Relschoppen om de rel
Tekening van een lezer
ouw
Tot 18 jaar meer rechten
met bewijs gezond gebit
meneer de
premier, ik zeg nee
Commentaar
Burgemeester Almelo over onlusten in renovatiewijk:
kernenergie
ten strijde
de kerk spreekt (1)
de kerk spreekt (2)
Ageren bezetten arbeidsbureau
Man onder trein
ftAG 23 SEPTEMBER 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
5
ALMELO Als er vrijdagavond onweer was geweest, dan zou
er in de Almelose wijk De Kerkelanden niets zijn gebeurd.
Deze opmerking maakte Rob Zeegers, opbouwwerker in de
Almelose renovatiewijk, waarin het afgelopen weekeinde de
mobiele eenheid werd ingezet tegen jeugdige relschoppers.
Maar het onweerde vrijdagavond
niet, Integendeel. Het was een zoele
zomeravond. De mensen zaten op een
stoepje, vaak met een krat bier naast
zich. Er werd stevig gedronken.
Ineens was er een vuurtje, aangesto
ken door enkele benevelde Heden.
Weldra vlamde het op verschillende
plaatsen. Het werkte als het geluld
van de tam-tam dat zich zich verme
nigvuldigt in de rimboe. Activiteit
aan het politiefront deed de rest. El
ders in de stad vingen jongens de
berichten met hun „scanners" op.
Plotseling was de buurt vol met kna
pen, „die best iets wilden".
„Een beetje een Amsterdam-effect",
zei burgemeester mr. F. J. H. Schnei
ders van Almelo gisteren.
Vrijwel iedereen is het erover eens,
dat de rellen van vrijdagavond, zater
dagavond en zondagavond, die zich
gedeeltelijk 's nachts afspeelden,
niets of hoegenaamd niets te maken
hadden met de problemen in De Ker
kelanden. Dat de moeilijkheden in
deze buurt groot zijn, ook daarover
bestaat nauwelijks verschil van me
ning. De moeilijkheid ligt bij de reno
vatie van deze verpauperde wijk, die
op het moment erg traag verloopt.
Bovendien komt er een probleem bij:
in De Kerkelanden wonen erg veel
Turken.
De Almelose politie heeft het over
„straatterreur zonder meer". Voorna
melijk jongens van vijftien tot twin
tig jaar (maar ook werden onder de
daders mannen gesignaleerd van der
tig tot vijfendertig jaar) drongen een
aantal leegstaande, dichtgespijkerde,
op renovatie wachtende huizen bin
nen. Zij sloopten er kozijnen, deuren
en andere hout uit en maakten daar
een vuur van op straat. Ook enkele
oude auto's werden in het vuur ge
schoven. Toen de brandweerlieden
aan kwamen, werden zij getracteerd
op een regen van stenen. Om de
brandweerlieden te beschermen, zo
luidt de officiële lezing, werden twin
tig leden van de mobiele eenheid van
de rijkspolitie te hulp geroepen uit
Almelo, Hengelo en Enschede. Er
werden charges uitgevoerd en stoks
lagen uitgedeeld. Elf Jongens werden
gearresteerd. Er vallen meer arresta
ties te verwachten. De hoofdofficier
van Justitie, mr. R. A. Gonsalves,
stelde hoge, onvoorwaardelijke ge
vangenisstraffen in het vooruitzicht
('eerder maanden dan weken').
Bezuiniging
De meeste woningen in De Kerkelan
den zijn in handen van de Woning
stichting Almelo „Beter Wonen". Zij
beschikt over een complex van acht
honderd huizen, waarvan er enkele
honderden zullen worden opgeknapt.
De eerste fase van de renovatie Is
achter de rug, maar de verwezenlij
king laat op zich wachten. „Den
Haag" heeft de geldkraan dichtge
draaid in het kader van de bezuini
gingen. Het bestuurslid R. K. van
Itallie van de woningstichting neemt
men dat het ministerie van volkshuls-
vesting niet kwalijk. Allerwege moet
men passen op de plaats maken.
Hebben de bezuinigingen nooit tot
moeilijkheden met de bewoners in De
Kerkelanden geleid? „Moeilijkheden
zijn er altijd met renovatie," zegt de
heer Van Itallie. „Ten eerste omdat
renoveren te lang duurt en omdat de
huren omhoog gaan. Maar alle plan
nen worden met de betrokkenen be
sproken. De renovatie gaat pas door,
als er ongeveer vijfenzestig procent
vóór is. Wie tegen is, kan naar elders
verhuizen. Het gaat bij dit soort za
ken om gigantische bedragen. Zo n
zestigduizend gulden per woning is
niet eens aan de hoge kant; het draait
ook wel eens uit op zeventigduizend
gulden."
Dubbele huur
Velen in De Kerkelanden moeten na
de renovatie, het dubbele aan huur
opbrengen. Bijvoorbeeld in plaats
van 140 gulden zo'n 280 gulden per
maand. Daar staat dan enige huur
subsidie (dertig k veertig gulden) te
genover, maar dat betekent weinig
Bij de onlusten tijdens het afgelopen weekeinde in de Almelose wijk De Kerkelanden werden onder
andere auto's in brand gestoken.
voor mensen met zeer lage Inkomens.
Veel bewoners vinden dat niet pret
tig, evenals de rompslomp tijdens de
renovatie, die te lang aanhoudt. Met
name de wijkcommissie die de bewo
ners vertegewnoordlgt, zit dat niet
lekker. Zij heeft gevochten om de
plannen erdoor te krijgen. Van acties
is echter nooit iets gebleken. Op
bouwwerker Zeegers ziet geen ver
band tussen deze ontwikkelingen en
de rellen van het afgelopen week
einde.
De bewoners willen nauwelijks pra
ten over wat zich heeft afgespeeld.
En als zij er al iets van zeggen dan
wensen zij hun namen niet te noe
men. Broeit er dan toch iets onder
huids of zijn de mensen bang voor
elkaar? De heer Zeegers: „De mensen
zijn niet bang maar het ligt wèl erg
gevoelig." Het is duidelijk dat veruit
de meerderheid van de bevolking af-
Tekeningen, bij voorkeur in liggend for
maat, sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon.
stand neemt van de rellen. Sommigen
zijn zelfs met zich „knokploegjes"
noemende jongeren uit andere Alme
lose wijken in gevecht geweest. De
knapen bedienden zich van allerhan
de slagwapens. Andere bewoners
hebben enig begrip voor de onregel
matigheden. Echter alleen in die zin,
dat een wijk, die er zo bij ligt, wel
haast vandalisme moet uitlokken.
Recht op rust
Burgemeester Schneiders staat op
het standpunt dat de bevolking recht
op rust heeft. Daarom moest de mo
biele eenheid volgens hem worden
ingeschakeld. Het was relschoppen
om de rel „Vrijdagavond waren er
veel jongeren bij betrokken, zater
dagavond al minder en zondagavond
was het nog een zielig probeersel. Het
aantal toeschouwers was aanzienlijk
groter, zegt de burgemeester. Het is
volgens Schneiders moeilijk te bewij
zen, dat de huisvestingsproblematiek
niet de achtergrond van de onrust
vormt. Wel is het veelzeggend, dat er
zoveel jongeren uit andere wijken
kwamen opdagen. Al enkele weken
geleden stuurde de Almelose gemeen
teraad een telegram naar Den Haag
met het dringende verzoek om enkele
renovatieprojecten vrij te geven.
In het telegram werd de nadruk ge
legd op de grote werkloosheid in Al
melo. Die is op het moment ongeveer
acht procent. Verder wonen er veel
Turken in Almelo. Na Rotterdam
heeft Almelo relatief de meeste bui
tenlandse werknemers van Neder
land. Om de aanwezigheid van bui
tenlanders in verband te brengen met
de rellen zou volgens burgemeester
Schneiders een „oneigenlijke koppe
ling" zijn.
De gearresteerde Jongelui hebben te
gen de politie gezegd, dat de renova
tie niet losstaat van de rellen. Ook
zouden zij het er niet mee eens zijn,
dat de gemeente weigert het grof vuil
uit deze wijk op te halen. Anderen
noemen dit „verzinsels achteraf". Zij
wijzen erop, dat de knapen van elders
kwamen. Het enige streven van de
relschoppers zou sensatie zijn.
'Kiezen en delen'-plan ziekenfondsen:
ZEIST (ANP) De Vereniging van Nederlandse ziekenfond
sen heeft gisteren een discussienota gepubliceerd over een
nieuwe structuur voor de tandheelkundige voorzieningen
voor ziekenfondsverzekerden, „Kiezen en delen" De nota
ontvouwt een uitvoerig plan voor de tandheelkundige verzor
ging (met een sterk accent op de preventie) van de jeugd van
nul tot achttien jaar. De vereniging meent, dat die voorrang
moet krijgen.
Of dat op de langere duur (veel) meer
gaat kosten, hangt onder meer af van
het effect van voorlichting, begelei
ding en dergelijke. Omdat de totale
kosten niet boven die van een onge
wijzigd beleid mogen uitstijgen, zul
len volwassen verzekerden al naar
gelang de financiële ruimte en de zorg
die ze zelf aan hun gebit besteden,
meer of minder voor hun behandeling
moeten gaan bijbetalen.
De vereniging wil het saneringsbe
wijs vervangen door een gezond-ge
bit-bewijs. Het bezit daarvan geeft
tot achttien Jaar gratis recht op alle
noodzakelijke (ook dure) verstrekkin
gen en bij volwassenen kan het de
hoogte van de bijbetalingen beïnvloe
den. Wie niet op tijd naar de tandarts
gaat en wie zelf onvoldoende aan
mondhygiëne doet, raakt het kwijt,
en krijgt het pas na een (zelf betaal
de) sanering weer terug.
Belangrijkste uitgangspunt van het
plan is het in elkaar passen van de
schooltandverzorging en de verzor
ging door de huistandarts. Die moet
leiden tot een gelijkwaardige behan
deling van dezelfde kwaliteit en ook
tot eenzelfde financiering. Huistand
artsen die mee willen doen, zullen een
contract moeten afsluiten met een
regionaal bestuursorgaan jeugdtand-
verzorging, waarin alle belangheb
benden zijn vertegenwoordigd en dat
de lijnen uitstippelt voor het functio
neren van de jeugdtandverzorging.
Zo zou het kunnen vaststellen dat de
jeugddiensten vooral het preventieve
werk voor hun rekening nemen en de
huistandartsen de behandelingen.
Omdat de Zuidamerikaanse
struis een familielid van de
kalkoen al bijna is uitgestor
ven, aijn xe in Sea World, in de
Amerikaanse staat Florida, met
een kleine fokkerij begonnen in
de hoop de complete verdwij
ning van de soort een slag vóór
te blijven. Dexe vogel lijkt
tweekoppig, maar zo bijzonder
is de struis nu ook weer niet: de
koppen horen toe aan verschil
lende vogels en dat nest links is
in werkelijkheid het lijf bij de
kop rechts.
„Goed, uranium dan," zei Tom
Poes schouderophalend. „Het is
allemaal hetzelfde; dat goedje is
even erg als een vuurspuwende
draak, lijkt me." „Bah!" hernam
de geleerde. „De wetenschap kan
een kostelijk gebruik maken van
deze ertsen. Wij kunnen de
krachten temmen en ze gebrui
ken voor de vooruitgang!"
Het lijkt wel of de schrijver Maar
ten Toonder de aankomende
„maatschappelijke discussie"
over kernenergie in gedachten
had toen hij deze passage in een
van zijn vermaarde Bommelver-
halen schreef. Die maatschappe
lijke discussie (Van Aardenne
heeft het oorspronkelijke bij
voegsel „brede" reeds geschrapt)
kan best nog wel eens interessant
worden. Althans voor journalis
ten. Zij moeten Immers het ver
loop daarvan aan het publiek
voorschotelen en krijgen onge
twijfeld te maken met (belangrij
ke) voorstanders van de kerne
nergie. Juist die belangrijke voor
standers hebben nu niet zo'n ho
ge pet op van journalisten, als
het over kernenergie gaat. Een
duidelijk voorbeeld is prof. Kis
tenmaker, de „vader" van de ul
tracentrifuge. die het uranium
voor de kerncentrale verrijkt. Hij
is van mening dat „de voorlich
ting aan het publiek uitermate
slecht is. Dat komt doordat de
journalisten vandaag de dag
schrijven over zaken waar ze
niets van af weten en uitsluitend
ruimte hebben voor hun eigen
vooroordelen, terwijl ze niet
weergeven wat er werkelijk ge
beurt. Ergens kan je ze dat ook
niet kwalijk nemen, want ze we
ten niet beter." Aldus Kis te-
maker.
En wat als journalisten nu wel
eens gaan kijken hoe het er met
de kernenergie toegaat? Hierop
geeft de heer Koopman, voorlich
ter van de kerncentrale van Bors-
sele, antwoord: „Eind 1976 be
zocht een groep doorgewinterde
journalisten de kerncentrale.
Voor zij het reactorgebouw betra
den, moesten zij opeens allemaal
een plas plegen. Ik schakelde alle
wc-capabiliteit in, dus ook de da
mestoiletten. Een van de journa
listieke eminenties (overal ge
weest: Vietnam. Oeganda. Liba
non. enz.) vroeg: „Zeg, waarom
moet ik de dames-wc in? Is dat
soms omdat na onze excursie
niet meer zichtbaar is of ik een
mannetje of een vrouwtje ben?"
Ik dacht dat het een grap was. en
het was ook een soort galgenhu
mor. maar de man kneep hem
werkelijk." Aldus de heer
Koopman
Verschil Vraag in de NCRV-
gids: weet u het verschil tussen
27 ME-ers en 27 MC-ers?
„Meneer de Premier In het
kader van de door u voorgestelde
brede maatschappelijke discus
sie draag ik mijn steentje bij.
Tegen kernenergie zeg ik nee."
Wie het op jonge vrouwen ge
richte weekblad Viva leest,
kan met het nummer van 26 sep
tember flink aan de slag. Die kan
een make-up ontwerpen en er iets
mee winnen, een gedicht over de
liefde maken en er zelf mee in een
boekje terecht komen, of een
briefkaart aan de minister-presi
dent sturen. Dat laatste heeft
weinig met het liefdesgedicht te
maken, want het is de bedoeling
om duidelijk „nee" tegen de pre
mier te zeggen. Dat staat al op
een voorgedrukte briefkaart
de complete tekst is hierboven al
geciteerd die aan het omslag
van het nummer is vastgeniet.
Keus te over dus. maar wie ach
ter de leus „je bent Jong en je wilt
wat. maar geen kernenergie"
staat, kiest natuurlijk de brief
kaart.
Het blad begeleidt zijn geweldlo
ze actie tegen kernenergie met
een bijlage waarin actievoerders
aan het woord komen, en met een
gesprek met het D'66-Kamerlid
Ineke Lambers. Dat het niet zo
gek is dat een vrouwenblad zich
met zo'n onderwerp bezighoudt,
maken leden van de actiegroep
„Vrouwen tegen kernenergie"
duidelijk: „Het wordt tijd dat
vrouwen zich met kernenergie
gaan bemoeien. En ze willen het
ook. Ze zijn alleen bang dat ze
dan met cijfers en feiten om de
oren geslagen worden en durven
dan niet meer. Dat is onzir
Iedereen heeft het recht, eerlijk
ongerust te zijn." De actievoer
ders willen bereiken dat vrouwen
een breed front gaan vormen te
gen de kernenergie. „We zijn ten
slotte de helft van de bevolking
en dan ook nog dat gedeelte, dat
het meest gevoelig is voor stra
lingseffecten en de kinderen
krijgt." Intussen zijn er in het
land al vijf van deze vrouwen
groepen aan de slag.
Nog wat opmerkingen uit de bij
lage: „Ik ben bang, en daar heb ik
alle reden voor. Waar in Ne
derland ook een kerncentrale
wordt geplaatst, de gevolgen
voor ons allemaal zijn verschrik
kelijk" (huisarts J Wijnen uit
Emmeloord, die daadwerkelijk
de kant koos van de actievoer
ders tegen een kerncentrale in de
Noordoostpolder). „Nog elk jaar
gaat de overheid gewoon door
met 60 procent van het geld dat
beschikbaar is voor energie-on
derzoek, te besteden aan kerne
nergie. Dat kan zo niet door
gaan". (Ruud van de Colk, Mi
lieudefensie).
„Op dit moment is er geen acuut
energietekort. De lamp gaat mor
gen echt niet uit. Wie dat zegt
vertelt sprookjes", zegt mevrouw
Lambers in Viva. „Waarom er nu
dan zo'n haast achter kernener
gie wordt gezet? Dan krijg je dat
verhaal van de olie. We zijn af
hankelijk van de olieproduceren
de landen en die kunnen ons dus
chanteren. Daarom zouden we
snel over moeten gaan op meer
kernenergie. Nou, in Nederland
wordt ook geen uranium gevon
den. Dat komt uit Canada, Au
stralië of en dat is nog iets heel
anders uit Namibië via Zuid-
Afrika. Is het zo fijn om van die
landen afhankelijk te zijn? Af
hankelijkheid hou je dus ook met
uranium."
Uit een door Viva aangehaalde
Tros-enquête blijkt onder meer.
dat 63 procent van de vrouwen in
Nederland vierkant tegen kerne
nergie is. Als dat percentage voor
de lezeressen van het blad onge
veer gelijk ligt, ziet de heer Van
Agt vele tienduizenden vrouwen
per briefkaart „nee" tegen hem
zeggen. En dat zijn dan allemaal
vrouwen die zich niet met cijfers
om de oren laten slaan om vervol
gens beschaamd hun mond te
houden, want ze zullen de ko
mende weken nader worden
voorgelicht. Dat heeft hun lijf
blad ze tenminste nu al zwart op
wit beloofd.
In Het Wiel, maandkrant voor
woonwagenbewoners, roept me
vrouw J. Wolters van het cen
trum in Noordscheschut Hooge-
veen haar mede-woonwagenbe
woners op de koppen bij elkaar te
steken in de strijd tegen de dis
criminatie. Ze ziet daar zelfs een
duidelijke overeenkomst in met
de apartheid in Zuld-Afrika,
want „wij hebben onze eigen
school, wij hebben onze eigen
kantine. Kan het nog erger? Wij
hebben ons eigen voetbalveld,
net als de negers in Zuid-Afrika
(Soweto), die hebben hun eigen
taxi, hun eigen bus, hun eigen
hutje, maar wel op een behoorlij
ke afstand van de blanken, net
als wij."
ook voor een buitenstaander
dijk, dat de Duitse bonds-
er Schmidt (gezien diens po-
s leider van de in een verkie-
rijd verwikkelde socialist!-
partij) zo boos gereageerd
op de kanselboodschap van
ams-katholieke bisschoppen
n land. Maar afgezien van
partij-politieke overwegingen
Schmidt heeft zo zeer het
aan zijn zijde, dat het juist
n zo jammer is dat hij zo
subtiel op de hem belagende
"lippen heeft teruggehakt.
choppen klagen in hun brief
e hoogte van de Duitse
;huld, één van de belangrijk-
or de oppositionele CDU-
oalitie naar voren gebrachte
snten tegen de regerende
DP-coalitie. „Bij mijn weten
r noch in het Oude, noch in
euwe Testament iets over
chuld," zei Schmidt, daar-
gererende dat de kerk dus
punt haar mond diende te
Schmidt maakt hier dezelf
de fout, die merkwaardig genoeg
allerlei rechtse stromingen binnen
de kerk verbindt met menig agnos
tische en sceptische buitenstander:
het fundamentalisme dat alleen
maar aan het al of niet aanwezig
zijn van letterlijke en pasklare tek
sten (naar de behoefte van het
ogenblik) genoeg heeft om conclu
sies te trekken.
Natuurlijk spreekt de bijbel niet
over staatsschuld, net zomin als het
mogelijk is om uit de Bijbel bij
voorbeeld een christelijke reken
methode te ontwikkelen. Maar
zoals de kerk terecht steeds haar
zegje over onderwijs en opvoeding
wil doen (en doet), even zo goed
kan en mag de kerk zich uitspreken
over een zo nuchter vraagstuk als
dat van de staatsschuld.
We zouden het nog sterker willen
zeggen: de kerk hóórt daar een
mening over te hebben. En wee de
politicus, die meent dat de kerk bij
dit spreken buiten haar boekje is
gegaan.
ders is of de kwestie van de
luid als een onderwerp
lerkt kan worden, waar de
ppen zich primair over uit
spreken. Ook de kerk zelf
te bedenken, dat er in haar
over maatschappelijke vra-
iets zou moeten blijken als
rarchie van waarden. Als de
1 d gesteld wordt, dan lijkt
er voor het kerkelijk spre-
ïlllangrijker onderwerpen zijn
hoogte van de staatsschuld,
de losse pols voor de West-
njbisschoppen even een lijstje
J larden op te stellen: de ver
st gspolitiek tussen de twee ge-
delen van Duitsland, de
van de Bondsrepubliek
strijd tegen de onderontwik-
en de honger in de wereld, de
wedloop over de hele wereld,
Kzenlijking van de eisen van
echtigheid tegenover zwakke
m en de vreemdelingen in de
leving (en vooral die vreem-
zijn in Duitsland een ha-
en actueel onderwerp).
hter zou je dan ook nog de
van de staatsschuld als on-
p kunnen noemen. Dat punt
el degelijk terzake, want met
fer hangt samen de vraag of
die voor hun levensonder-
rdvan spaarcenten afhankelijk
log el op een fatsoenlijke
in hun levensonderhoud
voorzien. Daarom hoort
ïliunt zeker thuis in het rijtje
te iken waarover de kerk zich
rl ogen uitspreken.
echter dat de huidige coalitie
P iciaal-democraten en libera-
de vier als eerste door ons
genoemde waarden hoger scoort
dan de christen-democratische op
positie blijkens haar uitlatingen.
Een groep protestanten onder aan
voering van de oud-burgemeester
van West-Berlijn ds. Heinz Albertz
heeft zich daar onlangs over uitge
sproken. Deze werkgroep stelt zich
teweer tegen de kritiek, die de chris
ten-democraten uitten op „de knie
val in Warschau" van oud-kanselier
Willy Brandt.
Op het punt van de ontwikkelings
samenwerking vond de werkgroep
van Albertz het nodig de regering-
Schmidt te kritiseren, omdat deze
er nog steeds niet in geslaagd is de
ontwikkelingshulp te brengen op
het internationaal als noodzakelijk
vastgestelde peil van 0,7 procent
van het nationaal inkomen. Daar
entegen loofden Albert c.s. bonds
kanselier Schmidt om diens pogin
gen een gesprek tussen oost en west
op de rails te zetten over beperking
van de kernraketten op de middel
lange afstand.
Binnenlandse gerechtigheid is nog
een punt apart. Het bevorderen van
de gerechtigheid is in een moderne
industrie-staat nauwelijks meer ver
enigbaar met een liberale politiek,
die de zaken maar op hun beloop
laat. Dat de rooms-katholieke bis
schoppen uitgerekend op dit punt
de kritiek van CDU-CSU-kandi-
daat Strauss bijna letterlijk overne
men, wekt de indruk dat het punt
van de gerechtigheid tegenover
minderheden en minder bedeelden
hun weinig zwaar weegt. De bis
schoppen blijven op dit punt ver
onder de maat.
ze soc.-econ. redactie
n KAR Ongeveer dertig jon-
I lebben gisteren korte tijd het
elijke arbeidsbureau in Alk-
lezet gehouden. Doel van de
was te protesteren tegen de
j, tomen kabinetsplannen om
hf idlonen te verlagen.
die gesteund werd door de
jongerenbeweging KWJ,
elven beëindigd. De op
kwam tot stand na bemidde-
de Alkmaarse politiecom-
tussen de actievoerders en
ctie van het arbeidsbureau.
jijde dreigende verlaging van het
i-jeugdloon wilden de bezet
ters met hun actie ook protesteren
tegen de kabinetsplannen om werklo
ze schoolverlaters gedurende het eer
ste half jaar geen uitkering meer te
geven en tegen het feit dat de wedde
voor dienstplichtigen, gekoppeld aan
het jeugdloon, eveneens verlaagd
dreigt te worden.
VAR88EVELD (ANP) Bij een bot
sing tussen een trein en een personen
auto op een onbewaakte overweg in
Varsseveld is gisteren de 70-jarige au
tomobilist G. W. Gussenklo uit Vars-
seveld om het leven gekomen.
door Jac. Lelsz
