Reagan moet kiezen tussen Israël en oliestateii
=4
Analyticus van de Habsburgse mythe
LAATMIJ MAAR
WEER EVEN RIJDEN."
'7 GAAT rn
netzolekkwM
V D wil
Cemsto kopen
f230.
1
Van der Schaar wordt niet gehoordp
Kentuck. Een prima zware shag, verpakt in een
luchtdicht verzegeld pakje. (Het uiterlijk is echter sinds
kort wat aangepast).
Kentuck. Een hele goeie zware shag, gemaakt van
de beste Kentucky tabakken.
Dat kost wat meer en dat kun je proeven.
Derde Wereld
krijgt extra olie
Principe-akkoord
over CAO Ahold
Nederlanders
winnen zes to#>'
in Grieks casii
MAANDAG 10 NOVEMBER 1980
TROUWKWARTET
door Ronny Naftaniel
Ter viering van de honderdjarige geboortedag van Jabotinskl,
de geestelijke vader van de Israëlische Cheroet partij, bezoekt
de Israeische premier Begin deze week de Verenigde Staten.
Hij zal daar onder meer besprekingen voeren met de nog
zittende president Carter, terwijl Begins medewerkers koorts
achtig bezig zijn een gesprek tot stand te brengen met Ronald
Reagan. Begin wil de eerste buitenlandse regeringsleider zijn
die Reagan persoonlijk met zijn grote verkiezingsoverwinning
komt feliciteren.
Tegelijkertijd zal de Israëlische pre
mier zeker de kans willen grijpen
Reagan te toetsen op zijn verkie
zingsbeloften ten aanzien van Israël.
Deze beloften lagen bijna geheel in
lijn met de visie van Israëls voor
naamste politici, hetgeen nauwelijks
verwondering mag wekken gezien het
grote belang dat alle drie de presi
dentskandidaten dit keer schenen te
hechten aan de Joodse stem. Dit zou
wellicht anders geweest zijn als voor
af al duidelijk geweest was met welke
grote marges het uiteindelijke verkie
zingsresultaat tot stand zou komen.
Geheim wapen
President Carter heeft er riog alles
aan gedaan de traditioneel democra
tische Joodse steun, die van wezenlij
ke invloed is in de staten New York,
Pennsylvania, Illinois. Florida en Ca-
lifomië, te behouden. Zo tekenden
Israël en de Verenigde Staten op het
laatste nippertje een verdrag, dat Is
raël tot 1994 Amerikaanse olieleve
ranties garandeert en beloofde Carter
dat de F15 straalvliegtuigen die aan
Saoedi-Arabië geleverd zullen wor
den geen offensieve wapens en uitrus-
tig zullen krijgen. Deze beloften en
zelfs de inzet van het „geheime wa
pen". de Israëlische oud-minister van
defensie Ezer Weizman in Carters ver
kiezingskaravaan, hebben niet kun
nen verhinderen dat de democraten
ditmaal minder Joodse stemmen ver
wierven dan ooit tevoren.
In het verkiezingsmanifest van de
Republikeinse partij, dat in juli 1980
aanvaard werd. vindt men de ..Rus
senvrees" van de Republikeinen dui
delijk terug. De verklaring van de
negen EO-landen in Venetië dat de
PLO betrokken dient te worden bij
de vredesonderhandelingen in het
Midden-Oosten wordt bijvoorbeeld
„het eerste teken van succes van de
Russische invloed" genoemd.
Het manifest spreekt zich voorts uit
tegen het betrekken van de PLO bij
een uiteindelijke vredesregeling, om
dat dit „in strijd is met de belangen
van Israël en de Palestijnse Arabie
ren". Het is verkeerd legitimiteit te
geven aan organisaties „die het fun
damentele bestaansrecht van Israël
ontkennen". De vestiging van een Pa
lestijnse staat op de Westelijke Jor-
daanoever wordt gezien als „een de
stabiliserende faktor en schadelijk
voor het vredesproces".
Het manifest legt, evenals Reagan in
verschillende verkiezingstoespraken,
sterk de nadruk op het strategisch
belang van Israël. „De veiligheid, sou-
vereiniteit en onaantastbaarheid van
Israël is een morele noodzaak en
dient het strategische belang van de
Verenigde Staten", aldus de Republi
keinen.
Naast de verplichtingen jegens Israël
willen de Republikeinen nauwe ban
den met de „gematigde Arabische
staten". De Amerikaanse betrokken
heid bij het vredesproces tussen Is
raël en Egypte zal worden aangemoe
digd en uitgebreid met staten die in
vrede met Israël en Egypte zal wor
den aangemoedigd en uitgebreid met
staten die in vrede met Israël willen
leven. Tot slot volgt een interessante
uitspraak over Jeruzalem, dat „een
onverdeelde stad dient te blijven met
een voortgaande vrije toegang tot
alle heilige plaatsen voor mensen van
elke godsdienst".
Jeruzalem
Juist over Jeruzalem is in Juli veel te
doen geweest naar aanleiding van het
wetsvoorstel van Geula Cohen, dat
Jeruzalem tot ondeelbare hoofdstad
van Israël uitriep. De internationale
verontwaardiging over deze daad
heeft de Republikeinen voorzichtig
gemaakt.
Ronald Reagan had namelijk in
maart 1980 aan Joodse leiders in New
York verklaard dat „een onverdeelde
stad Jeruzalem betekent dat de sou-
vereiniteit over deze stad bij Israël
dient te berusten". Deze krachtige
uitspraak vindt men niet meer terug
in het manifest. Reagan is echter
wellicht uit strategische overwegin
gen pro-Israëlisch, maar een morele
afweging van sympathieën ont
breekt. Israël mag natuurlijk nooit
een militaire voorpost worden in
Amerika's vete met Rusland. Dit
brengt zowel Israël als de wereldvre
de in gevaar. Het is daarentegen voor
Israël van groot belang om tot een
rechtvaardige vrede te komen met
het Palestijnse volk en veilige en er
kende grenzen te hebben. Hoe dat
moet, daar spreekt Reagan zich niet
over uit. Voor de belangen van de
Palestijnen heeft hij überhaupt geen
oog, wel voor die van de „gematigde"
Arabische staten, waarmee hij Saoe
di-Arabië, Koeweit en Jordanië be
doelt. Maar deze landen zijn vooral
voor Amerika's strategische en olie-
positie van belang.
Hoe Reagans beleid zich uiteindelijk
ontwikkelt, hangt in grote mate af
van zijn raadgevers. Zelf heeft hij
weinig inzicht in de buitenlandse po
litiek. al zeggen zijn Joodse vrienden
uit de filmindustrie dat hij er geen
vooroordelen op nahoudt Jegens Jo
den of Israël. De Egyptische ambas
sadeur in Washington, Ohorbal, daar
entegen, heeft in juni aan Journalis
ten verklaard, dat Reagan er privé
heel andere gedachten op nahoudt,
dan dat uit zijn openbare uitspraken
valt al te leiden.
De benoeming van de demokraat
Jackson, Kissinger en Allen tot advi
seurs op buitenlands terrein wijst er
op het eerste gezicht op dat ook na de
verkiezingen de duidelijk pro-Israëü-
sche lijn voortgezet gaat worden.
Maar ook hier moeten vraagtekens
bij gezet worden. Reagans verkie
zingscampagne is voor een groot deel
gesteund door bedrijven die nogal
wat belangen in de Arabische wereld
hebben. Reagans vice-president Ge
orge Bush bijvoorbeeld is miljonair
geworden in de olie-industrie. De Be-
chtel Company, die voor de komende
Jaren voor 100 miljard gulden aan
orders in Saoedi-Arabië denkt te ver
werven en de Fluor Company, die
voor 40 miljard aan gasprojekten in
Saoedi-Arabië heeft, hebben Reagan
van meet af aan financieel gesteund.
Bob Fluor wist maar liefst 16 miljoen
voor het Reagan verkiezingsfonds te
ronselen.
George Schulz van Bechtel wordt ken, terwijl Caspar Weinberger, even
door sommigen getipt als de mogelijk eens van Bechtel. vorige week tot
nieuwe minister van buitenlandse za- speciaal adviseur benoemd werd.
ADVERTENTIE
aS&Sy
Ook de positie van William
ex-minister van financiën ondi
en een fanatiek aanhanger v
gan, wiens pro-Saoedische
thieën buiten kijf staan, spe
belangrijke rol in het door de,
president te voeren beleid.
Het ziet er dus naar uit dat i J
Begin niet zozeer bang beh< 1
zijn, dat de nieuwe Amerika»
gering de PLO zal onderst
deze wordt immers bescho»
een verlengstuk van de Ruj
maar wèl de conservatieve An.
regiems. Saoedi-Arabië vom
mers ook een belangrijk stral
bolwerk voor de Amerikanen
schikt zoals blijkt over een bt|J,K
ke lobby onder de Republikn
Op twee punten zal spoedig l
welke richting Reagan zal Uiee
Dat is de kwestie van de otti it1
wapens voor de Saoedische Fl; »y(
tuigen en het al dan niet vooi
van het autonomie-overleg tut m
raël en Egypte, waar de Saoi
regering nogal tegen is gekarY\
zal buitengewoon belangrijk
ke positie de nieuwe presld
gaan innemen in het confiic n
Irak;Jordanië, waarbij een ke U
Irak en Jordanië voor Israé; T
gevaren met zich mee kan bn Ji
Hoewel een onderaoek van AI?
officiële pro-Israël lobby in
heeft uitgewezen dat het nieus
van Afgevaardigden pro-Isra<
is dan ooit (slechts twee j
vindt bijvoorbeeld dat de PLO 'wf
vredesonderhandelingen moe: ne
den betrokken), zal toch veelj^
gen van Reagans politiek totcJ,|j
servatieve Arabische staten
Dn. Ronny Naftaniel is dir
van het centrum voor inform
documentatie Israël (CID1)| ,ef
V,
Robert Musil honderd jaar geleden geboren
door Hans Ester
De naam van de Oostenrijkse
schrijver Robert Musil zal al
tijd associatief verbonden
blijven met het begrip „Kaka
nien". Dat is een afleiding van
„kaiserlich und königlich", de
bijvoeglijke naamwoorden
van de Oostenrijks/Hongaar
se dubbelmonarchie. De af
korting „k. und k." sierde in
het Oostenrijkse keizerrijk al
les, wat zich daarvoor maar
wilde lenen.
Musil beschrijft ln het hoofdstuk.
„Kakanien" van zijn grote roman Der
Mann ohne Eigenschaften het wezen
van deze staat, die in 1918 ten onder
is gegaan. In de herinnering van de
verteller is Kakanien een staat, waar
de tijd stil stond, waar alles pas op de
plaats maakte, waar alles bleef zoals
het was, waar de stilstand tot politiek
principe was verheven: „Het noemde
zich schriftelijk Oostenrijks-Hon
gaarse monarchie en het liet zich
mondeling als Oostenrijk betitelen;
een naam derhalve, waarvan het met
een plechtige staatseed afstand had
gedaan, maar die het in alle gevocls-
zaken handhaafde, als teken, dat ge
voelens even belangrijk zijn als het
staatsrecht en dat voorschriften niet
de ware levensernst betekenen.
Kakanien was volgens zijn grondwet
liberaal maar het werd clericaal gere
geerd. Het werd clericaal geregeerd
maar men leefde er vrijzinnig. Voor
de wet waren alle burgers gelijk maar
niet iedereen was nu eenmaal burger.
De mythe van het Habsburgse Oos
tenrijk, door hoeveel Oostenrijkse
schrijvers werd zij niet tot leven ge
wekt!: Franz Werf el, Stefan Zweig,
Helmlto von Doderer, Joseph Roth.
Geen van hen heeft het oude Oosten-,
rijk zo onbarmhartig geanalyseerd
als Robert Musil in de romans Die
Verwimmgen des Zöglings TörleB en
Der Mann ohne Eigenschaften en te
vens in verschillende essays.
Robert Musil werd honderd Jaar gele
den op 6 november 1880 in Klagen-
furt (Oostenrijk) geboren. Zijn
schooltijd op de „Milltar-Unterreal-
schule" en de „Militfir-Oberrealschu-
le" was bedoeld als voorbereiding op
een carrière in het militaire of ambte
lijke apparaat van de Donaumonar-
chie. Van die voorgeschreven baan
week Robert Musil af. HIJ ging machi
nebouw studeren aan de T.H. Brünn
en vertrok na zijn militaire dienst
plicht naar Duitsland om in Berlijn
logica en experimentele psychologie
te studeren.
Levenscrisis
In 1908 promoveerde Musil op een
proefschrift over de filosofie van
Ernst Mach. Twee jaar daarvoor had
hij zijn roman Die Vewimingen des
Zöglings TörleB gepubliceerd. De
hoofdfiguur uit dit boek, leerling van
een militair internaat, belandt door
bepaalde ervaringen in een diepgaan
de levenscrisis. Zijn ervaringen ma-,
ken alle als zeker beschouwde voor
stellingen van de ordening der wereld
kapot. TörleB verliest zijn houvast in
de wereld. Er is geen beschutting
meer in de waarden, waarmee hij is
opgevoed.
Vanaf 1911, het Jaar waarin Robert
Musil met Martha Heimann trouwde,
oefende hij verschillende beroepen
uit. Vanaf 1921 was hij in de eerste
plaats theatercriticus, essayist en to
neel- en prozaschrijver. Musil publi
ceerde opvallend weinig. Niet, omdat
het hem aan IJver ontbrak, maar om
dat hij hyperkritisch was ten opzich
te van zijn eigen literaire prod uk ten.
In 1931 kwam het eerste deel van Der
Mann ohne Eigenschaften uit. In 1933
volgde de eerste helft van het tweede
deeL
De handeling, die als een rode draad
door dit gecompliceerde werk loopt,
is die van de „Parallelaktion", de
geplande viering van het zeventigste
regeringsjaar van de Oostenrijkse
keizer in 1918. Ulrich, de hoofdfiguur,
wordt betrokken bij de organisatie
van de viering. Ulrich is de belang
rijkste representant van het Oosten
rijkse levensgevoel. Hij is Habsburgs
onderdaan en wordt getypeerd door
het gevoel, ontrouw te zijn Jegens
zichzelf, niet meer definieerbaar te
zijn in de zin van vastomlijnde eigen
schappen. In Ulrich is geen continu
ïteit meer van gebeurtenissen en er
varingen vólgens een bepaalde ont
wikkeling.
Er zijn veel meer kanten aan dit boek
dan de genoemde. Voor de lezer is het
vanaf het begin duidelijk, dat de vie
ring nooit zal plaatsvinden omdat op
het geplande tijdstip van de Donau-
monarchie geen sprake meer zal zijn.
In 1918 was het keizerrijk verleden
tijd. Dat werpt een satirisch licht op
de nijvere voorbereidingen (met veel
onenigheid) op het grote feest
Van het grootste belang is ook, dat
hierin de „inhoud" tegenover het
vroegere werk wordt gereduceerd.
Het boek markeert ook de ontbinding
van de literaire traditie en heeft als
zodanig de literaire gemoederen in
Duitsland in de jaren vijftig en daar
na danig beziggehouden.
Doorbraak
Nadat de nazi's ln 1933 aan de macht
waren gekomen, verliet Musil Duits
land om zich met zijn vrouw ln Oos
tenrijk te vestigen. Toen ook Oosten
rijk na 1938 niet meer veilig was,
vertrok het echtpaar Musil naar Zwit
serland. Robert Musil stierf ln Qenè-
ve in 1942. Zijn weduwe raakte het
onvoltooide en ongepubliceerde deel
van Der Mannaan de straatste
nen niet kwijt en gaf het daarom ln
1943 ln eigen beheer uit. Pas na het
verschijnen van een nieuwe uitgave
van deze roman in de jaren 1952 tot
1957 werd de aandacht van de wereld
op het werk van Robert Musil geves
tigd.
De Italiaanse germanist Claudio Ma-
gris vatte in zijn boek over de Habs
burgse mythe in de Oostenrijkse lite
ratuur een wezenlijk aspect van Mu-
sils werk kernachtig samen: „Een van
de meest in het oog springende ele
menten van zijn kunst is dat glimla
chende contrast tussen enerzijds de
meest onbevangen revolutie der ge
voelens en de meest verbluffende sti
listische waagstukken en de aartsva
derlijke, beminnelijke k. en k. ach
tergrond anderzijds."
DEN HAAO (ANP) Enkele leden
van de vaste Kamercommissie voor
volksgezondheid willen op persoonlij
ke titel een onderhoud met hartchi
rurg dr. P. J. van der Schaar. Zij
willen uit zijn mond vernemen welke
uitgangspunten hij gehanteerd heeft
bij het opzetten van de hartkllnlek ln
Breda.
Van der Schaar zelf had liever offi
cieel door de gehele commissie ge
hoord willen worden, maar de griffier
van de commissie heeft de hartchi
rurg laten-weten hier niet op in te
zullen gaan. Besloten Is niet van de
stelregel af te wijken om bij conflic
ten geen betrokken partijen te horen.
Volgens de griffier was het bezoek
van enkele commissieleden op 18 au
gustus aan De Klokkenberg dan ook
geen officieel commissiebt
vijf Kamerleden spraken 4
alle betrokkenen in het coi
uitzondering van Van dwl
Dat verhinderde hen niet
conferentie te zeggen, dat d
van de hartchirurg niet, te iL v
lijken waren.
Van der Schaar zelf heeft,
van handelen als buitenge?'
send ervaren. „Met mij is n
ken, maar desondanks was!
de commissieleden een uitfi
zaak, dat wat ik wilde,
aldus de hartchirurg Hij L_
het gesprek met enkele leden»®*
Kamercommissie alsnog
zal zijn van nieuwe en breden_
tigen bij de commissie. 1™
Robert Mosil:kritisch ten op
zichte van eigen werk
ADVERTENTIE
Kentuck blijft
50 gram r
ij
Van onze redactie economie
AMSTERDAM - V&DwUde volle
dige eigendom van Cemsto. Dit blijkt
uit een persbericht, waarin Vroom Si
D rees mann laat weten, dat met de
houdstermaatschappij Hodon wordt
gepraat over een overneming van de
no^ niet in het bezit van dit waren
huis zijnde aandelen Hodon.
In Hodon is een aantal dienstverle
nende bedrijven gebundeld, waarin
2.600 mensen full-time en bijna 12.000
mensen part-time werken. Deze be
drijven zijn: Cemsto in Utrecht, vijf
andere schoonmaak- en glazenwasse-
rijbedrijven. Ziekenhuis Diensten
Groep in Zeist, Tesco in Woerden
(reiniging en aanverwante dienstver
lening ten behoeve van rollend mate
rieel), drie wasserijen, Cemsto-Lin in
Tilburg (verhuur van handdoekauto-
matenrollen, zeepautomaten enz.),
Evro Holland ln Den Haag (uitzend
bureau voornamelijk van technisch,
medisch en administratief personeel)
en Saudi Cemsto te Riaad.
De (centrale ondernemingsraden, de
betrokken vakbonden, de SER-fusie-
commissie en de ministeries van eco
nomische zaken en sociale zaken zijn
ingelicht. Verwacht mag worden, al
dus Vroom en Dreesmann, dat op
korte termijn nadere mededelingen
kunnen worden gedaan.
ALGIERS (AP, Reuter) De vier
Afrikaanse leden van de Organisatie
van Olie-Exporterende Landen Al-
gerië, Libië, Nigeria en Gabon zul
len de Afrikaanse ontwikkelingslan
den olie gaan leveren, nu de olieleve
ranties van Iran en Irak zijn wegge
vallen. Hiertoe hebben de vier landen
gisteren besloten.
Met dit doel wordt de produktie met
vier procent verhoogd, overeenko
mende met 200.000 vaten (van elk 159
liter) per dag. Tijdens de bijeen
komst, waarvoor drie dagen was uit
getrokken, maar die binnen twee da
gen kon worden beëindigd, werd
voorts afgesproken, dat geen van de
ze vier landen de produktie zal verho
gen om het wegvallen van de olie-
uitvoer voor de rest van de wereld te
compenseren.
Met dit standpunt staan deze vier
OPEC-landen haaks op het beleid
van Saoedi-Arabië, Koeweit, de Vere
nigde Arabische Emiraten en Qatar,
Deze OPEC-landen besloten vorige
maand de olieprodukie voor de we
reldmarkt te vergroten, om het
droogvallen van de oliekranen van
Iran en Irak te compenseren.
ZAANDAM (ANP) Ahold en de
dienstenbonden FNV en CNV hebben
ln principe overeenstemming bereikt
over een nieuwe CAO. die een loop
tijd van twee Jaar heeft. De CAO
geldt voor ongeveer 3.300 werkne
mers: administratief, technisch en
kaderpersoneel, de werknemers ln de
distributiecentra en de filiaalleiders.
Er is onder meer overeenstemming
bereikt over handhaving van het be
staande systeem van prijscompensa
tie, een verwerking van de toeslag
van 26 gulden per maand (die in het
kader van de loonmaatregel was toe
gestaan) door een verhoging van de
lonen per 1 januari 1981 met 24 gul
den per periode plus 0,4 procent. Bo
vendien is 0,25 procent beschikbaar
voor verbetering van de beloning van
onaangenaam werk voor het distribu-
tiepersoneel. In 1981 zal de vakantie
worden uitgebreid tot 24 dagen en in
1982 tot 25 dagen. De regelingen voor
oudere werknemers (extra vakantie
en VUT) zijn verbeterd
ATHENE (AP)
uur spelen aan de rouletti
in een casino in Athene
twee jonge Nederland
winst van vijftien
drachme (ongeveer 660.0
den) opgeleverd.
De winnaars Ben.,
der Marei en Henk RistwüpS
moesten van de
het casino een koffer lei*
het gewonnen, «eld te I
meenemen.
De vraag Is overigens of a Jf*
dit geld ook het land uitkc
want de wet in Griekri
schrijft voor, dat per pei
slechts 150.000 drachme I .r,
gulden') naar het buited
mag worden meegenomen ^r:
FAMILIEBERICHT
Met droefheid in ons hart maken wij u bekend
dat God van ons heeft weggenomen, onze
schoonzus en tante
Janny van Smeden-Ritsema
echtgenote van F. van Smeden,
op de leeftijd van 57 jaar.
Ons gebed is dat God Fedde en zijn kinderen
veel geloof en kracht zal geven om verder te
kunnen gaan in dit leven.
Emmen. 8 november 1980
Leemkoelen 5
's-Gravenhage.
B. van Smeden
G. V. van Smeden-Verveld
Groningen:
K. van Smeden
J. van Smeden-Dobbe
Maarssenbroek:
J. Houpst-van Smeden
E. H. Houpst
nichten en neven.
ip
leder mens WIL WEL EENS GÉVEN
Maar doe het dit \aar op 6 december praktisch
Rode Velours 150 br voor Sint Nicolaas pakken en
mantels van 45.— nu 15.— per meter Vele zeer dik
ke gordijnvelours om de kou buiten te houden 130
en 150 br méér dan 50% korting, nu
24.50—29.50—39.50 en 49.50 per meter
En 10-tallen andere soorten voor uitgekiende pri|zen.
Vertoont uw moguette tapijt shading? (doordat de
pool alle kanten uit gaat liggen en er uit ziet als
een vlek) Bij nylon tapi|t goed nat maken en met
de pool mee borstelen Bij wol hetzelfde proberen
en uw stoomstrijki|zer boven het taijt houden.
Langpolig „Bergoss" Sylkharesse (gemaakt van
een nieuwe vezel) 400 br., sfeervol, warm. geluid
dempend en modern tets heel anders OH pri|S
299 Bij uw DH 100.— korting Maar ook voor
79.—. 69 en 39,50 al een goed ..Bergoss' tapijt.
/-i VOOR MENSEN MET GOEDE SMAAK
OltSCC^ C K V I W.OE ZWIJGERL.111 OEN HAAO
HCrn H. DERKSEN