Zorg over Tilburgs bouwplan
Tekening van een lezer
Trouw
foto kwam op drie manieren
Is
7
er
Commentaar
Madrid' niet kansloos (1)
Madrid' niet kansloos (2)
Wethouder niet zeker van steun provincie en rijk
nMnlRDAG 13 NOVEMBER 1980
BINNENLA
THOUW/KWARTET
i conferentie over Europese vei-
5,eid en samenwerking in Madrid
"al is het in de meest letterlijke zin
elfder ure. toch nog begonnen
de dreiging van de afgelopen
«en dat de conferentie op voor-
nd zou mislukken, is dat toch een
sitieve ontwikkeling. Had dc
aanse minister van buitenlandse
ten José Pedro Perez Llorca
isdagnacht de conferentie voor
bepaalde tijd moeten verdagen,
n zou dit het voorlopig einde van
onderhandelingen over ontspan
ing hebben betekend Het zou
aanden. zo geen jaren hebben
juurd, voordat er weer zou wor-
n gepraat tussen oost en west
er het brede terrein dat de Slot
je van Helsinki omvat.
is echter nog lang niet zeker dat
conferentie tot een goed einde
worden gebracht. De eerste
•singsconferentie. twee jaar ge-
pin Belgrado, vermocht weinig
ie dragen aan de uitbouw van
spanning bevorderende maatre
en tussen oost en west. Die con-
Jniie was niet veel meer dan een
tglementeerde politieke con-
ntatie tussen de twee machts
teken. met de mensenrechten als
get. De Russische inval in Afgha-
stan. de houding van de Sowjet-
loriteiten tegenover de dissiden-
i en de Oosteuropese maatrege-
i na de gebeurtenissen in Polen
bben de sfeer nu zó verslechterd,
de kans op een voortgezette
rvfcifrontatie nog altijd aanwezig is.
Een in principc7)ngelimiteerd debat
over de nalëvirfg van de in de
slotakte van Helsinki aanvaarde af
spraken. beschouwde de Sow jet-
Unie als een poging van het westen
de Russen en hun bondgenoten aan
de schandpaal te nagelen. Dat was
voor hen een belangrijke reden bij
het voorbereidend overleg vast te
houden aan een in tijd beperkte
dialoog over de naleving van de
Slotakte. Het westen heeft het be
ginsel van die beperkte dialoog wel
iswaar aanvaard, maar probeert bij
het slepende overleg over de agenda
er toch nog wat méér uit te halen.
Het westen, en Nederland niet in de
laatste plaats, is erop gebrand ruim
aandacht te kunnen besteden aan
de gebrekkige naleving van de fun
damentele rechten en vrijheden in
de meeste Oosteuropese landen. De
grote vraag is echter of het westen
er onder de gegeven omstandighe
den wel verstandig aan doet zo
krachtig vast te houden aan uitge
breide mogelijkheden voor zo n de
bat. Niet dat mensenrechten onbe
langrijk zouden zijn. Integendeel.
Maar bij de discussie over naleving
van de afspraken over mensenrech
ten. moet niet uil het oog worden
verloren, dat de confrontatie die
zo'n discussie tot gevolg heeft, al
leen zin heeft als die bijdraagt tot
een verbetering van de situatie. Ge
zien de kilte van de betrekkingen
tussen oost en west kan men daar
aan met reden twijfelen.
aU*\
COM*
Onder de gegeven omstandigheden
ju het westen (en waarom zou
Herland daarbij geen voortrek-
Hsrol speten?) er verstandig aan
doen in te spelen op de Russische
behoefte om snel te gaan praten
over nieuwe voorstellen ter verster
king van de ontspanning in Euro
pa Zowel op het terrein van de
veiligheid als op dat van de econo-
1 iBische samenwerking kunnen vor-
i/igen gemaakt worden. Daarbij
men ernaar moeten streven in
kader van alle drie manden van
ilsinki nieuwe afspraken te ma-
zodat toch wellicht op een
indirectcrc wijze maatrege-
tot stand gebracht worden
an ook de Oosteuropese bpr-
ton profiteren
Ispraken en maatregelen van een
lijk karakter zijn veel minder
lair. De effecten ervan zül-
zeker op korte termijn niet
ibaar zijn. Bij de zaak van dc
inning mag het echter niet
in om oog en oor strelende taal.
dient het te gaan om resulta-
die het lang houden. Nederland
zich op zijn realisme en
iterheid te beroepen, maar
ijkt in de praktijk nogal eens te
'en naar een zó grote zuiver-
in de leer, dat een realiteit"
ler een waas van goede, ja edele
Jingen verdwijnt
rat tan bij repareren van verkeerszuil omgekomen
IRDRECHT (ANP) De zestigja-
e gemeente-employé A. van Maas-
cht uit Dordrecht is, toen hij op de
'llweg een verkeersz uiltje aan het
reren was, omgekomen. Hij had
auto met ingeschakelde zwaai-
knipperlichten voor de zuil op de
gezet, maar een automobiliste
nstertpi de wagen te laat. reed er tegen
en raakte vervolgens de man.
Moeten we dan niets aan de situatie
van de mensenrechten in Oost-Eu
ropa doen*' De vraag stellen is haar
beantwoorden. Er zijn echter nog
legio manieren om wat te doen
voor dissidenten in Oost-Europa:
diplomatieke stappen, protesten
van nationale en internationale or
ganisaties, mobilisering van de pu
blieke opinie, etc. Dergelijke activi
teiten ervaart de Sowjet-Unie veel
minder als een bedreiging voor de
nationale veiligheid en de eigen
positie, dan gezamenlijke kritiek
van de gehele westelijke statenge
meenschap.
Het zou er alle betrokken westelijke
landen in Madrid om moeten gaan
dc Sowjet-Unie het gevoel te geven,
dat zij--niet uit zijn op aantasting
van haar externe en interne positie
Daarmee kan een nieuwe uitgangs
situatie worden gecreëerd, die op
wat langere termijn een veel hechte
re basis biedt voor pleidooien voor
verbetering van dc naleving van de
mensenrechten. Niet zo n dankbare
activiteit, maar waarschijnlijk wel
zo doeltreffend. Bovendien komt
zo'n benadering tegemoet aan een
gulden' regel van politieke strategie,
dat men de tegenstander altijd in de
gelegenheid moet stellen gezichts
verlies te voorkomen.
door Barend Mensen
TILBURG Wethouder J. P.
van Bergen van volkshuisves
ting is er niet zo zeker van het
plan om in zijn door woning
nood geplaagde stad snel zo'n
zeventienhonderd woningen
te bouwen de vereiste mede
werking van de provincie en
het rijk te zullen krijgen.
„Maar dat weerhoudt ons er
niet van om ervoor te vech
ten," zegt hij. „Je mag toch
verwachten dat voor de ver
wezenlijking van zo'n reëel
plan als het onze aan alle kan
ten stoom wordt bijgezet."
Van Bergen trok ln mei van dit Jaar
algemene aandacht met zijn plan om
tijdelijke woningen te bouwen. Er
werd verschillend op gereageerd. Er
waren er die het een sympathiek idee
vonden, waardoor snel op de achter
stand in de woningbouw kon worden
Ingelopen; er waren er ook die de
terugkomst van het verschijnsel
„noodwoning afkeurden.
BIJ de verdere uitwerking van het
plan kwam echter naar voren dat
eigenlijk niet kan worden gesproken
van noodwoningen, een woord waar
bij men al spoedig denkt aan de krot
ten van vroeger Gebleken is boven
dien dat in het kader van dit plan ook
snel en goedkoop een aantal perma
nente woningen kan worden ge
bouwd.
Wethouder Van Bergen zou vanzelf
sprekend veel liever alleen perma
nente woningen laten bouwen.
„Maar," zegt hij, „het is nu eenmaal
zo dat het aantal woningzoekenden
nog steeds sterk stijgt, terwijl daar
entegen de bouwproduktie deerlijk is
wordt daarbij gedacht aan woningen
voor alleenstaanden en tweeper
soonshuishoudens. de zogeheten
HAT-woningen. Van Bergen: „Het
rijk zal daarvoor echter een extra
contingent woningwetwoningen moe
ten toewijzen."
De Tilburgse meerjarenbegroting
biedt geen ruimte voor de financie
ring van de ruim duizend tijdelijke
woningen. Voor 1981 kan echter ge
put worden uit de gemeentelijke
spaarpot waarin overschotten van
vorige dienstjaren worden gestort.
Daarna zullen offers moeten worden
gebracht. Er worden volgens wethou
der Van Bergen met de diverse poli
tieke groeperingen al besprekingen
gevoerd om ook na het eerste jaar de
uitvoering van het plan financieel
veilig te stellen. Het ziet er allemaal
gezond en veelbelovend uit. De ge
meenteraad zal met de voorstellen
die nu worden behandeld, dan ook
weinig moeite hebben. Zeker niet om
dat het „voorwerk' op brede politie
ke basis is verricht.
Twijfel
Wethouder J. P. van Bergen: „Onder zulke omstandigheden mag een gemeentebestuur geen
enkele mogelijkheid uitsluiten."
ingezakt. Te verwachten is dat het
probleem van de woningnood de eers
tkomende vljfUen twintig jaar niet
veel verder zal worden opgelost. On
der zulke omstandigheden mag een
;ntebestuur geen enkele moge-
M uitsluiten.
gemeen!
UJkheld
Tilburg telt meer dan elfduizend wo
ningzoekenden. Gezien de achter
stand zou de normale bouwproduktie
minstens 1450 woningen per jaar
moeten opleveren. In de praktijk ech
ter worden nauwelijks duizend wo
ningen gehaaid. De prognose dat er
op 1 Januari van dit Jaar veertienhon
derd woningen in aanbouw zouden
zijn moest als gevolg van de ingestor
te koopmarkt worden bijgesteld tot
850. Met een achterstand van meer
dan drieduizend woningen wordt dit
een hachelijke zaak.
Zestig plaatsen
Het Tilburgse gemeentebestuur, dat
al heel wat verwijten over de situatie
op de woningmarkt heeft moeten
Tekeningen, bij voorkeur in liggend for
maat, sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon
DALFSEN De achttienjarige Lam-
bertus Nies uit Dalfsen is in zijn
woonplaats dood naast zijn brommer
gevonden. Hoe het ongeluk gebeurd
is is nog duister.
EMMELOORD De 65-jarige M. ten
Napel uit Kreil is ln Luttelgeest om
gekomen toen hij met zijn auto fron
taal op een vrachtwagen botste
aanhoren, vindt dan ook dat er kno
pen moeten worden doorgehakt. Het
plan ls de afgelopen maanden aan
alle kanten onderzocht. Het blijkt nu
mogelijk op zestig plaatsen in de stad
(bulten de vier ringbanen, waarin het
zogenaamde structuurplangebied of
wel het ruim genomen binnenstads-
gebied ligt) ruim duizend tijdelijke
woningen te bouwen. Een verrassing
was dat daarenboven ruimte en mo
gelijkheden aanwezig zijn voor zeven
honderd blijvende woningen. Het
gaat dan om extra woningen boven
het normale bouwprogramma. Voor
deze woningen vond men in de stad
bijna tweehonderd plaatsen. Ook
voor de blijvende woningen wordt
vastgehouden aan de voorwaarden
die in het plan voor de bouw van
tijdelijke woningen worden gesteld:
een snelle bouw en stichtlngskosten
tot ten hoogste ongeveer vijftigdui
zend gulden.
In sommige gevallen zullen de perma
nente woningen wellicht ook gesta
peld kunnen worden gebouwd. Wet
houder Van Bergen: „Uit de vele of
fertes voor de produktie en levering
van geprefabriceerde woningen blijkt
dat de technische levensduur van alle
aangeboden woningen minstens 25
jaar ls, inplaats van vijftien, waarvan
in het plan is uitgegaan. Vindt men
dat tijdelijke woningen niet langer
dan vijftien jaar ais zodanig mogen
dienen, dan wordt de exploitatie wat
moeilijker. Waarschijnlijk kunnen de
woningen voor de resterende techni
sche levensduur van tien jaar ge
bruikt worden als wisselwoningen in
het kader van de stadsvernieuwing;
dan ontstaat alsnog een exploitatie-
duur van 25 jaar."
Huren
Berekening van de beginhuur vol
gens het puntensteLsel van de huur
prijzen wet levert volgens Van Bergen
voor driekamerwoningen 352 gulden
en voor tweekamerwoningen 302 gul
den per maand op. Op plaatsen waar
de woonomgeving met een lager aan
tal punten wordt gewaardeerd, zullen
de huren achtereenvolgens 302 gul
den en 263 gulden bedragen. Het is
zelfs mogelijk tot een gemiddelde
huur van 250 gulden per maand te
komen. Dit alles als de stichtingskos-
ten, nu geraamd op respectievelijk
62.000 en 53.000 gulden, wat dichter
bij de in het plan geraamde halve ton
kunnen worden gebracht.
Wat de extra permanente woningen
(een woning is permanent als deze
veertig jaar meegaat) betreft, aange
nomen wordt dat die in het kader van
de bestaande regelingen met rijks
subsidie kunnen worden gebouwd en
voor de gemeente dus geen financiële
last opleveren. In de eerste plaats
Zoals uit de aanhef van dit stuk bleek
heeft Van Bergen zorgen over de hou-
ding.die hogere bestuurs ins tan ties te
genover de plannen zullen aannemen.
„Ik ben pas tevreden als ik de eerste
stukken op tafel heb die de uitvoe
ring van het plan mogelijk lijken te
maken. Een plan maken is aardig
maar het krijgt pas betekenis als het
gerealiseerd kan worden. Ik heb daar
uitstekende verwachtingen over.
voor zover het de politieke besluitvor
ming in Tilburg zelf betreft. Maar ik
hoorde van provinciale twijfel, bij
voorbeeld over de snelheid van de
bouw. Degenen, die ons offertes heb
ben gemaakt, achten een tempo van
vijftig woningen per maand echter
goed mogelijk."
„Ook zijn er aanwijzingen" aldus
Van Bergen „dat het enthousiasme
van staatssecretaris Brokx maar ma
tig ls. onder meer omdat hij vreest
dat wanneer het Tilburgse plan steun
van het rijk zou krijgen, de volgende
dag vele tientallen andere gemeenten
op zijn stoep zouden staan. Dc begrijp
zijn angst daarvoor wel. Aan de ande
re kant vind ik dat het van mensen,
die op provinciaal of landelijk niveau
politieke verantwoordelijkheid dra
gen. dure plicht is achter initiatieven
te gaan staan die erop gericht zijn de
impasse te doorbreken."
ADVERTENTIE
Betaalbaar van 18 november 1980
af bij ondergetekenden uitke-
ringsbewijs no. 25 der participa-
tiebewijzen van 5 resp. 20 partici
paties met DM 5.50 resp DM 22.-
tegen dagelijks vast te stellen
koers
Houders van participatiebewijzen
Unifonds die hun uitkering in par
ticipaties Unifonds willen her-
beleggen wordt een korting van
3% op de dan in de Duitse
Bondsrepubliek geldende afgifte-
prijs per participatie verleend
Hierbij dient in aanmerking te
worden genomen dat:
1 Het herbeleggmgsaanbod van
kracht is tot en met 31 januari
1981.
2. De op herbeleggingsvoorwaar-
den verkregen participatibewij-
zen in Nederland onderhevig zijn
aan stempel Rubriek II
Algemene Bank Nederland N V
Bank Morgan Labouchere NV
Amsterdam.
ïeattf
t Kof
nlebo
|uH
Het lijkt wel of heel Nederland
die ene foto van prinses Juliana
met de twee oudste prinsessen in
Canada thuis heeft. In elk geval
is die foto nog in alle windstreken
van het land te vinden. Uit noord,
zuid, oost en west, uit steden en
dorpen kregen we meldingen van
mensen die de foto, vaak tussen
een gToot aantal andere uit die
tijd. opgedoken hadden, te veel
om hier allemaal op te noemen.
R8V In Druk's hoofdredacteur
Van der Hoest heeft dezelfde er
varingen. Hij is er mee begonnen
en hij heeft het geweten ook.
honderden brieven en telefoon
tjes hebben hem bereikt, waar
van de strekking ongeveer gelij
kluidend is aan wat wij hier ont
vingen: de foto is „uit de lucht
komen vallen", aan de deur ge
kocht, via geheim agenten en
onder meer via een verzets
groep ln Delfzijl het land binnen
gesmokkeld. Al ln het eerste oor
logsjaar is het kiekje hier mas
saal verhandeld.
Dat laatste lijkt in strijd met wat
onze eerste tipgever, de heer Ko
ning uit Eindhoven, ons vertelde:
dat hij het Amerikaanse blad
„Time" van 24 juni 1940 in de
zomer van 1941 in handen kreeg.
Achteraf twijfelt hij daar aan:
„Het moet toch haast wel zomer
1940 geweest zijn," zegt hij. „Die
Duitsers waren nog zo correct, en
ze hadden nog niets tegen de
Nederlanders. Ik weet nog dat ik.
toen ik opgepakt was en op het
bureau bij die Duitse officier zat,
dacht: ik zal wel worden vastge
houden, het kan me geen bal
meer schelen. Ik heb die man dus
steeds tegengesproken. Hij vroeg
me zelfs: Wat denkt u van de
oorlog? Nou, zei ik, als Jullie weg
zijn komt de koningin natuurlijk
weer terug en zo. Waarop hij zei:
Ik denk dat Duitsland de oorlog
verliest. Ze hadden me met een
auto opgehaald bij een luchtbe
schermingspost en toen ik naar
huis mocht, zei ik: Ik ben met de
auto gehaald, ik mag toch zeker
wel verwachten dat lk ook weer
met de auto teruggebracht
wordt! Het had even wat voeten
in de aarde, maar ik ben netjes
met een Nederlandse politieauto
door een agent in uniform thuis
gebracht. Mijn vrouw wist niet
wat ze zag; ze wist niet eens dat
ik opgehaald was, want ik had
haar niet mogen bellen. Dat moet
toch wel helemaal ln het begin
van de oorlog geweest zijn. Later
hoefde Je zoiets niet meer te pro
beren."
Twee dingen zijn intussen komen
vast te staan: de Bussumse foto
graaf Hendrikse heeft zijn af
drukken in de oorlog niet van een
„brandplaatje" gemaakt, en de
foto is zowel uit de Amerikaanse
„Time" gehaald en vermenigvul
digd als afgeworpen uit vlieg
tuigen
van een vriend
Mevrouw Hendrikse, de weduwe
van de Bussumse fotograaf, heeft
ondanks ijverig zoeken geen ne
gatief van het plaatje kunnen
vinden. Eigenlijk geen wonder,
want toen haar man de eerste
keer was opgepakt, hadden de
Duitsers bij de huiszoeking vrij
wel alle aanwezige materiaal in
clusief de fo6b-app ara tuur
meegenomen. Mevrouw Hendrik
se had zich daar bij de Ortskom-
mandant over beklaagd: „Ze heb
ben niet alleen mijn man afge
pakt, maar ook mijn broodwin
ning." Waarop de man alleen zei:
„Als u niet gauw uw mond houdt
nemen we u er bij." En zelfs al
zou ze nu een negatief vinden,
dan nog zou er niet mee bewezen
kunnen worden dat het een opna
me uit een krant geweest is of een
brandplaatje. Mevrouw Nood-
wang uit Bussum die ons mee
deelde dat ook fotograaf Hen
drikse in haar woonplaats de be
wuste foto afdrukte en verspreid
de, is er nu achter gekomen hoe
hij aan de foto kwam: haar vader
had 'm van een vriend uit Am
sterdam, en heeft de foto weer
aan de fotograaf doorgegeven.
Bovendien heeft ze ontdekt dat
de foto ook via de Canadese edi
tie van Time in ons land ls geko
men. Achterop haar afdrukken
staat: „overgenomen uit het Ca
nadese tijdschrift Time, septem
ber 1940" een paar maanden
na die afdruk ln het Amerikaanse
blad dus.
uit de lucht
Veel lezers berichten ons dat ze
de foto van de drie prinsessen
nog altijd bewaren. Mevrouw De
Blaey uit Breskens en mevrouw
vmhieit tftdrluftk
Vcrxkglt* voorden m<$ U«n
Nodtjdfb wrïJaa! antkari A licü joali
voa
Ook dit plaatje is in het begin
van de oorlog in ons land ver
spreid. Wie goed soekt aal er de
profielen van koningin Wilhel-
mina, prinses Juliana en prins
Stroober-Honkoop uit Amster
dam bezitten een uitgebreide col-
I Bernhard en de twee oudste
prinsessen in vinden. De bijbe
horende tekst is dan ook veelxeg-
gend.
lectle foto's en illegale drukwer
ken, waaronder exemplaren die
door vliegtuigen zijn afgeworpen
en zij zullen zeker de enigen
niet zijn. Wel heeft mevrouw
Stroober een heel bijzondere foto
in haar verzameling: een in Cana
da opgenomen foto met een pi
laar, waarop „Trouw" te zien is.
Volgens mevrouw Wannink uit
Eibergen, die destijds in Hilver
sum woonde, is de bedoelde foto
door geheim agenten het land
binnengebracht. Ze heeft ze zelf
gezien: negatiefjes van 6 bij 3'/.
centimeter, die door fotografen
vergroot en afgedrukt werden, en
ze heeft ze zelf ook verkocht. Dat
was één manier waarop de foto in
omloop kwam, want veel lezers
schrijven hoe zij zelf of hun ge
zinsleden afdrukken buiten von
den die afgeworpen moeten zijn.
in het weiland
„Mijn vader was destijds, in 1941,
landbouwer en veehouder."
schrijft mevrouw Kaptein uit
Reeuwijk. „Hij heeft deze foto en
nog andere van het koninklijk
gezin ln zijn weilanden gevonden.
Die foto's werden 's nachts door
de Engelse vliegtuigen uitgewor
pen, en zaten aan kleine jutezak-
jes vast die gevuld waren met
thee." Mevrouw Vink uit Eist her
innert zich dat de foto op een
koninginnedag aan een zakje
thee is uitgeworpen boven Rot-
terdam-Pemis: „De thee hebben
we lang bewaard, maar ten slotte
toch maar gebruikt." De heer
Van Dalen uit het Noordholland
se Limmen heeft een stuk of wat
exemplaren zelf in het weiland
gevonden en opgeraapt. Hij heeit
ze nog, hoewel ze door de inwer
king van vocht niet zo mooi meer
zijn, maar daaraan kun je duide
lijk zien, vindt hij, dat ze in de
open lucht afgeworpen zijn. En
ook de heer A. Maarsen uit Aals
meer heeft zelf exemplaren ge
vonden tussen de seringenstrui
ken, midden op een akker. Dat
was dicht bij de Westerner plas
sen, en het meeste zal dus wel ln
het water terechtgekomen zijn,
denkt hij. Mevrouw Van Soest uit
Soesterberg gelooft beslist niet
dat eventueel uitgeworpen nega
tieven brandplaatjes geweest
zijn („dat was maar bangmakerij
van de Duitsers"), maar dat
neemt niet weg dat ze er wel op
geleken kunnen hebben.
brandplaatje
De échte „brandplaatjes" zagen
er uit als gewone negatieven,
maar ontbrandden als de zon er
op scheen. Er moet iets als fosfor
in gezeten hebben en de kleur
van de voor brandplaatjes uitge
scholden negatieven zal daar wel
enigszins op geleken hebben. Een
van de drie negatieven van „de"
foto die een lezer uit Sleen in de
spullen van zijn vader gevonden
heeft, lijkt daar sterk op. Hij ge
looft zeker dat het voor zo'n
brandplaatje versleten kan zijn.
want het heeft, in tegenstelling
tot de beide andere, een roodach
tige kleur.
En zo weten we nu dus, dat de
„Canadese foto" op minstens
drie manieren in ons land geko
men is: als afdruk uit een blad,
uit een viiègtuig geworpen als
negatief èn als foto.
