De oorloghitser anno 1980
O
ZATERDAG 1 NOVEMBER 1980
Twee zonen heeft zij, en dagelijks bidt ze dat Carter
maar president mag blijven zodat zij haar zonen niet
voor het vaderland hoeft af te staan.
Met dit soort vertekeningen van de werkelijkheid
trachten Carters medewerkers hun boodschap aan
de man te brengen dat de geachte tegenstander
Ronald Reagan een onruststoker is, een man die
■BUITENLAND"
«Mgfe, TROUW/KWARTET WW
voor een oorlog meer of minder niet zal
terugschrikken. Ik heb zelf twee zoons en een
kleinzoon en ik heb vier oorlogen meegemaakt, is
Reagans niet geheel overtuigende verweer.
Oorlog en vrede het is voor de zoveelste keer in de
Amerikaanse geschiedenis een kernthema geweest
in de presidentiële verkiezingen.
door Bert van Panhuis
Het is een klassieker uit de ge
schiedenis van de Amerikaanse
verkiezingscampagnes. De tv
toont een commercial met een liel
blond meisje dat de bloemblaad
jes uit een madeliefje plukt. Als
ze tien blaadjes heeft geplukt,
„bevriest" het beeld. Een stem
telt snel tot tien en op het beeld
vormt zich de paddestoel van een
atoombomexplosie. „Dit staat er
op het spel" klinkt de stem van
Lyndon B. Johnson. „Of we leren
elkaar lief te hebben, of we
sterven."
Het was In 1964 de eerste „harde" com-
merclal en het was een van de sterkste
wapens van de Democratische presidents
kandidaat Johnson tegen Barry Goldwa-
ter, de leider van de Republikeinen. De
uiterst conservatieve senator voor Arizo
na wist zich niet meer te ontdoen van het
beeld dat hij „oorlogshitser" was.
Anno 1980 is het president Jimmy Carter
1 gelukt dit thema opnieuw met succes te
bespelen. De afgelopen weken heeft hij er
zo lang op gehamerd dat hij de man van
de vrede is en zijn Republikeinse rivaal
Ronald Reagan de man die de Verenigde
Staten mogelijk weer in staat van oorlog
kan brengen, dat de president uitsluitend
op dit onderwerp zijn forse achterstand in
de opiniepeilingen heeft weten om te zet
ten in een nek-aan-nek-race.
Het was op een bijeenkomst in Californië
van de overkoepelende vakorganisatie
AFL-CIO dat Carter de zaak hard stelde:
V „De komende verkiezingen zullen uitma
ken of we oorlog zullen krijgen of vrede."
Het protest uit Reagans kamp tegen deze
beschuldiging was enorm. „Beneden alle
peil," reageerde de oud-gouverneur uit
Californië onmiddellijk vanuit Florida.
„Ik denk dat het onvergeeflijk is dat ie
mand. en dan nog wel de president van de
Verenigde Staten, de indruk wil wekken
dat iemand in dit land oorlog wil. Dat
wilde hij beweren en ik vind het onver
geeflijk"
Verwarrend:
Het thema is sindsdien niet meer verdwe
nen uit de verkiezingscampagne, tot groot
verdriet van Reagans adviseurs, die wei
nig meer dan „helemaal niet waar" heb
ben weten in te brengen tegen de beschul
digingen. Zelfs tijdens het veelbesproken
enige tv-debat tussen de twee presidents
kandidaten, afgelopen dinsdagnacht, luk
te het Reagan niet de beschuldigingen
van de president te weerleggen dat zijn
(Reagans) beleid „gevaarlijk, verwarrend
en oorlogszuchtig" zou zijn. „Ik ben een
man van vrede," zei de Republikein en:
„Ik heb twee zoons en een kleinzoon. Ik
heb vier oorlogen in mijn leven meege
maakt en ik hoop niet meer mee te maken
dat de zonen van dit land sterven In de
jungles en de zeeën van de Pacific of op de
Westeuropese kusten."
Maar toch stelt het veel weifelende kie
zers, en vooral de vrouwen onder hen, niet
gerust. Veel van deze vrouwen herinneren
zich nog de Jaren van de Vietnam-oorlog.
Tegenover de beelden van de „Johnnies
go marching off to war" en van de heldhaf
tige moeders die hun zonen afstaan voor
het vaderland, staat de tv-commerclal die
Carters kamp dit voorjaar met succes op
het scherm bracht van de vrouw in het
midden-westen, die met verstikte stem
vertelde dat zij twee opgroeiende zonen
had en dat zij dagelijks bad dat Carter de
vrede zou bewaren, zodat zij het slagveld
niet op hoefden. De president probeerde
met vochtige ogen haar gerust te stellen.
Ooedkoop en vals sentiment, zal de cyni
cus zeggen. Maar het geeft wel de bezorgd
heid weer onder veel kiezers.
Schietgraag
Geen enkele kandidaat gaat de verkiezin
gen in onder het motto: op naar het slag
veld. Woodrow Wilson werd in 1916
midden in de eerste wereldoorlog her
kozen onder de slagzin: „Wilson en vrede
reet eer. of Hughes met Roosevelt (Teddyl
en oorlog." De andere Roosevelt, FDR.
wist een jaar voor de aanval van Japan op
Pearl Harbour met succes hetzelfde the
ma te voeren.
En wat te denken van Carters uitspraak
gedaan voor de jammerlijke actie van
april in de woestijn van Iran dat onder
zijn bewind geen Amerikaan het leven
had gelaten op het slagveld? Is Ronald
Reagan dan oorlogszuchtig en schiet
graag. zoals het Carterkamp stelt? Is hij
de man die van de heup schiet, die eerst
schiet en dan pas denkt, de man die
Amerika in een nieuwe oorlog kan storten,
zoals een van Carters indringendste com
mercials opgenomen in de straten van
Los Angeles, San Francisco en Sacramen
to wil doen geloven? Zo nee en wie zal
leugenaar zeggen als Reagan zegt: Ik ben
voor vrede waarom heeft Carter de
kwestie van „oorlog en vrede" dan toch
tot het centrale thema van deze verkie
zingsstrijd weten te maken?
Daar zijn in de eerste plaats Reagans
uitspraken uit eerdere verkiezingscam
pagnes, die van 1968 en 1976. De beschul
digingen dat de Republikein militaire ac
ties in Angola, Rhodeslë, Cyprus en Liba
non heeft aangemoedigd, heeft weinig
grond. Maar er zijn drie uitlatingen waar
Reagan niet onderuit kan.
In 1975 was er een visserijconflict tussen
de VS en Ecuador. Het bewind in Quito
breidde zijn territoriale wateren uit tot
200 mijl uit de kust, en legde de boten van
Amerikaanse tonijnvissers, die de oude 12
mijlszone in acht namen, aan de ketting.
Het probleem werd via diplomatieke ka
nalen opgelost maar was dat niet gebeurd
dan hadden de Verenigde Staten de mari
ne moeten inzetten volgens het motto: wie
niet horen wil moet maar voelen, aldus
Reagan toen.
Kwestie .twee speelde in 1968, toen Noord
Korea het Amerikaanse schip de Pueblo
opbracht. De reactie van Reagan: „Ik be
grijp werkelijk niet waarom niemand in
de regering, en vooral de president, heeft
gezegd: als jullie niet binnen zes uur ons
schip en onze mensen vrijlaten, dan ko
men we ze halen. En we zullen vliegtuigen,
kanonnen, torpedo's en wat maar nodig is
gebruiken." Nog onlangs maakte Reagan,
duidelijk dat hij er twaalf jaar later nog
precies zo over denkt.
Dit voorjaar tenslotte meende Reagan dat
de VS de inval van de Sowjet-Unie in
Afghanistan hadden moeten beantwoor
den met een blokkade van Cuba. „Ik denk
dat we hiermee grote druk hadden uitge
oefend. Ik denk niet dat ze zo'n blokkade
lang kunnen weerstaan en een klein tele
foontje via de hotline, met zo'n dreige
ment, zou kunnen leiden tot de terugtrek
king van de troepen uit Afghanistan."
George Bush, toen Reagans rivaal en nu
zijn kandidaat voor het vice-president-
schap, noemde het idee riskant en onge
schikt. Zou een president Reagan zich tot
dit soort dingen laten verleiden of Ameri
ka via een regionaal conflict in een grotere
oorlog laten sleuren?
Vietnam
Aan het eind van de jaren zestig had de
volgende anecdote succes in Amerika. „Ze
zeiden in 1964 dat als ik op Goldwater
stemde, we snel tot onze nek in een oorlog
in Vietnam zouden zitten." zegt de man.
„Ze hadden groot gelijk. Ik heb op Gold
water gestemd en nu zitten we in Viet
nam." In het vooruitstrevende weekblad
The New Republic geeft de schrijver Ro-
nal 8teel met deze anecdote aan dat niet
de zucht naar oorlog de VS in een groot
conflict kan brengen, maar bij voorbeeld
ook de handhaving van vrede, recht of
zelfverdediging. Wat is in dit opzicht te
zeggen van Carters uitlating over de ver
dediging van de (Amerikaanse) belangen
in het gebied van de Perzische Golf? Wat
de ene groep Amerikanen aantrekt maar
even zovelen afschrikt is de ogenschijnlijk
„cowboyachtige" manier waarop Ronald
Reagan de „grandeur" van de Verenigde
Staten wil verdedigen. Herhaaldelijk
heeft hij in het nabije verleden en heden
gesteld dat er zó'n voorbeeld moet worden
gesteld, dat geen terroristische groepering
het meer in zijn hoofd zou halen een
aanval te doen op Amerikaanse diploma
tieke missies. Hoe moet men zich zo'n
voorbeeld voorstellen, een actie Pueblo
stijl?
Het tweede „oorlog-en-vredestandpunt"
van Reagan dat onder zwaar vuur van
Carter en zijn naaste medewerkers vice-
president Walter Mondale en minister van
buitenlandse zaken Edmund Muskie ligt,
is het Republikeinse standpunt inzake de
wapenwedloop in het algemeen en het
tweede verdrag over de beperking van de
strategische wapens (SALT 2) in het bij
zonder.
De Republikeinen namen half juli op de
conventie in Detroit een „verkiezingspro
gramma" aan, dat stelde: Het doel van de
Amerikaanse strategie is het bereiken van
een algehele militaire en technologische
superioriteit over de Sowjet-Unie. En: De
Republikeinse partij verwerpt het funda
menteel onjuiste Salt-2 verdrag dat de
regering-Carter via onderhandelingen tot
stand heeft gebracht.
Reagan heeft zich altijd tegen Salt yerzet,
tegen de eerste versie van zijn partijgeno
ten president Gerald Ford en minister van
buitenlandse zaken Henry Kissinger,
waaronder Ford in 1974 in Wladiwostok
zijn handtekening zette, en tegen het
tweede akkoord dat Carter vorig voorjaar
signeerde tijdens wat toen een historische
ontmoeting met zijn Russische tegenvoe
ter Leonid Breznjew in Wenen leek.
Schrappen=
Reagan wil Salt 2 schrappen zonder de
senaat de gelegenheid te geven erover te
stemmen. De Republikeinse leider stelt
dat het akkoord de Sowjet-Unie in het
voordeel stelt, en beroept zich daarbij op
het verzet van de defensiecommissie van
de senaat en vooral op het oordeel van een
van de sleutelfiguren in die commissie, de
Democraat John Glenn.
Glenn is overigens niet ingenomen met de
hem toebedachte rol van getuige charge.
Hij zegt niet zo zeer bezwaar te hébben
tegen de bewoordingen van het verdrag
als wel te betwijfelen of een effectieve
controle op de naleving mogelijk is. Rea
gan wil na een eventuele verkiezing weer
met de Russen aan de onderhandelingsta
fel gaan zitten om tot wat hij noemt „een
Salt-3-akkoord" te komen. Die onderhan
delingen zullen hard zijn; Reagans voor
naamste defensie-adviseur William Van
Cleave heeft min of meer gezegd dat het
buigen of barsten wordt en Reagan wil
eventueel het drukmiddel van een opvoe
ring van de wapenwedloop gebruiken.
Juist deze steilingname heeft Carter tot
de beschuldiging gebracht dat Reagan
een gevaarlijke koers voorstaat, die lijn
recht ingaat tegen de noodzaak tot be
heersing en beperking van de nucleaire
wedloop.
Kansen
Het beleid van de president vertoont ove
rigens weinig lijn. Na zijn advies aan de
senaat, eind vorig jaar na de „crisis" rond
Cuba, om voorlopig af te zien van de
bekrachtiging van het akkoord en na de
zaak-Afghanistan, die Salt 2 nog verder de
vrieskast in schoof, heeft de president
enkele weken geleden ineens besloten de
zittende senaat, die na de verkiezingen
van volgende week nog voor enkele weken
bijeenkomt om dan in januari plaats te
maken voor de nieuwe samenstelling, te
vragen het verdrag alsnog te bekrachti
gen. De president is kennelijk tot de con
clusie gekomen dat de kansen na januari
zullen verminderen.
De vraag is of dat Salt 2 kans maakt te
worden aanvaard nu het overgrote deel
van de Republikeinen onder leiding van
Howard Baker tegen is. En invloedrijke
conservatieve Democraten als Henry
Jackson en Sam Nunn denken er niet
anders over. De druk van Carter en zijn
minister van defensie Harold Brown zal
enorm zijn. Brown heeft een nederlaag
voor Salt 2 al vergeleken met de afwijzing
in 1920 van het verdrag over de Volkeren
bond. Ook Edmund Muskie zal ongetwij
feld zijn relatie met de senaat gaan ge
bruiken.
Sinds de Republikeinse conventie heeft
Reagan de term „superioriteit" wat afge
zwakt. Hij heeft het nu over een „veilig
heidsmarge". Maar een president Reagan
zal in dit kader waarschijnlijk onder meer
overgaan tot modernisering van de lucht
macht met de invoering van de B-l bom
menwerper of een nieuwe bemande strate
gische versie. Net als Carter is de Republi
keinse leider daarnaast een groot voor
stander van de beweegbare MX-raket.
Maar een essentieel verschil tussen beide
kandidaten is hun visie op de defensie.
Carter is ondanks zijn ook in militair
opzicht conservatiever geworden denk
beelden nog steeds de man van de wapen
beheersing. Reagan wil de Verenigde Sta
ten weer op de eerste plaats brengen. Als
het moet via een wapenwedloop. En dat
blijft veel Amerikanen een onbehaaglijk
gevoel geven.
