Een spelletje
lego voor het CDA
i
Tekening van een lezer
Trouw
Commentaar
POLITIEK
toen de eenheid nog ver was
ponsor en kunst
schrijf 'n brief
DE GRAAF
H ^ERDAG 11 OKTOBER 1980~
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
vwiMiet te dogmatisch
ek in
M -p,\.fractieleider Lubbers heeft la-
Gr&
n ö»|cii weten.
dat de nieuwe Ncder-
t etttLiid^e commissaris bij de Europese
geld. jonicensehappen in Brussel niet
iag worden geput uit de thans
«tredende regeringsploeg, maar
fcmier Van Agt heeft gezegd dat
1 Ge- uj jn deze zaken ..niet te dogma-
pport 1 ch mo8cn handc,cn
les er.
unen- ld valt daarom te vrezen, dal wij
innen de termijn van een week of
ïetdE l'ci1'cn da£cn hcl n'cuws '"ogen
taalkrachten dat opnieuw een minis-
he in. cr of staatssecretaris uit het kabi-
Wieió nci-Van Agt voortijdig is opge-
f^ker stap' Dc uitdrukking ..niet te dog-
linen ullsch" immers heeft in een dis-
geto fóie geen enkele andere waarde
ïefujfl an die van een gemeenplaats of
lat en dooddoener. Het klinkt mis-
^5 chien verlicht en progressief, maar
gron an gaat het wel om de verlicht
eneid van de door de Genestet zo
^"Onvergetelijk gekarakteriseerde Jan
iS dic -,inappe ^°pmet dicPe
die ..geen weerga" om de leer
in Ed
)exta P dergelijk woordgebruik duidt
Tati Wiet op oppervlakkigheid, en op
n vei 3i diezelfde De Genestet verdach-
'^onl, ernst noemde dan toch wel op de
hoefte rookgordijnen te leggen
en einde daarachter fijn de eigen
Orjjrfin te doen en de tegenstanders als
hef.t ampers en duisterlingen te deklas-
lewej ren en aldus een discussie onmo-
In» W le maken
eetdi oiets past een premier met. maar
-andi at cr verder ook van zij, wij willen
n deze zaak graag de kant van
.ubbers kiezen en uitspreken dat
jlaau iel werkelijk onduldbaar zou zijn
lcercah Yttdelings opvolger in Brussel
Ull dHians nog fungerende rege-
oJJ nngspfocg zou worden gekozen
ld.
Orjag nemen wc de schijn op ons
1 o dogmatisch" en ..duister" als
Hij hier v aststellen dat minister (en
staatssecretaris) een zo hoog ambt
idat het niet alleen ieder die er toe
i
jt is in ons land althans
pnnen bij de sport, maar lang-
;age lerhand dringt het op andere
einen door. Wc bedoelen het
endfeem van de sponsoring, dat w i|
het geven van financiële
dragen door bedrijven aan aller-
activiteiten. Nobel natuurlijk.
toch niet helemaal. Er zit wel
j,e\\jV tegelijk een zakelijke bijbe-
eling achter, namelijk dat er op
:n directe of indirecte manier pu-
ilicileit wordt gegeven aan de
of dat de namen van ge-
irde en sponsor aan elkaar
rkoppcld worden, waardoor iets
glans van de gesponsorde
tl de sport is het begonnen en daar
Jnu al duidelijk sprake van exces-
Ti (denk maar eens aan het geding
p Trouw deze zomer werd aange-
i door een aan zijn sponsor
ictende volleybalvereniging); het
bileven volgt nu schoorvoetend.
»ar meteen de eerste keer blijkt
hdaar ook al mis te kunnen gaan.
geroepen wordt moreel bindt voor
een gehele regeringsperiode, maar
dat ook elke gedachte aan promotie
maken of iets dergelijks gedurende
dc anibtsvcrvuling taboe dient te
zijn.
Het is waar Van Agt kan zich
beroepen op precedenten uit de
Nederlandse geschiedenis. Niet
minder dan drie commissarissen
voor de Europese gemeenschappen
Mansholt. Lardinois en Vredeling)
zijn van dc ministersstoel recht
streeks naar Brussel verhuisd en
daar is inderdaad destijds weinig
stampei over geweest. Maar wijs
heid-achteraf is ook wijsheid en
daarom dienst nu dan toch maar te
worden vastgesteld, dat ook die
benoemingen beter en duidelijker
gekritiseerd hadden moeten
worden
Maar er is in dit geval nog iets meer
dat het besef scherpt en ons bewust
maakt van de wijsheid-achteraf.
Het kabinet-Van Agt heeft namelijk
een goede kans om de parlementai
re geschiedenis in te gaan als het
kabinet van de wegwerpministers.
Als wij (terecht natuurlijk) de ver
vanging van minister Peijnenburg
builen beschouwing laten, dan
moeten niettemin de namen van
Kruisinga, Andricssen, Scholten en
Nooteboom werden genoemd. Het
zou voor het aanzien van het minis
tersambt pijnlijk zijn als nu de
naam van Van der Stee of Braks
(beiden nog maar net op hun post)
aan dit beschamende lijstje werd
toegevoegd
Wat Van Agt precies bedoeld heeft
met ..niet te dogmatisch" laten wij
verder nu maar in het midden,
want in deze zaken heeft Lubbers
het gelijk aan zijn kant. Net zomin
als een lijsttrekker van een politieke
partij op een moeilijk ogenblik zich
een vaandelvlucht mag veroorlo
ven. mag een minister dat. welk
aantrekkelijk baantje hem ook
wordt voorgespiegeld
Wc doelen hier op het amateurkoor
van het Amsterdamse Concertge
bouworkest. Het pas opgerichte
koor valt buiten de subsidieregeling
voor hbt orkest en moet het hele
maal van sponsors hebben. Het
eerste optreden van het door het
bedrijfsleven gesponsorde koor, in
samenwerking met het door de
overheid gesubsidieerde orkest,
bleek alleen toegankelijk te zijn
voor de gasten van de sponsor.
Al zal het om meer dan een dubbel
tje gaan. het is duidelijk dat hiec de
sponsor voor een dubbeltje op dc
eerste rij zat bij een grotendeels uit
dc publieke kas gefinancierde mani
festatie. terwijl dc anderen buiten
konden blijven staan
Het ministerie van CRM heeft het
'T moeilijk mee. zo werd gezegd.
Dat is niet voldoende. De minister
moet duidelijk zeggen dat het zó
niet kan en niet mag
De fractievoorzitter van het CDA, Ruud Lubbers, is de origi
nele uitvinder van het woordje „bouwstenen". Daarmee de-,
gradeerde hij deze week de algemene politieke beschouwin
gen tot een spelletje lego, met het parlement in de onaantrek
kelijke rol van stenendrager. Het kabinet, per slot van reke
ning de maker van het bestek, zal zelf wel bepalen welk
bouwwerk er uiteindelijk wordt gewrocht. De stenensjouwers
werd zelfs geen blik vergund op het mogelijke eindprodukt.
Daarover zal eerst gepraat worden met de sociale partners
(vakbeweging en werkgeversorganisaties). Want ja, je weet
maar nooit met die bouwvakkers, vandaag de dag
Ironisch, bijna op het sarcastische af.
hield de minister van financiën. Van
der Stee, de Kamer voor dat zij in
feite geen beter lot verdiende. Het
was hem niet ontgaan, dat de bouw
stenen van CDA en WD bedoeld
waren voor twee totaal verschillende
bouwwerken. Het zou al te veel ge
vraagd zijn van het kabinet, die twee
tot een harmonisch geheel samen te
voegen en bijgevolg moest de Kamer
maar rustig
krustig afwachten, zich getroost we
tende met de ruime opstelling van
het kabinet alle bouwstenen met een
..open mind" te zullen beoordelen,
zoals premier Van Agt het omschrijft.
En daarmee lag het dilemma op
straat, dat het politieke bedrijf de
laatste maanden meer en meer ver
lamt: de fracties van CDA en WD
zijn het openlijk oneens over de te
volgen gedragslijn en het kabinet
probeert een keus tussen deze twee
politieke grootheden zoveel mogelijk
te ontlopen. Dat het nog niet tot een
uitbarsting is gekomen heeft alles te
maken met het eerste congres van
daag van het CDA in Den Haag. Het
zou onelegant zijn op deze dag van
moeizaam verworven christen-demo
cratische eenheid te vieren met een
openlijke breuk.
Achter de schennen is het gevecht
om het voortbestaan •an het kabinet,
of preciezer gezegd, de uitgangspun
ten voor de komende verkiezings
strijd echter al in volle hevigheid los
gebarsten. Een belangrijke twistap
pel is het uiteindelijke politiek profiel
van het piepjonge CDA. Hoe zo'n
gezicht eruit zou kunnen zien hebben
de algemene beschouwingen wel dui
delijk gemaakt, want de verschillen
de CDA-voormannen konden het niet
laten alvast de nodige voorschotjes te
nemen. De congresganger kan er wel
licht zijn voordeel mee doen
Houvast
Het meeste houvast heeft hij/Zij aan
premier Van Agt, die op een aantal
politiek gevoelige punten het duide
lijkst is geweest. Zo liet hij er geen
door Willem Breedveld
twijfel over bestaan, dat het met de
Inkomensnivellering In dit land zo
langzamerhand mooi genoeg is ge
weest. Hij rekende de Kamer voor dat
Nederland zo ongeveer het land is
met de gelljkmatlgste inkomensver
deling. De afstand tussen de laagste
en de hoogste lonen is aanzienlijk
bekort en bijgevolg dient men uiterst
terughoudend te zijn met een verder
gaande nivellering. Eerder al had hij
duidelijk gemaakt dat gegeven dit
beeld de minimumlonen niet noodza
kelijkerwijs als een heilige koe be
schouwd dient te worden. Zij zouden
daarom bij het brengen van offers
niet buiten schot behoeven te blijven.
De premier rekende ook af met de
veel gehoorde stelling, dat loonmati
ging gepaard zou moeten gaan met
afspraken over werkgelegenheid, her
vormingsvoorstellen of wat dan ook.
Werknemers mogen aan hun mati
gingsbereidheid geen wensen, laat
staan voorwaarden koppelen. Het zij
hun genoeg, dat matiging, hoe dan
ook, goed Is voor de werkgelegenheid
en hun overige wensen dienen op hun
eigen merites te worden beoordeeld.
In het verlengde daarvan bleek de
premier een weinig enthousiaste
voorstander van gerichte overheids
maatregelen om de werkgelegenheid
te bevorderen. De teneur van zijn
verhaal was dat eerst globale maatre
gelen nodig zijn, omdat het anders
met gerichte maatregelen ploegen op
de rotsen wordt. Ook ten aanzien van
het werkloosheidsprobleem stelde
premier zich terughoudend op. Welis
waar zal het kabinet streven naar een
vermindering van de werkloosheid
maar overigens dient men ervoor te
waken illusies te scheppen. In dit
verband hekelde hij de verkiezings
programma's van PvdA. CDA en
WD („we moeten ons geen rad voor
Topberaad tijdens de algemene beschouwingen:van links naar rechts Den Uyl, Lubbers en Rietkerk.
ogen draalen") en meer in het alge
meen bereidde hij de natie erop voor
zich wat geduldiger bij de huidige
situatie neer te leggen. Afgunst en
ongeduld zag hij als de voornaamste
obstakels naar een meer structurele
oplossing van het probleem.
Tijdens het Kamerdebat maakte zijn
minister van financiën Van der Stee
voorts nog duidelijk dat de oplossing,
die de WD voor ogen staat, het kabi
net heel wat sympathieker voorkomt,
dan de plannen van het CDA. Zag hij
in de plannen van de laatste partij
grote bezwaren, de suggesties van de
WD. namelijk een aanzienlijk forse
re aanpak van de sociale voorzienin
gen, waardeerde hij als zeer positief.
Lubbers vertegenwoordigt meer het
andere gezicht van het CDA. Het viel
overigens niet mee de trekken daar
van te herkennen, want zoals ge
woonlijk verbergt hij zijn standpunt
bepaling achter een bijna explosieve
ideeënrijkdom. Maar in grote lijnen
bleken zijn opvattingen haaks op die
van de premier te staan. Lubbers
bleek een voorstander van globale,
maar zeer nadrukkelijk ook een ge
richte aanpak van het werkloosheids-
Tekeningen, bi] voorkeur in liggend for
maat. sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859. 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden. Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon.
s
CtxA u rioy
;eno
kunó
I
De mensen die zich op een na
jaarsavond in een van de na-oor-
logse jaren (het kan 1947 geweest
zijn) in een wat krakkemikkige
autobus naar een Westbrabants
stadje lieten vervoeren zagen die
moeite rijk beloond. ARP-leider
Jan Schouten hield er in een
kerkgebouw een stevige, gespier
de toespraak, waarin veel toe
hoorders veel van het oude ver
trouwde van Kuyper, Bavlnck,
Idenburg en Colijn herkenden
en dat gaf menigeen die zich de
jaren van onvrijheid en bezetting
nog goed herinnerde een veilig
gevoel: nu kon dat allemaal weer
zonder gevaar!
Er waren er in de kerk die Schou
ten voor het laatst hadden ge
hoord in 1941 of 1942, toen hij in
een Bredase kerk voor de gerefor
meerde „jongelingen" sprak. De
toen al wat grijze politicus had
zich daar in Breda door het ge
vaar niet de mond laten snoeren:
hij had er vrijuit gesproken over
welke houding men tegenover de
bezetter diende in te nemen en
kort daarna was hij gearresteerd.
Nu stond hij daar weer: een wat
starre, maar oer-degelijke figuur.
Woorden en herinneringen te
over dus, die najaarsdag in West-
Brabant, om te zorgen voor wat
men noemt „een mooie avond".
Niet zovelen van degenen die
naar Schouten luisterden zullen
op dat ogenblik beseft hebben
wat er op de achtergrond van
deze „fijna avond" ook gebeurde
de anti-revolutionairen vochten
weer helemaal voor hun eigen
partij, velen van hen leken verge
ten wat hen in de oorlogsjaren en
kort daarna zo zeer bewogen had:
het verlangen naar eenheid met
althans de christelijk-histori-
schen, het eindelijk bijleggen van
de „broedertwist" tussen Kuyper
en Lohman.
In Trouw van februari 1945. in
het toen nog bezette noorden ille
gaal verschenen, had het nog zo
mooi gestaan: de „wederverschij
ning" van de oude christelijke
partijen „moest" een verkort en
provisioneel karakter dragen"
Direct proberen, aldus Trouw,
een „nieuwe Christelijke Volks
partij" te vormen. Die woorden
hadden een niet gering deel van
het a.r.-volk toegesproken, maar
lang niet tot in alle geledingen
waren ze doorgedrongen en In elk
geval waren ze niet blijven han
gen. Achteraf bezien kun je het
wel een van de drama's van de
direct na-oorlogse jaren noemen
dat de drang naar eenheid zo zeer
verdrongen werd door die naar
herstel van het vooroorlogse.
Op de dag dat niet twee maar
drie partijen opgaan in één nieu
we is het verleidelijk je te verlie
zen In overpeinzingen over de
„eenheid" en de kronkelwegen
waarlangs en de slakkengang
waarmee die voortschrijdt. Ieder
een zal zo zijn eigen binnenge
dachten hebben; die van de
schrijver van dit stukje gaan
vooral terug naar de al genoemde
landstreek kort na de bevrijding.
Wie het voorstelt alsof de krach
ten tot vernieuwing toen zo
enorm sterk werkten kan beslist
niet als bewijs aanvoeren de toe
stand in die zuidelijke steden en
dorpjes: daar schikten de mees
ten zich weer binnen de oude
grenzen en ze waren er tevre
den mee. Omstreeks de tijd dat
Schouten op die „mooie avond"
sprak werd niet ver vandaar een
bijeenkomst gehouden waar be
raadslaagd werd over het invoe
ren van ritmisch zingen in de
kerk, en daarbij klonk uit de
mond van een van de aanwezigen
de stelling dat het beter was de
„oude paden" niet te verlaten.
De enkeling uit deze kring die
kennis genomen had van wat de
christenen dreef die voor het so
cialisme gekozen hadden, had
het er vaak moeilijk mee. „Een
sterke socialistische overtui
ging". had de bekende dominee
Buskes nodig geoordeeld in een
rede op de eerste vergadering
(1947) van de protestants-christe
lijke werkgemeenschap van de
pas opgerichte PvdA en Buskes
zei ook: „Het is het diepste ver
langen van ons hart christenen te
zijn".
Er waren Jongeren die door dat
idealisme sterk werden aange
sproken maar wat moesten ze
ermee ln een wereldje waarmee
ze zich weliswaar sterk verbon
den voelden, maar waarin men
niet eens de stap naar een zeer
na-staande groep (hervormd-ge
reformeerd, aj.-c.h.) kon zetten
om van een sprong over de
meer dan manshoge muur waar
achter de roomse wereld lag
maar te zwijgen?
Het is allemaal jaren geleden,
verhitte discussies alleen over de
vraag of christelijke partijvor
ming al of niet geboden is kun je
je nu niet goed meer voorstellen.
Ook wie met overtuiging ervóór
kiest schermt wat minder met
het woord „beginsel" en een bui
tenstaander zou de situatie nu
niet meer kunnen schetsen zoals
Pieter Jelles Troelstra in 1924 bij
zijn afscheid uit de Tweede Ka
mer deed. De SDAP-leider stelde
het „theologisch element" dat bij
de „rechterzijde" (zoals de chris
telijke partijen toen gehoemd
werden) als grondslag van partij
politiek overheerste tegenover
het „sociale element" aan de lin
kerzijde. „Sociaal" is anno 1980
immers iedereen
De Technische Hogeschool
in Delft heeft een schrijfma
chine ontwikkeld voor men
sen die hun handen of armen
niet (meer) kunnen gebrui
ken. Het apparaat werkt met
een lichtstraal die door een
beweging van het hoofd op
een alfabet-tableau kan wor
den gericht
Kassa Wolde Mariam is één van
de negen hoge functionarissen
van het afgezette keizerlijk be
wind in Ethiopië, die in Juli 1979
uit gevangenschap „verdwenen"
Familieleden die elke dag voed
sel brachten werd gezegd hier
mee op te houden en de gevange
nen te vergeten. In andere geval
len in Ethiopië diende een derge
lijk bevel als stilzwijgende ken
nisgeving dat een gevangene
standrechtelijk en in 't geheim
geëxceuteerd was.
Talloze persoonlijke en openbare
vragen naar de „verdwijningen"
leverden geen officieel antwoord
van regeringszijde op. Sommige
functionarissen verklaarden dat
de negen gevangenen waren
overgebracht naar een andere ge
vangenis. maar weigerden de
naam ervan te noemen; geen en
kele inlichting heeft hun verkla
ringen bevestigd.
Kassa Wolde Miriam was van
1963 tot '66 hoofd van de Halle
Selassie I-universiteit, en daarna
gouverneur van de provincie Wol-
lega, waar hij woonde.
Na zijn arrestatie werd hij onder
zeer slechte leefomstandigheden
gevangen gehouden in de kelders
van het vroegere Menelik-paleis
ln Addis Abeba, nu het hoofd
kwartier van de militaire macht
hebbers-
Kassa Wolde Miriam is getrouwd
met prinses Seble Desta, klein
dochter van de gewezen keizer
Halle Selassie; zonder berecht te
zijn wordt zij sinds 1975 gevan
gen gehouden in de Akakigevan-
genis te Addis Abeba. Hun vijf
kinderen wonen als vluchtelin
gen buiten Ethiopië.
Beleefd gestelde brieven, waarin
u uw verontrusting uit over de
verdwijning van Kassa Wolde
Mariam en waarin u om inlichtin
gen over hem verzoekt, kunnen
gericht worden tot: Lieutenant-
colonel Mengistu Halle Mariam.
Head of the Provisional Military
Government of Socialist Ethio
pia. PO Box 5717. Addis Abeba,
Ethiopia.
De zesjarige Sacha Seleznew
uit Omsk in Siberië heeft een
passie voor filosofie. Het blad
van de Russische schrijversbond
Literatoernaja Gazeta besteedt
veel aandacht aan dit wonder
kind. Voorlopig houdt het kind
zich alleen nog rnaar bezig met
wat moraalfilosofie en humanis
me. want het marxisme-leninis-
me is misschien nog wat te inge
wikkeld, aldus het blad.
probleem. De aardgasbaten moeten
wat hem betreft deel uitmaken van
het overleg van de sociale partners en
dat sluit een gerichtere aanpak dan
het kabinet voor ogen staat niet uit.
Anders dan Van Agt vindt Lubbers,
dat het kabinet wel degelijk alle zei
len moet bijzetten om de vakbewe
ging tot het brengen van een loonof-
fer te bewegen, ook door krachtig ln
te spelen op wat daaraan gedachten-
goed leeft.
Lubbers trekt wellicht een te zware
wissel op de matigingsbereidheid van
de vakbeweging en vrijwel zeker zal
hij zijn plannen zonder een toonmaats
regel niet kunnen realiseren. Zijn
plannen ademen per saldo toch een
geheel andere geest dan die van het
kabinet. Bovendien voegt hij er een
element aan toe, dat typisch past in
het gedachtengoed van het CDA-pro-
gramma „Niet bij brood alleen", na
melijk de invoering van een luxe ta
rief in de BTW. Het is op zichzelf al
veelzeggend, dat het kabinet met die
gedachte de grootst mogelijke moeite
blijkt te hebben.
Verklaring
Lubbers heeft voor dit dilemma in
het CDA-denken een vriendelijke
(althans voor het CDA) verklaring
genoemd. Hij verweet PvdA en WD
eikaars stille bondgenoot te zijn in
het nastreven van de tweedeling in de
Nederlandse politiek. Daarmee riep
hij het beeld op van de hamer en het
aambeeld, waartussen het CDA lang
zaam maar zeker vermorzeld zou wor
den. Het is dit bondgenootschap dat
volgens Lubbers het gezicht van het
kabinet heeft misvormd en dat er
meer dan wat dan ook de ooizaak van
is, dat tal van plannen in de vertra
ging zijn geraakt
Lubbers kan echter weten dat dit
beeld zo langzamerhand zijn geldig
heid heeft verloren. De polarisatie
bepaalde in hoge mate de politieke
verhoudingen in de jaren zestig. De
deconfessionalisering was toen in vol
le gang en PvdA en WD hadden er
beide voordeel van erg onaardig te
gen elkaar te doen. Het dwong de
kiezers tot een keuze en die viel nogal
eens ten nadele uit van één van de
confessionele partijen.
Verbleekt
Het zal Lubbers echter zijn opgeval
len, dat de WD ln deze tweedelings
gedachte meer en meer is verbleekt.
Het accent bij de laatste verkiezings
campagne viel vrijwel geheel op het
duel tussen Den Uyl en Van Agt. En
het ziet er niet naar uit dat Wiegel in
de komende verkiezingscampagne
deze fakkel van Van Agt zal kunnen
overnemen. De duidelijke uitspraken
van de premier geven hem weinig
kans. Het CDA-congreS mag de pre
mier daarvoor dankbaar zijn. Het
stelt het CDA ln de gelegenheid om
deze weg in de richting van een twee
deling ferm en met opgeheven hoofd
te vervolgen, dan wel vast te houden
aan de eigen programmatische Idea
len. Bouwstenen genoeg. Maar wie
wordt de architect?
ADVERTENTIE
PIANO'S
VLEUGELS
ELEKTRONISCHE
ORGELS
HANEKAMP ZWOLLE TELEFOON 05200-35587
rrwnie
en fan fate
Hoor Frlzr Pijlman
Pieter
Waar eerst de rozen stonden, kwam nu gras
Ik zou het met mijn zoontje in gaan zaaien.
Hij was wel knecht, als ik de boer maar was.
De wortelstokken werden op zijn karretje geladen,
terwijl ik de instructie op het zakje las.
Na spitten, harken, pletten, kwam het zaaien
Hij vroeg, worden die zaadjes echt wel gras
en gaan we dat dan ook weer samen maaien.
Door zon en regen, zei ik, gaat het ongemerkt.
Je zult het zien, straks komen groene sprietjes boven.
Hij staarde naar de grond, maar kon het niet geloven.
Een uurtje later liet hij zien hoe snel het werkt,
het wondergroen dat onze akker tooide;
de sprietjes gras die hij er over strooide