Elke klacht serieus nemen
N
Tekening van een lezer
De schilderi
kreeg lucht
van iNasivin
'hoogtezon' is sterk veranderd
OUW Commentaar
istribunaal
Vertrouwenpersonen voor patiënten in psychiatrische centra
een slobberig
hansopje
nelly ten have
gered
IJSDAG 26 NOVEMBER 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
5
cr De Geus van defensie ver-
inspect oor de manier waar-
in feite toch een buitcn-
cr in het politieke circuit met
kte togal bizarre zeden en gc-
*aa cn bijna geen gelegenheid
^us j laat gaan om zich te laten
als het beleid van zijn minis-
vu kordt aangevallen of bekrit i-
bo;
rtü
Staatssecretaris Veder-Smit van volks
gezondheid heeft toegezegd, dat bin
nenkort acht vertrouwenspersonen voor
patiënten zullen worden aangetrokken.
Zij gaan zich inzetten voor de psychiatri
sche patiënt binnen de inrichtingen en
Zoals de schrijver Multatuli
et een krachtig: ..Maar ik zal
worden!" tot het Neder-
publiek richtte, zo schijnt
us' lijf spraak te zijn: ..Maar
gehoord worden'"
2 dering niets anders! En er is
pc jvoorbecld ook geen enkele
,el' om verontrust op een syno-
heen-en-weer te schuiven
on< minister bij de bcraadslagin-
ick n de synode toch nog via de
leur blijkt te zijn binnenge-
en zorgt dat hij inderdaad
d wordt
hie irdercn valt eveneens dat de
ola ir gebruik maakt van zijn
»p meningsuiting om kantte-
n te maken bij de uitspraak
hervormde synode over
kernwapens. Alleen krijgt die waar
dering wel een stevige knauw bij het
kennisnemen van dc argumenten
van dc minister. Hij argumenteert
namelijk helemaal niet. Hij gaat
vorbij aan de zaak. waarover de
synode zich uitsprak, om zich des tc
gretiger vast te bijten in al of niet
terechte verwijten over wat de sy
node nagelaten heeft uit te spreken
Een oud debat-trucje. Heeft ie
mand het over de schending van de
mensenrechten in Zuid-Afrika. val
hem dan niet bij of aan. maar
verwijs naar de mensenrechten in
Rusland: als iemand zich uitspreekt
over de bedreiging van kernwa
pens. begin dan over alcoholisme,
verkeer of abortus
Het doet denken aan de goochelaar
op het toneel, die steeds zijn han
den probeert vrij te houden door
voortdurend de aandacht van dc
zaal af te leiden naar andere dingen
dan waaraan hij bezig is. Maar wat
een goochelaar of een illusionist
past. mag dat de stijl van een
minister zijn?
m
DIM
JJJJ laat het Pekingse proces
«Ie zogeheten ..bende van
de ..kliek van Lin TBiSo"
ie wensen over.'Hlt-proccs
ibaar en. althans gedeclte-
Ifs voor buitenlandse waar
toegankelijk De beklaag
J Igen zich/elf verdedigen of
>t! ii doen 'en ze krijgen in dc
tal medische begeleiding. Er
Itgebreide aanklacht en er is
ciale rechtbank ingesteld on
ling van China's oppcrrech-
ig Hua. waann maar liefst
i ertig rechters zitting hebben
k lijkt dit proces in niets op
tgere volkstribunalen uit dc
it de Volksrepubliek zelfs
tboek van strafrecht had
dat Jiet volk" in massale
;cn. gemanipuleerd en op-
door radicale partijfunc-
jcn. de aanklager was cn
Jccl velde over ongelukki-
vaak nog niet eens wisten
en waarvoor ze voor het
al werden gesleept Die
jjj öodsbenauwd voor zoveel
alles bekenden, ook al bc-
k niets van de beschuldigin-
t tijd dal een simpele be
ging van ..contra-revolutio-
imviieiten" de massa's op de
reeg ep burgers die dachten
ehte leervan Mao Zedong te
jen tot hun schrik bemerkten
al renegaten" tc zijn geweest
die leer nooit iets begrepen
De tijd dat het volk
sprak" Eveneens de tijd dat
beklaagden van nu hoge
bekleedden in het partijap
en in het leger en ongetijfeld
aantallen mensen hebben
uiverd met behulp van deze
heeft inmiddels een wetboek
afrecht en piflocessen kunnen
istuk ordentelijkerverlopen
idige machthebbers hebben
lociten gespaard dit ..proces
ho eeuw" te omgeven met de
am van legitimiteit Het is ruim
wiJ ar geleden dat de ..bende"
iepakt. terwijl de ..kliek" al
gin van de jaren zeventig
i.tng
vee
die helpen, als hij klachten heeft over
opname, verblijf en behandeling.
Daarmee wordt een bescheiden
begin gemaakt met de invoering van
een dergelijke vertrouwensfiguur voor
op den duur alle psychiatrische zieken
huizen. Dit alles ter verbetering van de
rechtspositie van de psychiatrische pa
tiënt, die nu vaak in z'n eentje moet
optornen tegen een ingewikkelde orga
nisatie met eigen wetten en regels en
met een logica, die hem ontgaat.
Hans van der Wilk (42), directeur van de
stichting Pandora en voorzitter van de
Cliëntenbond, noemt deze ontwikkeling
„een goede zaak", maar wil niet te vroeg
juichen. De ervaring heeft'hem geleerd
dat enige scepsis geboden blijft.
door Kees de Leeuw
DEN HAAG Er is de afgelopen jaren veel te doen geweest
over het verschijnsel „Ombudsman in de psychiatrie" en zijn
functioneren binnen de instituten. Van de acht die er oor
spronkelijk waren zijn er nog zes over en tussen hen bestaan
grote verschillen wat betreft taak. bevoegdheden en manier
van werken. De één is jurist en krijgt voornamelijk met
juridische problemen te maken, een tweede is ex-patiënt en
wordt geconfronteerd met algemeen menselijke problemen
Enkele jaren heeft een psychiater deze functie vervuld en hij
kreeg dan ook prompt vragen over de behandeling.
werd gearresteerd. De huidige
machthebbers hebben de tijd gehad
dit proces tot in de puntjes te
organiseren cn een uiterst gedetail
leerde aanklacht op te stellen
Maar tevens zijn dc afgelopen jaren
gebruikt om het Chinese volk te
doordringen van de wandaden die
dc beklaagden hebben begaan. Met
terugwerkende kracht is de bende
cn dc kliek verantwoordelijk gesteld
voor de uitwassen van de Grote
Proletarische Culturele Revolutie,
een van de felste ideologische cam
pagnes in China. die. op het hoog
tepunt ervan zeer werd geprezen,
maar nu als een zwarte bladzijde in
de Chinese geschiedenis wordt af
geschilderd. Evenzo werden de
machthebbers van toen opgehe
meld. terwijl ze nu in de beklaag
denbank zitten en worden aange
klaagd en berecht door de macht
hebbers van nu. die toen verguisd
werden Waarmee maar gezegd is.
dat als bij de strijd om de macht
rondom de dood van premier Zhou
Enlai en partijvoorzitter Mao Ze-
dong in 1976. de radicale stroming
dc overhand had gekregen, de be
klaagdenbank waarschijnlijk ge
vuld was met de mensen die nu
aanklagen en ..recht spreken".
Er is geen dag voorbijgegaan of het
Chinese volk heeft te horen gekre
gen dat voor zover het in ellendige
omstandigheden leeft, dat te wijten
is aan het laaghartige optreden van
dc bende cn de kliek. En dat heeft
wel zodanig doorgewerkt dat voor
het volk de schuld al lang vaststaat
en momenteel het volk de doodstraf
eist.
Opnieuw een volkstribunaal, zij het
indirect. Ook de door de beklaag
den afgelegde bekentenissen passen
in dat beeld Wie weet wat daar aan
vooraf is gegaan? De tekst van dc
bekentenissen is die van murw ge
maakte gevangenen tijdens een
schijnproces in een dictatoriaal ge
regeerd land Ontdaan van het
sausje van de rechtsgang is er mo
menteel in China opnieuw een door
dc machthebbers gemanipuleerd
volkstribunaal aan de gang.
Er wordt veelal gewerkt met een vage
taakomschrijving Sommigen wor
den raadsman of Juridisch adviseur
genoemd en anderen ombudsman of
-vrouw, terwijl er ook geen gelijkheid
is in financiering: in vaste dienst, op
contractbasis, via een uitkering of
helemaal geen regeling. Kortom, de
verwarring is zeker naar buiten toe
groot. Daarbij komt nog dat de ene
ombudsman er uitsluitend is ten be
hoeve van de patiënten, terwijl de
andere tevens een taak vervult voor
de medewerkers van het ziekenhuis.
Dat dit wel tot conflicten moet lei
den, ligt voor de hand. Het bekendste
voorbeeld is nog altijd de kwestie van
de Alkmaarse advocaat mr. A. van
Driel. Hij werd bij wijze van experi
ment aangesteld als ombudsman in
St. Willibrord te Helloo. kwam op
voor een vrouwelijke patient, spande
een kort geding aan over haar inbe
waringstelling en keerde zich tegen
de medische staf.
Toverwoord
Het resultaat was. dat Van Driel uit
eindelijk de laan werd uitgestuurd,
want het psychiatrisch ziekenhuis
had kennelijk niet verwacht, dat de
advocaat zo nauwgezet zijn taak als
ombudsman zou opvatten. Weg expe
riment. want het enkel uitspreken
van het „toverwoord" ombudsman
zonder sluitende afspraken is nu een
maal niet voldoende. Daarvoor is veel
meer nodig, wil deze figuur tenminste
niet fungeren als „doekje voor het
bloeden" en als „dekmantel voor
wantoestanden in de inrichting"
Een ombudsman of -vrouw dient er in
de eerste plaats te zijn voor de pa
tiënt en ter bescherming van zijn
rechtspositie Daarvan is ook de sec
tie geestelijke gezondheidszorg van
de Nationale Ziekenhuisraad door
drongen. waarvan de commissie ..Pa
tiëntenvertrouwenspersoon' zich
heeft beziggehouden met de klach
tenbehandeling van patiënten in psy
chiatrische centra. Begin dit jaar
werd er een advies uitgebracht, waar
in gepleit wordt voor het aanstellen
van een vertrouwenspersoon voor pa
tiënten binnen de instituten. Hij
moet In dienst komen van een nog op
te richten onafhankelijk stichting,
die hem bij zijn werk begeleidt
Binnen de centra krijgt hij steun van
een patiëntenraad, terwijl tevens zal
worden samengewerkt met wetswin-
kels en bureaus voor rechtshulp, die
al dan niet binnen de inrichting
spreekuur houden. Op deze manier
kunnen, aldus de commissie, klach
ten van patiënten zo goed mogelijk
worden behandeld en zal een bijdrage
worden geleverd aan de handhaving
van de rechten van de patiënten
Beeldvorming
In de commissie zaten vertegenwoor
digers van psychiatrische ziekenhui
zen. de inspectie en van (ex-)patiën-
ten, zoals Hans van der Wilk. direc
teur van Pandora Hij probeert door
middel van voorlichting de beeldvor
ming om de psychiatrische patiënt in
de maatschappij te beïnvloeden. Dat
kan niet, als niet tevens de positie
van deze patiënt wordt verbeterd en
Hans van de Wilk: tamelijk hard onderhandeld rot«: trwm vertieijrn
dat verklaart zijn voorzitterschap verpleegprijs in afwachting van een
van de Cliëntenbond die zich hier- definitieve regeling in het kader van
voor inzet. de sociale verzekering.
Over de ontwikkeling in de richting
van de ..patiëntvertrouwenspersoon"
is hij gematigd optimistisch, temeer
nu blijkt dat staatssecretaris Veder-
Smit in grote lijnen het advies van de
commissie heeft overgenomen. In een
notitie van eind oktober reageert ze
positief op de voorstellen van de Na
tionale Ziekenhuisraad. Voor het
aantrekken van in eerste instantie
acht van deze mensen en het opzet
ten van een landelijk bureau wil de
bewindsvrouwe het komende jaar
een bedrag van één miljoen beschik
baarstellen. Dit geld moet voorlopig
komen uit (een verhoging van) de
Tekeningen, bij voorkeur in liggend for
maat. sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859. 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden Voor geplaatste prenten is er
•eèd boekenbon
Hans van der Wilk: „Gelet op de
ervaringen met de Werkgroep rechts
positie patiënten in psychiatrische
ziekenhuizen (commissie-Van Dijk)
heb ik lang moeten nadenken, toen ik
twee jaar geleden voor de commissie
van de Nationale Ziekenhuisraad
werd gevraagd. Ik was nogal huiverig
voor geheimhouding, het werken in
beslotenheid en een zeker inpakef-
fect"
Het kwam erop neer. dat van de kant
van de (ex-)patiënten een aantal
voorwaarden werd gesteld. Zo diende
binnen de commissie een evenwicht
te zijn tussen vertegenwoordigers
van patiënten en anderen, stond
overleg met de achterban voorop en
moest het concept van de Natinale
Ziekenhuisraad worden bijgesteld.
„Dat ontwerp was al tot ln de details
uitgewerkt. Ook ten aanzien van wat
een klacht zou moeten zijn", aldus
Hans van der Wilk.
Selectie
Dat hield in. dat een klacht over de
behandeling er eigenlijk buiten zou
vallen, omdat dat te maken heeft met
de „stoornis" en omdat het niet zo
zeer de taak van een ombudsman zou
zijn zich daarover te buigen. Hans
van der Wilk „Ik kan wel zeggen, dat
er tamelijk hard is onderhandeld. Wij
hebben gezegd, dat je .niet van tevo
ren een selectie mag maken.
Als een patiënt in een psychiatrisch
centrum een klacht heeft over wat
dan ook. dient hij toegang te hebben
tot de vertrouwenspersoon van pa
tiënten. In overleg bekijken ze samen
wat er aan gedaan kan worden. Dat is
een principieel uitgangspunt Je
moet niet van tevoren onderscheid
aanbrengen, omdat daardoor ook de
positie van de klachtenbehandelaar
wordt geïsoleerd. Elke klacht dient
serieus te woren genbmen".
De patiëntenvertegenwoordigers
stelden dan ook. dat elke klacht er in
principe één is. Met die zienswijze
ging de commissie akkoord. Om de
verwarring over het begrip „ombuds
man" dat in vele variaties wordt ge
bruikt. tegen te gaan ging men ak
koord met de nieuwe naam „patiën
tenvertrouwenspersoon'' Daarmee
wordt gezegd, dat zo'n figuur, die
beslist geen jurist hoeft te zijn. er in
de eerste plaats is voor de patiënt en
zijn belangen
Er is verder gekozen voor één vertrou
wensman of vrouw per inrichting,
die in dienst komt van een landelijke
stichting om de nadruk op de onaf
hankelijkheid te leggen. Wel dient
deze man of vrouw in beginsel geac
cepteerd te worden door het psychia
trisch centrum, maar dit sluit wel uit:
wiens brood men eet. wiens woord
men spreekt. Bij een redelijke om
vang van het instituut is er sprake
van een volledige dgtaak. hoort de
vertrouwenspersoon dagelijks aan
wezig te zin, terwijl de drempel zo
laag mogelijk moet zijn.
Problemen
Hans van der Wilk: „Je kunt je voor
stellen dat er binnen de commissie
heel wat heen en weer gepraat is.
voordat iedereen het over dit alles
eens was, maar er ligt nu tenminste
een behoorlijk advies." Dat neemt
niet weg dat de directeur van Pando
ra nog een heleboel problemen ver
wacht bij het functioneren in de prak
tijk. Hij is voorstander van een invoe
ring in etappes, een goede evaluatie
van het experiment en vindt, dat de
bestaande ombudslieden voorzover
mogelijk moeten worden ingepast in
het nieuwe systeem. „Een uniforme
regeling biedt de beste waarborgen
maar dan is het ook nodig, dat het
geheel wettelijk wordt onderbouwd,
zodat Inrichtingen er niet meer on
deruit kunnen."
Hans van der Wilk: „Een nieuwe wet
geving inzake de rechtspositie van
alle psychiatrische patiënten (vrijwil
lig of gedwongen opgenomen) is drin
gend gewenst, want de praktijk werkt
nog steeds ontrechtend. Zo'n ..patiën
tenvertrouwenspersoon" is slechts
een stap in de goede richting, maar er
dient nog veel te gebeuren. Binnen de
patiëntenbeweging bestaat nog
steeds wantrouwen tegen alles wat
met psychiatrie te maken heeft en ik
dacht niet geheel ten onrechte. Dat
wantrouwen kan onder meer worden
weggenomen door nu zo snel moge
lijk met het invoeren van vertrou
wenslieden te beginnen, zodat er re
sultaten komen."
Hij voegt eraan toe: „Het is een zaak
van lange adem. want de tijd van de
spectaculaire excessen met platspui-
ten, isoleren en elektroshocks is goed
deels voorbij. Het komt nu op struc
turele veranderingen aan. De hele
aanpak van de psychiatrie en de ef
fecten ervan moeten openlijk ter dis
cussie worden gesteld en wat dat be
treft verwacht ik nog een harde
strijd."
ADVERTENTIE
I UumtnJi byuxfc
I kW***-
•te
Neusverkouden? Nasivin neusdruppels of -spray helpen u snel. Uitsluitend
verkrijgbaar bij apotheker of drogist. Lees eerst de gebruiksvoorschriften.
NASIVIN EEN HELE OPLUCHTING
„Een muzlkaal-pastoraal radio
programma" noemt de NCRV-
gids het aloude ..Onder de hoog
tezon" van ds H A Visser. Elke
woensdag luisteren er wel 215.000
mensen naar. Heel wat. maar
toch nog op geen stukken na (de
helft minder zelfs volgens de
gids) het aantal, dat er vóór de
zenderkleuring bij betrokken
was. Dat komt doordat veel men
sen de „hoogtezon-domlnee" niet
meer kunnen vinden op Hilver
sum 4 Vroeger, op Hilversum 1.
was dat voor velen heel wat een
voudiger De zieken en bejaarden
in de tehuizen zijn er nu helemaal
niet meer bij; die kunnen de vier
de Hllversumse zender op de
hulsradio niet ontvangen. Was
dat hoogtezon-programma oor
spronkelijk niet jutst voor zieken
en bejaarden bedoeld? Nu zijn
het voornamelijk huisvrouwen
tussen de 25 en 50 jaar die naar
het programma luisteren. De
..hoogtezon" moet door die zen-
derwisseling wel veranderd zijn.
„Bij mijn komst heb ik het pro
gramma meteen al aangepast.'
zegt ds Visser „Het was al niet
meer speciaal voor zieken en be
jaarden toen het programma
naar een andere zender verhuis
de Dat is ook niet erg. Zieken
zijn wat hun problemen betreft,
precies hetzelfde als gezonde
mensen Hun vragen zijn ook de
zelfde." Ds. Visser vindt het bo
vendien niet goed om mensen in
vakjes te stoppen- „Tot een spe
ciale groep moeten behoren Is op
zichzelf al niet lekker. Oudere
mensen horen ineens tot „de be
jaarden". Ik hoor daar nu ook bij-
En dan vraag ik me wel eens af:
bejaard, wat is dat dan voor een
ding?"
Vroeger, vóór die zenderwisse
ling. was de Hoogtezon nauwe
lijks meer dan een platenpro-
grarama met een vriendelijk
woordje tussendoor, zegt de
hoogtezon-domlnee. „Bij mij Is
het programma helemaal ln het
pastoraat overgegaan. De men
sen die nu luisteren zijn in het
algemeen zij, die op het ogenblik
nogal vermoeid tegen de kerk
aankijken. Veel mensen kunnen
de kerk niet meer vinden. Die
spreekt ze niet meer aan. maar
hier luisteren ze naar Ik ontdek
steeds meer dat luisteraars
ook van roomse kant. uit kloos
ters en zo zeggen u durft de
dingen gewoon bij de naam te
noemen die door onze eigen men
sen altijd maar verzwegen
worden."
In minstens één opzicht is ds
Visser er door de overstap naar
Hilversum 4 belangrijk op voor
uit gegaan: de briefschrijvers die
om alles kwaad werden („omdat
ik schandelijke dingen zou zeg
gen; ze noemden mij: die VPRO-
kereldie zijn ineens verdwe
nen. „Ze moeten de Statenverta
ling nog gebruiken en een ouder
wets radiotoestel, zonder FM Ik
ben ze in elk geval helemaal
kwijtgeraakt. Blijkbaar ben ik nu
ontzettend braaf, terwijl ik niets
veranderd ben."
Ondanks de achteruitgang in
kwantiteit is de luisterkring toch
nog een beetje „een schare die
niemand tellen kan", want veel
vrouwen die overdag het pro
gramma beluisteren, vragen: kan
het niet 's avonds uitgezonden
worden, zodat mijii man het ook
kan horen? Nu nemen velen het
's morgens op de band op en
draaien het bandje later voor hun
man af. Het werkelijke aantal
luisteraars is dus moeilijk na te
gaan En hoe moet dat dan met
die mensen in zieken- en bejaar
denhuizen? „Als ze willen, kun
nen ze me natuurlijk altijd horen,
op een toestel met FM. Er zijn er.
die speciaal voor „Onder de
hoogtezon" een andere radio heb
ben aangeschaft."
Ze komen nog maar heel weinig
in Europa voor, maar nu twee
Hamburgers erin geslaagd zijn
het eerste „Europese" nest jonge
sjar-peis te fokken zou daar wel
eens verandering in kunnen ko
men. De sjar-pei is een zorgelijk
uitziend Chinees hondenras,
waarvan er hier twee uit het
nest van vier te zien zijn. Die
zorgelijkheid wordt veroorzaakt
door de vele plooien en rimpels,
waarvan ook de puppies rijke
lijk zijn voorzien. Hun vel slob
bert als een hansopje om ze heen
en als dat ooit allemaal moet
passen zullen ze nog een heel
stuk moeten groeien.
Veel christelijke verworvenheden
zijn ons ontvallen, maar één ding
is in de storm van de verwereldlij
king overeind gebleven: de Calli-
grafische Kalender van Nelly ten
Have. Ook voor 1981 is hij er
weer. met voor elke twee maan
den een bemoedigend woord ol
een troostrijke spreuk, vergezeld
van een (oud-)christelijk sym
bool. De teksten zijn van zeer
uiteenlopende figuren Om er een
paar te noemen: Gezelle zowel als
Calvijn is present en dominee
Overduin voegt zich in de rij met
Helder Camera. Op de achter
kant van de zes kalenderbladen
staat een beschrijving van het op
de voorzijde afgebeelde symbool.
De kalenderbladen zijn zó inge
richt, dat zij na gebruik kunnen
dienen als een tekstkaart die ver
stuurd kan worden. Deze kalen
der kost 4,75, maar wie er méér
bestelt, bijvoorbeeld om uit te
delen op een kerstfeest, betaalt
wat minder. Het besteladres is:
Administratie Calligrafische Ka
lender Ten Have. Stadionweg
150, Amsterdam.
Bij de brand in het kapitale hotel
in Las Vegas, wdarbij vorige
week vierentachtig mensen om
kwamen, heeft een banketbakker
zich met zijn assistent kunnen
redden door in een koelcel te
vluchten. Meer dan twee uur hiel
den ze het daar uit. en daarna
zagen ze kans zich dwars door de
vlammen een weg naar buiten te
banen De 47-jarige banketbak
ker, vader van vijf kinderen, ver
telde later hoe hij en zijn assis
tent door dikke, zwarte rookwol
ken verrast werden Omdat geen
uitgang meer bereikbaar bleek,
sloten ze zich op in de koelcel,
waar de bakker een briefje ach
terliet voor het geval ze bij hun
ontsnappingspoging zouden ver
ongelukken.
