een banning breekt
t zwarte verzet
delft
orlog maakt Iran opnieuw
hankelijkvan vreemde hulp
^unst en kitsch bij jonge Belgen
Salaris leden
Europarlement
nog niet hoger
Uitgewogen eenvoud
in grotesk verhaal
Prins van
Oranje
Silverman
half keramisten in Apeldoorn
Henk van Ulsen opnieuw in
Dagboek van een gek
Man doodgeschoten
32 e oude kunst
en antiekbeurs
museum
het prinsenhof
©AG 18 OKTOBER 1980
BUITENLAND KUNST
TROUW/KWARTETH S 25
entru
het
'eau.
Hennie Serfontein
jjNESBURG In een wanhopige poging het toenemende verzet tegen haar apartheids-
de kop in te drukken, verbood de Zuidafrikaanse regering op 19 oktober 1977 achttien
organisaties en het niet-raciale. oecumenische Christelijk Instituut, en „bande" zij een
aantal vooraanstaande blanke en zwarte tegenstanders van de rassenscheiding.
►spierde aanpak heeft echter
igefaald. Nu. precies drie jaar
de toestand zo gespannen dat
[rika op het punt lijkt aange-
dat er een burgeroorlog tus-
twintig miljoen zwarten en
,n9 qieen-half miljoen blanken op
m komen. De bomaanslag van
boden Afrikaanse Nationale
s (ANC) op een spoorweg even
Johannesburg en de uitbar-
an geweld enkele uren later in
.demonstreerden dat drie da-
^den nog duidelijk.
id in
ust in Soweto had drie aanlei-
iaafg Allereerst was het een protest
k ie huurverhoging, waartoe het
pgezinde gemeentebestuur
^oten Ten tweede was er het
besluit van de plaatselijke
id om Piet Koornhof te onder-
Als minister van ontwikke-
samenwerking is hij verant-
lijk voor de honderden apart-
etten En ten derde had de
inse Volks Organisatie (Aza-
BZOnfle zwarten gevraagd de 19de
r als dag van rouw te beschou-
alle sportevenementen op die
te mijden. Dat Koomhof per
kaanse kinderen van onderwijs ver
stoken blijven. De arbeidsonrust en
de vele niet-erkende stakingen ma
ken duidelijk dat de zwarte arbeiders
een politieke kracht aan het worden
zijn. „Liberaliseringen" die de over
heid invoerde of voorstelde, hebben
daarin geen verandering gebracht.
In diezelfde periode ontstonden er
allerlei bewegingen die zich bezighou
den met alledaagse problemen als
huurverhogingen en duurdere bus
kaartjes. In sommige streken werd
het busvervoer maandenlang geboy
cot; duizenden zwarten liepen dage
lijks tientallen kilomters naar hun
werk.
veld dat allerlei knelpunten als ar
beid. huisvesting en onderwijs
slechts in hun samenhang konden
worden opglost. De boycot-acties van
dit jaar hebben deze nieuwe genera
tie nog eens gehard en geradicali
seerd in hun strijd tegen de apart
heid.
Rijpheid
Voorspel
en IÉ*er en onder uitgebreide poli-
terming zijn onderscheiding
P®Tkomen ophalen, zegt genoeg.
«*C0t
jarsting in Soweto is tekenend
rgespannen verhoudingen van
ment in Zuid-Afrika, want zij
jiegelt slechts de onrust in het
land gedurende de afgelopen
r maanden.
EN «ar hoogtepunten van de laat-
^trhalf jaar. Een massale boy-
de middelbare scholen voor
tn en Aziaten werd later ge
zwarte scholieren. In het
het land zijn nog steeds
middelbare scholen ge-
oor zestigduizend Afri-
Het eind van al deze problemen is
bepaald niet in zicht. Integendeel,
alles wijst erop dat het slechts het
voorspel is.
Toen de regering in 1960 afrekende
met het Afrikaans National Congres
en het Pan Afrikaans Congres en met
hun leiders, volgden er tien jaren die
in ieder geval op het oog een periode
van stabiliteit waren. Het verbod van
ANC en PAC had een politiek va
cuum achtergelaten.
Maar tegen 1970 kwam de zwarte
bewustzijnsbeweging op gang. De na
druk viel daarbij vooral op zwarte
trots, zwarte solidariteit en totale
vrijheid als doelstelling. Het was een
naar binnen gekeerde ontwikkeling
de zwarten zochten hun kracht in
zichzelf en ontdekten er een trotse
zwarte persoonlijkheid temidden van
een structuur van vernedering.
De opkomst van dit zwarte bewust
zijn lag ten grondslag aan het scholie-
renoproer van 1976 in Soweto en alle
daarop gevolgde ongeregeldheden.
De gebeurtenissen van 1976 brachten
een nieuwe generatie van politiek be
wuste zwarte jongeren voort. En in
het gehele land won de overtuiging
De afgelopen weken heb ik doorge
bracht in Kaapstad om er voor de
IKON een tv-film te maken over de
gevolgen van de schoolboycot. De
politieke rijpheid en wereldwijsheid
van de zwarte scholieren daar hebben
diepe indruk op me gemaakt, zeker
wanneer je hen vergelijkt met hun
blanke leeftijdsgenoten, die vaak een
verbijsterend geringe feitenkennis en
politiek benul hebben.
Ik heb tientallen scholieren gespro
ken die gevangen hadden gezeten,
sommigen wel vier maanden lang. De
jongste was amper vijftien. Geen van
hen liet zich echter afschrikken door
de regeringsmaatregelen. En allen lie
ten er geen twijfel over bestaan dat
hun ervaringen hen alleen maar radi
caler hadden gemaakt.
Een veelzeggend en nieuw verschijn
sel bij alle protestacties of het nu
een schoolboycot is. een staking of
een protest tegen huurverhogingen
is dat de zwart de rijen sluiten. Door
gaans behoudende ouders steunden
hun kinderen, studenten de arbeiders
en alle zwarten de bewegingen die
voor gelijkberechtiging opkomen.
Antwoord
En terwijl de dertig miljoen blanken
en zwarte inwoners van de Republiek
Zuid-Afrika gezamenlijk op een
kruitvat zitten, bewijst de blanke re
gering opnieuw dat zij geen flauw
idee heeft wat er in de zwarte ge
meenschap omgaat
Èmes Dorsey
IRAN Sinds de val van de sjah wordt het leger in Iran gewantrouwd. De moellahs
o zich te keren tegen ieder „prolessionalisme" en „specialisme" en daarom ligt het voor
nd dat de volksopstand in Iran ook het „militarisme", een belangrijk kenmerk van de
ke verhoudingen in het Midden-Oosten, verwerpt. De gevolgen van deze houding zijn nu
tn in de strijd met Irak, gevolgen die op de een of andere manier opgevangen zullen
worden.
Farhang. can medewerker
ident Bani Sadr. voorziet dat
Jeropbouw van het leger zal
tot veranderingen in de politie-
htsstructuur van het land. De
t fundamentalistische geeste-
verafschuwde technocraten
middenklasse zullen onmis-
biijken te zijn. Het herstel van
e van het geregelde leger zal
tekenen, dat de revolutionaire
:en, nu nog een belangrijke
in handen van de radicale
üjkheid. een stap terug moeten
maak van het voor Iran onbe-
ende verloop van de oorlog is
rschil van opvatting tussen het
en de revolutionaire gardisten,
litairen willen een gewone oor-
de Pasdaran voor een gu-
tegen Irak pleiten. Het valt
aan te nemen dat de wederop-
van de strijdkrachten het ac-
weer zal verschuiven naar de
militaire theoriën.
s wil Mansoer Farhang niet
openlijk kiezen voor de traditionele
militaire aanpak. Hij spreekt de ver
wachting uit dat Iran op den duur zal
kiezen voor een samensmelting van
de verschillende opvattingen De
Pasdaran zullen in de toekomst een
plaats krijgen néést het geregelde
leger, als een soort binnenlandse mili
tie die de plaatselijke verdediging
voor haar rekening neemt. De mili-
op de Sowjet-Unie zou moeten wor
den gesteund, maar deze opvatting
maakt niet veel kans het te halen.
Mansoer Farhang zegt: „Onze rege
ring is bepaald niet pro-Moskou".
Farhang onderkent dat de aanschaf
van wapens gevolgen heeft voor het
buitenlands beleid van Iran. Hij
noemt bondgenootschappen onver
mijdelijk en wil zelfs hernieuwde ban-
tair-strategische en militair-tactische den met de Verenigde Staten niet
oorlogvoering zou dan aan het gewo
ne leger worden overgelaten.
Er zal vrij veel hulp uit het buiten
land nodig zijn om hel leger weer op
te bouwen. Hoewel Iran in eerste in
stantie zal proberen de militaire aan
kopen in het buitenland over een
aantal landen te spreiden, is het leger
zo zeer op Amerikaanse leest ge
schoeid. dat Teheran niet zal kunnen
ontkomen zeker wat de marine en
de luchtmacht betreft aan Ameri
kaanse wapensystemen. Een deel van
de Islamitische Republikeinse Partij
houdt weliswaar vage pleidooien voor
een buitenlands beleid naar het voor
beeld van Libië, waarbij dan vooral
uitsluiten: „Wanneer dat voor een ter
ritoriale integriteit en voor het voort
bestaan noodzakelijk is. kunnen vol
keren de accenten in hun bondge
nootschappen wijzigen
Overigens ziet Farhang premier Raji
nog niet met een militaire bood
schappenlijst naar Washington gaan.
Hij zegt niet te weten hoe Iran zijn
nieuwe afhankelijkheid, die is ge
schapen door de noodzaak van
wederopbouw van het leger, zal kun
nen rijmen met het diepe wantrou
wen tegen grote mogendheden in het
algemeen en de Verenigde Staten in
het bijzonder.
Zuid-Afrika's antwoord op de onrust onder de zwarte en gekleurde
jeugd.
In Port Elizabeth belegde de regering
deze week een topoverleg om er de
aanhoudende moeilijkheden op de
zwarte scholen te bespreken. De bij
eenkomst had plaats op een militaire
basis en werd bijgewoond door de
bevelhebbers van leger, veiligheids
politie en anti-oproer-eenheden. Het
beraad toonde opnieuw aan dat de
regering op politieke en sociale span
ningen slechts weet te antwoorden in
militaire termen en dat zij niet in
staat is zich te verdiepen in de kern
van de zaak.
Voor de zoveelste keer waarschuwde
de minister van politie Louis le Gran
ge deze week dat de regering zou
ADVERTENTIE
Unieke uitgifte van twee zwaar
verzilverde theelepeltjes met de
afbeeldingen het wapen van
onze kroonprins. Prins Willem
Alexander.
De lepel Prins Willem Alexander
(bestelkode PWA 1) kost per
stuk 15,75*. De lepel met het
wapen van Prins Willem
Alexander (bestelkode PWA 2)
kost per stuk eveneens 15,75*.
De komplete set lepeltjes (bestel
kode PWA-set) kost 29,50*.
Incl. verzendkosten
Bestelling uitsluitend d m.v.
overmaking van het verschuldig
de bedrag op girorekening
4093170 t.n.v. Silvermail, Eist
onder vermelding van de bestel
kode en bladnr. 2.
Aflevering vanaf
15 december 1980.
Jac. Lelsz
1DOORN Elke pottenbakker is keramist, maar elke
mist is geen pottenbakker. Sommige keramisten hebben
zelfs zeer nadrukkelijk van de potterie verwijderd. Zij
ken, zogezegd, geen potten meer. Met psalm 81 kun je
en en daarbij vergeten we de exegese maar even, dat ze
5 de pot ontslagen zijn". Bij deze ontwikkeling loopt
Hf zeker niet achteraan.
lunstenaars daar worden kera-
ers genoemd Een twaalftal jon-
i) exposeert in de Gemeentelijke
Reekum Galerij in Apeldoorn.
keramiekers België '80" wordt
ganiseerd in het kader van de
van het 150-jarig bestaan van
als zelfstandige staat De ten-
stelling wordt niet begeleid door
catalogus in handzame boek-'
5. maar door een mapje met losse
djes. waarbij de nummering
lurend in het honderd ligt.
dat er overigens goed verzorgd
|wn van die velletjes schrijft W
f den Bussche. conservator van de
raciale musea in West-Vlaande-
Idat België als land van op Euro-
niveau de kunstconventies het
~t heeft weten te beroeren. Het
brak de traditionele pottenbak-
mentaliteit, die nog voortkwam
li t voriBe eeuw. en herontdekte de
■"•Keramische technieken, vooral
de oosterse traditie
ktei is meer te doen dan het
«n van potten, schalen en kom-
n Er is natuurlijk een grote varia-
aan vormen en met glazuren kan
111 net oneindige worden geëxperi
menteerd. Denk wat ons land betreft
maar aan Lanooy, Nienhuis. Andrée
en de Zaalbergs. Toch blijven het
potten, schalen en kommen. Intussen
is er ook in Nederland wel gestoeid
met nieuwe vormen, waarbij het ke
ramische produkt een andere, meer
autonome en eventueel zuiver esthe
tische plaats heeft gekregen. Soms
zelfs heel letterlijk, in die zin dat de
keramiek museaal werd.
In België was het met name Henri
van de Velde die in de eerste helft van
deze eeuw de ambachtelijke situatie,
de ..pottenbakkersmentaliteit" door
brak. Een figuur die verder een cen
trale rol speelde bij de evolutie naar
een sculpturale keramiek is Carmen
Dionyse. Na jaren van het nemen van
proeven met glazuren en texturen op
proefondervindelijke basis wordt zij
als een belangrijke baanbreker ge
zien. Ze is docente aan enkele acade
mies en van de twaalf exposanten in
Apeldoorn heeft ze ongeveer de helft
als leerling gehad.
Wat op de tentoonstelling is te zien.
varieert van bijzonder fraai via amu
sant tot foeilelijk. Een gedeelte komt
nauwelijks het stadium van de crea
tieve vorm van vrijetijdsbesteding te
boven. Waarbij creativiteit, zin voor
Denise Crombeeck: Landschap en geometrie.
Olivier Leloup: De impresario.
het ludieke en hang naar het bizarre
nogal eens samengaan. Popjes, doos
jes, ledikantjes. frutsels en fratsels.
Veelal polychroom, soms in de hard
ste of zoetelijkste kleuren. Compleet
een kermis, kitsch. Helaas betreft het
hier veelal de discipelen van Carmen
Dionyse
In een deel van de nieuwe Belgische
keramische kunst zijn pop art en sur
realisme helaas niet op een positieve
en werkelijk verrijkende manier ver
werkt Gelukkig is er meer. Heel knap
en gaaf is het werk van Denise Crom-
heecke. waarbij ze zich tot een enkele
tint. schakeringen tussen zwart en
grijs beperkt. Ze vertrok aanvanke
lijk van landschappelijke situaties
die ze volgens een geometrisch pa
troon uit elkaar liet vallen in een
aantal blokken. Op het ogenblik laat
ze het geometerische patroon over
heersen volgens een wetmatigheid
die op het cijfer drie is gebaseerd.
Bij Patrick van Hoeydonck is een
verfijning van de porseleintechniek
waarbij motieven uit het verleden
worden gehanteerd. Piet Stockmans
verheft het atelier tot kunst. Hij ont-
STRAATSBURG (ANP) De salarisverhoging voor de
parlementsleden van de Europese volksvertegenwoordi
ging in Straatsburg lijkt weer op de lange baan te zijn
geschoven. Socialisten en conservatieven hebben hun
fractievoorzitters, die met de leiders van andere politieke
groeperingen al vrijwel overeenstemming hadden be
reikt, op de vingers getikt.
optreden tegen „de aanstichters en
agitatoren" achter de onrust op de
middelbare scholen. Hij en de rege
ring weigeren in te zien dat het in
eerste aanleg een revolutie der kinde
ren is. van een zwarte jeugd die door
de apartheid politiek bewust is ge
maakt en die nu de oudere generatie
aanspoort zich krachtiger tegen de
apartheid te verzetten.
De onrust van de laatste maanden op
straat, op school en in de fabriek
bewijst dat de regering het drie jaar
geleden bij het verkeerde eind had.
Het zwarte verzet is niet gebroken
meer dan ooit zijn de zwarten ervan
overtuigd dat zij eens de totale vrij
heid zullen verkrijgen.
Het was de bedoeling om bij de
behandeling van de Europese be
groting voor het volgend jaar alle
Europarlementariërs een gelijk
salaris toe te kennen. Op het ogen
blik krijgen de parlementariërs
nog hetzelfde salaris als hun colle
ga's en de nationale parlementen.
Dat betekent dat de Britse parle
mentariërs met 32.000 gulden naar
huis gaan net even boven mo
daal terwijl Nederlanders. Fran
sen en Westduitsers een bedrag
van tussen de 90.000 en 100.000
gulden per jaar te besteden heb
ben. De fractieleiders waren eigen
lijk al tot de conclusie gekomen,
dat gelijk werk gelijk loon bete
kent en dat alle parlementsleden
naar hetzelfde, dat is het hoogste,
niveau zouden moeten worden op
getrokken.
In de nationale hoofdsteden is het
nu echter gaan rommelen en de
Luxemburgse voorzitter van de
ministerraad heeft laten blijken
dat de Europese ministerraad wel
eens niet met de plannen van de
fractievoorzitters akkoord zou
kunnen gaan. Dat zou een door
breking inhouden van de stilzwij
gende afspraak dat ministerraad
en parlement over en weer niet
aan eikaars begrotingen komen.
De waarschuwing van de minister
raad is echter goed doorgekomen
en door het verzet van socialisten
en conservatieven is een drasti
sche salarisverhoging voorlopig
van de baan. De Britse parlemen
tariërs moeten nog maar blijven
vertrouwen op een rijke vrouw of
op hun familiekapitaal.
De voornaamste overweging om
het salaris van de parlementariërs
niet op te trekken is van politiek-
psychologische aard. Het komt
wat ongeloofwaardig over, zo vin
den veel parlementsleden, als ze
bij de schaarse economische mid
delen eerst flink naar zichzelf
gaan zitten toerekenen om vervol
gens zware kritiek op de minister
raad uit te oefenen, dat die zo
weinig geld ter beschikking stelt
voor de bestrijding van de werk
loosheid en andere belangwekken
de doelstellingen.
De discussie over de salarissen
waarnaast de parlementariërs nog
een flinke onkostenvergoeding
krijgen voor reis- en verblijfkosten
valt samen met de opening van
een groot appartementencomplex
in Straatsburg, waar alle parle
mentsleden een eigen kamer heb
ben. ook de toekomstige Griekse
parlementariërs. Het complex is
bedoeld als werkruimte, maar elke
kamer beschikt behalve over een
bureau en een telefoon ook over
een bed. Hoewel het niet de bedoe
ling is dat de parlementsleden er
blijven slapen, mede gezien de po
sitie van de hotels in de stad, is
aan te nemen dat dit toch gaat
gebeuren.
Het appartementencomplex is
neergezet door de burgemeester
van Straatsburg. Pierre Punflin,
zelf ook Europarlementariër. Het
Europarlement huurt het gebouw
van de gemeente voor een prijs die
neerkomt op 410 gulden per afge
vaardigde per dag Het complex
wordt alleen gebruikt tijdens de
vijftig dagen per jaar dat het Eu
roparlement in Straatsburg bijeen
is. De parlementariërs mogen de
sleutel van hun kamer houden,
zodat de leden van de Raad van
Europa, die ook in Straatsbrug
vergaderen, er geen gebruik van
kunnen maken. Mocht het Euro
parlement er ooit eens toe beslui
ten alle activiteiten in Brussel of
Luxemburg te concentreren om
op die manier te ontkomen aan
het vele gereis, dan zal het com
plex een dure verliespost worden
voor de gemeente Straatsburg.
Dat het totzo'n besluit zal komen,
lijkt niet onwaarschijnlijk. Het
parlement heeft de ministerraad
een ultimatum gesteld, dat in
houdt dat het zelf zal overgaan tot
verbetering van zijn arbeidsom
standigheden als de ministers
daar niets aan hebben gedaan op
15 juni. Een ontwerpresolutie van
deze strekking is door alle fracties,
met uitzondering van de Franse
communisten, ingediend. Parijs
en Straatsburg zullen het dan ook
nog moeilijk krijgen om het Euro
parlement blijvend in Frankrijk te
houden.
door André Rutten
AMSTERDAM Henk van Ulsen speelt opnieuw „Het dag
boek van een gek" van Nicolaj Gogol. Voor de derde keer
opnieuw „ingestudeerd" in een vereenvoudigd toneelbeeld,
zoals enkele avonden in het Nieuwe de la Martheater te zien is
geweest.
neemt het gebruiksvoorwerp zijn oor
spronkelijke functie en maakt er als
het ware een winkel van waarin de
fundamentele aspecten van zijn werk
op bordjes worden uitgestald.
Een opmerkelijke man ten slotte is
ook Olivier Leloup. Zijn poppen zijn
levensgroot en zeer karakteristiek,
karikaturaal en satirisch. Hij roept
een glimlach op en dat betekent
werkelijk een verademing.
Tot en met 2 november, geopend op
dinsdag tot en met zaterdag van 10-
17 uur, op zondag van 13-17 uur.
Vervolgens naar Hasselt en Strora-
beek-Bever in België.
Dat proces van een man die lang
zaam gek wordt, moet hem dus zijn
blijven intrigeren, zoals het ook
steeds weer een publiek boeit. Gogol
schetste dat proces in de vorm van
een reeks dagboeknotities, die een
Russische ambtenaar eerste klas, een
kleine man van even in de veertig,
maakt, opmerkingen over zichzelf,
zijn afdelingschef, zijn directeur en
diens opwindende dochter, haar
hondje, dat hij een gesprekje hoort
voeren met het hondje van twee win
kelende dames, waaruit hij afleidt
dat die diertjes elkaar ook brieven
schrijven.
Dat meisje brengt hem letterlijk het
hoofd op hol, vooral als hij hoort dat
zij zal gaan trouwen met een jonk
heer. Hij gaat zich dan inbeelden, dat
hij meer is dan ambtenaar, kolonel, of
generaal, of baron. Of zelfs, nadat hij
in de krant gelezen heeft over moei
lijkheden rond de troonopvolging in
Spanje, dat hij de nieuwe koning is,
Frederik de Achtste. Het is een mees
terlijk verhaal, waarin de vertekening
van de werkelijkheid in de verbeel
ding van een krankzinnig wordende
man grotesk wordt getekend.
De eerste keer dat Henk van Ulsen
onder regie van Kees van Iersel die
gek bij Studio speelde, deed hij dat in
de kleding die een ambtenaar in de
tijd van Gogol droeg en in een be
klemmend decor, dat van een kamer
in cel in een gesticht veranderde, de
geklede jas in gestichtskledij. De
tweede keer, enkele jaren later, liet
hij dergelijke nabootsingen van de
vroegere Russische werkelijkheid
weg, speelde In een spinnewebachtig
HELMOND (ANP) De 34-jarige E.
Meulendijks uit Helmond is doodge
schoten in de woning van zijn kennis
R. van V. (28). Deze laatste is als
verdachte aangehouden. Het slacht
offer is vermoedelijk doodgeschoten
met een flobertgeweer, dat de politie
in de huiskamer, waar de schietpartij
zich heeft voorgedaan, heeft terugge
vonden.
groot netwerk van touwen. Nu is het
toneelbeeld van Coen van Lith
nog eenvoudiger, strakker ook. een
achterwand van lange draaibare pa
neeltjes. en enkele witte houten mo
dulen. die Henk van Ulsen onder het
spelen verplaatst. Zelf draagt hij een
blauw t-shirt en een slobberige grijze
broek, zich over het speelvlak bewe
gend op de stroom van zijn vreemde
gedachten in een choreografie, gie hij
met Leon Koning ontwikkeld "heeft,
in een daarmee veranderende belich
ting van Joop Caboort. Die beschei
den uiterlijkheden ondersteunen het
interne proces, dat in de woorden en
de eenvoudige manier van voordra
gen op de voorgrond komt. de aan
dacht gespannen houdt. Ook, zoals
de bedoeling van Henk van Ulsen is,
minder gebonden is aan de Russische
werkelijkheid, waarin Gogol het ge
beuren zag. Al komt daar, terwijl je
kijkt en luistert, wel iets van in je
eigen verbeelding te voorschijn.
ADVERTENTIE
vrijdag 10 t/m
woensdag 29 October 1980
van 10.00-17.00 uur
zond. 13.00-17.00 uur
bovendien di - en do.avond
van 19 00-22.00 uur
