I inks zijn is moeilijker dan je denkt Wapens voor China? Een discussie over angst en vertrouwen Cadeautip voor bij~de~tijdse Sinterklazen ri ll >ya listen and jvallen? Zogezegd Een leek richt zich tot leken PH iG 28 NOVEMBER 1980 PHS13-R15 A A Spijkerboer m iet. iristenen zitten sinds jaar en de zorg over de fkelijking. maar Bart Tromp gteert in Het Parool van 20 ober jl dat de herkerkelijking «Ierland in volle gang is: ..de friseerde godsdienst" stapt itieke arena binnen om daar andpunten over het kraken, penergie en de bewapening te ndigenen wie het er niet mee l,is ..een satansvriend en een tndienaar dat allemaal zo gekomen? bekijkt de kerk vanuit de bgischehoek: ..de aniseerde godsdienst" gaf de si vroeger door het geloof in iet aardse te boven gaande rfljkheid. de mensen het besef in leven zin had. en daarin lag ■staansrecht van de lienst. maar het lukt de kerken neer deze functie te vervullen ir nu gebeurt is ..allereerst ikking van een klassieke Ogische wetmatigheid Een organisatie die in haar oorspronkelijke doeleinden faait. zoekt naar iets nieuws om haar voortbestaan te rechtvaardigen." Daarom storten de kerken zich op de politieke vragen, maar ze doen dat met de van vroeger bekende onverdraagzaamheid jegens hen die er een afwijkende mening op na houden. Want vossen verliezen wel hun haren, maar niet hun streken. Wat Tromp ergert is dat links Nederland zich door de kerken in de boot laat nemen. Links Nederland wordt eerbiedig wanneer het IKV ten tonele verschijnt, maar wie echt links is zou zich heftig moeten verzetten wanneer de godsdienst beslag legt op de politiek Precies zo als ifc de gTote tijd van de confessionele partijen' Nu dénk ik. dat Tromp zich wel op een paar dingen verkijkt: over het algemeen vinden mensen die 's zondags naar de kerk gaan krakers griezelige figuren, hoeft het IKV van hen niet zo nodig en luisteren ze liever naar een orgelconcert dan naar een discussie de ixe pnjtoor Hans Feddema ADVERTENTIE over het energievraagstuk Velen van hen vinden bovendien in hun geloof de zin van hun bestaan Tromp heeft het over de kerk zoals ze in de publiciteit naar voren komt. en dat is een andere kerk dan de kerk die in de parochies en gemeenten leeft. Maar Tromp heeft wel gelijk wanneer hij van de kerken eist. dat ze met argumenten komen en niet met getuigenissen. Wanneer een kerk zegt: ..De kernwapens de wereld uit. om te beginnen uit Nederland", dan moet ze maar eens met politieke argumenten aantonen dat de wereld veiliger wordt wanneer Nederland de kernwapens de deur uit doet. en dan moet ze maar eens met politieke argumenten laten zien. dat het door haar bepleite middel (een kernwapen-vrij Nederland) beter is dan andere middelen om het gestelde doel (een wereld zonder kernoorlogen) te bereiken Christenen die zo nodig moeten ..getuigen" maken een politieke discussie onmogelijk omdat ze niets anders inbrengen dan hun emoties en hun onkunde Tromp voert dus een hartstochtelijk pleidooi voor het gebruik van de rede in de politiek Op een punt ben ik het niet met hem eens. namelijk wanneer hij een tegenstelling ziet tussen het geloof en de rede (zo ver is het in Nederland dus al gekomen, dat het geloof gezien wordt als Iets voor fanatieke duisterlingen. van wie iemand die denken wil zich alleen maar vol weerzin kan afwenden!) Ik stel voorop, dat er altijd weer mensen zijn. die. zonder in God te geloven, te midden van de waanzin overeind blijven door hun verstand te gebruiken, maar daarnaast is het zo dat de rede ook haar toevlucht kan nemen tot het geloof. Want wie echt in God gelooft, wordt rustig en laat zich niet zo gauw op de mouw spelden dat twee maal twee vijf is. zelfs niet als dat hem meteen beroep op de Heilige Geest wordt voorgehouden. Tromp ziet liberalisme en socialisme links dus als erfgenamen van de Verlichting van de achttiende eeuw. Dat is juist: wie links is onderzoekt alle dingen en maakt in zijn denken geen halt voor gevestigde meningen, ook als die voorbij uitstek ..christelijk" doorgaan. Wie links is. handelt op grond van zijn eigen inzicht, en sjouwt niet achter de massa aan. zelfs niet als die „linkse" leuzen roept. Links zijn is dus moeilijker dan je denkt, en Tromp doet er goed aan dat ..de georganiseerde godsdienst" voor te houden, nu die met enig aplomb de politieke arena binnen stapt De kerken moeten bedenken dat het geboden is God ook met „het hele verstand" lief te hebben: het verstand weert niets bij voorbaat af. het luistert naar alle argumenten, het tast alle mogelijkheden af en kiest dan de weg die het meeste perspectief biedt. Echt linkse mensen, zoals Tromp, hebben er recht op. dat de kerken met ter zake doende politieke argumenten komen k jaren terug betoogden CDA- ïsten. Hans de Boer en Wim Jjes voorop, om strijd dat evan- K) SDiche of messiaanse politiek geen £lte kan krijgen in een partij als CDA Sindsdien hebben ze ech ten ommezwaai van 180 graden takt Zij hebben zich geconfor- {rd aan iets wat ze eerst volledig tzen Steeds weer verlegden zij pen tot er na 11 oktober hen geen grenzen meer waren, .gedogend akkoord gaan met kabinet CDA-WD. Een grote kegischr fout. waardoor een ver legen atoomraketten en ook een jvidueel atoompacifisme krach- )s werd) is gevolgd door een reden tot het CDA op 11 okto- Progressieve uitspraken van de aislen betekenden daardoor tal niet meer dan het rammelen de ketenen, die men zichzelf It omgedaan Men is nu zelfs wf «e gaan staan op een kandi Wijst. aangevoerd door Van Wiens koers men In vele opzlch- afwtjst en wiens verafgoding Zelfs een gevaar voor de demo- e heeft genoemd. Heel bont kt Jan Nico Scholten het Hij Ksteunde een motie van wan ven tegen de premier en zijn id Inzake Zuid-Afrika. Toch Bt hij in een interview in Vrij triand Van Agt de beste lijst- ker van het CDA, wetend, dat veel „rechtse" kiezers trekt en ^door een zekere garantie biedt de herverkiezing der dtssi- |ten kerngroep van NB BA heeft in rgrote meerderheid voorgesteld samen met de EPV. de Tachti- I en minderheden van andere tperingen. zoals b.v. de Arjos (en schien ook van de PPR) een ikaal-evangelische partij op te ten len de CDA-dissidenten het er kelijk om te doen is te fungeren rebellerende officieren aan rd van het grote schip, zouden ton voorstel moeten toejuichen, ners. hun positie is zonder de V en de dreiging van een grotere ngelische partij precair in het we CDA. Hun positie in het A wordt alleen maar versterkt, len anderen, hoezeer ook onaf- ikelijk. indirect een sleepboot- ctie zullen gaan vervullen ten eien van het logge en op dit ment rechts koersende grote ip t mijn ontsteltenis moest ik ech- constateren. dat de dissidenten de NBBA-bljeenkomst er niet zwijgen toe deden, maar open en frontaal verzet boden tegen voorstel van de kerngroep. Mijn »g is nu: zijn daarmee de CDA- lidenten in wezen niet door de »rd gevallen? De Europese nachtmerrie door H. J. Neuman In de uiterst spannende weken die voorafgingen aan de verdeling van Palestina reisden allerlei figuren, die hun zionistische voorkeuren zo veel mogelijk bemantelden, op en neer tussen Tel Aviv, Europa en New York. Zij maakten deel uit van „Rechesj", een ondergrondse orga nisatie die in koortsachtig tempo probeerde de wapens bij elkaar te brengen die de jonge staat Israël straks nodig zou hebben om zich staande te houden in een vijandelij ke omgeving. In New York had de organisatie haar hoofdkwartier in Hotel Fourteen. 14 East 60th Street De plaatselijke leiding was in han den van een Britse ex-majoor, Shlo- mo Rabinovitch. die het later, on der de naam Shlomo Shamir, zou brengen tot kolonel In Israël. Deze Rabinovitch kreeg op zekere dag bezoek van een enigszins laconieke luchtvaarttechnicus uit Connecti cut. Al Schwimmer Schwimmer had sedert zijn vroeg ste jeugd belangstelling gehad voor vliegtuigen en luchtvaart. Hij vroeg nu Rabinovitch of hij hem de taak wilde toevertrouwen een Israëlische luchtmacht uit de grond te stam pen Het ja-woord liet enige tijd op zich wachten. Er moest overleg wor den gepleegd met Tel Aviv; er moes ten middelen worden vrijgemaakt. Maar toen de joodse leiders op Schwimmers voorstel ingingen, ont wikkelden de dingen zich ook met grote snelheid In een ijltempo kocht Schwimmer zes C-46s voor een totaal bedrag van 30.000 dollar Bovendien zag hij kans. voor de iets hogere som van 45.000 dollar, aan drie voor die tijd ultramoderne Con stellations te komen. In de schaduw van de Lockheed- fabrieken in Burbank, Califomië. zette Schwimmer een bedrijf op met 200 technici, die ervoor zorgden dat de aangekochte toestellen ook vliegklaar werden gemaakt. Agen ten van Schwimmer zochten de hele wereld af naar nog meer vliegtui gen, reserve-onderdelen, boordwa- pens en munitie De F.B.I. ver trouwde de transacties van Schwimmer niet erg en hij moest, met zijn bedrijf, uitwijken naar Pa nama Begin 1948 werd daar de „Li- neas Aerias de Panama" opgericht, en die ging onmiddellijk over tot de aankoop van twaalf C-46s en één Constellation In Miami wist Schwimmer de hand te leggen op drie Vliegende Forten. Israël was nu verzekerd van bommenwerpers. Het is aan Schwimmer en de zijnen toe te schrijven dat de jonge staat Israël niet vanuit de lucht is over weldigd; zelfs voerde Schwimmers armada een bombardement uit op Cairo. Toen de oorlog afgelopen was. keerde Schwimmer naar de Verenigde Staten terug. Maar niet voor lang. Israël deed nu zelf een beroep op hem. Men wilde dat hij zijn eigen maatschappij in Ameri ka. Intercontinental Airways, zou liquideren en in Israël een vliegtuig onderhoudsbedrijf. Bedek Avia tion. zou oprichten. Het was dit bedrijf dat uiteindelijk de vorm zou krijgen van Israël Aircraft Indu stries (IAI). Van het onderhoud van burgertoe stellen evolueerde het bedrijf naar onderhoud van (ook) militaire vlieg tuigen en van onderhoud alleen maakte het de overstap naar de vliegtuigbouw. Een van de meest succesvolle produkten van IAI is al enige tijd de jachtbommenwerper Kfir En van allerlei kanten o m. van het officiële Russische persbu reau Tass komen nu berichten (formeel tegengesproken zowel in Peking als in Jeruzalem) dat IAI erin geslaagd zou zijn een order van de Chinese Volksrepubliek los te krijgen voor de levering van meer dan vijftig Kfirs. IAI is ondertussen druk bezig met het ontwikkelen van een opvolger voor de Kfir. die aan het eind van de jaren tachtig gereed zal komen en die de Lavl zal heten. Als de berichten juist zijn en het gezaghebbende Britse weekblad „The Economist" schijnt er nogal wat geloof aan te hechten dan zal het niet blijven bij de levering van Israëlische vliegtuigen alleen. Dan zal China ook „verscheidene hon derden" tanks van het type Merha- va kopen, alsmede Israëlische ra ketten en elektronische en optische uitrusting. Bijzonder eenvoudig zal de levering als ze tot stand komt overigens niet verlopen, want zo wel de Kfir als de Merhava hebben een Amerikaanse motor, en het is al eerder gebeurd dat Amerikaanse bezwaren aan Israëlische wapenex port in de weg hebben gestaan Niettemin is het motief van de Is raëli's uiterst klemmend: de econo mie van hun land staat er niet be paald rooskleurig voor. en dit ter wijl vriend en vijand een hoge dunk hebben van de technische kwalitei ten van het Israëlische wapentuig Klemmende motieven zijn ook aan te voeren voor een eventueel Neder lands besluit om een uitvoervergun ning te verlenen voor twee onder zeeboten die bestemd zijn voor de andere partij in het inter-Chinese geschil: het bewind op Taiwan. Het meest klemmende motief heet uiteraard: werkgelegenheid. Aan vankelijk leek het dat er van het economische argument zo'n krach tige suggustie uitging dat regerings partijen en belangrijke delen van de oppositie met de levering van on derzeeboten aan Taiwan zouden in stemmen. Misschien zal het er als nog van komen; het kabinet zal vermoedelijk tijdens het komende weekeinde de knoop doorhakken Maar als de tekenen niet bedreigen, is in de Kamer de steun voor een positief besluit dus om wel te leveren sterk teruggelopen. Meer en meer parlementariërs zijn tot de slotsom gekomen, dat het eigenlijk toch wel een opvallende koerswijzi ging zou betekenen, indien Neder land dat in het verleden zeker niet bekend stond om de lichtzinnigheid waarmee het onderzeeboten en re actorvaten in de wereld rondstrooi de nu ineens onder volkenrechtelijk uiterst aanvechtbare omstandighe den (Den Haag erkent alleen Pe king) onderzeeboten zou leveren aan Taiwan. Bovendien is het ver zet van de Chinese Volksrepubliek tegen deze transactie snel toegeno men. Peking dreigt nu tegenmaat regelen te treffen, die voor Neder land „economisch voelbaar" zullen zijn. Van heel wat geringere beteke nis. maar toch de moeite van het signaleren waard. Is de mogelijk heid dat straks Israël de regering in Peking bewapent en Nederland het regime op Taiwan. J. J. Klinkert: Opvoeden is het ver liezen van een bij voorbaat gewon nen strijd (VU-Amsterdam) J. W. Henquet: Het met losse han den over de meet gaan van win naars van wielerwedstrijden werkt zorgeloos fietsgedrag van de Neder landse jeugd in de hand (R. U. Lim burg) J. Goslinga: Het rijbewijs dient als knipkaart te worden uitgevoerd (TH-Twente) J. Goslinga: Studenten die willen afstuderen ln de mathematische fy sica dienen vooraf te bedenken dat potentiële werkgevers voorname lijk bestaan uit fabrikanten van ge leide projectielen en gevechtsvlieg tuigen alsmede uraniumverrlj- kmgsfabrieken (TH-Twente) H. van Swighem: Net als de diver se in het laatste decennium vanuit het buitenland overgewaaide sekta rische jeugdorganisaties is ook de financieel door kerken gesteunde „Youth for Christ" niet meer dan een zoethoudertje voor jonge men sen. dat uiteindelijk een geestelijke vorm van cariës veroorzaakt <VU- Amsterdam) E. Roerdink: Het gemak, waarmee bepaalde zogenaamde krakersbe wegingen de leuze „recht op eigen woonruimte" vertalen in „recht op andermans woonruimte" is een ver ontrustend verschijnsel. (R.U.-Gro- ningen). door Mans van Maanen H. van Swighem: Als het zo door gaat haalt de mensheid de derde wereldoorlog niet meer (VU-Am- sterdam) J. A. H. MAKS: In het noorden is de gemiddelde jaartemperatuur lager dan in de rest van Nederland. Bo vendien is de gemiddelde windsnel heid in dit gebied hoger, terwijl de gemiddelde jaarlijkse neerslag niet lager is. In het kader van het schep pen van gelijke concurrentie-voor- waarden en van een regionaal sti muleringsbeleid vormen deze feiten een argument voor lagere aardga- sprijzen in het noorden. (R.U.-Gro- ningen) W. Biesiot: Het opvoeden van kin deren is van zo groot maatschappe lijk belang dat het onjuist is om die taak voor het overgrote deel aan één der ouders over te laten. De vader zal dan ook gelegenheid die nen te krijgen om meer bij de op voeding betrokken te raken, onder meer via werktijdverkorting (R.U. Groningen). H. van Swigchem: Het zou de brandweer en haar taakuitvoering ten goede komen als zij zich ont hield van het verlenen van assisten tie aan de politie bij het ingrijpen in politiek getinte acties (V.U.-Amster- dam). H. van Wichem: Wie vist aan een smalle vaart behoeft geen werphen gel (V.U.-Amsterdam). J. J. Klinkert: Inzicht in plaats en functie v"an liederen en muziek in de liturgie had de protestantse kerken ertoe moeten brengen van het Lied boek een uitgave met gemakkelijk te veranderen inhoud te maken (V.U.-Amsterdam). Over de invoering van kern energie zal volgens de politi ci een brede maatschappe lijke discussie" op gang moeten komen, waarin, op basis van een regeringsnota, alle voors en tegens van kernenergie besproken worden. Een discussie met wie? Met mij niet: ik heb geen verstand van kern energie. Ik weet niet hoe een reactor werkt, hoe veilig het is om radio actief afval in zoutkoepels op te slaan, hoeveel energie we over twin tig jaar zullen gebruiken. Kortom, ik ben, als bijna iedereen, een leek op dit gebied. Om ons wegwijs te maken zijn er dus deskundigen nodig die ons kun nen vertellen hoe het in elkaar zit. Het probleem is alleen dat die het niet erg met elkaar eens lijken te zijn. Ze ontkennen bovendien voortdurend eikaars deskundig heid, en een van de vervelende din gen van het leek-zijn is juist, dat je niet kunt uitmaken wie er echt des kundig is en wie niet. Je kunt moei lijk in je avonduren ook nog even atoomfysica en materiaalkunde bij- studeren. Of iemand Dr of Ir voor zijn naam heeft staan, maakt onder professoren ook niet veel meer uit, en misschien hebben ze zich allang geéncanailleerd met de multinatio nals. Waar gaat de discussie dén over? Als we de wetenschappelijke kan ten niet precies kunnen beoordelen, zullen we naar andere zaken moe ten kijken. Het is eigenlijk maar zelden dat we precies zelf kunnen nagaan wat er waar is van een theo rie en wat niet; daarom gaan we meestal af op andere aspecten, op ..circumstantial evidence," zoals dat in het Engels heet. Als we, bij voorbeeld, Van Agt of Van Aardenne niet vertrouwen, en hij zegt dat we kernenergie nodig hebben, dan zullen we geneigd zijn tegen kernenergie te zijn terwijl de waarheid van een uitspraak lo gisch gezien natuurlijk niet afhangt van wie die uitspraakt doet. Of. als al onze kennissen tegen zijn. dan zullen wij niet zo gauw vóór zijn terwijl de waarheid logisch evenmin afhangt van het aantal voorstan ders. Zoals gezegd, alleen op gebie den waar we veel vanaf weten, kun nen we precies alle zakelijke argu menten afwegen. Voor de rest is het toch meestal een kwestie van geloof en vertrouwen. Veranderen Maar het is duidelijk dat de discus sie hierdoor wel van kleur veran dert. Het gaat dan niet meer om de betrouwbaarheid van een kernreac tor, maar om de geloofdwaardig- heid van haar voor- en tegenstan ders. Die is voor ons beter te over zien dan de wetenschappelijke ar gumenten; ondertussen verschuift de discussie dan naar ons gevoel over deskundigen en autoriteiten En die liggen op het ogenblik slecht in de markt. Sinds het einde van de jaren zestig is in veel kringen, zowel links als rechts, de nadruk steeds meer ko men te vallen op de minder positie ve kanten van de natuurweten schappelijke technologie die tot. dan toe vrij ongebreideld bloeide. Men zou kunnen spreken van een gestage afbraak van het technocra tische gezag: op het ogenblik wor den deskundigen en andere autori teiten niet meer vanzelfsprekend vertrouwd, integendeel. Een kwestie als de fluoridering van het drinkwater, zoals die in 1975/76 speelde, laat zien dat medisch-we- tenschappelijke argumenten op een gegeven moment niet meer door slaggevend waren. Men kan nog steeds twisten over de rechtmatig heid of het gehalte van die discus sie. Waar het hier om gaat is dat er vraagtekens gezet werden bij een maatregel die ervaren werd als technocratisch; sterker gezegd: om dat hij ervaren werd als technocra tisch. Niet overzien Eenzelfde situatie doet zich nu voor bij de kernenergie. Niet alleen de natuurwetenschappelijke kanten van de zaak zijn voor ons niet te overzien, maar ook de maatschap pelijke, de biologische, de economi sche. Er zijn geheime contracten met opwerkingsfirma's, er zijn machtige concerns die zich aan de mocratische controle onttrekken, er zijn technocratische geleerden die ook in andere kwesties weinig blijk hebben gegeven van gevoel voor verhoudingen. Een technologische ontwikkeling, hoe nodig ook voor werkgelegen heid. energievoorziening of wel vaart, maar nog slechter te overzien dan de fluoridering, wordt ons min of meer opgedrongen. Het is dit aspect dat vertrouwen, angst en verzet wekt Hoog oplopen Op grond van deze overwegingen is het ook mogelijk een sociologische voorspelling te doen: als het ootot een soort volkswil komt, dan zal deze zich, sterker nog dan bij de fluorideringskswestie. richten tégen de innovatie. De strijd zal boven dien hoger oplopen, in de eerste plaats omdat mensen zich meer be dreigd voelen, in de tweede plaats omdat de economische belangen veel groter zijn (aan de fluoridering viel haast niets te verdienen). Staat de uitslag van de brede maat schappelijke discussie van tevoren vast, moeilijker is het te voorspellen of die uitslag wezenlijk de loop der gebeurtenissen zal kunnen verande ren. Daarover is door de politici trouwens nog geen enkele toezeg ging gedaan. Zeker nu die hele dis cussie kennelijk zo moeilijk op gang te brengen is. lijkt het goed nog eens over die discussie na te den ken. De techniek staat niet stil. de investeringen gaan door: de voorbe reidingen voor de invoering van kernenergie worden door een ver traagde maatschappelijke discussie niet vertraagd. Integendeel. Hans van Maanen is socioloog ADVERTENTIE Geef een Philips Experimenteerdoos Stap voor stap met de techniek mee veilig werken en experimenteren met echte schakelingen een leerzame vrijetijdsbesteding vertrouwd raken met de elektronica van vandaag Prijzen vanaf 39,50 incl. O.B.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 13