Vluchter in verheerlijkt verleden 'Niet te geloven' stuit weer op tegenwerking ssgjss»- TVI50 Zelfs Amerikanen zijn do!op hamburgers van Albert van Zoonen Vertrouw op Overzicht van Antoon Derkinderen in Den Bosch imss/ö mevietkw •SgSS*- Popdagen En dan nog Toneelfeuilleton, goed en leuk voor de lunch Duitse literatuurprijs voor Christa Wolf NOS dreigt blad met rechtszaak Nieuwe boeke DONDERDAG 16 OKTOBER 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET 0I IV door Cees Straus 'S-HERTOGENBOSCH Dezelfde Sint Janskathe draal. die momenteel met de steigers hoog om de schou ders getrokken in het cen trum van de Noordbrabantse hoofdstad staat, is gedurende een tijd de hoeksteen geweest in het werk van de Bossche naar Antoon Derkinderen, die leefde van 1859-1925. In een periode waarin de schilder kunst in ons land met de Haagse School en het Hollandse impressio nisme ingrijpende vernieuwingen on derging. oriënteerde Derkinderen zich op de grote gebeurtenissen uit de Middeleeuwen. Hij zag daarbij de ka thedraal als voorbeeld en middelpunt van een ambachtelijk tot stand geko men kunstschepping Aan hem wijdt het Noordbrabants Museum in Den Bosch een óvereichtstentoonstelling. Daarmee wordt niet alleen licht geworpen op het oeuvre van een heel specifiek kunstenaar, maar tegelijkertijd ook op een vertegenwoordiger van een stroming die zich terzijde van de gro te ontwikkelingen aan het einde van de vorige eeuw en in een tamelijk geïsoleerde omgeving voordeed Symbolisme Derkinderen wordt gerekend tot het symbolisme, dat de laatste jaren van veel musea ruime aandacht heeft ge kregen. Naast enkele thematische ex posities zijn het vooral schilders als jan Toorop. Roland Holst en Thorn Prikker geweest, die bij deze gelegen heden werden uitgediept. Net als Der kinderen zochten zij naar een uitbeel ding van de ..Idee" die als een on zichtbare waarheid achter het leven van alledag staat Stellig kan het werk van Derkinderen een vergelijking met de drie genoem den niet doorstaan daarvoor s zijn belang niet genoeg op landelijk ni veau gekomen maar wie hem be oordeelt op de hoogtepunten van zijn oeuvre, zal moeten toegeven dat Der kinderen zijn theoretisch deugdelijk onderbouwde pretenties heeft kun nen waarmaken Drie accenten Het Brabants museum legt drie ac centen op het werk: dat wat als mo numentale kunst tot stand kwam, het vrije werk en de toegepaste grafiek Daaruit blijkt dat Derkinderen voor al als monumentaal werkend kunst e naar belangrijk moet worden geacht, hoe knap hij ook is geweest als „vrij" schilder en hoe technisch beheerst ook als ontwerper van gebruiksgra- fiek. Zijn grootste iaam ontleent hij aan enkele opdrachten die zich over de eerste decennia van zijn loopbaan uitstrekken: een tweetal wanden voor het stadhuis van Den Bosch (korte lings gerestaureerd en ter plekke zeer de moeite van een bezichtiging waard), een aantal decoraties voor diverse (bank)gebouwen in Amster dam en Utrecht en zijn ..debuut", de processie van het Heilig Sacrament van Mirakel voor de Begijnhofkerk in Amsterdam. DüOBÜr, CliORÏS UX2RT2 YIKK2KI2 rtini ORHSI2I j1fC; gorcedtu aurraaoa ooCDPostirr «i-ptk asü» joh isnnea auxm piMwrnkoc* iéESfc. rum expends Mi&zaxtDi jtawrrtt fDJisrv «sccdjpixxv In een opzet voor de eerste wandschildering in hel raadhuis van Den Bosch maakte Derkinderen in 1884 in potlood en waterverf deze studie die de stichting van de Brabantse hoofdstad in 1185 laat zien. Uit het Bossche Gemeentearchief. Versiering van Diepenbrocks Missa. de titelpagina uit 1895. Afkomstig uit het museum Meermanno-Westraae- nianum museum van het boek in Den Haag. In de uitvoering van al deze opdrach ten. maar nog het meest in de eerste, zogeheten Bossche wand (een groep van schilderingen die werd aange bracht op linoleumpanelen) zijn Der- kinderen's opvattingen terug te vin den ten aanzien van wat hijzelf noem de de „gemeenschapskunst" Anders dan zijn meeste tijdgenoten stond Antoon Derkinderen geen „kunst om de kunst" voor. Het indivi dualisme van de Tachtigers was hem vreemd, zijn kunst moest wortelen in brede lagen van de bevolking en moest vooral ook een ideaal belicha men dat het belang van diezelfde kunst bepaalde. Om zijn werk bevattelijk te maken voor een groot publiek, schilderde Derkinderen in naturalistische stijl. Hij is naar de vorm beoordeeld dan ook niet vernieuwend te noemen. Je kunt hem zelfs reactionair vinden, want ook voor zijn thematische in houd ging Derkinderen terug In de geschiedenis. Nog verder dan de Romantici die veelal naar de glorietijd van de 17e eeuw keken, kwam Derkinderen uit op de Middeleeuwen. Als middelpunt van die tijd stond daar de kathedraal kern van de samenleving, niet alleen door haar religieuze betekenis, maar ook vanwege het culturele leven dat zich eromheen afspeelde Harmonie Bij Derkinderen ontstond een alles zins verheerlijkt beeld: mannen werk ten eendrachtig en in volledige har monie aan de bouw van de kerk. In feite hebben we hier te doen met een vertegenwoordiger van de zwartste reactie, maar dit geïdealiseerde den ken was niet anders in het Brabant van de vorige eeuw waar Derkinderen toch zijn wortels had liggen. Het moet hem verschillende keren duidelijk zijn geworden dat niet iedereen zijn ideeën apprecieerde. In een enkel geval ging dat zelfs zover dat zijn ontwerpen die uit opdrach ten voortkwamen, niet werden aange nomen. Zo verweet bouwmeester Berlage hem dat hij niet aansloot bij de actu aliteit van zijn tijd toen Derkinderen het ontwerp klaar had voor muur- en glasschilderingen die in het nieuwe Beursgebouw in Amsterdam zouden komen. Dat project, dat rond de eeuwwisseling zijn beslag moest krij gen. is nooit uitgevoerd. Veelzijdigheid Is het gedeelte over de monumentale bijdragen op de expositie zo aardig, omdat het de ideeën en studies die voorafgaan aan de uiteindelijk le' werking zo helder in beeld h Pt minstens evenveel valt te ge daar waar Derkinderen zijn vik, digheid bewijst met zijn grafie Onder invloed van de Engel» oö strator Walter Crane maakte h ia slagen voor boeken en prograi (onder meer voor de muziek vi phons Diepenbrock die als Der! aC ren's grote stimulator kan n: gezien), exlibri en zegels. In het werk van Crane zijn de; terug te vinden van de toen zwang zijnde Art Nouveau en Derkinderen zie je een voorkeu florale motieven, voor sierlijke die nimmer lijken te eindigei stijl op zich was de Art No echter geen vooruitgang en gn eerder terug op de nadagen y ElK rococo. Ook in die zin liet ren zijn voorliefde voor het v» zien. Dat alles tezamen schept het van een kunstenaar die vluchtl bijna mystiek te noemen soort ticisme. dat met zijn eigen tijd van doen had. Het belang vT' Bossche tentoonstelling ligt vot het historiserende karakter, et lang dat nog groter zal worden kijker in staat is om een rehfte leggen naar het hedendaagse sj lisme dat al even reactionaire ken begint te vertonen Tot 30 november in het Noot bants Museum. Bethaniestnut Den Bosch, geopend op mi en met vrijdag van 10 ot het weekeinde van 13-17 uur. van 19 december tot 1 februarij Amsterdams Historisch Muscrf^ van 13 februari tot 29 maart 1 het Drents Museum in Assen. naandi »t 17» uur. Di ici P ns Van onze radio- en tv-redactie AMSTERDAM Het be stuur van de Scientology Kerk zal zich bezinnen op ver dere medewerking aan de te levisieserie ..Niet te geloven", van de NCRV. In die reeks programma's wordt, vanuit de overtuiging van de NCRV en met com mentaar van Sipke van der Land toe. kritisch gekeken naar sekten of geestelijke be wegingen. Naar aanleiding van de tweede uitzending, kondigde de Hare Krishna- beweging aan een klacht te gen de makers van het pro gramma te zullen indienen bij de Raad voor de Journalis tiek. De Scientology Kerk vreest op dezelf de manier aangepakt te zullen wor den als de Hare Krishna-beweging. ..Van der Land is bij ons gekomen met de woorden dat hij een kritisch maar objectief programma wilde ma ken. Uit de tot nu toe uitgezonden programma's en uitlatingen van Van der Land over de grote gevaren van al deze groeperingen is duidelijk, dat Van der Land geen eerlijke voorstel ling van zijn bedoelingen heeft gege ven. tijdens de voorbesprekingen en de opnames van het programma." Sipke van der Land vindt die be schuldiging onjuist. „De opnamen zijn klaar, maar het programma moet nog in elkaar gezet worden. Dat gaat volgende week gebeuren. Dan zouden we nog eens met hen over alles pra ten. Ze kunnen nu niet zeggen: daar doen we niet aan mee. Alle opnamen zijn in overleg gemaakt. Dat was ook de afspraak." Vraag is bij die procedure dan nog De makers van „Niet te geloven" in de studio. Links Sipke van der Land, rechts Jaap van den Hurk. wel. in hoeverre hier sprake is van een journalistiek produkt waarover ge klaagd kan worden bij de Raad voor de Journalistiek. Tot de goede jour nalistieke gebruiken behoort het in ieder geval niet om een produkt in overleg en in samenwerking met het onderwerp te maken. Toch vindt Van der Land de uiteen- ADVERTENTIE Speciaal vandaag ide*'»" Weer terug: Ho» Wstaat bet. Nederland nog st- As op zijn smalst. Plus lichte satire. Ned. 2 l 20.27 Het schijnt „week van het Nederlandse lied" te zijn. Daarom weinig wel en onge twijfeld vrachten wee over dit zorgenkindje van de cultuur. „Platen, piraten, promotie en posities". Ned. 1 I 20.40 De Amsterdamse wethou der drs. G. J. Wolffensperger is hoofdgast op de NOS Tribune. Kraken in Nederland is het onderwerp. Discussie met een uitkomst woningnood is een schande. Ned. 1 22.10 Opwarmertje voor NOS Tribune: Teletips. Wat doen we met hun kamertjes als de kinderen het huis uit zijn? Ned. 1 18.59 Achter het Nieuws over: an tisemitisme in Frankrijk, nieuw vervolg op onthullin gen over het kernbrandstof- opwerkingscontract met het Franse bedrijf Cogema en „blankmaking" van kleurlin- genwijken in Zuid-Afrika. Ned. 2 22.10 Popv Ite.< Pu dingen van „Niet te geloven" wel de gelijk journalistieke produkten. Ge maakt vanuit de overtuiging van de NCRV. „En tot slot geef ik daar zelf dan nog persoonlijk commentaar op. Nee. als de Raad voor de Journalis tiek mij vraagt om uitleg te komen geven, tenminste als er een klacht komt, dat moeten we nog afwachten, dan zullen we natuurlijk komen." Na de Hare Krishna beweging klaagt nu ook de Scientology Kerk dat er iets anders is voorgespiegeld dan er uiteindelijk gebeurt. Van der Land: ..Daar is al zoveel controverse over gemaakt. Bij de Hare Krishna bewe ging zouden wij het uiteindelijke pro dukt nog aan hen laten zien. Dat is er niet van gekomen, ook omdat we op het laatste moment de faciliteiten niet hadden. Maar het is wel zo, dat alles steeds in overleg is gegaan." Steeds in overleg, ligt toch dicht bij: samen een programma maken. Van der Land: „Je wilt in zo goed mogelij ke samenwerking zoiets maken. Want je moet ze serieus nemen. Daarover zijn afspraken gemaakt. Ze hebben de kans gehad om hun mening te geven. Alle anderen zullen nu ook wel gaan komen. De serie komt toch pitti ger aan." De Scientology Kerk. een Ameri kaanse sekte, denkt er in ieder geval over om niet meer mee te werken aan zo'n uitzending. En dus ook niet meer aan dat overleg dat erbij schijnt te horen. Van der Land verwacht echter dat de scientologen zich volgende week toch gewoon zullen melden voor het overleg. „Het kan natuurlijk dat zij zich harder zullen opstellen. Maar we kunnen ze natuurlijk niet het pro dukt laten maken. Zo'n dreiging is vervelend, maar we zullen nog wel zien. Ze komen wel, zo redelijk zijn ze wel. Al is het maar om ruzie te maken." Waarschuwen Afgelopen zaterdag trad Van der Land op in het KRO programma „De Alles is Anders show". Daarin voerde hij aan, dat hij met de programma's wilde waarschuwen tegen de gevaren van deze sekten. Hij haalde daarbij het voorbeeld aan van de negenhon derd doden die vielen bij de collectie ve zelfmoord van de sekte van Jim Jones in Guyana De Scientology Kerk noemt het nu jammer dat hij met dat voorbeeld kwam aandragen, omdat deze groep Van der Land al eerder had laten weten, dat de People's Temple Church van Jim Jones een mind-con trol experiment (hersenspoelings ex periment) van de Amerikaanse inlich tingendienst CIA was. Van der Land: „Ach. je moet ontzet tend oppassen als ze over die geschie denis met Jonestown beginnen Daar zitten ze al lang mee. Ze liggen steeds overhoop met de CIA. Dat moet dan in de publiciteit. Nu doen ze het via een bericht aan de kranten." U 2 In het uitgebreide muziekaan bod dat komende week de Neder landse podia zal bevolken moet het Ierse kwartet U 2 ais grootste verrassing aangemerkt worden Althans, dat is de enige conclusie die men kan trekken uit alle in superlatieve gestelde recensies van de Britse muziekpers. Nieuws gierige oren kunnen vanavond te recht in Vera-Groningen, vrijdag avond in de Gigant-Apeldoorn, za terdag in de Piek-Vlissingen en zondag in de Lantaarn-Rotter dam. Madness. Aanvangstijd voor iede re avond is 19 uur. Countdown live Als afsluiting van een reeks concertregistraties orga niseert Veronica's Countdown een driedaags festival in de Jaap Edenhal te Amsterdam. Donder dagavond treden op: Massada. Randy Crawford en The Crusa ders. Vrijdagavond: Sniffin' The Tears. Pat Benatar en The Cure. Zaterdagavond: Raymond van het Groenewoud. The Specials en The Cure Deze Engelse band heeft met haar Integrerende muziek een breed publiek weten te bereiken. Een onverwacht succes wegend de eigenaardige structuur die daarin valt te bespeuren. Ondanks de koele presentatie zijn hun concer ten enerverende gebeurtenissen. Jaap Eden-Amsterdam (vrijdag). Vredenburg-Utrecht (zaterdag). Vereeniging-Nijmegen (zondag) en Evenementenhal-Groningen (maandag). Heather Report De jazz-rock maakte het achterliggende decen nium een grote bloei door die lang zaam ten einde schijnt te lopen. De Amerikaanse band Weather Report was door de jaren heen een van de belangrijkste vertegen- woordiges in dit genre. Na twee jaar zijn ze terug in Nederland voor één concert en wel zondag avond in de Amsterdamse Jaap Edenhal. Girlschool Een dames new wave band uit Engeland die drie optre dens komt verzorgen in Grand Theater-Groningen (17). Paradiso- Amsterdam (18) en Z.O.P.-Horst (19). Yellow Magic Orchestra De tech- nische verworvenheden van de Ja panse electronica-industrie blij ken zich goed te lenen voor een muzikaal concept. Het trio met de naam Yellow Magic Orchestra vermengt disco, pop en rock ele menten tot een dansbare mecha nische computer-output. Met vier elpees stonden ze dit voorjaar in de Japanse elpee top twintig, met zijn drieën volgende week dinsdag in de Lantaarn te Rotterdam. D 1 ADVERTENTIE Zeker op ie belangrijkste dag. De Vlaamse priester, filoloog en dichter Anton van Wilderode (pseu doniem van Cyriel Paul Coupé) is onderscheiden met de Joost van den Vondelprijs. Deze onderscheiding wordt verleend voor bijzondere cultu rele prestaties binnen het Neder lands-Nederduitse taalgebied en is een initiatief van de FVS-stichting uit Hamburg. De prijs is ruim 20 duizend gulden groot. Van Wilderode, die leraar is aan het kleinseminarie in Sint-Nikiaas in België, krijgt de prijs voor zijn vertaling van de Vergüius. Hij heeft in het Nederlandse taalge bied de eerste volledige vertaling van de verzamelde werken van de Ro meinse dichter gepubliceerd Italiaanse archeologen hebben in Toscane een Etruskische stad uit de vierde of vijfde eeuw voor Christus gevonden. De mogelijkheid bestaat volgens hen dat het hier gaat om de stad die de Griekse geschiedkundige Polybios (circa 200 tot 120 voor Chris tus i met de naam Kalousion aan duidde. Op 71-jarige leeftijd is in Buenos Aires, de hoofdstad van Argentinië, de gitarist Oscar Aleman overleden. Aleman trad onder meer met de or kesten van Duke Ellington en Louis Armstrong in Europa op. In de jaren twintig speelde hij in Parijs in een orkest dat Josephine Baker bege leidde door André Rutten HAARLEM In de tweede afleve ring van hun toneelfeuilleton voor de lunchpauze ..Loopbaan en liefde' voeren de schrijvers-regisseurs enke le smakelijke nieuwe elementen in Maar het hoofdthema wordt tegelij kertijd verder ontwikkeld. Hardien de Wit. gespeeld door Ellis van den Brink, blijft vastberaden ij veren voor de roem van de man. die zij met haar liefde achtervolgt, de media-filosoof dr. Axel Prakke-Jules Hamel, maar de roem. die zij hem toe wil spelen, wordt opnieuw haar in de schoot geworpen. Weer op een ver bluffende manier, waarin leuk de draak wordt, gestoken, dit keer met de gang van zaken op de redactie van een nieuw weekblad „Nieuws Nu", met het modewereldje, met het ver schijnsel van de internationale con gressen Wederom gespeeld in de lichtelijk clowneske stijl. Met bijdragen aan uitstekend getekende types van Inge borg Elzevier. Egbert van Paridon. Henk Rigters. Marjan Berk. Het zou jammer zijn er meer van te verraden. De première werd woensdagmiddag in de Toneelschuur in Haarlem gege ven. waar deze aflevering nog enkele woensdagen terugkomt In Amster dam in Beilevue op donderdagen en vrijdag in lunchtijd Van onze kunstredactie DARMSTAD Aan de van origine Oostduitse schrijfster Christa Wolf is de Büchnerprijs toegekend. Deze prijs geldt als de belangrijkste literai re onderscheiding in de Bondsrepu bliek. De schrijfster krijgt de prijs voor een oeuvre dat ze sinds 1959 heeft opgebouwd en dat hoofdzake lijk uit romans bestaat. Christa Wolf werd in 1929 geboren. Op 16-jarige leeftijd, toen de Tweede Wereldoorlog ten einde was gekomen, moest ze samen met haar familie haar geboorteplaats Landsberg an der Warthe verlaten dat toen in Polen kwam te liggen. Ze kwam in dat ge deelte van Duitsland terecht dat toen nog Sowjetische Besatzungszone heette, de latere DDR. In 1949 werd ze lid van de SED. de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands. die uit een fusie van KPD en SPD werd geboren Aanvankelijk identificeerde ze zich met de partijlijn wanneer het om kwesties rond de kunsten ging. Haar eerste boekpublicatie. Moskauer No velle uit 1959. bracht het cultuurpoli tieke programma nog in praktijk. Maar haar volgende boek. de roman Der getilte Himmel uit 1963 over de liefde van een jongen en een meisje die aan de tweedeling van Duitsland te gronde gaat, maakt menselijke problemen en sociale tegenstrijdighe den zichtbaar. Het boek leidde tot hevige discussies Werken die ze vervolgens schreef zijn onder meer Nachdenken über Christa T. (1968). het filmverhaal Till Eulen- spiegel uit 1972 en de roman Kind- heitsmuster (1976). Dc laatste roman van Christa Wolf dateert van vorig jaar en heet Kein Ort. Het boek gaat over een gefingeerde ontmoeting van Heinrich von Kleist en Karoline von Günderrode op een theemiddag aan de Rijn. De schrijfster uit daarin een onverhuld pessimisme met betrek king tot het leven van de kunstenaar in de maatschappij. Van onze radio en tv redactj AMSTERDAM Het weekb| deren, een uitgebreide agei het uitgaansleven, is deze i nieuw verschenen met de i magegevens van de televisie v gende week. Afgelopen vrijdi vingen de uitgevers. Maarten ij Biggelaar en Martijn Kleijwei brief van de juridisch adviseur^ NOS. waarin gesommeerd publikatie van het tv-program middellijk te staken. De NOS beroept zich daarbij d auteursrecht voor deze gegev( berust bij de omroepen en wi waarborgd door de omroepw. deren, in verband met de tegeni de verkoopcijfers is de oplage! gebracht van 40.000 naar 25.000J inmiddels via een advocaat i van maatregelen voor een i van twaalf dagen gevraagd,!. Martijn Kleijwegt. BIJ de N0*| gisteren van zo'n aanvrage r bekend. In de verdediging zou het I beroepen op het recht infon elijk door te mogen geven. vens zijn afkomstig uit de om_ den. die gewoon te koop ziiaftl het alleen nog de vraag wat rechter zwaarder weegt: het tl van de omroepen op hun aul recht of het beroep van Bladen het vrij nogen doorgeven vani matie. Volgens het Verdrag i me is het recht op het vrijelijk! geven van informatie wel gebo aan beperkingen. In Bladeren verklaarde de Anfhre damse hoogleraar auteursrecht H. Cohen Jehoram, vorige weel het een waagstuk is die confroni aan te gaan. „Maar het is de m van het proberen waard" Inmiddels zoekt de advokaat Bladeren naar de kansen ia rechtszaak tegen de NOS. M) Kleijwegt: „Als we een kans ifl dan bekijken we de zaak nader ben we meer dan tien procent dan gaan we naar de rechter". Het auteursrecht op de progra gegevens is van levensbelang het bestaan van de omroepblad daarmee van de omroepen zelf gens onderzoekingen zoud« meeste van de huidige abonnee! de omroepbladen, die daan» vens lid van een omroep zijn. pen als de programmagegeven» gebreid in weekbladen te vinden den zijn. Dieren in en om het huis. Tek T. de Joode en prof. dr A. Sta illustraties van K de Kief tel Zomer en Keuning. Ede. 2081 ƒ54 50 Van uitgeverij Elsevier te dam zijn de boeken: Nieuw kd halenboek, samengesteld door! zeu. 256 blz. - 26.50 Java, gtffl Java Samenstelling en van H. J. Hoefer. 200 kleurenfoti schematische landkaarten en 5 beschrijvingen en een beknor formatie tekst in het Engels. a 35 gulden. Hamsters H. Fritz telt van alles over dit knai blz. - 14.90 Prinses Daisay,* van J Krantz 525 blz - 34.90 lijf en leden, historische kijkjj medische kennis van ons door J. Miller 352 blz. 49J Lute, het relaas van EleuUJ chez. 447 blz. 29.9(1 ZielH roman van M. Walser 239 blz.-/! ADVERTENTIE

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4