard beving getroffen gebieden in Algerije. De krant raakte zoek. Kunt u mij nog aan adres en gironummer helpen? Antwoord: Het adres is: Stichting oecumenische hulp aan kerken en vluchtelingen, Cornells Houtman straat 17, 3572 LT Utrecht, tel. 030- 710614. Gironummer 5261. Vraag: Ik heb een viool met daarin de aanduiding Vlncenzo Jorio, fabbri- cante dl stromenti armonlci, Strada S.M. la Nuova nr. 21, Napoli 1805. Kunt u mij ook iets over de maker van deze viool vertellend Antwoord: Vincenzo Jorio leefde van 1780 tot 1849. Hij woonde zoals uit het plaatsje blijkt ln Napels. Daar hij zich hoofdzakelijk met reparaties be zighield, heeft hij maar weinig nieuwe violen gebouwd. Hij hield van een groot model, gele of roodgele lak en sneed goede krullen. Enigen van zijn leerlingen, onder wie Vincenzo Pos- tiglione, kwamen tot aanzien. Nog een andere vraag over een viool van Decani Olulis di Eugenio, anno 1833, fe in Venezia. Deze was niet in de handboeken terug te vinden. Wel las ik dat Venetië, waar de viool van daan komt. eeuwenlang een zeer goe de naam had ln de vioolbouw ,maar dat Juist in het begin van de negen tiende eeuw de vioolbouw daar sterk achteruitgegaan en van weinig bete kenis meer was. Mogelijk is dat de oorzaak, dat deze naam niet genoemd wordt. Tenslotte nog een derde viool-vraag, over Jacob Stainer. Deze leefde van 1621 tot 1683 en was vioolbouwer in Tirol. Hij is een van de grote mees ters, zoals Amati en Stradivari. Zijn violen zijn in feite nog zeldzamer dan een Stradivarius. Echte 8talners heb ben een met de hand geschreven eti ket. Na zijn dood vonden vele verval singen plaats in Oostenrijk, Frank rijk en Italië. Vraag: Kunt u mij ook vertellen waar de uitdrukking „naar de vaantjes zijn" vandaan komt en wat het bete kent? In spreekwoordenboeken is het niet te vinden. Antwoord: Naar de vaantjes gaan is een typische Zuidnederlandse uit drukking. Het heeft de betekenis van onherroepelijk verloren zijn, naar de haaien zijn. Vaantjes is het in Zuid- Nederland veel gebruikte woord voor vlaggetje of kleine vaandel. Andere Zuid-Nederlandse zegswijzen met vaantje zijn: 't vaantje strijken de vlag strijken, dat wil zeggen het opge ven, flauw vallen, en wanneer de slip van iemands hemd uit zijn broek hangt zegt men: 't vaantje hangt uit, het is .kermis. Vraag: Sinds enige tijd is er suik vrije frisdrank in de handel. Daar om mijn lijn moet denken, gebruik deze altijd in plaats van de gewo frisdrank. Maar nu vertelde men dat je er net zo dik van wordt. Is waar? Antwoord: De suikervrije frisdr ken zijn bestemd voor diabetici plaats van suiker bevattende zo stof. Wanneer dit sacharine is. is niets aan de hand. Deze zoetstof vert geen energie, heeft geen enk voedingswaarde. Meestal wordt e ter sorbitol gebruikt en dit Ie* evenveel energie op als gewone ker. Wel wordt er wat minder sorbi gebruikt dan suiker, waardoor de dranken ook minder zoet smak Een glas frisdrank bevat zes gi sorbitol. Nu is het ook nog zo overmatig gebruik van sorbitol sle is voor de gezondheid veertig gi per dag is het maximum. Missch kunt u het beter op mineraalwi houden. Aanvulling In de rubriek van 17 vember 1980 stond dat de AOW v ongehuwden niet verder uitbeta wordt dan over de overlijdensmal Dit geldt echter niet wanneer i gehuwd is en beide partners genie een AOW-uitkerlng voor ongeh den, hetgeen kan voorkomen w neer men trouwt nadat men re gepensioneerd is. Gehuwden met AOW-uitkering voor ongehuwi hebben dus ook recht op de maanden uitkering na het overlij van een van de partners.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 6