Jonge vrouwen onderzoeken Ibsen
Simon Jansenf;
overleden
a
Frans Brüggen voert APhO
langs nieuwe barok-paden
(69)
;-obovag
'Volg jij die serie'
ongevaarlijke humor
Onfeilbare staat laat zich niet corrigeren
Neo Angin
ais u last
van uw
keel hebt.
"Dezenuwei
voor
datexamen?
Landschap zeezicht
Eerste
C-serie:
eigentijds
van gisteren
neo angin vËM
Veilig verkeer. Ook op het water.
Nieuwe boeken
Proces in Praag/Protest
MAANDAG 27 OKTOBER 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
ioor André Rutten
)EN HAAG Uitgangspunt van de nieuwe voorstelling „Landschap Zeezicht" van het
Jnafhankelijk Toneel, die ik vrijdagavond in het Hot gezien heb. is het toneelstuk „De vrouw
an de zee" van Henrik Ibsen.
Me actrices spelen het: Mirjam
oen, Ditha van der Linden, José
iders (van Initiatives Populaires),
larijke Kraft heeft er als vormgeef-
er aan meegewerkt. Haar aandeel in
et totaal .wordt het duidelijkst naar
oren gehaald in een kort scènetje,
aarin José Alders een bijna fotogra-
sch precies schilderij van een stukje
loementuin nabootst met behulp
an drie bezems (zonder steel, met de
outen rug op de grond) en een stel
?kleurde vliegenmeppers en afwas-
wasten in verschillende soorten.
lat geeft precies aan, met welke mid-
elen de voorstelling is opgebouwd.
)sen ging uit van een soort toneel,
at suggereert de echte werkelijk-
eid, de natuur in haar verwarrende
■rschijningsvormen te laten zien.
:et Onafhankelijk toneel heeft al
leermalen in de Favorietenserie
a. in de toneelpraktijk uitgepro-
eerd, wat er gebeurt als je die werke
lijkheidssuggestie weg laat en onver
bloemd laat zien dat je met hulpmid
delen werkt. Dat wordt nu weer ge
daan, maar toch op een andere, nog
iets verder gaande manier. Meer dan
toen wordt het stuk zelf tegen het
licht gehouden. Blijft er iets van
over? Op de gedrukte programmatoe
lichting is in rode stempellettertjes
een nieuwe karakteristiek toege
voegd: Moderne damesfeuilleton op
één avond vertoond. Ibsens stuk
blijkt dus „triviale lectuur", een da
mesromannetje?
De drie actrices spelen niet de figu
ren, zoals Ibsen die voor ogen had,
wel wat zij als jonge vrouwen van
vandaag uit die figuren begrijpen of
aanvoelen. De ene jonge vrouw (ge
speeld door Mirjam Koen), is ooit in
een soort roes een verbintenis aange
gaan. bekrachtigd met ringen, met
een zeeman, die daarna weer uit haar
leven verdwenen is. Daarna is zij ge
trouwd met een arts, een weduwnaar
met twee dochters, niet uit liefde,
maar om geborgen te zijn. „Hij heeft
me gekocht", zegt zij. „Hij heeft mij
in ruil voor een verzorgd bestaan tot
aan mijn dood Zij praat daar open
hartig over met haar twee stiefdoch
ters de mannenfiguren in het oor
spronkelijke stuk komen wel ter spra
ke, maar zijn weggelaten die haar
oprecht proberen te begrijpen Dit
ha van der Linden en José Alders.
Dat betekent, dat de voorstelling een
gespeeld, open. oprecht onderzoek is
naar wat er in die stiefmoeder, in de
gedachtengang van Ibsen om gaat en
wat er van haar overblijft als je ze
met kritische Jonge-vrouwen-ogen
bekijkt.
Zij krijgt te horen, dat de zeeman
opeens terug is en haar ontmoeten
wil. „Wat ga je doen?" vragen haar
stiefdochters. „Er heen gaan en kij
ken wat er van die droom overgeble
ven is", antwoordt zij, niet precies in
'ig, ■57" sJgL-ï. sLu M
Mirjam Koen, José Alders en Ditha van der Linden in Landschap
Zeezicht Foto Bert Nirnhuis
die woorden, maar het komt er wel op vrouw ten gunste van de echtgenoot
neer. Daar eindigt de voorstelling, beslist. Het is juist, dat deze voorstel-
alhoewel er bij Ibsen nog een soort ling met een open vraag besluit. In
tweegevecht tussen zeeman en for- wat je daarvoor gezien hebt is het
mele echtgenoot op volgt, door de antwoord eigenlijk al gegeven.
oor Dirkje Houtman
\MSTELVEEN Dat bedenkers van Peyton Place-achtlge
eries kinderlijk verwende nichten zijn die ondersteund door
en danig bebrilde secretaresse hun leut uit kunnen leven,
üjkt uit „Volg jij die serie", een muzikale komedie met
laeve van der Steen en Hans van der Woude die vrijdag-
vond in het Culturele Centrum in Amstelveen ln première
ing.
>e serie waar het hier om gaat heet
Strokarton" waarin alle elementen
jn verwerkt, die dergelijke tv-pro-
ïkties tot een niet aflatend succes
taken. Het begint natuurlijk met de
mbitieuze jongeman die zijn gelief-
e voor de dochter van een strokar-
mmagnaat verlaat en zo het drama
p gang brengt compleet met alcoho-
sme, chantage, een dodelijk ongeval
a bijna incest.
et relatieleed beperkt zich echter
iet tot de door seriespecialisten be-
ichte personen. Ook bij de aan
Strokarton" verslaafde Mies en haar
ian Leo zijn in de nodige eigentijdse
lanninkjes verzeild geraakt. Die be
nnen als Pauline, Leo's ex-vrouw
odoemt, ja zelfs bij Mies in de praat-
oep zit. Die twee worden dikke
iendinnen en Leo neemt de kans
n zijn relatie met Pauline „nog
ven" af te bouwen,
v-illusie en toneelwerkelijkheid wis-
len elkaar in deze voorstelling af
pen door elkaar heen en raken soms
rstrikt. De scheidslijn is dun en
erop balanceren Maeve van der
teen en Hans van der Woude, die
imen alle rollen spelen. En dat zijn
- tien. Een niet geringe opgave die
ims doet denken aan de Maskerade-
rikelen van Jos Brink.
•pvallend is wel dat Hans van der
'oude de diverse gedaantes uit
leidt in de vorm van de meest uit-
nlopende types terwijl Maeve van
er Steen, behoudens een uitzonde-
ng, in de verschillende rollen niet
:ht anders is. Dat laat deze cabare-
•sque komedie wel toe omdat van
in karakterverdieping toch geen
orake kan zijn. De tweeledige rolop-
ïtting leidt wel tot een stijlbreuk,
e zonder enige betekenis blijft. De
.tgespeelde typetjesmakerij dient
tsluitend om de lachspieren te kie
len. En daar gaat het ook bij deze
oorstelling om die met een ironische
>ets de alweer tot cliché verworden
'igentijdse" levensstijl op de hak
robeert te nemen. Een onderwerp
at we in menig cabaretprogramma
d eens onder onze neus gewreven
regen en dus niets nieuws aanlevert
Speciaal vandaag
„Volg Jij die serie" blijft beperkt tot
een portie ongevaarlijke humor ver
pakt in snelle dialogen, afgewisseld
met liedjes waaruit de serieuze be
trokkenheid van de makers moet blij
ken. Dit alles wordt met een zorgvul
dige rapheid uitgevoerd zodat deze
produktie, voor wie ervan houd, een
ontspannen avondje uit kan zijn.
Hans van der Woude en Maeve van der Steen in: „Volg jij die serie".
Zoals zoveel landen in de
derde wereld kwam Jamaica
in de problemen door het te
ruglopen van de uitvoer, de
dure invoer en niet in de laat
ste plaats door de hoge kosten
voor de eigen ontwikkeling
(onderwijs, gezondheidszorg,
infrastructuur). Het Caribi
sche eiland kwam zoveel te
kort dat het te biecht moest bij
het Internationale Monetaire
Fonds (IMF).
Die „bank der banken" ver
strekt leningen, maar op voor
waarde dat landen die krediet
krijgen eerst orde op zaken
stellen. Vaak komt dat neer op
bezuinigingen, die de armste
bevolkingsgroepen het hardst
treffen. Er is geen geld meer
voor ziekenhuizen, scholen,
bevloeiing van de velden.
Ludi Boeken maakte een film
over dat proces, over de rol
van het IMF en de gevolgen
voor de derde wereld. Hij
sprak onder anderen met IMF-
topman Jacques de Larosiére
en de Jamaicaanse premier
Michael Manley.
Nu valt het IMF niet alles te
verwijten. Het fonds doet
slechts waarvoor het is opge
richt, en is gedwongen voor
waarden te stellen aan het in
terne economisch beleid van
landen die steun ontvangen.
Als een ding duidelijk wordt,
is het wel dat er behoefte is
aan een fonds waaruit ontwik
keling van derde wereldlan
den op wat langere termijn
kan worden betaald.
N.K.
Ned. 2/22.35
door Louwrens Langevoort
AMSTERDAM Er was alle
aanleiding om in dergelijk
grote aantallen naar het Am
sterdams Philharmonisch Or
kest onder Frans Brüggen te
komen luisteren vrijdag
avond in het Amsterdamse
Concertgebouw. Immers, de
naam van Brüggen beloofde
een visie op de barokmuziek,
die buiten de paden treedt die
normaliter door dit orkest be
wandeld worden.
Het was voor Brüggen niet de eerste
maal dat hij voor een normaal symfo
nie-orkest stond. Twee Jaar geleden
leidde hij ln de C-serie het Concertge
bouworkest in twee werken van
Bach, maar dat orkest had al enkele
Passionen onder Harnoncourt achter
de rug en was dus enigszins Ingewijd
in de barokke klankwereld. Eenzelfde
kunststukje haalde hij uit het Over
ijssels Philharmonisch, dat wèl nog
helemaal blank tegen deze materie
aanblikte. Met het Amsterdams Phil
harmonisch Orkest had Brüggen in
de afgelopen twee maanden regelma
tig gerepeteerd om de veranderde
speelprincipes langs de lijnen der ge
leidelijkheid in te voeren.
De eerste resultaten van deze barok-
cursus leken nog zwaar op de maag te
liggen. De kleine kern van het orkest
dat deze concerten speelt, ls op de
goede weg. maar Je kunt nu eenmaal
niet verwachten in één keer bij het
einddoel te belanden. De strijkers
hadden het vibreren niet geheel kun
nen uitbannen, wat wil Je ook, als je
Bach speelt tussen enkele voorstel
lingen van Puccini's La Bohème
doorVoor het overige was het
orkest een en al aandacht voor Brüg
gen. reageerde alert, maar had zich
nog niet geheel los gelaten van de
regels: er werd nog mechanisch ge
musiceerd.
Frans Brüggen
virtuozer als fluitist
Hij werkt de laatste Jaren wel regel
matig met barokorkesten, maar dat
vereist een andere instelling. Barok-
musici zijn veel solistischer ingesteld
en hebben in ieder geval geen moeite
meer met technische en stilistische
problemen. Brüggen geeft in zijn slag
nauwelijks maat noch nuance aan en
ls daarin zelfs nog onduidelijker dan
Harnoncourt.
De Derde Suite van Bach leed al
hoorbaar onder dit euvel. De strijkers
speelden hun zestiende noten houte
rig én"de trompetten hadden moeite
om zich in de klankbalans te plaat
sen. De beroemde Air had Iets weeks
en zoetelijks. Vooral de lange noten
hierin misten spanning.
Het Capriccio Stravagante van Fari
na een onverwacht en humoris
tisch meesterwerkje en de symfo
nie in A van Mozart werden met iets
meer ontspanning gespeeld, maar
hielden een zekere onzekerheid bij
het orkest. In Mozart gaat Brüggen
aanmerkelijk rpinder ver dan Har
noncourt; de contrasten liggen min
der scherp en de algemene tendens is
veel rustiger.
Frans Brüggen was ook de solist in
een tweetal fluitconcerten. Samen
met Martin Jansen, dwarsfluit, speel
de hij Telemanns-dubbelconcert. De
oorspronkelijke bedoeling van Tele-
mann om de grote kwaliteiten van de
lenige dwarsfluit te tonen tegenover
de wat saaie blokfluit, ging door de
grote virtuositeit van Brüggen totaal
te niet. In Vivaldi's La Notte waren
alle partijen solistisch bezet en werd
behoorlijk muziek gemaakt.
Een begin van een barokrage bij het
Amsterdams Philharmonisch
Misschien; de wat matte resultaten
van dit concert hoeven een herhaling
echt niet in de weg te staan. Op deze
ervaring is veel te bouwen. In Arn
hems Musis Sacrum wordt dit con
cert morgenavond herhaald.
door Franz Straatman
AMSTERDAM Indien Arnold
Schönberg rond 1920 een nieuwe
techniek tot componeren (de tech
niek van twaalf op elkaar betrokken
tonen) ontwierp omdat de mogelijk
heden van de oude tot op de bodem
waren uitgeput, hoe komt het dan dat
hij ln 1930 een stuk schreef (Begelei-
dingsmuziek bij een filmscène) waar
in hij dat nieuwe uitgangspunt eigen
lijk verloochende en met de blik ach
terwaarts een werk maakte dat nu
nog buitengewoon boeit door zijn on
gekunstelde uitdrukking. De filmscè
ne ls overigens nooit gemaakt en lijkt
bij deze beeldende klanken geheel
overbodig.
Het eerste concert ln de C-serie van
het Concergebouworkest versterkte
het raadsel nog door de zondagmid
dag af te sluiten met het eerste or
kestwerk dat Schönberg met grootst
mogelijke gestengheld in de twaalf
toonstechniek ontwierp, de Orkest
variaties opus 31, uit 1928. Ook een
werk dat getuigt van Schönbergs hef
tig gevoelsleven. Maar het lijkt alsof
hij dat ln de orkestvariaties in een
keurslijf heeft gewrongen omwille
van dat keurslijf, de twaalftoons
compositietechniek. Met als gevolg
een grauw, nogal bloedeloos geheel,
niettegenstaande de enorme inzet
van dirigent Richard Duffalo en het
Concertgebouworkest voor deze de
partituur.
Tussen deze twee moten Schönberg,
elngelijk klassiekers van deze eeuw,
de eigen tijd in de vorm van het
Concert voor altsaxofoon en orkest
(1971) van Tristan Keuris (een Neder
lands componist, geboren 1946) en
Novelette (1979) van de Pool Lutos-
lawski. Een lieflijk stuk ondanks en
kele klankuitbarstlngen dat Keuris
schreef met een mooie rol voor de
altsax en door Leo van Oostrom
smaakvol behandeld als net concer-
tlnstument met een vleugje zwoel
parfum op de
toetter). Overigens geen compostltie
die Je zou dateren 1971.-Net zomin als
het orkeststuk Novelette, vijf schets
jes van kleurig, overwegend fris ka
rakter, typerend ls voor het einde der
zeventiger Jaren. De dreunende ope
ningspassage (herhaald aan het slot)
bleek een fagade waarachter de zach
te, zeer esthetische zijde van de ei
gentijdse muziek zich opende. Was
die korte drift een eerbetoon aan
Strawinsky's Le Sacre. Een echo uit
1911 dus. Het Concertgebouworkest
leek geen enkele moeite te hebben
met deze eigentijdse muziek van gis
teren.
ADVERTENTIE
Onduidelijk
Frans Brüggen is dan ook geen diri
gent in de normale zin van het woord.
SC 24 pastilles voor de keet
heilzaam voor keel d\
en keelholte bij slecht weer w-^JvtU
en tegen slechte adem.
Lees eerst de gebruiksvoorschriften. T
ft I/Jm
dei
Van onze kunstredaktie
AMSTERDAM Op 69-jarige leeftijd is vrijdag overle
den de organist Simon C. Jansen. Reeds enige tijd hi
een ernstige ziekte zijn werkzaamheden onmogelijk ge
maakt, onder andere die van dirigent van het koor van dt>-
Westerkerk. Gisteravond voerde dat in de Westerkerk d ;qW
reeds geplande cantate var. JS Bach Aus tiefer Not rufi -tege
ich zu Dir uit onder leiding van Jan Pasveer, wat door ziji jeen
heengaan uitgroeide tot een In memoriam voor de kooi g ge<
leider.
Onze medewerker Jac. Kort te
kent bij dit overlijden aan.
Simon C. Jansen, die reeds op
jonge leeftijd een opmerkelijke
carrière had opgebouwd als orga
nist van de Eusebtuskerk te Arn
hem, waar hij zijn leraar Cornells
de Wolf (gestorven in 1935) was
opgevolgd, zag door de Slag om
Arnhem in september 1944 niet
alleen zijn woonhuis, maar ook de
kerk. waarin hij de diensten en de
orgelconcerten verzorgde, in puin
hopen veranderen.
Hij vertrok naar Amsterdam,
waar hij genoodzaakt was van vo
ren af aan te beginnen. Ten gevol
ge van zijn grote veelzijdigheid,
was hij reeds spoedig een bekende
en gewaardeerde figuur in de Am
sterdamse muziekwereld. Na eni
ge jaren organist te zijn geweest in
de thans afgebroken Koepelkerk,
verwisselde hij deze plaats voor de
Westerkerk, waar hij in samenwer
king met de wijkpredikant ds H.
A. Visser het Westerkerkkoor op
richtte. Met dit koor heeft hij ge
durende vele Jaren onder grote
y» hi wc
iaant
belangstelling in liturgisch
band talloze Bach-Cantates uitg
voerd. In de Adventstijd kon rr.e:
in de Westerkerk uitvoeringen b
wonen van het Magnificat en
Weihnachtsoratorium. In de lij "de n
denstijd voerde Jansen met zij;
koor de Passiemuzieken van Bad
uit.
J!
uit U
Simon C. Jansen, die kort na di
oorlog enige jaren als muziekj^
censent werkzaam was Bij r
dagblad Touw. had gedurei
lange tijd de leiding van een
tal oratoriumverenigingen, wi
onder de K.C.O V. Amsterdi
Ook was hij tot zijn pensionerdE^
hoofdleraar orgel aan het Sw(
linckconservatorium in AmsU
dam Tot voor kort gaf hij in
gehele land talloze orgelconcert
en trad hij op als orgelbegelei
bij kooruitvoeringen.
Door het overlijden van Simon
Jansen heeft de hoofdstad
zeer bekwaam en veelzijdig muS Taag
cus verloren.
van
krijg'
bij ti
en. wi
larii
nvar
in d»
rolks
recht
Werkt uw boordverlichting goed?
Hoe staat 't met de brandveiligheid?
Zijn leidingen van brandstofsysteem
gastoestellen vakkundig aangebracht!
Hebt u een zekeringskast? Dat zijn
zomaar wat punten waaraan u moet
denken. Een verstandige watersport^
brengt zijn boot dan ook in het najaar 1I
bij een BOVAG-watersportbedrf
Bijvoorbeeld voor een complete
veiligheidsinspectie. In de winter
heeft de BOVAG-vakman
meer tijd om reparaties vakkundj
atspraak. *.A(l ,stiu n i-ii. ak hi mui
De veilige watersporter brengt zijn boot
naar de BOVAG-vakman.
Niet meer aan denken, Burma-Thai
land 1943, van N. Beets. Uitg. Hollan-
dia. Baam. 107 blz. - 17.90.
Van uitgeverij Samsom in Alphen
a d. Rijn zijn de volgende boeken: in
de serie OR-praktijk: Achtergronden
van het financieel beleid en de tech
niek van de jaarrekening, door P. D.
Coljee (117 blz. ƒ21.-.). Onderne
mingsraad en de raad van commissa
rissen, met bijdragen van R. van Lent
en R. Niezen (86 blz. 16,50). In de
serie sociale en culturele reeks: De
audiovisiuele revolutie, de rol van de
audiovisuele massamedia in de ko
mende 25 jaar. onder redactie van A.
Kooyman (106 blz. 23,75) en Sa
men beter worden, nieuwe samen
werkingsvormen tussen patiént en
hulpverlener onder redactie van dr M.
Bremer Schulte (318 blz. 33,50).
ADVERTENTIE
Veel mensen hebben voor of lijfl
school- en rijexamen wat /.e ninrmcÉ
zenuwenZij kunnen zich minder I
concentreren en maken daardoor fl
onnodig fouten. Gelukkig is er vtnirl
Valdispcri, dat »K>k zonder bezwaar!
kinderen gebruikt kan worden. VÜ
pert is een zuiver naluurprtnlukt uk
jcriaanwortcl. Valdispcrt brengt u H
tot rust maarmaakl niet loomol slaptf E*
Valdispcrt dragees zijn gemakkeliik
nemen. Vruag nadrukkelijk V-*C
Uitsluitend bij apotheker en droeist.
Lees vooraf de gebruiksvoorschriften
door André Rutten
DEN HAAG De Nieuwe
Komedie geeft in haar eigen
Theater aan de haven een se
rie voorstellingen van een
nieuwe produktie: „Proces in
Praag/Protest", over de situa
tie van dissidenten in een
communistische absolute
staat.
„Proces in Praag" is een toneelbewer
king van in het geheim gemaakte
aantekeningen van een proces, dat op
22 en 23 maart 1979 gehouden is tegen
zes mensen, die lid waren van de
VONS, de beginletters van wat in het
Nederlands komitee ter verdediging
van onrechtmatig vervolgde perso
nen heet. De toneelbewerking Is door
het ThéSatre du Soleil gemaakt, in
samenwerking met de Franse afde
ling van Aida, waarvan de Nederland
se afdeling ook bij deze voorstelling
betrokken is. De vertaling is van Otto
van Dijk.
De Nieuwe Komedie heeft tussen de
twee delen van dat proces de eenak
ter „Protest" van Vaclav Havel, een
van de beschuldigden in dat proces,
ingelast. Het is Havels aandeel in een
tweeluik, dat hij samen met de ande
re dissidente Tsjechische toneel
schrijver Pavel Kohout (diens deel
heet „Attest") geschreven heeft. In
beide komt de gefantaseerde schrij
ver Ferdinand Vanek voor, een figuur
waarin beide schrijvers weerspiegeld
worden, althans voor een deel. Bij
Havel zegt hij weinig, maar daagt zijn
tegenspeler - ook een schrijver,
maar een die niet dissident durft te
zijn uit tot een reeks bekentenis
sen. Hij daagt hem daartoe uit door
bijna niets te zeggen, waardoor de
ander denkt, dat hij hem in stilte zit
te beschuldigen, zodat hij zich uitvoe
rig gaat verontschuldigen. Dat zit
zeer knap in elkaar. Het is een zeer
genuanceerde analyse van een heel
complex van zowel principele als tac
tische én praktische vragen, waarmee
een schrijver, of een ander in Niet
openbaar reagerend persoon, te ma
ken krijgt als hij zijn houding gewe
tensvol wil bepalen. Bram van der
Vlugt als de pratende, Cees Wijn als
de meestal zwijgende schrijver, spe
len dat samen, onder regie van Hart-
mut Albers, uitstekend.
Het geeft het proces dat strak en
sober helder gespeeld wordt een
ruimer perspectief en vooral ook een
gedegen ondergrond. Dat proces is,
als je het zo gespeeld ziet. ook veel
onthutsender dan wanneer je er over
leest. Je ontmoet er, in de persoon
van de rechter sterk gespeeld door
Bart Scheepens een staat die zich
zelf onfeilbaar verklaard heeft (zoals
Havel in zijn slotwoord constateert)
en iedereen schuldig verklaart, die
die onfeilbaarheid in het geding
brengt. Wat is daar nog echt commu
nistisch in?
De rechter (links) en de zes verdachten in Proces in Praag.
