De wrede sprookjes van een poëtische dromer Minder calorieën: barbecue 'n Loempia van Albert van Zoönen 3 Het teloorgaan van een vrouwenleven Scapino viert feest met clowns Metropolitan schrapt seizoen 1980-'81 Aart van den IJssel exposeert paarden en insecten Popdagen Globe speelt 'Suus' van Achternbusch Conflict met musici Kunstraad tegen verandering BKR door Eefje van Schalk DONDERDAG 2 OKTOBER 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE ■MMMHHH TROUW/KWARTET door Cees Straus VOORBURG Een fors paard domineert het atelier van Aart van den IJssel in een kleine, verscholen straat in Voorburg. Het beeld, opge trokken uit messing platen, is zojuist gereedgekomen en be stemd voor zijn expositie die komende zaterdag wordt geo pend bij galerie Gamma in Amsterdam. Het is representatief voor zijn stijl van werken, waarin tederheid en poë zie worden gecombineerd met wreed heid en agressie, zoals ook zijn schil derijen laten zien: olieverven die half collage zijn, met strandvondsten en restanten van vissen, elementen van de dood, geschilderd in uiterst bleke pasteltinten. In het werk van Aart van den IJssel, geboren in 1922, opgeleid als schilder aan de Koninklijke Academie in Den Haag. als beeldhouwer (lassen, solde ren) vrijwel auto-didact, is de band met de natuur altijd aanwezig. „Ik heb wandelingen gemaakt in de Ar- Twee recent gemaakte sprinkhanen, in messing. dèche, waar je nog allerlei soorten insecten, vlinders, krekels en libellen kunt zien. Zo'n vliegend hert, je schrikt ervan als Je hier in de stad woont, terwijl het eigenlijk heel nor maal is. Wat me in die wereld fasci neert is de wreedheid, dat het vreet en wordt gevreten. Je ziet zo'n prach tige libelle met vleugels van een vijf tien centimeter, die gasten eten el kaar gewoon op." Naast de insecten zijn de paarden een steeds weerkerend motief bij Van den IJssel. „Het zijn geen paarden zonder meer. Het ene paard is totaal anders dan een ander Je hebt lieve, sterke en prachtige paarden, het zijn per soonlijkheden. Ik probeer van die persoonlijkheid gebruik te maken. Vroeger heb ik veel paard vrouwtjes gemaakt, paarden met vrouwekop pen. Er zit een relatie tussen het paard en de vrouw, een paard kan een soort van vrouw zijn, maar andersom ook, vrouwen kunnen op een paard lijken." Veel van je dieren lijken met de myt hologie te maken te hebben. „Ja. maar ik doe het niet bewust. Zo'n paardvrouwtje heeft inderdaad iets van een entaur. Maar er zit geen verwijzing in naar een verhaal. De zonneruiters die ik heb gemaakt, heb ben meer te maken met mijn liefde voor de zon. Ik gebruik in feite heel oude oersymbolen. Het paard was toch het eerste vervoermiddel voor de mens. Zo heb ik ook het schip en het rad, het wiel gebruikt." Maar is de mythologie voor je van belang? „Ja, ik ben toch wel een beetje een merkwaardige dromer. Ik ben eigen lijk een sprookjesverteller, een fan tast. Een collega noemde me een 'beeldende Andersen', ik maak sprookjes in beeld. Maar ik ga toch niet helemaal de realiteit uit de weg. Ik steek mijn kop niet in het zand. Ik zie ook duidelijk de wreedheid in het dagelijkse bestaan. Als ik op het strand ben, is het niet alleen de zon, dan zie ik ook het doodgaan, het sterven en vergaan. Je ziet in mijn plastieken ook het geharnaste, de be pantsering. Die sprinkhanen zijn ge pantserde, wrede wrekers. Daar zit ook agressie in." Agressie, die je in jezelf terug vindt? „Nou. dat vind ik moeilijk te zeggen. Maar ik ben wel een felle, heftige jongen. Ik heb het soort karakter van een zuiderling, dat temperamentvol le. hè." Je dieren maken vaak een afwerende indruk. „Wat Je ziet is het zichzelf willen beschermen tegen veel dreigende za ken in het leven. Daar zijn ook alge menere thema's onder zoals oorlog, kernenergie, de vervuiling van de ri vieren en het land. Ik heb wat je dan noemt de natuur zeer lief, ik vind het heel erg wat er wordt vernietigd." Ik kan me voorstellen dat het agres sieve in je dieren weerstanden op wekt. Aart van den IJssel: zekere mate van engagement „Ja, ik krijg wel van dat soort reacties op mijn werk. Soms zijn de mensen ook wel bang voor ze. Er zit in dit werk een combinatie van het poëti sche en het dreigende. Daarin komt mijn vreemde karakter ook naar bo ven, het ene gaat in het andere over, dingen die aanvankelijk vreemd aan elkaar zijn. Ik heb een locomotief gemaakt die jaren in een bos heeft gewoond, waar de bladeren uitgroei- Die heeft er wat van overgeno men. En die paardjes hebben niet zozeer een bepantsering, maar ze zijn gepantserd, het is er een wezenlijk onderdeel van geworden." Vorig jaar heeft Van den IJssel een uitgebreide tocht door Peru gemaakt, de miljoenenstad Lima bezocht, maar ook de bergen en de woestijn gezien. „Ik ben door die reis de relatie van het poëtische en het wrede nog sterker gaan zien. Er is daar een to taal andere maatschappij, met een ontstellende verhouding tussen arm en rijk. Ook in de keramiek van de Inca's vind je de combinatie van poë zie en wreedheid terug. En de dood, die daar veel meer te betekenen heeft. Een begrafenis is er een veel grotere gebeurtenis, meer opgeno men in het leefpatroon en niet weg gestopt als bij ons." „Ik neem nu niet meer genoegen met een poëtisch, mooi gedroomd beeld. Die reis heeft me wakker geschud, vanwege de wreedheid en de armoe de. Maar er Is geen sociale stellingna- me in mijn werk gekomen. Ik ben er ook een beetje bang voor, sociaal voelende kunst, dat gaat me te ver. maak niet-sociale kunst, in die zii dat je geen betrekking tot het lijdei van de mens ziet. Hoogstens is er d«; dreiging, een waarschuwing, maai! dan is het toch wel minder duidelijk! Er It toch een zekeic mate van enga i gement in, al is het niet Këthe Koll i witz of Frans Masereel. Ik wil me niet! totaal vastleggen op engagement, het! zou dan alleen sociaal worden en dat wat je „kunst" noemt verloren doen gaan." Galerie Gamma, Keizersgracht 429: in Amsterdam, van 4 oktober tot en met 1 nov., geopend op dinsdag tot en met zaterdag van 11.30-17.30 uur. Internationale rock B roll meeting. Vetkuiven en pettycoats zullen aanstaande zaterdag in Eindho ven weer in de meerderheid zijn. Daar wordt in het Karregat de 15e rock roll meeting georgani seerd. 's Middags met een platen- en informatiemarkt, 's avonds met concerten van Carl Mann en The Cruisers. Black SlateVijf Jamaïcanen die reeds enkele jaren in Engeland wonen. Ze spelen zeer aanstekelij ke roots reggae die daar goed aan slaat getuige enkele plaatsucces sen. Zaterdag bezoeken ze Gronin gen (Vera), morgen Amsterdam (De Melkweg). Daar wordt het voorprogramma door de The Mar- melade, een groep uit de jaren zestig, verzorgd. Live Wire Live Wire is een Engels kwartet dat twee jaar geleden de akoustische gitaar inruilde voor een elektrische. Hun muziek doet sterk aan Dire Straits denken, maar klinkt minder overtuigend. Zondagavond in Paradiso. UK Subs Uk Subs, eveneens En gels en opererend met 4 man, be dient zich van het punk idioom. Binnen de punkscene trekken ze veel belangstelling, zodat er in Pa radiso (4). De Gigant in Apeldoorn (5), het Drieluyck in Zaandam (8) en Kaasee in Rotterdam (9) veel gepogood kan worden. Kiss Deze vier Amerikanen zijn aantrekkelijk voor voor de tiener muziekbladen. Niet zozeer om mu zikale redenen, maar voorname lijk uit visueel oogpunt. Hun ge verfde hoofden sieren regelmatig de voorplaat van dit soort perio dieken. Zondagavond zullen ze in de Leidse Groenoordhal moeten bewijzen of zich achter de schminck en verkleedpartijen nog andere kwaliteiten verschuilen. Lou Reed/Marian Faithfull De aanvankelijk aangekondigde con certen van a s. maandag (Reed) en dinsdag (Faithfull) zijn afgelast. NEW YORK (UPI) De Metropoli- zijn hele seizoen van 210 opvoeringen tan van New York, bereid miljoenen geschrapt, liever dan toe te geven aan dollar aan inkomsten te derven, heeft de eis van zijn musici het aantal voorstellingen tot vier per week te Speciaal vandaag Les Sylphidcs balletlief hebbers die niet genoeg kon den krijgen van de uitvoering van Les Sylphides bij Margot Fonteyn kunnen hun hart op halen aan een uitvoering van het Bolsjoi-ballet op de beken de muziek van Chopin. Opna men: Sovjet Televisie Ned. 1/21.00 Het gedroomde boek BRT-film naar Vita Brevis van Maurice Gilliams. Aan de tachtigjarige auteur wordt overmorgen de staatsprijs van de Nederlandse Letteren uit gereikt.-Elias, een dromerige jongen, noteert zijn gevoelens in „Poëtisch geheimschrift" Ned. 1/22.10 De onvoorstelbare wereld van Roals Dahl een nieuwe start van een bekende en uit stekende Britse tv-serie naar de bovenzinnelijke en vaak macabere verhalen van Roaid Dahl. Vanavond „Eduard de veroveraar". Eduards echtge note Louise neemt een kat mee naar huis. Tijdens haar pia nospel krijgt ze echter de in druk dat de kat de reïncarna tie van Franz Liszt is Ned. 2/22.20 Het congres danst een gouwe ouwe uit de Duitse bioscoopwereld (1931). In de hoofdrol het handschoenen- maakstertje Christl (gespeeld door Lilian Harvey) die een belangrijke rol speelt in een parodie op het congres van Wenen (bekend uit ons ge schiedenisboekje). Dtsl. 2/20.20 Achter het Nieuws Va ra's actualiteitenrubriek wil. uitzenden: de W.-Duitse tv-dis- cussie tussen Strauss en Schmit, de stakende onderwij zers, de discussie tussen Groe- nevelt en Schelling en ook nog Iran-Irak. Ned. 2/22.45 beperken. De directie van de 98 jaar oude opera besloot maandag tot an nulering van het seizoen 1980-'81, na dat vertegenwoordigers van de Bond van Musici een contractvoorstel had den afgewezen dat het aantal weke lijkse opvoeringen niet beperkte tot vier. Het zal de eerste keer in de 20e eeuw zijn dat het operagezelschap geen voorstellingen geeft. In de 19e eeuw werd het twee keer gedaan: eens omdat er brand was geweest en eens om financiële redenen. Zakelijk directeur Anthony Bliss zei, dat als het contractgeschil binnen zeer korte tijd alsnog uit de wereld zou worden geholpen, men zijn best zóu doen toch nog tot een seizoen te komen. De Metropolitan zou met annulering van het seizoen 18.900.000 dollar derven. De musici, leden van de American Federation of Musicians, zeggen dat de huidige vijf opvoeringen, die zij nu per week moeten begeleiden plus repetities te zwaar zijn om tot een behoorlijke prestatie te komen. De 1.900 werknemers van de Metropoli tan zijn geschorst sinds de repetitie periode op 2 september begon. Bij uitgeverij De Vuurbaak te Gro ningen is de „Vier vrienden" serie van de schrijver P. Prins in derde druk verschenen en uitgebreid met een nieuw deel: Vier vrienden en de grau we griezel (111 blz.) De herdrukken zijn Vier vrienden en een vigilante (163 blz.) Vier vrienden op de kloos terhoeve (164 blz.) Vier vrienden op overlaar (171 blz.) en Vier vrienden op het speurderspad (175 blz.). Prijs per boek 14,25. Van uitgeverij Zomer en Keunlng zijn de volgende boeken: Rondom Peel en Maasvallei, oude volksverhalen, rijke historie, afwisselende natuur be schreven door J. Wijnen. (168 blz. - ƒ18,50). De foto's (15) zijn van P. Lommen en L. Giesen). In de serie groenboekerij zijn verschenen: stap- voor-stap-gids: Snoeien, van C. Bric- keU (192 blz. - 19,90), Planten voort- kweken als hobby, door J. Hage (120 blz. - 19,90.( EN VAN R. Herwig: 350 tuinplanten en him toepassing (200 blz. - 32,50). Uitg. Intro te Nijkerk stuurde de boe ken Gezag en misdaag (een gerechte lijk psychiater over de mens in het strafrecht) door dr. M. Zeegers (148 blz. - 19,50) en Relaties, over de gevolgen van een nieuwe moraal (in samenwerking met VU-Studium Ge nerale) (136 blz. - 18,50). Het kan wel op al is het lekker! het dagelijks leven van kleine man tot Jan Modaal zichtbaar gemaakt in vijftig jaar reclame door J. van Lies hout. Uitg. Romen/Uniekboek, Bus- sum. 160 blz. - 24,50. door Dirkje Houtman HELMOND In „Suus" openbaart de Duitse schrijver Herbert Achternbusch zijn pessimistische visie op de be staansvoorwaarden van de vrouw. Suus is welhaast een noodlotsdrama waarin de on dergang van een vrouwenle ven pijnlijk wordt getekend en de hoop op betere tijden, mogelijk gerealiseerd door de vrouwenbeweging, elke grond verliest. De toneelgroep Globe speelde de af gelopen week in Helmond de eerste wereld try-out van dit stuk, eigenlijk een ander woord voor première. Die mag pas echt plaatsvinden als Suus bij het Schauspielhaus Bochem, de opdrachtgever tot dit stuk, in wereld première is gegaan. Suus, de titelfiguur, ademt een onge kende tragiek. Al haar wensen en verlangens worden vermalen in een door kerk en mannen uitgemeten om geving, omdat ze het vermogen mist hiertegen in opstand te komen. Van haar fiere puberblik op het katholiek- Beierse platteland met zijn kleine mensen-drama's en de stelligheid waarmee ze op haar zestiende met de kerk breekt, omdat geloof, volgens haar, niets anders is dan een gebogen hoofd, blijft weinig over als ze haar eigen bestaan moet inrichten. Dan (tien jaar later) maakt ze een onzeke re indruk, verliest zich in vragen die een uitgesproken verlangen naar een man flets verhullen. Haar behoefte aan liefde zal echter nimmer vervuld worden, ook niet in het huwelijk met de schrijver (van dit stuk) die haar wanhopig geschreeuw om genegen heid slechts beantwoord met een aan wreedheid grenzend onvermogen. Het teloorgaan van een vrouweleven is uiteindelijk een feit en in dit op zicht komt de thematiek overeen met die van „Gross und Klein" van Botho Strauss, dat dit seizoen door twee gezelschappen (baal en Publieksthea- ter) gespeeld wordt, in dit stuk maakt de centrale figuur Lotte, een soortge lijke gang door haar leven. Beide vrouwen verdorren in een liefdeloos bestaan. Lotte's onvoorwaardelijke overgave aan vermoede medemense lijkheid maakt haar kapot omdat ze overal op kille zelfzuchtigheid stuit. Datzelfde laat Suus met zich ge beuren. De aanpak van beide schrijvers ver schilt sterk. Strauss laat Lotte vastlo pen in prachtige pijnlijke tot in het 'absurde doorgevoerde dialogen met door media verkilde medemensen. Achternbusch toont Suus' isolement onverbloemd in de literair-dramati- sche vorm; de monoloog. Hij zoekt in tegenstelling tot Straats de oorzaken Babette Mulder als de zestienjarige Suus in het gelijknamige stuk van de Duitse schrijver Herbert Achternbusch, dat door de toneelgroep Globe* wordt opgevoerd. van de eenzaamheid van zijn mensen! niet in de door technologieën beheer ste samenleving, maar in de figuren I zelf. Suus wordt door vier verschillende actrices uitgebeeld. Babette Mulder speelt de doortastende zestienjarige puber, bij haar biechtvader; José Ruiter is de 26-Jarige Suus die stu deert en op haar kamer voor zichzeli aareelend, introvert en met een inner lijke pijn de vragen uit haar dagboek hardop leest; Diane Lensink tien jaar ouder, verbeeldt de wanhopig ge kwelde Suus in haar huwelijk en Eli sabeth Andersen is de 46-jarige Suus die onder het klokkengebeier van Kerstmis zich met een fles heeft te ruggetrokken op de wc en mompe lend in zichzelf praat In een voor mij nauwelijks verstaanbaar Brabants dialect, wat overigens niets afdeed aan de intensiteit van de monoloog. Het zijn intense ontboezemingen in een intieme omgeving. In de laatstej scene valt Suus stil. Wit uitgeslagen. ontworsteld en verdord ligt ze op de grond, en met een flauw stemgeluid vraagt ze slechts om whisky. De mo noloog is overgenomen door haar echtgenoot, de schrijver waarmee Achternbusch zichzelf in het stuk in troduceerde. Het onthult zijn eigen eenzaamheid. De kwaadheid waar mee hij twee scènes terug tegen zijn vrouw uitviel („Jullie ondergang is het enige waar jullie het mee eens kun nen zijn") heeft plaatsgemaakt voor machteloosheid. Nu hij een dialoog met zijn vrouw zegt te willen, blijft het stil. En terecht, de schrijver is nog steeds niet bezig met zijn vrouw maar met zich zelf. Hij heeft zich gerealiseerd in het werk, waar wij op dat moment naar kijken. Hij praat niet tegen haar. maar langs haar heen, Woorden lijken gevoelens te verstikken. Het zijn die woorden waar de schrijver van leeft maar die het contact met zijn omgeving levenloos maakten. En i de vrouw die hem het meest nastond1 was niet in staat zijn kilheid te ont dooien. Een wanhopige situatie waar mee in dit stuk niet alleen de een zaamheid van een vrouw, maar ook die van haar man pijnlijk wordt ont huld. DEN HAAG (ANP) De Raad voor de Kunst is buiten het plan gehouden om de Beeldende Kunstenaarsrege ling (BKR) te veranderen. Niet alleen de minister van Sociale Zaken, onder wie de regeling ressorteert, ook diens collega's van CRM, Binnenlandse Za ken en Financiën hadden de Raad advies moeten vragen. De Raad heeft de bewindslieden zijn verbolgenheid laten blijken. Hij vreest voorts dat de regeling door de wijziging minder dan tot nu toe zal worden toegepast. Het ministeriële plan komt op een uiterst ongelukkig tijdstip, daar er nog een onderzoek naar de BKR loopt. Dit wordt ver richt in opdracht van de minister van Sociale Zaken. Sociale Zaken betaalt tot nu toe driekwart van de bedragen die beel dende kunstenaars krachtens de re geling krijgen. De gemeenten betalen de rest plus de kosten van uitvoering van de regeling. De gemeenten kun nen tachtig procent van hun deel verhalen op het ministerie van Socia le Zaken. Als het gewraakte plan doorgaat, ver valt deze declaratiemogelijkheid. De gemeenten krijgen daarentegen wel een hogere uitkering uit het Gemeen tefonds maar dit betekent voor tal van gemeenten een abrupte daling van hun inkomsten, aldus de Raad voor de Kunst. De toepassing van de BKR zal dan ook niet ongemoeid blijven: of de uitvoering van de rege ling wordt gestaakt of de gemeente verhoogt de eisen tot toelating, ver onderstelt de Raad voor de Kunst. AMSTERDAM Traditiegetrouw viert Het Scapino Ballet voor de jeugd om de vijf Jaar zijn lustrum en afgelopen dinsdag gebeurde dat voor de zevende maal in de Amsterdamse Schouwburg met vijf premières van huischoreografen. Oprichtster Hans Snoek en minister Gardeniers (eens dansleerlinge te Rotterdam bij Corrie Hartong) zaten daarbij in de ereloge. De vijfendertigste verjaardag laat duidelijk zien hoezeer het artistiek beleid van Scapino de afgelopen tijd veranderd is. Na de sprookjes en pan tomimeballetten probeert de groep nog steeds een volwassener aanzien te krijgen. Dat gebeurt door het dans technisch peil op te schroeven, de choreografieën rijker aan te kleden, abstract ballet te introduceren en (onevenredig) veel buitenlandse dan sers aan te trekken. Het gevaar dreigt dat de groep (dus niet de educatieve afdeling) zijn di recte aansluiting bij de belevingswe reld van kinderen, zowel van het ba sis als middelbaar onderwijs, verliest. Dit zet zeker vraagtekens bij de' nieuw ingeslagen weg. Ook de eerste drie premières van deze avond lijken niet speciaal voor kinderen te zijn gemaakt. Over Symfonie (Ito/Meder), Romantische Serenade (Daudey/ Brandts Buys) en You are the rythm, I am the tune (Needham/Cuypers) kunnen we kort zijn. Pasjes en poses in variabele kostuums op wisselende muziek, die elke vorm van kinderlijke speelsheid of wezenlijk dansgevoel missen. Bewegingen die uiteenlopen van puur klassiek, semi-modern, jazz tot nep Spaans zijn choreografisch ge zien netjes in de ruimte gezet, maar vrij pretentieus en clichématig. Voor al bij de 22 minuten durende Roman- tische Serenade van Daudey voor vier meisjes en één jongen slaat de verveling snel toe, want de vijf uit voerenden zijn constant bezig met hetzelfde. Ze maken elkaar in dans duidelijk dat ze onduidelijk, relaties leggen en het lukt alleen Marijke Schulte met sierlijke lichtheid door haar ouder wetse jurk (ontwerp Ellen van der Horst) heen te dansen. In Hollandse Dagen van Henk Knaap op muziek van Henk Badings wordt een origineler beeld opgeroepen: te gen een waslijn met lakens en een blauwe lucht ontmoeten drie huis vrouwen in kledij uit 't begin van de jaren vijftig een man in een zeer ou derwetse wijde broek. Ook dit ballet is net iets te lang maar blijft door enkele geestige bewegingsvondsten en het goed uitgewerkte toneelbeeld boeien. Het was de eerste keer dat ik de kleine groep kinderen op deze ju bileumavond voor ingewijden en oud gedienden hoorde lachen. Met het laatste ballet. Clowns, scho- ten artistiek leider Navarro op mu ziek van Khatsjatoerian en van Wim Bijmoer (decors en aankleding) ein delijk in de roos. De manier waarop i Henk Knaap als de droefgeestige j Pierrot en Robin Woolmer als de uit- muntende mimische clown om het danseresje Marijke Schulte dansen, tussen een walsend en zwierig ensem- f ble is een genot om naar te kijken. Tussendoor verwerkt hij ook nog eens een pas de deux op de klassieke tour voor Tatjana Berini en Robert Craset en een sprongsolo voor Babil Gandara, die de hik heeft. In dit soort balletten laat het Scapino Ballet weer lets van zijn vroegere I kinderplezier zien en wat de groep bedoelt met de slagzin „voor kinde ren kan niets goed genoeg zijn'', j Daarbij wordt ook duidelijk dat dit j goede niet alleen afhangt van virtuo se ballettechniek, maar vooral van goede choreografische ideeën en een leuk gebruik van theatereffecten. ADVERTENTIE.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4