'De kerk staat aan de
rand van de samenleving'
Ds. L. H. Ruitenberg:
conservatief vernieuwer
JA
Christenheid in
2000 minderheid
Met Erasmus op de
kansel is gemeente
niet gediend
Russen willen verder
praten over dissidente!
Trouw
Studie: rechts en links moeilijk bijeen te houden
Boekenveiling te Amsterdam
TON BOLLAND
Energie
regelaars
in de Kerk
VOORBUGAF
Westduitse pers ijfS
op synode in DE
DONDERDAG 13 NOVEMBER 1980
TROUW/KWARTET
door Aldert Scljipper
AMSTERDAM De laatste honderd jaar is de buitenkerkelijkheid toegenomen, terwijl alle
kerken hun bezoek zien teruglopen. Er zijn theorieën die een eenvoudige verklaring voor dit
verschijnsel suggereren. De kerken zouden zich te veel of juist te weinig met maatschappelijke
kwesties bezighouden Ze zouden door hun anti-intellectualisme de geleerde mensen hebben
weggejaagd of juist door hun gebrek aan meedogen met de armen de minst welvarenden het
bos in hebben gestuurd
Jan Jonkers en Jan te Winkel, twee
academici die beroepshalve namens
de gereformeerde kerken het ver
schijnsel van de ontkerkelijking be
studeren, hebben aan de hand van
onderzoek door anderen verricht hun
licht eens over de kerkverlating laten
schijnen en hun bevindingen neerge
legd in een boekje, dat uitzonderlijk
goed leesbaar is.
Er zijn de laatste jaren heel wat on
derzoeken gedaan naar de ontkerke
lijking. De bekendste zijn de Mar
griet-enquête uit 1968, de enquête
God in Nederlanden Opnieuw God in
Nederland door De Tijd uit respectie
velijk 1966 eri 1979 en wat onderzoek -
jes van het Kaski en Elsevier. Het
vervelende van die onderzoeken is
dat de vraagstelling van onderzoek
tot onderzoek verschilt. Dat maakt
het vergelijken moeilijk en soms on
mogelijk. En bijna elke conclusie is
daardoor aanvechtbaar. De twee Jan
nen geven dus blijk van moed door er
toch aan te zijn begonnen
Oorzaken
Een conclusie staat echter als een
paal boven water: het traditioneel-
kerkelijk christendom in Nederland
is in een minderheidspositie terecht
gekomen
Uit de verschillende onderzoeken
komt een zestal oorzaken voor dit
verschijnsel naar voren, die Jonkers
en Te Winkel achtereenvolgens de
revue laten passeren. De kerk is te
recht gekomen aan de rand van onze
samenleving en je kan er dus vrij
gemakkelijk omheen. De godsdienst
is iets geworden voor de binnenka
mer. De oude geloofswaarheden zoals
..Christus is Gods Zoon" en het geloof
in het bestaan van hel en hemel vin
den minder aftrek dan vroeger.
Het zal voor ieder duidelijk zijn dat
de verscheidenheid van oorzaken het
onmogelijk maakt een oplossing te
bedenken die in alle gevallen past.
Wie zegt dat de kerk te links Is gewor- SlJQQGStiGS
den en dus meer de oude waarden
dient te benadrukken loopt gevaar de
vernieuwingsgezinde kerkleden weg
te jagen en als men het meer zoekt in
maatschappelijke betrokkenheid,
roept men het verwijt op de kerk haar
warmte te ontnemen.
In de praktijk zien we dan ook een
langzaam voortgaande uitwaaiering
van „ecumenicals" en ..evangelicals".
De opkomst van de Evangelische
Omroep In Nederland en van de con
servatieve evangelicals in de Ver
enigde Staten en West-Duitsland
wijst in de richting van een reusachti
ge herverkaveling, een nieuw schis
ma. Het hoeft niemand te verwonde
ren dat bij voorbeeld een bisschop A.
Simonis van Rotterdam zich meer
thuisvoelt bij de EO dan bij de KRO.
Ook dat wijst er op dat de lijn ook
door de rooms-katholieke kerk heen
'->opt.
Oplossing
Er is een crisis van de kerkelijk geo
riënteerde organisatie, waardoor de
grenzen tussen de zullen vervagen.
Wie radicaal-evangelische kritiek op
onze samenleving heeft ervaart dat
hij buiten de kerk daarmee beter uit
de voeten kan dan er binnen. Maar
het omgekeerde bestaat ook: soms
ervaart men dat de kerk zich te snel
ontwikkelt en daardoor geen warm
nest meer is, waar men zich thuis
voelt.
De theologen zijn het dan ook niet
eens over de vraag hoe de kerk zich in
de toekomst moet ontwikkelen. De
oude vormen, vooral de parochie
structuur. zijn niet onaantastbaar en
staan niet voor altijd en eeuwig vast.
Het merkwaardige is dat de theolo
gen die dit beweren niet in één enkele
kerk te vinden zijn. De hang naar het
oude vertrouwde en de zin voor ver
nieuwing lopen dwars door de kerken
heen. Dat betekent dat kerkelijke lei
ders het steeds lastiger zullen vinden
de „vleugels" van elke van de kerken
bijeen te houden. Gezien het functie
verlies van de kerk kun je namelijk
steeds minder links en rechts bijeen
houden.
Jonker en Te Winkel zien dit ver
schijnsel misschien onvoldoende.
Enerzijds geven zij toe dat er geen
simpele oplossing is. Zij geven allerlei
waardevolle suggesties die ontleend
zijn aan de oecumenische denkwe
reld. „Omdat Christus de apostel is.
moet de kerk apostolisch zijn, omdat
Hij de Hogepriester is moet de kerk
priesterlijk zijn en omdat Hij Dienaar
is. is de kerk dienstbaar", zeggen zij
de Britse theoloog Paul Minear na.
Maar aan de andere kant merken zij
op: „Mensen zoeken naar een plek,
waar zij zich thuis voelen en waar ze
zichzelf kunnen zijn. Zo'n plek zou de
kerk moeten zijn." Deze citaten dui
den twee richtingen aan, waarvan in
de toekomst waarschijnlijk in toene
mende mate duidelijk zal worden dat
die elkaar wederzijds uitsluiten.
Jan Jonkers en Jan te Winkel, Adieu,
Mensen keren de kerk de rug toe,
uitg. Jongbloed, Leeuwarden. Met
veningen van Bert Kuipers.
Omslagtekening van „Adieu"
DEN HAAG (ANP) De ver
wachting is, dat in het Jaar 2000
een minderheid van Nederlan
ders nog christen Is. Er lijn ge-
nofeg tekenen, die daarop wijsen.
Dit constateren de socioloog Jan
Jonkers en de theoloog Jan te
Winkel.
Morfo-logisch fundamentalisme
oftewel een onverbiddelijk vast
houden aan bepaalde vormen
achten de schrijvers voor de ker
ken fout. Structuren rijn op zich
zelf niet heilig of onaantastbaar,
maar slechts hulpmiddelen. In
dit verband vragen zij zich af of
de huidige parochiestructuur wel
voldoet Allerlei onbehagen over
het huidige functioneren van de
kerk wijst erop, dat die structuur
niet voldoet (Het apparaat be
slist aldus de schrijvers).
Aangedrongen wordt e
ning op het ambt waarbij dient
te worden uitgegaan van het die
nende karakter ervan. Het onder
scheid tussen ambtsdrager en
leek mag best vervagen. Ook de
bevordering van de gemeenschap
is een belangrijke vereiste. Her
haaldelijk maakt het boek mel
ding van de eenzaamheid van dé
mens in liturgie en gemeentele
ven. De kerk komt er ook niet
onderuit om aan politiek te doen.
De kerk moet zich voorts dicht bij
de mensen opstellen. Nu wordt
vaak aan de kerk verweten, dat
zij antwoord geeft op vragen, die
niet gesteld worden en de echte
vragen der mensen laat liggen.
Een dogmatische verkondiging
zegt de mensen van nu niets meer.
Zij willen niet meer louter infor
matie. Zij willen ook weten wat
wij eraan hebben als oriëntatie
op hun levensweg. De mensen
van nu vragen niet meer om een
orakel uit de hoogte maar om een
metgezel.
Van onze kerkredactie
DEN HAAG Gisteren is aan de vijfenzeventigjarige ds. L. H. Ruitenberg een bundel
uitgereikt met diens artikelen over een lange reeks van jaren. Ds. Ruitenberg is een vrijzinnig
hervormd predikant die zijn hele leven ook een actieve politieke rol gespeeld heeft, eerst in de
SDAP en later in de PvdA. Daarnaast was en is hij bestuurslid van de IKON. Veel van zijn
artikelen, verschenen in bladen, zoals Tijd en Taak, Hervormd Nederland, Woord en Dienst, en
Het Vrije Volk, getuigen van de spanning die een actief christen voelt, die tevens belijdend
socialist is.
Van links naar rechts: ds. L. H. Ruitenberg, mevrouw H. Verwey-
Jonker en de heer D. Houwaart.
De bundel, samengesteld door Dick
Houwaart, werd ds. Ruitenberg over
handigd door de socialistische publi
ciste mevrouw Hilda Verwey-Jonker,
een studlegenote uit het Leiden van
de jaren twintig, die sindsdien be
vriend is gebleven met Ruitenberg en
zijn echtgenote. Mevrouw Verwey
legde aan de talrijke aanwezigen uit
wat het bijzondere is van ds. Ruiten
berg en zijn journalistieke werk.
Ruitenbergs column in het blad Tijd
en TasJt ging over zeer verschillende
waarin opgenomen: De Rotter
dammer, met Oordta Dagblad,
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidae Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tamm.nga
HOOFDKANTOOR
Postbus 859
1000 AW Amsterdam
WiDautstraat 131 Amsterdam
tel 020-5629444
telex 13006
Postgiro 66 00 00
Bank Ned. Crediettiank
RpkeninQrir 23 00 12 574
Gemeentegiro Amsterdam
XI1000
REGIO ROTTERDAM/DORDRECHT -
Postbus 948
3000 AX Rotterdam
tel 010-115588 (abonnementen
en bezorging)
tel 010-115588 (redactie)
tel 115700 (uitsluitend voor
advertenties)
Wesföiaak 4
Rotterdam
REGIO DEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101
2501 CC Den Haag
tel 070-469445
(abonnementen en bezorging)
tel. 070-469445 (redactie;
- tel 070-468864 (uitsluitend voor
advertenties)
Parkstraat 22 Den Haag
REGIO NOORD/OOST-NEDERLAND
(abonnementen en bezorging
Posibus 3
8000 AA Zwolle
tel. 05200-17030
Melkmarkt 56 Zwolle
Abonnementsprijzen:
Per maand 16,98
Per kwartaal f 50.95
Per half jaar 101.90
Per jaar f 201.60
Advertentietarieven op
aanvraag
Telefonische abonnememenop-
dnchten (zie adressen boven)
Opgave familieberichten 9-19.30
van maandag t/m vrijdag. Op
2ondag van 18-20 uur tetet. 020-
5622797
Opgave" mini-advertenties fel
020-5626262 of scfiriheliik aan
Mini-Adv.--afdeling, postbus A33.
1000 AK AMSTERDAM
Adreswijzigingen uitsluitend
schriftelijk aan onze Amsterdam
se adressen
ondererper., maar hij was, ook al
schreef hij over het ere-doctoraat van
prinses Juliana of over de verbou
wing van zijn keuken, steeds even
wichtig. Zijn stukken waren door
gaan.: beschouwingen over actuele,
onderwerpen en er sprak steeds een
eigen kijk uit op de verhouding tus
sen christendom en de sociaal-demo
cratie. Niet zo'n vanzelfsprekende ge
dachte in het 's-Gravenhage van de
jaren dertig, veertig en vijftig.
Verbaasd
Ds Ruitenberg liet blijken verbaasd
te zijn dat zijn bundel werd uitgege
ven door uitgeverij Kok in Kampen,
die jarenlang bekend was vooral op
gereformeerd terrein. Ruitenberg
heeft het niet zo erg op gereformeer
den met hun tucht. Toen de toenmali
ge secretaris-generaal van de her
vormde kerk, ds. F. H. Landsman,
hem eens geestdriftig vertelde over
Samen op Weg, liet Ruitenberg zich
ontvallen: „Ik vind het goed dat de
gereformeerden bij de hervormde
kerk komen, maar dan wel één voor-,
één."
Ruitenberg'gaf toe dat er in zijn le
venshouding iets conservatiefs zit.
Hij wil dat het een conservatisme is
dat de veranderingen begeleidt. Het
conservatisme van Ruitenberg komt.
naar hij uitlegde, uit zijn ouderlijk
huis. „Ik ben opgevoed in een welva
rend gezin. Dat gaf een gevóel van
veiligheid, waardoor ik me kon open
stellen voor de vraag: hoe komt het
dat ik het zoveel beter heb dan an
deren."
Juliana
In de bundel is de column uit 1928
waarin hij kritiek geeft op het ere
doctoraat van de toenmalige prinses
Juliana niet opgenomen. Deze bijdra
ge aan het blad Kentering had als
titel: „Een goedkope doctorshoed."
Gisteren zei Ruitenberg daarover:
„We waren ln 1928 ongelofelijk boos.
De prinses had maar enkele colleges
gevolgd en kreeg toen een ere-docto
raat in Leiden. Wij Jonge socialisten
vonden dat fout. We wisten boven
dien dat de senaat verdeeld was ge
weest over de kwestie. Op die dag
liepen verscheidene hoogleraren in
hun gewone pak op het Rapenburg,
omdat zij deze knieval voor het con
servatisme niet konden meemaken."
Ruitenberg Is zijn hele leven vrijzin
nig geweest. Hij praat niet zo snel
over het eigen geloofsleven. In de
negen Jaar dat hij lid was van het
partijbestuur van de PvdA kwartien,
herinnert hij zich, de echte discussies
niet daar, maar in het persoonlijk
leven voor. „Mijn keus voor het socia
lisme was gebaseerd op mijn chris
ten-zijn, ook al was dat in de partij
ongebruikelijk. Als mensen zich ag
nost noemen, vind ik dat wel een
beetje makkelijk. Dan ga je voorbij
aan de meest wezenlijke dingen van
het leven," zei hij gisteren.
ADVERTENTIE
WOENSDAG 26 EN DONDERDAG 27 NOVEMBER
houd-n wij weer boekenveiling. Geveild worden enkele belangrijke
bibliotheken w.o. de bibliotheken van
Ds. Th. H. van Andel Amsterdam
Os. T. Korporaal Amersfoort
Prof. Dr. H. van Oyen Bazel (Zwitserland)
bestaande uit theologie, filosofie, commentaren, bijbelverklaringen, exegetische
studies, theol. en kerkhistorische dissertaties (waaronder een grote verzame
ling werken over de Middeleeuwen; beginperiode der Reformatie en de
geschiedenis der Doopsgezinden); naslagwerken, woordenboeken Gunning,
Kohlbrugge. Groen van Prinsterer, Barth, Buber, Van Ruler etc. etc.
Daarnaast worden er ook zeer zeldzame 16e, 17e en 18e eeuwse werken
geveild, zoals werken van Luther, Catvijn, Melanchton, Nadere Reformatie.
Rijk geïllustreerde catalogus (112 pag.) kunt u aanvragen door 5,- te storten
op giro 17 71 82 t.n.v TON BOLLAND, v/h Van Bottenburg, Amsterdam
KIJKDAGEN: ZATERDAG 22 en
MAANDAG 24 NOVEMBER 1980
beëdigd taxateur*
Prinsengracht 493, Amsterdam, telefoon (020)-22192t.
door prof. dr. J. P. Boendermaker
In Trouw van dinsdag 11 novem
ber staat een verslag van de lu
therse synode. In dat vérslag
wordt melding gemaakt van de
stappen die de synode overweegt
ten aanzien van het dofctoraal exa
men en de „kerkelijke vakken".
In dat verband zie ik mij als volgt
geciteerd: zei, dat de studen
ten 'goed leren exegetiseren' bij
prof. dr. J. Smit SibingaHet
citaat is juist, maar de uitspraak
is onvolledig en geeft slechts de
helft van de waarheid. Het was
dan ook slechts een zijdelingse
opmerking. Maar de zaak waarom
het gaat is van groot belang en
verdient een wat minder terloopse
behandeling.
Erasmus
De zaak is, dat er exegeten zijn die
zich uiterst nauwgezet met de
tekst bezighouden, maar er juist
daarom voor terugdeinzen zich
met de theologische consequen
ties van de teksten in te laten
uit angst voor een vertroebeling
van de objectiviteit. Anderen vin
den zo'n werkwijze te begrensd.
Hoe nodig het ook is zeker voor
beginnende exegeten en dus ook
aanstaande predikanten de
grondslagen van het vak grondig
te kennen, zij zijn van mening dat
exegese pas exegese kan zijn als
de hele zeggingskracht van de
tekst tot haar recht komt. Tussen
beide standpunten liggen vele nu
ances. In geen geval mogen beide
standpunten tegen elkaar uitge
speeld worden als zijnde wel of
niet „wetenschappelijk".
Deze verschillen van inzicht doen
mij altijd weer denken aan de dis
cussies tussen Luther en Erasmus.
Erasmus was op het gebied van de
„grammatica", de filologische
exegese, in zijn tijd het verst. Lu
ther gebruikt zijn gegevens voortr
durend en blijvend, maar zegt, al
heel vroeg dat hij er niet mee
uitkomt. Waar Erasmus ophoudt
of de zaak open houdt, moet hij
verder en dan begint het voor hem
pas, maar nooit zonder eerst de
grondslagen gelegd te hebben.
Achteraf bezien kwam Lutehr,
door zó door te vragen, Juist
steeds dichter bij datgene waar
het om gaat in de bijbelse ge
schriften, waar hij hartstochtelijk
mee in de weer was en waardoor
hij zich wilde laten gezeggen als
man van de gemeente.
Juist dan en daar is iedereen
het over eens wanneer men de
exegese of andere vakken „eras
miaans" opvat, moet de ontoerei-,
kendheid daarvan voor de theolo
gie als geheel worden opgevangen.
Dat gebeurt bij voorbeeld in de
kerkelijke opleiding, waarin dan
ook een vak als „bijbelse theolo
gie" voorkomt. Want met Eras
mus op de kansel is de gemeente
niet gediend. De gemeente kan
met minder dan exegese-in-de-vol-
le-zin-des-woords niet toe.
Voor de praktijk van de studie
werkt een opzet waarin de zaak te
veel uiteen wordt gehaald en
-gehouden verwarrend en desinte
grerend. Vandaar de gegroeide
praktijk om soepel met de zoge
naamde „duplex ordo"*) te wer
ken. Het is daarom vinden wij
nodig ook al ln het doctoraal
examen ruimte te hebben voor
vakken als dogmatiek, pastoraat
(ln het buitenland is dat voor der
gelijke vakken vanzelfsprekend!),
bijbelse theologie enz. Daar heb
ben wij goede, ook wetenschappe
lijk goede, redenen voor. En het
moet mogelijk zijn zonder de du
plex ordo, waarmee bovendien de
benoemingswijze der hoogleraren
gemoeid is, geheel over boord te
zetten.
De discussie over deze zaak is
geen discussie meer van of over
personen. Alleen d&t en niets an
ders bedoelden ook prof. Lindljer
en ikzelf ten aanzien van de brief
van de Zaanse theologen. De dis-
cussie geldt integendeel nu alle
theologische faculteiten aan de
rijksuniversiteiten èn de kerken
die hun opleiding aan die facultei
ten verbonden hebben.
De regeling dat aan rijksuniver
siteiten de studie van de theolo
gie bestaat uit een staatsoplel-
ding èn een kerkelijke opleiding.
ADVERTENTIE
WELKOM, WAAR U
OOK VANDAAN KOMT.
Ook wie ver van huia werkt, vindt bij
het CNV een thuis. Een gastvrij onthaal
met extra aandacht juist voor hun vaak
andere problemen. Het CNV maakt
geen onderscheid tussen binnen- en bui
tenlandse werknemers. Het CNV werkt
voor iedereen even hard. Ook voor u.
Maar dan moet u wel lid worden. Doen.
Vandaag nog.
O Uw
Stuk
Van een medewerker
HEERLEN De commissie
van beheer van de gerefor
meerde kerk van Heerlen stelt
voor om „energie-regelaars"
aan te stellen. Jaarlijks is men
namelijk een bedrag van 7500
gulden kwijt aan uitgaven ten
behoeve van verlichting en
verwarming. Door een ver
standig gebruik van energie
hoopt men hierop te kunnen
besparen.
Groepen die gebruik maken
van het kerkgebouw zouden
iemand moeten vragen erop
attent te zijn dat er in het
kerkgebouw niet onnodig lam
pen branden. Verder zouden
de energie-regelaars bij voor
beeld voor de pauze alle of een
groot deel van de radiotorkra-
nen kunnen dichtdraaien. De
temperatuur blijft, mede door
de aanwezige personen, toch
wel op peil, aldus de commis
sie, die daaraan toevoegt: als u
het te warm krijgt, bent u al te
ARCHITECTEN-DICTATUli
We reden de nieuwbouw van
onze middelgrote steden blnnt
landschap eromheen doet ln l 81
lieflijkheid niet onder voorwette
streek dan ook. Des te meerei
wij getroffen door de schrille
tegenstelling. Plotseling rede» imn
door brede sombere straten m», hi
weerskanten flats. NietzogeiSn r
hoog, maar voldoende om vo« fic
enorme slagschaduwen te zon ten
Maar dat was allemaal nog tot
daaraan toe, wat ons allen opt k
de onherbergzaamheid van dt iius1
Alle benedenverdiepingen, vo it I
we ze konden zien, bestonden tnzij
steenwanden. met hier en dajjLan
enkele deur. waarschijnlijk vo «ad
naar een werkruimte of garagt :hot
ieder geval geen deuren en raa ord
gewone mensenwoningen. Iki
denken aan het sclence-flcüoi
verhaal waarin New York best *ns 1
één grote woon- werk- en leeft fr
Daarbuiten is Iets dat ze binne ^k6
een zekere angst natuur noenu n dil
Maar de natuur is gevaarlijk,i ,aar
daar zijn de ziekmakende bact t°ce
in tegenstelling tot blnnenlnd de
waar alles volmaakt hygiënist
clean. Verkoudheid komt er ai
Mensen bewegen zich binnead na i
kolos per „verdwijn-lift", eendlterii
Je passeert en dan word Je in
gedématerialiseerd. Ik hou era oc
Daaraan moest ik denken. Hoe 0|
Je leven in zo'n buitenwijk? Ali mei
lopend naar Iemand toe motte
niets te zien, dan een schamtlt
groenstrook, netjes bijgeschor 03
Ramen zijn er niet, er staat niet
iemand in de deur, er spelen gdjns
kinderen. Achter mij zei lemsa
Verlos ons van de architecten rol
was duidelijk te algemeen ectt >oor
absoluut. Er zullen architect» ®en
moeten zijn, maar dat moet«L—-
wel graag ménsen zijn en geet
verlengstukken van comput
wanneer gaat men eindelijk
toekomstige bewoners raad
naar wat zij wensen? Misse!
komen we dan eens af van di
duidelijke architecten- en
ontwikkelaarsdictatuur.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Aangenomen: naar N<>
van der Van ge, kand. te
die bedankte voor Set
naar Renkum T. Nieuwenl
te Den Ham: naar WlssÜÉL*
stand past. vrijz. herv.) enlf
burg (remonstr. kringen) pi
1981 W. de WeerdteSleeixM Lil
tumawoude (part-time, toei
Haitjema te Maassluis.
Bedankt: voor Genemuldf
Rossem te Huizen.
- I],
Ds L. J. Gorls
GEREF. KERKEN (VRIJGj
Beroepen: te Giessendam-H M
dinxveld A. van Houdt te Ro. 1
Beroepbaar: M. U. Rougoa
manstraat 628 te Kampen.
GEREF. GEMEENTEN 0n
Bedankt: voor Ouddorp Chr.
Poel te Yerseke.
BAPT. GEMEENTEN fcjs
Aangenomen: naar Muntwö
van den Berg te Rotterdam*
de
mi
Op 69-jarige leeftijd is overled^fess
J. Goris te Wezep, emerito
kant van de Nederlandse |L
meerde kerk te Wezep. Vod
Goris in 1949 naar Wezep |Zal
stond hij te Emmer Erfscht
en Emmen. In 1979 ging dsOfl
emeritaat. bes
teUj
n h
BERLIJN (ANP) Het l
van buitenlandse zaken i
Duitsland heeft Westduitse Jfl
ten verboden de synodes bij tij
van de verschillende pro
landskerken. In de komeni
worden synodes gehouden inl
Schwerin, Zuessow en Halle. ning
n d
Een woordvoerster van het Oo He
se ministerie van buitenland* 'L
verklaarde tegenover de evaH
persdienst in Frankfurt, dat A mq
dale vergaderingen „een bin jd
kelijke aangelegenheid van
Duitsland" zijn. J]
Het verbod geldt zowel voor
duitse journalisten, die perm* ®n
de DDR werkzaam zijn, als va HA
slaggevers, die voor berichtyie
over de synodes naar Oost*Dl
wilden gaan.
Goed te leven, voor niet (meer)
gehuwden 30-60 Jaar over het gelijk
namig boekje van Hellen Dupuls, 14-
16 november, Kerk en Wereld, Drie
bergen. Inl. Alg. Diak. Bureau, tel.
033-943244
jg
Alleen xijn, voor wijkverple Vaj
digen over geestelijke zorg, lp
ds. A. Th. Stegenga en ds
Troost, 15-16 november, DeJ
berg, Oosterbeek. Inl. teL 0*
l v<
he
in d
Bot
Eu
X)gt
kat
Van onze kerkredactie pverl
GENEVE De open brief van de wereldraad van kerken aan de Bu»
orthodoxe kerk over het lot van dissidenten is door deze kerk f*
ontvangen. Dit schrijft metropoliet Joevenali, de voorzitter van het Jr
aat voor buitenlandse zaken van de Russische kerk. d v"
Uit de brief blijkt dat ook de Russen verlangen naar een gesprek o
wereldraad over moeilijke onderwerpen, zoals het onderhavige.
De brief van de wereldraad ging over de recente veroordelingen van tl
nen in de Sowjet-Unie. JoeveneU merkt op dat het onderwerp to0
dissidenten door westerse nieuwsmedia vaak wordt verdraaid in hetfo,an
van de psychologische oorlogsvoering.