Kinderboek in principe
een literaire schepping
Bank wil niet meer
uitkeringtrekkers
Simone Schell won voor tweede maal gouden griffel
Rolls Royce
verjongd
Niets doen
Heerlijk huis
Dromen
Helder schrijven
Eigen angsten
Verzameling
beelden
Plaatje
Namen
Rode oortjes van spanning met
Het wordt te druk op vrijdag
Eis tien maanden
voor verkrachting
van Het Spectrum -
bij de boekhandel
'Misverstand
over opvolging
van Manusama'
Beroemde
Avonturen
Garnalen...
WOENSDAG 1 OKTOBER 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
1
Vandaag wordt in Middelburg de kinderboekenweek geo
pend. Een van de hoogtepunten is de uitreiking van de
gouden en zilveren griffels en van het gouden penseel. Dat
zijn prijzen die jaarlijks worden uitgeloofd aan schrijvers en
gaande jaar zijn verschenen. Simone Schell won de gouden
griffel voor haar boek „Zeezicht", dat werd uitgekozen als
het beste kinderboek van 1979. Het onderstaande artikel
werd geschreven naar aanleiding van een gesprek met de
illustratoren van de beste kinderboeken die in het vooraf- bekroonde schrijfster.
door C. G. van Zweden
Het schrijven van een kin
derboek is iets anders dan
het bedenken van een een
voudig verhaaltje dat in hel
dere korte zinnen op papier
wordt gezet. In de populaire
visie ziet men auteurs van
kinderboeken graag als
mensen die erg veel van kin
deren houden, en die op hun
hurken gaan zitten om naar
de wereld van het kind af te
dalen.
Maar wie in gesprek komt met Si
mone Schell. de schrijfster die dit
jaar opnieuw de gouden griffel won
voor het beste kinderboek, is er al
gauw achter dat de werkelijkheid
anders ligt. Simone Schell gebruikt
in principe literaire technieken,
(hoewel dit niet haar eigen woorden
zijn). Haar werk bevat in hoofdzaak
autobiografisch materiaal, zij het
vanzelfsprekend in verhulde vorm.
Simone Schell (haar meisjesnaam is
Den Heeten) is in 1943 in Leiden
geboren in een gereformeerd gezin.
Ze is thans 37 jaar. Ze lacht om het
taboe dat altijd op die leeftijds
kwestie heeft gerust. Trouwens,
zegt ze. tegen de tijd dat ik 55 ben.
zul je het echt wel aan mijn gezicht
kunnen zien.
In 1973 debuteerde ze met het boek
..Juffrouw Jonathan". Sedert die
tijd heeft ze een vrij ritmische pro-
duktie van een boek per jaar. In
1975 won ze haar eerste gouden grif
fel met „De nacht van de heksenke
telkandij". en nu, in 1980. won ze de
tweede met ..Zeezicht".
De gereformeerde wereld betekent
niet veel meer voor haar. Ze is vroe
ger. in Leiden, nog bij G. Th. Rot
huizen (destijds studentenpredi
kant in Leiden) op catechisatie ge
weest. Het spreekt -vanzelf dat die
gereformeerde achtergrond en die
Calvinistische inslag nu en dan
merkbaar blijven.
Haar schoolopleiding is een regel
rechte ramp geworden. Ze kon zich
niet voegen in de dagelijkse disci
pline. en deed eenvoudig niets.
Thuisgekomen uit school ging ze
wel naar boven, zogenaamd om
haar huiswerk te maken, maar daar.
op haar kamertje, zat ze te dromen,
of vaak rondweg niets te doen. En
het is nog steeds zo dat ze nietsdoen
heerlijk vindt. Waarom moeten we
altijd doenig zijn. vraagt ze. Ze ziet
aan haar eigen (drie) kinderen en
aan hun vriendjes en vriendinnetjes
hoe dat gaat. Kinderen worden
vaak met auto's vol naar feestjes
gebracht, of naar sport-, muziek of
hobbyclubs. Noem maar op. Als je
niet oppast zijn ze altijd bezet, elke
minuut volgebouwd met weer nieu
we activiteiten. Hele programma's.
Waarom? Die werkdrift, en dat
overtrokken plichtsgevoel, zijn
niets voor haar. Een beetje gnui
vend vertelt ze van een goede
vriend van haar, die als hij erg moe
is. een paar dagen ziek thuis is. Als
je hem vraagt wat hij mankeert,
antwoordt hij: „Ik ben profylac
tisch overspannen."
Simone vindt dat een heerlijke la-
konieke houding. Haar eigen kinde
ren houdt ze zo mogelijk weg van
allerlei onnodige activiteiten. Ze
hebben aan hun school genoeg. Als
ze thuis komen moeten ze fijn de
tijd hebben om hun eigen fantasie
wereld te beleven, in de tuin, of met
speelgoed en oude spullen in een
hoekje. Ze wijst naar de open tuin
deuren. Daar zie ik nog de attribu
ten waarmee haar dochter een tent
heeft gebouwd.
Simone zelf heeft een bijna onverza
digbare behoefte aan dromen ge
had. Maar de school, en de dagelijk
se plichten, pleegden voortdurend
aanslagen om die neiging te vernie-,
tigen. Daarom ging het mis. Ze
heeft het tot de vierde klas van het
middelbaar onderwijs geschopt, en
toen was het uit. Het ging niet meer.
Pas toen ze van school af was, ont
stond een onverzadigbare leeshon
ger en een drang om te weten. Maar
ze paste niet in de zakelijke en
uniform gedisciplineerde wereld
van de school.
Simone Schell woont nu in een
gjoot (In 1907 gebouwd) huis in
Bloemendaal. Een verrukkelijk
pand. destijds door een oud-koloni
aal gebouwd met heel dikke isole
rende muren en hoge plafonds. Het
huis staat in een grote glooiende
tuin. en is nog geheel in oorspronke
lijke glorie, met stucwerk en eiken
houten lambrizeringen. Tot haar
grote vreugde hebben in het huis
nooit barbaren gewoond die begon
nen te breken en te moderniseren.
ZIJ en haar man behandelen het
huis nu met gepast respect. Voor
kinderen is het een heerlijk huis.
echt nog met geheimzinnige
hoekjes.
Simone Schell schrijft dagelijks,
vaak zelfs 's morgens, 's middags en
's avonds. Het element van „stilis
tisch in training blijven" zit er (als
bij veel schrijvers) ook bij haar in,
maar daar komt bij dat ze verslaafd
is aan haar pen. Voor buitenstaan
ders is dat misschien wat onbegrij
pelijk, want ze heeft een zoals ze
zelf beweert afschuwelijk hand
schrift. Toch is die beweging van de
hand en de pols over het papier iets
fascinerends voor haar. Het essen
tiële van haar werk komt schrijvend
met de pen tot stand; overdag aan
haar schrijftafel, maar 's avonds
dikwijls met het blocnote op
schoot. Later worden de teksten
overgetikt. Het gebeurt trouwens
ook wel eens dat ze een brok ver
haal rechtstreeks op de schrijfma
chine uitwerkt.
Ze werkt momenteel veel samen
met de in Haarlem wonende en wer
kende illustrator The Tjong Khing,
een uit Indonesië afkomstige Chi
nees, wiens artistieke produkten ze
zeer bewondert. Soms treedt een
wisselwerking op, dat wil zeggen
dat niet alleen tekeningen ontstaan
bij haar teksten, maar dat ook wel
eens teksten ontstaan bij zijn teke
ningen. In haar jongste boek
Nachtkinderen" 1980) heeft The
Tjong Khing de sfeer van het ver
haal zo doorleefd in beeld gebracht,
dat hij precies die scènes illustreer
de. die Simone graag geïllustreerd
had gezien. En hij deed het zo dat ze
er verrukt van was. Zoiets komt niet
vaak voor, want meestal ziet de
tekenaar andere mogelijkheden (bij
andere tekstgedeelten) dan de au
teur. Haar bekroonde boek „Zee
zicht" is trouwens niet door Tjong
Khing geïllustreerd, maar door An-
nelies Schoth.
Simone Schell schrijft geen bedach
te verhaaltjes, die met een beetje
technisch vernuft in elkaar worden
gezet, maar werkt met wat in haar
onbewuste sluimert, waarbij haar
dromen als indirecte bron een over
weldigende rol spelen. Het is niet zo
dat ze van tevoren weet welke sym
bolen ze hanteert. Maar achteraf
blijkt dikwijls dat ze symbolisch
vorm heeft gegeven aan een stukje
van haar eigen leven. Een literair
proces dus. De thematiek (al is dat
een woord dat nooit over de lippen
van Simone Schell zal komen) is
oer-menselijk. Kinderboeken wor
den dan ook niet alleen door kinde
ren gelezen. Kinderen zijn wel het
eerste publiek, en op hun wereld is
het kinderboek natuurlijk wel toe
gesneden. Maar er zijn ook veel vol
wassenen die naar het kinderboek
grijpen, en terecht. Veel bejaarden
lezen graag een kinderboek. Is het
trouwens niet zo dat het kind, dat
we allen geweest zijn, vlak onder de
oppervlaktelaag van onze conven
ties schuilt? Simone Schell heeft er
niet de minste moeite mee weer
onder te duiken in de wereld van
een twaalf- of dertienjarig kind. Het
is voor haar niet zo'n geweldige in
spanning om weer die dertienjarige
te worden.
Stilistisch is het schrijven van een
kinderboek een uitdaging, maar die
uitdaging aanvaardt Simone Schell
bij alles wat ze schrijft. Ze houdt
van een heldere, directe en bondige
stijl. De vraag „kan ik het nog dui
delijker zeggen" is niet een kwestie
van op je hurken gaan zitten, maar
eerder een eis die altijd gesteld
moet worden. Ook wat dat betreft is
er geen reden om het kinderboek in
een apart (tweederangs) hokje on
der te brengen. Simone Schell ver
afschuwt van nature het „mooie
'schrijven", met veel bijvoegelijke
naamwoorden en lange gekunstelde
zinnen. Daarom ziet ze geen duide
lijke afscheiding tussen het schrij
ven voor kinderen en het schrijven
voor volwassenen.
De vraag of ze ooit ander werk dan
kinderboeken zal schrijven, vindt ze
niet zo belangrijk. Maar, voegt ze
eraan toe, het is natuurlijk mogelijk
dat ik te zijner tijd met de leeftijd
van m'n kinderen zal meegroeien.
Simone Schell wijst in dit verband
ook op het verschijnsel dat schrij
vers altijd met hun jeugd bezig zijn.
Dat is zo geeft ze toe geen
typisch modern verschijnsel.
Schrijvers hebben de eeuwen door
hun eigen jeugd herbeleefd in hun
geschriften, al gebeurt dat nu eens
in directe, en dan weer in verhulde
zin. Maar hoe dan ook, schrijvers
zijn op hun best als ze over zichzelf
schrijven, want op het terrein van
de eigen emoties zijn ze immers
heer en meester. Vragen als „hoe
ben ik geworden die ik geworden
ben" kunnen alleen door het indivi
du met innerlijke waarachtigheid
worden beantwoord. Dit alles gaat
ook op voor het kinderboek.
Over de bronnen van haar boeken,
zegt Simone zelf dat ze „als een
IJsbreker door haar eigen gevoelens
heengaat." Ze staat voortdurend
vragend in haar eigen leven en ze
speurt haar eigen angsten na. Wat
mag er wél, en wat mag er nfet in
mijn leven, en waarom is dat zo?
Een treffende uitdrukking van haar
is „er bij willen kunnen". De meeste
mensen leven over hun onbewuste
heen, zoals de bewoners van een
vulkanisch actief gebied over de
tectonische dreiging heenleven.
Maar Simone Schell kan dat niet.
Ze voelt haar diepste gronden woe
len en moedigt dat proces juist aan.
Het onbewuste eist zijn tol in haar
leven. Zo is ze diep vertrouwd met
de angst om uitgesloten te worden
uit een gemeenschap (een angst die
vooral kinderen dagelijks kennen).
Ze speurt die angst bij haarzelf he
lemaal na, en ze doet dat schrijvend
en intuïtief peilend. Ze wil „erbij
kunnen". Dat proces voltrekt zich
in haar dagboek, dat een monolo
gue intérieur bevat (een term die ze
zelf overigens nooit zou gebruiken)
van vele jaren.
Wat in zo'n dagboek komt te staan,
ja, dat herkennen veel dagboek
schrijvers. De grote gebeurtenissen
van de internationale politiek zal
men vergeefs in een dagboek zoe
ken. Het is zelfs zo dat Simone
Schell, toen ze onlangs een televi
sie-programma over de jaren zestig
zag, met verbazing constateerde
dat die beelden haar eigen wereld
betroffen, maar voor een deel bui
ten haar belevingswereld waren ge
bleven. Wie bij voorbeeld een parti
culier dagboek over tien Jaar legt
naast de politieke geschiedenis van
die tien Jaar, zal merken dat die
twee werelden los van elkaar staan.
En dat komt doordat het dagboek
te maken heeft met de particuliere
verwerking, terwijl de officiële ge
schiedenis geen boodschap heeft
aan bij voorbeeld puberteitsproble-
men, particuliere angsten of per
soonlijkheidskwesties.
De boeken van Simone Schell ko
men aanvankelijk op een intuïtieve
manier tot stand, waarbij haar
droomleven een belangrijke rol
speelt. Ze heeft dikwijls heldere en
zoals ze zelf zegt „samentrek
kende dromen". Met dat laatste ber
doelt ze dat de zaken in onderling
verband worden gedroomd. Ze
schrijft die dromen op en doorziet
na verloop van tijd bedoeling en
samenhang van het droomverhaal.
In oervorm ontstaat een boek bij
haar als een aanvankelijk wat
willekeurig lijkende verzameling
beelden en taferelen die ze uit
schrijft. Vaak ook aangevuld met
een verzameling dialoogjes. Het zijn
die „samentrekkende dromen" die
vaak de structuur en de samenhang
aan het licht brengen. Tegen de tijd
dat ze een overzicht heeft van het
Simone Schell
materiaal, maakt ze ook een sche
ma, maar dikwijls is dat schema
dan al min of meer overbodig ge
worden, aangezien ze de gang van
het verhaal al in haar hoofd heeft.
Wie dacht dat het schrijven van een
kinderboek berust op een techniek-
je, mag wel weten dat simone Schell
al gauw zes maanden aan een boek-
(Je) werkt. En daarna gaat het ma
nuscript de deur uit in een vorm die
het oorspronkelijke ideaal slechts
benadert. Het gevoel dat het beter
kan blijft altijd, en het gevoel dat
het allemaal maar niks is, blijft al
tijd op de loer liggen. Het zelfver
trouwen wil wel eens op de loop zijn.
En rijk word je ook al niet van dit
werk. Simone is toch een redelijk
succesvolle schrijfster van kinder
boeken, maar ze heeft sedert haar
debuut in 1973 nog nooit het mini-
mum-loon bij elkaar kunnen schrij
ven, en dit in weerwil van haar
griffels, die ook een geldprijs bete
kenen.
in elkaar opgaan. Soms blijkt ach
teraf dat de gekozen naam iets zegt
omtrent het karakter van de per
soon zoals oorspronkelijk naam
geving en zingeving in elkaar op
gingen.
Een hoofdstukje apart vormt de
naamgeving in de boekjes van Si
mone Schéll. Een naam zonder per
soonlijkheid is als een woord zonder
betekenis: alleen maar klank. In
boeken treft men die kakofonie
soms aan: klanken van namen, die
niet bij de aangeduide personen
blijven en voortdurend uit elkaar
drijven en aanleiding geven tot ver
warring. In zo'n geval kan men er
donder op zeggen dat er iets mis is
met het boek. In een goed boek
hechten de namen zich aan de per
sonen. Simone Schell is zich dat
proces scherp bewust. Haar namen
kiest ze aanvankelijk weer intuïtief,
maar gaandeweg gaan die namen
een eigen leven leiden. Simone
raakt dikwijls aan die namen ge
hecht. Namen en karakters moeten
Mijn bezoek aan Simone Schell
heeft eigenlijk te kort geduurd,
want toen ik thuis kwam bleek na
tuurlijk weer dat ik zestig dingen
niet gevraagd had, die ik wel had
moeten vragen. En er zijn evenzove-
le dingen die ik niet gezien heb,
maar die ik wel had moeten zien. Bij
voorbeeld haar boekenkasten; een
onvergeeflijke nalatigheid.
Maar één ding is me als een plaatje
bijgebleven, ofschoon ze mij de toe
dracht alleen vertelde. Dat plaatje
ziet er als volgt uit.
Simone Schell pleegt haar kinde
ren, als ze naar school moeten, de
Bloemendaalse weg over te zetten.
Het verkeer is daar zo druk, dat
oversteken een levensgevaarlijke
onderneming is. En dat maakt haar
vreselijk boos.
Ze zegt: Soms, als ik minutenlang
sta te wachten, voel ik een agressie
in me opkomen. Het zou best eens
kunnen gebeuren dat mijn been in
een van die blikken trommels ver
dwijnt. Ze geeft daarmee aan dat ze
een harde schop zou willen uitdelen
in de richting van dat altijd maar
voortrazende gepoetste blik. Ze
staat inderdaad wel eens te schel
den op een manier die niet voor
andermans oren is bestemd.
Het is vooral dit tafereel dat me
bijblijft, als ik na ons gesprek in
mijn auto stap. Op de Bloemen
daalse weg.
300 38 105 C 1980 INTRES intatn reclamebureau spectrum'
ADVERTENTIE
Rolls: nieuw links en oud rechts.
Van onze auto-medewerker
PARIJS Voor het eerst in vijftien
jaar wordt „de" Rolls Royce ver
nieuwd. Op de morgen te openen Pa-
rijse autosalon verschijnt een nieuwe
Silver Spirit als opvolger van de Sil
ver Shadow. Lager, want ook Rolls
moet bijdragen tot zuinigheid door
minder luchtweerstand, maar ook
iets breder. Dat geldt tevens de klas
sieke grille. Interieur, koplampen, ge
luidsisolatie, kóersstabiliteit, alles is
net wéér iets perfecter dan het was.
De prijs van deze door enkelingen
nog altijd grif gekochte auto wordt
rond driehonderdduizend gulden. De
unieke Britse autofabriek, die vorig
jaar 3.343 wagens bouwde, rekent op
fikse levertijden. Engeland. Amerika
en Saoedi-Arabië staan als klanten
voorop, maar ook een tiental Neder
landers schaft dit jaar een Rolls of
Bentley met andere grille en nu
Mulsanne geheten aan. De verleng
de Spirit draagt voortaan de naam
Silver Spur.
Van een onzer verslaggevers
ROTTERDAM Met ingang van vandaag kunnen uitke
ringsgerechtigden van de gemeentelijke sociale dienst in
Rotterdam geen rekening meer openen bij de Spaarbank
Rotterdam. Directeur A. van de Beek zegt dat deze maatregel
„uit nood", geboren is, omdat de bank de groeiende stroom
uitbetalingen aan cliënten van de sociale dienst nauwelijks
meer aankan.
De bank is de enige in Rotterdam die
op de dag vrijdag dat de sociale
dienst de w eekuitkeringen over
maakt, tot uitbetaling kan overgaan.
Bij andere banken, waar men nog
niet zo ver is met de automatisering,
is dat (nog) niet mogelijk. Volgens
directeur Van de Beek wijzen de me
dewerkers van de sociale dienst hun
cliënten ook op deze faciliteit, met als
gevolg dat inmiddels bijna de helft
van alle uitkeringsgerechtigden een
rekening heeft lopen bij de Spaar
bank. Per week komt dat neer op
zevenduizend uitbetalingen, waarvan
het leeuwedeel op de vrijdag valt.
Van de Beek: „Ik vertel geen onzin als
ik zegt dat bij sommige van onze
kantoren op vrijdagmiddag de men
sen op straat al in de rij moeten
ma heeft toen gezegd dat ik hiërar
chiek gezien de oudste ben en daar
mee de plicht heb om te zorgen voor
de opvolging. Er is geen sprake van
dat ik Manusama zal opvolgen. Ik
heb alleen de taak op te treden wan
neer de opvolging geregeld moet wor
den. Ik zal moeten zorgen dat er een
nieuwe Molukse leider komt."
Volgens Tutuhatenewa is deze kwes
tie niet aan de orde "olang Manusa
ma leeft. „Manusama is immers geko
zen als president voor het leven."
De Molukse leider was zelf gisteren in
verband met familie-omstandighe
den niet bereikbaar voor een reactie.
aansluiten. We krijgen daar veel
klachten over en daarom hebben we
besloten tot deze maatregel, ook om
dat we de klanten die we nu hebben
zo goed mogelijk willen helpen."
Inmiddels is aan de sociale dienst
gevraagd nieuwe cliënten mee te de
len dat ze weekuitkeringen (maand-
uitkeringen vallen niet onder de rege
ling) niet kunnen laten storten bij de
Spaarbank.
ALMELO (ANP) Voor het ver
krachten van twee meisjes, die zij in
een dancing in Goor hadden ont
moet, heeft de officier van justitie bij
de rechtbank in Almelo, mr. Stoové,
gisteren tegen twee 23-jarige jongens
uit Lochem respectievelijk tien en
negen maanden gevangenisstraf,
waarvan twee voorwaardelijk, geëist.
De mannen zouden de meisjes op 3
augustus in een auto naar huis bren
gen, maar op een stille plek tussen
Goor en Hengelo vergrepen ze zich
aan hen. Nadat ze een van de meisjes
bij het station in Hengelo hadden
afgezet, verkrachtten ze samen het
andere meisje nog een keer.
De rechtbank spreekt zich op 7 okto
ber uit.
Van een onzer verslaggevers
CAPELLE AAN DEN IJSSEL Het
bericht dat de arts F. L. J. Tutuhate
newa uit Burum in Friesland de nieu
we president wordt van de RMS-rege-
ring in ballingschap, berust op een
misverstand.
Dit heeft een woordvoerder van de
organisatie van de Zuid-Molukkers in
ons land, de Badan Persatuan, mee
gedeeld. Tutuhatenewa is hiërar
chiek gezien de oudste en daarmee de
eerst aangewezen persoon om de Mo
lukse leider ir. J. A. Manusama te
vervangen, maar dat houdt niet in
dat ook de toekomstige president is,
aldus de Badan Persatuan.
Volgens Tutuhatenewa moet het mis
verstand in de wereld gekomen zijn
nadat er tijdens het congres van de
Badan Persatuan, afgelopen week
einde, vragen vanuit de zaal waren
gesteld aan Manusama over diens
opvolging. Tutuhatenewa: „Manusa-
De jeugdserie met alle grote,
klassieke avonturenverhalen. Fijne,
spannende lektuurop niveau, van
beroemde auteurs die bijna overal
ter wereld gelezen en nog eens
gelezen worden. In moderne, stevig
gebonden en mooi geïllustreerde
uitgaven.
De nieuwste:
De reis qm de wereld
in 80 dagen,
Jules Verne
De graaf van Monte
Cristo,
Alexandre Dumas
De roep van de wilder
nis, Jack London
De mijnen van koning Eerder verschenen:
Salomo, Sir Henry. o.a.: Robin Hood, Tij!'
Rider Haggard
De avonturen van
Tom Sawyer,
Mark Twain
Prijzen van ca. f 12,50
tot f 14,50
Uilenspiegel, Ivanhoe,
het spookschip de
Vliegende Hollander,
de drie Musketiers, de
laatste der Mohikanen.
ADVERTENTIE
i voor heerlijke gerechten en gezellige snacks.
Tomaten gevuld met garnalen en mayonaise
Garnalensla
Broodjes gevuld met garnalen
Garnalencocktail
Garnalencroquetten
Garnalensaus bii visgerechten
Doe meer met vis, omdat 't io lekker is.
Produktschap voor Vis en Visprodukten. 's-Gravenhage
