Schokkende uitroeiing van homo's door nazi's Grubers Frankenstein een amusante griezel Associatief verbeeldingsspel voor vier jonge actrices Bachs Hohe Mes; subliem uitgevoe Scholen herdeni de doden muziki Hard Toneel bij Theater Nieuwe muziek in Amsterdam en Utrecht Edwin de Vries' eerste toneelstuk Duits ensemble in Laurenskerk Openbare bekendmaking MAANDAG 17 NOVEMBER 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET (DA door André Rutten twee homo's door twee SS'ers achter haald. ZIJ snijden hem ter plekke de keei ARNHEM De toneelgroep Theater heeft een voorstelling De twee vrienden vluchten Berlijn nearer neen een voorstelling naar een bos biJ Keulei^ worden gemaakt van een Amerikaans daar gearresteerd en op transport ge stuk Over tie vervolging van steld naar Dachau. De ene komt daar homoseksuelen door de na- nlet i®vend aan: de SS'ers hebben Zi's vooral on lynno- PPknmpn hem onderweg zwaar mishandeld en zi s, voorai op gang gekomen ziJn vriend mentaai gedwongen hem na De Nacht van de Lange de genadeslag te geven Messen (30 Juni 1934), waarin een gewelddadig einde werd gemaakt aan interne geschil len binnen de partijleiding. Het stuk van Martin Sherman. ,3ent". In de vertaling van Martin In Dachau De rest van het stuk speelt zich ln Dachau al vóór een hek dat onder hoogspanning staat, bij een kuil die Hartkamp „De anderen" genoemd," daar gegraven is om er lijken ln te begint op de middag na die nacht, in Berlijn ten huize van twee homo- vrienden, van wie er een 's nachts een, blonde jongen mee naar huls en naar bed heeft genomen. Deze blonde jon gen behoorde tot de Intieme kring van Ernst Röhm, één van de nazi bergen, met een hoop ruwe stenen, die twee mannen onophoudeijk moe ten verplaatsen. De ene is de overle vende homo-vriend, die er ln geslaagd ls een jodenster te verwerven (ook een gruwelijk verhaal) in plaats van de roze driehoek voor homo's, zoals groten die ln die nacht mede ten val wel gedragen door de mede-sjouwer, kwam, en wordt in het huls van de die hij in de trein naar Dachau heeft leren kennen, en met wie een vriend schappelijke relatie tot stand komt. In de pauze al hoorde Je vooral twee soorten reacües: mensen die zich ge schokt voelden door het zien van de drie naakte mannen aan het begin van het stuk, anderen die vooral door de verschrikkingen van de nazl-ter- reur ontdaan waren. Het samenbrengen van die twee din gen maakt het stuk extra hard, kun Je- daar uit afleiden. Zelden wordt er ln het homo-toneel zo openhartig Inge gaan op seksuele ervaringen tussen homo's die worden ten onrechte verdoezeld, is een meermalen geuite kritiek op dat soort toneel hier gebeurt dat laatste niet, omdat schrijver en spelers daar even eerlijk over willen zijn als over hun angsten en schaamten, over hun behoefte aan warmte, veiligheid, tederheid. De volledige afwezigheid van die laat ste elementen ln de vernedering, de willekeur, het gemartel dat zij in het kamp moeten ondergaan ls voor hen Joop Keesmaat en Siem Vroom in De Anderen bij Theater. verpletterend, en dat komt onbarm hartig op de toeschouwer over. Al zijn er ook lichtere facetten ingebouwd de troost die zij elkaar ln woorden kunnen geven, even wat onverwachte humor hun beider gewelddadige dood, hoe schokkend ook, krijgt tege lijkertijd iets van een bevrijding. Het stuk is geschreven en de voorstel ling gemaakt omdat er weinig naar bulten ls gekomen van de misdaden. door Ralph Degens AMSTERDAM/UTRECHT Bij de Oostenrijkse compo nist Heinz Karl Gruber is het blijkbaar plotseling helemaal omgeslagen. Tot eind 1960 deed hij mee met de avant- garde die seriële technieken hanteerde. Wegens het uitblij ven van succes bekeerde hij zich tot de gemakkelijker in het gehoor liggende tonale muziek. Hóe gemakkelijk, was dag ln het Am- sterdamse Concertgebouw te horen waar zijn „Frankenstein!!" werd uit gevoerd door het Radio Filharmo nisch Orkest onder Jan Stulen, met de componist als bariton-solist. De ondertitel „ein Pandömonium für Ba- riton-Stimme und Orchester nach Kinderrelmen von H. C. Artmann" doet, in combinatie met de uitroepte kens achter Frankenstein, een grie zelstuk verwachten. Want kinderlied jes over menseneters, monsters en vleermuizen kunnen lekker sprookjesachtig griezelig zijn, en ln de teksten van Artmann is dat aspect ook wel aanwezig. Maar in de vrijblij vende amusementssfeer van Grubers muziek ontbreekt dat volkomen. Gruber zingt declamerend zelf de tek sten ln een microfoon, en blaast af en toe op speelgoed-Instrumentjes. De orkestleden hanteren, naast hun ge- menseneters, monsters en vleermuizen wone instrumenten, hier en daar ook dergelijk spul, en laten opgeblazen zakjes klappen. Van het beloofde „pandemonium" (hels lawaai) komt ondanks het volbezette orkest niet veel terecht, en de geest van Fran kenstein had kennelijk een snipper dag toen Gruber deze muziek ln 1977 schreef. Inmiddels had Gruber bij het C-serie publiek van deze middag meer succes door André Rutten HAARLEM Het Onafhan kelijk Toneel gaf zaterdag avond in de Toneelschuur de première van Edwin de Vries' eerste toneelstuk „Einde", ge-- regisseerd door Jan Joris La- mers, gespeeld door vier actri ces, die in het bulletin van de groep aangeduid worden als de dames Van Veldhuizen, Boyer, Steevensz en De Graaf. Met medewerking van behalve Lamers ook nog de heren Warning en Hartog, voor decor, belichting en mu ziek. In een gesprek met Dirkje Houtman, opgenomen in Trouw van vrijdag, heeft Edwin de Vries jarenlang lid van het Onafhankelijk Toneel, nu spelend bij Baal verteld, dat hij het stuk in opdracht voor vier vrouwen geschreven heeft, waarbij verwerking van het tweeling-motief gevraagd werd. Hij laat nu een vrouw, die be sloten heeft een einde aan haar leven te maken, op een oude zolder haar Speciaal vandaag DrieSter, verzamelprogramma van de AVRO stelt aan de orde: profijt trekken van de chip, Maarten Schakel (scheidend kamerlid CDA) in een gefilmd portret en tenslotte nieuwe ontwikkelingen op het ge bied van de kunstgewrichten. Voor als er iemand echt kunsthoofd van het allergaartje krijgt. Ned. 1/21.55 Waar blijf ik met m'n emoties? Vraag van werkers in de ziekenhui zen. Panelgesprek en opmerkingen van luisteraars in Plein Publiek. Hilv. 1/9.30. Focus, mensen en meningen in de samenleving, deze keer gewijd aan de prolemen in de staalindustrie. De Europese Commissie probeert te red den wat er nog te redden valt. Hilv. 1/16.30. tweelingzusje ontmoeten, dat al bij haar geboorte gestorven ls maar ln haar herinnering ls blijven voortbe staan. In die herinnering ls ook nog een Jong gestorven nichtje aanwezig, met wie zij een keer gespeeld heeft, en er verschijnt nog een vrouw in, zittend ln een rolstoel, maar terugke rend naar de periode vóór zij ln de rolstoel zat en mogelijk danseres was; een beeld van de zelfmoordgedachte van de Jonge vrouw zelf. Stuk en voorstelling zijn dus een to neelverbeelding van wat er ln de schi zofrene gedachtenwereld van de vrouw omgaat, zonder dat er drama beoogd wordt, behalve in de beteke nis van handelingea Een tragi-kome- dle, zegt het OT-bulleün. Het ls eer der een de verbeelding prikkelende constructie van haaks op elkaar staande teksten, die de actrices en hun regisseur uitdagen tot het spe lend oproepen van associaties met een eigen verbeeldingswereld vol ei gen herinneringen. Je kijkt daarom allereerst naar een stuk voor vier to neelspeelsters, die nog Jong zijn, bij elkaar herinneringen oproepen aan kinderspelletjes, die zij ieder voor zich, maar niet echt samen gespeeld hebben, met daarin gemend herinne ringen aan feestjes, dié zij meege maakt hebben, zij het ook weer niet samen, waarin zij soms een plotselin ge hekel aan iemand kregen, weg wilden, zelfs op moord zonnen, ook wel op Iemand vielen. Dat glijdt alle maal op een wonderlijke manier ln elkaar over en onthult eigenlijk pas gaandeweg de gedachte aan zelf moord als een verlangen naar einde lijk alleen zijn, met rust gelaten worden. Humoristisch Al wordt wel van het begin af aan op van Enrique Raxach met zijn Ingeto gen „Soirée muslcale" een stuk van ongeveer gelijke tijdsduur, maar met aanzienlijk meer muzikale spanning geladen. Raxach, ln 1932 ln Spanje geboren en sinds 1969 Nederlander, heeft in zijn vroegere werken altijd al een bijzonder groot gevoel voor ver fijnde coloristlsche effecten getoond. In deze Soirée muslcale die hij ln 1978 voor basklarinet (Harry Spamaay), vrouwenkoor en orkest schreef, over trof hij zichzelf ln dit opzicht. Je zou de basklarinetpartij (voortreffelijk geblazen door Sparnaay) meer een monologue-intérieur dan een solisti sche partij kunnen noemen. Het ls een wat mijmerende omspeling van een aantal thematische gedachten die tegen een achtergrond van een constante stroom wisselende orkes trale klankkleuren wordt gezet. In drie van de zeven onderdelen van het werk komt daar het vocaliserend vrouwenkoor bij. De onderhuidse spanning ln dit grotendeels ln gedra gen tempo gehouden werk komt ln een paar felle slagwerkinjecties tot uitbarsting. 'Rul' Een dergelijke spanning zou Je ook verwachten in de muziek waartoe de Jonge Belgische componist' Frank Nuyts (geb. 1957) geïnspireerd werd door het toneelstuk „Een bruid ln de morgen" van Hugo Claus. Hij wilde de sfeer van het stuk treffen ln een muziek die hij zelf „gloedvol en toch grijs" noemt. Het gloedvolle moet dan waarschijnlijk ln de enkele on verwachte heftige passages steken die de rustig voortstuwende, wat „rul" klinkende, muziek doorbreken. Naar mijn idee doorbreken die passa ge ln een te letterlijke zin de sfeer die Nuyts muzikaal wilde verbeelden bij jeen passage uit Claus' toneelstuk, samengevat ln een tekstfragment („Alsof de hand nooit meer weg gaat dat ook als titel dienst Het ln 1979 geschreven werk werd vrijdagavond tijdens het Promenos- concert ln Muziekcentrum Vreden- burg uitgevoerd door het Radio Ka merorkest onder Erpest Bour, die ook de Nederlandse première dirigeerde van „Toonen" van Guus Janssen. Hét zeer consequent opgebouwde, stuk waarin Janssen, zoals vaker, be paalde storingen en haperingen in de structuur heeft Ingebouwd, munt uit door een strenge helderheid, die ln een open, enigszins droge klank ge stalte njoet krijgen. In de royale Promenos-concerten weg uit Utrecht Van een onzer verslaggevers UTRECHT Volgend concert seizoen zal de Promenos-serie niet ln Muziekcentrum Vreden- burg worden voortgezet Reeds lang bestaande meningsver schillen aangaande de pro grammering en de organisatie tussen enerzijds het Utrechts Symfonie Orkest en het Mu ziekcentrum, en de afdeling ernstige muziek van de NOS anderzijds hebben tot deze breuk geleld. USO en Muziekcentrum zijn van plan onder redactie van Otto Ketting een alternatief te ontwerpen voor de acht Pro- menosmanlfestatles. Men wil naar een programmering met een duidelijker thema. Behalve het USO als geheel zullen ook verschillende ensembles uit het orkest, en ensembles van bulten af daarbij betrokken worden. De concerten worden steeds op de tweede vrijdag van de maand gegeven evenals de Promenos-concerten, die dit seizoen nog geheel volgens de plannen zullen worden gepre senteerd. Inmiddels ls de NOS bezig een andere lokaliteit voor de Pro- menos-concerten te vinden waar zij, met een andere part ner, haar eigen ldeeén beter zal kunnen verwezenlijken. kest van het Brusselse conservatori um, de Armeense harpiste Susanna Mildonian, het BRT-Jazz Orkest en het Utrechts Symfonie Orkest hun bijdragen léverden aan deze manifes tatie. menos-avond (ditmaal ln samenwer king met de Belgische omroep) zich dat thema gevarieerd, niet zelden .af ln verschillende ruimten van Vre- Van uitgeverij De Kem te Bussum zijn de volgende boeken: Speels pa- Iet, 75 verhalen van O. J. de Landell die hij eerder heeft gelezen tijdens uitzending van het radioprogramma Palet (293 blz. 24,90). De verloren J kinderen, roman van Hayes-Lazzari- akoestiek van Vredenburg klinkt het no (226 blz. 26 gulden). Koud li de net Iets te .jnool". see. roman van E. L. Beach (296 blz. Zoals gebruikelijk speelde deze Pro- 25 Twee oorlogsromans ln mèt humoristische effecten. Ook door de kalme, zachte toonaard waar- In gespeeld wordt. Alsof de vier vrou wen, de centrale figuur meer ln zich zelf gekeerd, de andere drie op haar Inwerkend, met een ingehouden me ditatie bezit zijn, zachtjes pratend, slechts een enkele keer verhevigd, en dan humoristisch, uit de slof schie tend. De ingehouden, en wel beweeg lijke manier van spelen, dwingt de toeschouwers tot Intense aandacht, waarin een plotseling optredend wat uitbundiger .dement wat ontspan ning brengt. Heel opmerkelijk, ook binnen de nieuwe ontwikkelingen van het Onaf hankelijk Toneel, dat meer als een praktische ideeéncentrale is gaan werken samen met anderen ln ver schillende werkgroepen. denburg, waar ook bet Harmonieor- één band: Vergeefse nederlaag van H. W. Richter en Generaals sterven in bed van O. Rosser (510 blz. 36,50). die de nazi's ook aan homoseksuelen hebben begaan en het nodig geacht werd daar ln onze tijd van toenemen de intolerantie en discriminatie dui delijk de aandacht op te richten. Je krijgt er een bijna verpletterend beeld van. Waaruit Je opmaakt, dat er. een heel doeltreffende voorstelling gemaakt ls, onder regie van Andy Daal, met Joop Keesmaat en Slem Vroom ln de voornaamste rollen. door W. H. Wolvekamp ROTTERDAM Voor een talrijk gehoor heeft een Duits vocaal- en instrumentaal en semble zaterdagavond in de Laurenskerk Bachs Hohe Messe ten gehore gebracht. Dit ensemble bestond uit de Dom- kantorij-Althenburg, de Kölner Kan- toriJ-Keulen, het Oürzenlch Kamer orkest en het Augsburger Blazers ensemble, met medewerking van een vijftal vocale solisten, het geheel on der leiding van Volker Hempling Ht Rotterdams concertpubliek is in het verleden even vertrouwd geraakt met Bachs Hohe Messe als met diens Passionen, dank zij de tot traditie uitgegroeide Jaarlijkse uitvoeringen van de Christelijke Oratoriumvereni ging „Rotterdam Zuid", die met de dood van haar dirigent Piet van den Kerkhof! een einde namen. De kans om dit grootste werk nog eens door een subliem uitvoeringsapparaat te horen uitvoeren hebben velen zich niet laten ontgaan. Hoe belangrijk en verheven de aria's en de duetten uit de Hohe Messe ook zijn, het accent valt toch op de vier-, vijf-, zes- en achtstemmige koren. De samengevoegde kantortjen vormden een middel-groot koor. Een dertigtal tenoren en bassen en Iets meer sopra nen en alten kwamen gezamenlijk tot een volstrekt homogene samenklank, gen laatSte ajröirla ..Agnus der partijen in de acht- een ptacht-timbife. heeft de De splitsing der partijen stemmige koorzang had weinig of geen invloed op het geluidsvolume. Het prachtige stemmenmaterlaal. de grote technische zekerheid bij de uit voering van de polyfone koren en vooral ook de zeer degelijke en muzi kale leiding van Volker Hempling SC leidden tot een hoog te kwaP. °nC samenzang. Hoogtepunten Op gevaar af toch nog te kort tfcyc in waardering ten opzichte vertolking van de vele jubel zouden wij afzonderlijk win men het zeer devoot en iq gezongen aanvangskoor „Kji son", het vijfstemmige „Et t tus est" en vooral ook het fixus", voor Bachs tijd onvl baar modern in harmonie en gend in een haast huivering», nv dubbel pianissimo. i rlkl WBC Wat de Instrumentale begelelfl >u treft hebben de strijkers zowi i°' blazers (dubbel hout. één h< W* drie trompetten) voortreffelijk t*1 gegeven. De hoge D-trompetti i ken onberispelijk zuiver evei obligaat hoornpartij in „Quon solus". De ene contrabassist g de een klein orgel bespelend? nist een genuanceerd en fc fundament aan de orkestbetf jtt Solisten Over de vijf vocale solisten l,w, wij kort zijn. Irene Hammar.: raan, Christiane Römpp, praan. Ildiko-Münnich-Akonif Paul Mühlschlegel, tenor eni mitsu Kimura, bas. gaven o fraaie stemmen een muziks dracht van de hun toever. partijen. Maar toch nog evenl vermeld: -de ontroerende moed b* heeft deze 4 Deze uitvoering gaf weer t staaltje te horen van de voc ke Bach-cultuur, waarin on; buren, zo zij ai niet het i bezitten, dan toch wel in 1 mate zijn gespeotaliseerd. door Jac. Kort AMSTERDAM November is de maand van de herden king der doden. Rooms-ka- tholieken vieren Allerheiligen en Allerzielen; protestanten besluiten het kerkelijk jaar (ditmaal op 23 november) met de Dodenzondag. In samenhang daarmede gaven leer lingen. hun ouders en docenten van de vrije scholengemeenschap Geert Groote uit Amsterdam-Zuid zater dagavond ln de Dominlcuskerk een concert, waarin sterven en de dood centraal stonden. Aan het begin voerde het ensemble uit Cantate 106 „Gottes Allerbeste Zeit", die Joh. omstreeks 1710 heeft gecoi Bach heeft voor dit werk. dat) de begrafenis van een ons oi oude man heeft geschreven belteksten en koralen samei Het werk wordt veelal Actus genoemd en is geschreven v< vier solostemmen, twee bl< twee gamba's en basso-conl geheel stond onder leiding muziekleraar van bovenL school Christoph Andersen, er dus geen sprake was van fessionele uitvoering (maar was in Bach's dagen meestal sprake) werd deze cantate kaal en doorleefd gezongen, <1 de stampvolle kerk met over schoolkinderen een speld kou vallen. Twee van de vier actrices (het tweelingzusje en het nichtje) in het verbeeldingsspel Einde bij het Onafhankelijk Toneel, rooi Burgemeester en Wethouders van 's-Gravenhage maken bekend, dat zij voornemens zijn, met toepassing van artikel 50,8e lid vm Woningwet, vergunning te verlenen voor een wijziging van het bouwplan voor het z.g. Palacegebied in Scheveningen-Badplaats. Het wijzigingsbouwplan, ven/at in een aantal tekeningen, ligt met in gang van 18 november 1980 gedurende één maand ter gemeente secretarie, afdeling Ruimtelijke Ordening en Stadsvernieuwing (k. 3433) en in het Gemeentelijk Informatiecentrum aan de Groen markt voor een ieder ter inzage. Gedurende de termijn van ter visie legging bestaat voor een ieder^te de mogelijkheid bij ons college schriftelijk bezwaren in te dienen tegen ons voornemen voor het wijzigingsplan bouwvergunning te verlenen met toepassing van vermeld artikel van de Woningwet. 's-Gravenhage, 11 november 1980 Burgemeester en Wethouders van 's-Gravenhage. de secretaris de burgemeester W.R. UITHOF F.G.L.L SCHOLS

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4