MER 8c PLANT
Beschouwingen bij een mierenhoop
Weekendpuzzel
3
3
3
P
s
i
i
A
fü
1
SI
a
1
3
1
414
S 44
1 4
i
i ^Ag W
4
- ASS
■AESf
i m i
1 II
2
s
D
23
1
1 NEDERLAND 80CT|
Durf wint terrein
sn
i
s
O w
Hf
O
P
O
Het eindspel
gjpAG 20 SEPTEMBER 1980
IVARLAj
door benk van halm
ommge dingen blijven je
prbazm. Mieren bij voor
bid. 5n met hen alle an-
iliesvleugeligen, de
ijen, vespen en hommels,
Ie me mieren samen één
isekteiorde vormen,
aaron zorgt een groot
eel vai die vliesvleugeli-
en varei tot pop voor htm
rven? Weinig insekten uit
ndere orden gaan zo ver
n vaal juist die waar je
et he minst van ver
acht, :oals de oorwormen.
veDazingwekkender nog is
at mierin optreden als één groot
En manke vergelijking
in olkeren in onze mensen-
ereld aveel verschillen optre-
n, haat even veel als er mensen
n. Eenso ver doorgevoerde een-
gcht as er in een mierenvolk
staat, rennen wij niet. Dissiden-
korrrn in een mierenvolk niet
r. Ooc niet in volken van bijen,
espenen hommels, maar daar
)n he« wat soorten bij die geen
ilken /ormen en in hun eentje
ur lm jongen zorgen. Of zelfs
t nie doen. maar een ei leggen
het Est van een ander.
versheiden als het mierenbe-
jf is tref je dat bij wespen,
ijen ei hommels niet aan. Neem
nu het houden en „melken" van
udden bladluizen, het kweken
in sclmmels als voedsel, het op
oftocl gaan om slaven te ma
lt. zols sommige mierensoorten
»n. Dt vereist een hoge organi-
itie. Ai organisme staat het mie-
- mvolkboven aan de ladder van
itatenormende" insektenfami-
s. Oen enkel ander organisme
die :n vervult zoveel versehil-
nde tncties. Organisme in die
he is een opvatting als zou
mirenhoop te vergelijken zijn
et ee enkel dier. Zo treedt een
lerenolk ook op, naar buiten en
binen.
)r gmis at ie mierenvolk
mt dat „naar binnen" te be
ginnen: elk dier heeft organen om
zich voort te bewegen, om waar te
nemeri. om te eten en het voedsel
te bemachtigen, om te paren en
om zich voort te planten. In een
mierennest zijn al die functies ver
deeld over de enkelingen. Het
vrouwelijk voortplantingsorgaan
en de eierstok is de ene koningin,
het mannelijke de vele mannetjes
die in het begin van de zomer uit
de pop komen, het apparaat om
voedsel te bemachtigen op allerlei
manieren, om erop uit te gaan,
waar te nemen, het organisme te
verdedigen zijn de werksters, die
veelal gescheiden taken vervullen.
Middelen tot instandhouding van
de soort, die „normaal" in een
enkel dier zijn verenigd, maar bij
de volkenvormende vliesvleugeii-
gen over duizenden enkelingen in
een doelmatige werkverdeling zijn
gespreid.
Waarom? Omdat eendracht
macht maakt, zou je simpelweg
kunnen zeggen. Omdat de vele
duizenden mieren van een enkele
mierenhoop zo'n doeltreffend ver
dedigingswapen zijn dat zelfs gro
te dieren zich wel wachten het
volk te verstoren.
Toch zijn er ook die dat juist wel
doen. Vlaamse gaaien laten zich
graag door afwerend gif omhoog
spuitende bosmieren besproeien.
Men veronderstelt wel dat die vo
gels dat doen om luizen kwijt te
raken. De groene specht „miert"
op een andere manier: hij gaat op
een mierenhoop zitten en legt zijn
lange kleeftong tussen de mieren.
De aanvallende werksters plak
ken eraan vast en worden inge
slikt. Van de honderden aanval
lende mieren die over zijn lijf kri
oelen, trekt de specht zich niets
aan.
Ventilatiekoepel
Soms hakt hij grote gaten in de
mierenhoop. De verliezen zijn niet
erg: de honderden mieren die de
specht oplikt, zijn zo weer aange
vuld, de gaten snel gerepareerd.
De werksters doen toch al niet
anders dan met het materiaal van
de hoop slepen. Die hoop is name
lijk niet het nest. maar een venti
latie- en verwarmingskoepel, die
bij warm en zonnig weer hoog
wordt opgebouwd en bij koud en
bewolkt weer wordt afgevlakt.
Verliezen door spechtenvraat kun
nen pas erg zijn als de vogel dage
lijks een bepaalde hoop bezoekt,
wat kan in gebieden waar weinig
mierennesten zijn. Daarom zie Je
in veel bosgebieden gazen koepels
over de hopen, met een opschrift
dat je de mieren niet moet storen.
De specht kan er niet doorheen en
de mieren kunnen in plaats van de
hoop repareren, doen waarom ze
in het bos zo nuttig zijn: allerlei
insekten, die vaak van de bomen
eten, doden en meeslepen naar het
nest, dat uit vele kriskras dooreen-
lopende gangen diep onder de
grond bestaat. Daarin zit de ko
ningin, het voortplantingsorgaan,
diep en veilig opgeborgen, terwijl
de werksters aan alle gevaren
blootstaan.
Die werksters fungeren ook als
maag van het volk. Als een mier
die bezigheden binnenshuis ver
richt voedsel nodig heeft, bedelt
ze sprietentikkend bij een collega,
die uit haar krop wat eten opgeeft
dat onmiddellijk van krop ver
hulst.
De bruidsvlucht
Hoe ontstaat nu zo'n mierennest?
Als Je op mooie warme, vaak wat
zwoele zomerdagen meeuwen en
spreeuwen en soms ook kauwtjes
hoog in de lucht ziet zwermen en
op een eigenaardige manier ziet
rondvliegen en hapbewegingen
maken, zwermen de mieren. De
vliegende mieren, mannetjes en
onbevruchte vrouwtjes, kwamen
uit de nesten en maken hun
bruidsvlucht. Daarbij worden er
heel wat door de vogels opgepikt.
Na die vlucht, waarbij de vrouw
tjes worden bevrucht, vallen ze
terug op de grond, waar mussen
en andere vogels er ook nog zoveel
mogelijk soldaat proberen te
maken.
De mannetjes zijn na de paring
uitgediend, maar van de vrouw
Wie het geurp as poort van het nest niet heeft, wordt tot vijand
verklaard en meedogenloos aangevallen. Zulke taferelen onder bruine
wegmieren zijn heel gewoon in elk stadstuintje.
tjes moeten er een paar overblij
ven die nieuwe volken stichten.
Die zoeken op de grond onmiddel
lijk een geschikt holletje en wrij
ven de niet meer noodzakelijke
vleugels af. In het holletje sluit ze
zich af voor de buitenwereld en
brengt er haar eerste larven groot.
Al die tijd eet ze niet, terend op
wat de nijvere werksters haar voor
de bruidsvlucht hebben meegege
ven en op haar tot vetmassa's ver
anderde vliegspieren. Pas als de
eerste werksters erop uit kunnen,
gaat het prille nestje open en
daarna verliest de jonge koningin
het vermogen nog langer jongen
op te voeden. Ze legt alleen maar
eieren, bevrucht door een sperma-
voorraad die haar hele leven lang
toereikend is. En dat hele leven
kan verscheidene jaren duren. On
dertussen zijn de werksters on
vruchtbaar. Hun eierstokken zijn
verkommerd, want hun taak ligt
elders. Als orgaan van het grote
geheel dat het volk is. En dat geldt
evenzeer voor het mierenvolkje
onder de terrastegels in de tuin als
voor de grote hopen in het bos.
Ze leven er omdat er plaats voor ze
is, woonruimte en voedsel dat niet
ten volle wordt uitgebuit door an
dere dieren. Een gat in de markt,
zoals we dat populair uitdrukken.
Als we dat woord „markt" vervan
gen door „biotoop, leefomgeving"
en dat woord „gat" door „niche,
nis," dan hebben we er de gelijk
waardige uitdrukking in de ecolo
gie daarvoor. De ecologie, de we
tenschap die zich bezighoudt met
het onderzoeken van de onderlin
ge betrekkingen tussen planten,
dieren, mensen, bodem, lucht, wa
ter, alles in de natuur. Om te zien
hoe alles in elkaar grijpt, van el
kaar leeft en elkaar beïnvloedt,
niet zonder elkaar kan. Niet in het
klein en niet in het groot. Zodat er
een evenwicht bestaat, waarin
niets verloren gaat, niets wordt
weggeworpen, maar alles anderen
ten goede komt. Zodat alles zo
goed mogelijk wordt uitgebuit,
niet ten eigen bate, maar voor de
instandhouding van het geheel,
van dat wat we natuur noemen.
Inclusief de mens, die er deel van
uitmaakt. En dat waren dan zo
maar wat mijmeringen bij een kri
oelende mierenhoop...
Horizontaal. 1. vogel, 3. leidsel, 7.
vers, 10. familielid, 12. latwerk voor
leibomen. 15. snoer om papieren aan
te rijgen, 17. vlaktemaat. 18. tel
woord, 19. jongensnaam, 20. eiken
schors, 22. bouwland, 23. eind. 24.
lidwoord, 28. verfbordje van de kunst
schilder, 28. rijkstelefoon, 29. fris, 31.
kleurstof, 33. voorvoegsel, 34. roeipen,
36. editie (afk.), 37. reeks, 40. genoeg
gekookt, 42. reeds. 43. sein, 45. fami
lielid, 46. peulvrucht. 47. schrijfge
reedschap. 48. dof, 50. zangstem, 51.
voertuig. 53. bloeiwijze, 55. steile rots,
57. klein soort steur. 60. noorse god,
61. clown, 62. spleet, 63. voorzetsel.
Verticaal. 1. heks, 2. asbest. 4. rund. 5.
familielid. 6. tijding, 7. Chinese lengte
maat, 8. een weinig, 9. bijwoord, 11.
karakter, 13. slim. 14. zwemvogel, 16.
muzieknoot, 18. tegen, 21. toiletarti
kel, 22. zwemvogel, 23. delfstof, 24.
muzieknoot, 25. plechtige gelofte, 27.
ladder, 29. dommekracht, 30. plomp.
32. verharde huid, 33. achten, 35. jong
schaap, 38. gast, 39. water in Utrecht,
41. water in N. Br.. 42. kunstenaar, 44.
akelig, 46. meisjesnaam, 47. stap. 49.
ongel, 50. algemeen kiesrecht (afk.),
52. bevel. 54. koor, 56. wortel (gew
57. muzieknoot, 58. boom. 59. voor
zetsel.
Oplossing tot en met woensdag a.s.
per briefkaart zenden aan: Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Linksboven vermelden: weekend
puzzel
Oplossing vorige puzzel
Hor. 1. geciviliseerd, 11. edik, 12. aloë,
13. lee, 14. Mekka. 17. kor. 18. An, 19.
gemaakt, 21. Se. 22. sip, 23. sok. 25.
ets, 26. alt, 28. eer, 30. koepel, 31.
oester, 32. Sri, 33. mal, 35. tel. 37. ent,
39. den. 41. e.k. 43. garnaal. 46. ar. 47
neo. 49. miers, 50. Ede, 51. ieme. 53.
aren, 54. etablissement.
Vert. 1. gelag, 2. eden, 3. cle. 4. ik. 5.
idem, 6. inka, 7. e.a. 8. elk, 9. roos, 10.
deren, 14. mep, 15. kaal, 16. aks, 18.
gisping, 20. toestel, 22. stere, 24. ke
ten. 25. Eos, 26. alm, 27. tol, 29. rel, 34
Anne, 36. genie. 38. tam, 39. das, 40.
krent. 42. keet, 44. Rigi, 45. Ares. 46.
Aden, 48. oma, 50. ere, 52. eb, 53. A.M.
De boekenbonnen gaan naar: N. de
Winter-v. d. Berg, Julianastraat 66 in
Poeldijk; B. Kars-Werkman, Mient 5
in Castricum; A. E. van Gemeren,
Mendelweg 30 in Boskoop.
bC
In eerste instantie wijs ik u op de
Nederlandse Europa-zegels, die
van dinsdag 23 september ver
krijgbaar zijn. Volgens het alge
meen door CEPT-landen gekozen
thema voor dit jaar, zullen „voor
aanstaande persoonlijkheden" als
onderwerp de zegels sieren. Op de
zegel van 60 c figureert koningin
Wilhelmina (1880-1962) tegen de
achtergrond van een tekst uit de
door haar op 1 september 1941 in
Engeland uitgesproken radio-re-
de. Voor een tweede zegel was een
keuze uit de binnenlandse markt
blijkbaar dl te krap. Daarop zien
we Sir Winston Churchill (1874-
1965) en een gedeelte van de rede
voering. die hij op 7 mei 1948 ten
behoeve van een sterk Europa
hield.
In Zwitserland zijn deze maand
twee series zegels uitgekomen. De
eerste reeks van vier zegels is ge
heel gewijd aan de eigen PTT-
diensten; en aan de Postcheque-
en Girodienst, die in 1906 in het
land werd ingevoerd en thans
900.000 rekeninghouders telt, de
postautodienst, de eigen drukke
rij, welke al vijftig Jaar de perma
nente zegels drukt en de telefoon
dienst waarmee een eeuw geleden
in het land werd begonnen.
De tweede reeks omvat drie ze
gels, die de volgende feiten her
denken: het eeuwfeest van de
Zwitserse Meteorologische Dienst,
het feit dat de vakvereniging in
het land honderd Jaar oud is en de
St Gotthardtunnel, die deze
maand voor het verkeer gereed
komt. Met de bouw van de tunnel,
die ruim zestien km lang is, werd
in 1969 begonnen. Ze is alleen be
stemd voor personenauto's en het
gebruik ervan is tolvrij.
Bijzonder
Van Frankrijk meld ik u vier bij
zondere zegels. Een portretzegel
van fr 1.40+0.30 draagt de beelte
nis van de priester Jean-Marie de
la Mennaise (1780-1860), die de or
de van de broeders van Ploermel
heeft gesticht. En nog een zegel
van fr 1.40+0.30 waarop de dichter
Frédéric Mistral (1830-1914) voor
komt, die zich vooral verdienste
lijk heeft gemaakt voor de Pro-
vengaalse taal. Hij verkreeg in
1904 de Nobèlprljs voor letterkun
de. Charles Gounod (1818-1893)
schreef in 1864 naar het befaamde
gedicht van Mistral „Mireille" een
opera. De derde zegel is een zoge
noemd grootformaat kunstzegel
van fr3.-, waarop een wandtapijt
van Jean Picard Le Doux, getiteld
„Hulde aan Joh.S.Bach" is gere
produceerd. Als laatste een zegel
van fr 2.50, waarop de befaamde
abdij St Pierre van Solesmes, 40
A high and s solemn
respons&iHty rests ;||g
upon us hen? this
afternoon in this |5s
Congress of s Europe
striving tobe V*
«bom. j^JgjsËEÊSI
km ten zuidwesten van Lemans
gelegen, voorkomt. Deze abdij is
vooral bekend door de voortreffe
lijke wijze waarop men de Grego
riaanse zangkunst in ere houdt
Op de zegel ziet men onder andere
enkele maten Gregoriaans noten
schrift
In het door Frankrijk gecontro
leerde deel van Andorra verscheen
deze maand een tweetal zegels.
Een van fr 1.20 komt uit ter gele
genheid van de wereldkampioen
schappen wielrennen, die onlangs
te Sallanches werden gehouden:
en een zegel van fr 1.40 met een
afbeelding van het Malson des
Vallées uit de 13e eeuw dat 400
jaar geleden werd gerestaureerd.
Sinds 1868 houden daar zowel de
Raad der Vallei als het Gerech
tshof hun zittingen.
Tot besluit de september-ultgiften
van Luxemburg. Twee zegels to
nen sculpturen van de beeldhou
wer Jean Mich; zij stellen voor de
god Mercurius en de godin Ceres
en flankeren de hoofdingang van
het gebouw van de Nationale
Spaarbank te Luxemburg. Voorts
een zegel van fr 4.- die het gebruik
van de postcode, welke de Luxem
burgse PTT thans invoert, moet
propageren. Tenslotte een zegel
vun 8 fr ter herdenking van het feit
dat vijftig jaar geleden de vele
plaatselijke politiediensten wer
den gecentraliseerd. Op de zegel
verkeerspolitie in aktle.
Zoals verwacht, hebben de
Sowjetunie en Nederland weer
met veel machtsvertoon de strijd
om het Europees ploegenkam-
pioenschap beheerst en uiteinde
lijk viel in hun onderling duel de
beslissing. Daaronder was het ge
vecht om de derde plaats tussen
Israël. België en de jonge equipe
van Frankrijk ook uitermate
spannend, terwijl de teams van
Italië en Zwitserland nog kracht
tekort kwamen om echt mee te
kunnen doen. Vandaag besteed ik
in deze kolom aandacht aan de
partij Galperin - Guinard, die aan
het derde bord van het treffen
tussen Israël en Frankrijk is ge
speeld. Galperin die wij kennen
van het jeugdwereldkampioen
schap en de interland Israël - Ne
derland heeft een moderne speel
stijl, maar zijn nog jongere tegen
stander houdt er al even positieve
spelopvattingen op na, zoals u
hieronder kunt zien.
Wit: Galperin
Zwart: Guinard
1. 33-29 17-22 2. 39-33 11-17 3. 44-39
6-11 4. 50-44 1-6 5. 31-26 16-21 6. 32-
28 19-23 7. 28x19 14x23 8. 35-30 10-
14 9. 30-24 23-28. Nog maar een
paar jaar geleden werd deze ope
ningsbehandeling eigenlijk alleen
veelvuldig in Rusland en Neder
land door vooral jongere spelers
gepropageerd en waren er geen
vertegenwoordigers van andere
landen, die deze risico's durfden te
nemen. Gelukkig zien we steeds
meer, dat de opkomende damna
ties met jonge en ambitieuze spe
lers voor de dag komen, die de
modeme openingen steeds beter
gaan beheersen.
10. 40-35 20-25 11. 24-20 15x24 12.
29x20 14-19 13. 20-15 5-10 14. 37-31
10-14 15. 34-29 19-23 16. 44-40 23x34
17. 40x29. Net als in de partij
Boom - Baljakin uit de interland
Nederland - Rusland laat Galpa-
rin schijf 29 een keer slaan alvo
rens tot verdere acties over te
gaan. Toch zullen we in deze partij
weer een heel ander patroon te
genkomen.
1714-19 18. 45-40 19-23 19. 40-34
21-27 20. 42-37 11-16 21. 29-24. De
actie 21 37-32 28x37 22. 41x21
16x27 23. 38-32 27x38 24 43x32 was
het alternatief geweest, waarna
zwart er het beste aan doet direct
7-11 te spelen en wit niets bereikt
heeft.
21. „..17-21 22. 26x17 12x21 (zie
diagram).
Wit moet nu kiezen voor het com
plicerende 33-29 hetgeen een uiter
mate riskante onderneming in zou
luiden of voor het in soortgelijke
posities meestal gespeelde 34-30.
Galperin kiest m.i. terecht voor
dit laatste.
23. 34-30 25x34 24. 39x30 28x39 25.
43x34. Er dreigt nu 15-10 gevolgd
1|
W W
m m 9.
H
m
m
1 U 9
m
B
B
see
B
ys
W.
door 24-20. Dit kan niet gepareerd
worden met 2513-19 26. 24x13
8x19 wegens 27. 38-33! Wit dreigt
dan met 15-10 en 33-28 terwijl op
279-13 simpel 28. 31-26 met
schijfwinst kan volgen. De door
Guinard gespeelde voortzetting is
daarom dan ook de beste.
25. —23-28 26. 48-43 7-12 27. 34-29?
Hier begeeft wit zich volgens mij
op glad ijs. Beter ware hier het
penetrerende 27. 24-19 13x24 28.
30x19! wat zwart praktisch ver
plicht zich in te laten op spel dat
ontstaat na 2818-23 29. 19-14
9x20 30. 15x24 3-9 31. 24-20 of 35-30
waarna wit goede omsingelings
kansen heeft met daarbij door-
braakmogelijkheden op zwarts
lange vleugel. In de partij krijgt
wit het na de tekstzet, die zijn
eigen formaties verzwakt, onnodig
moeilijk.
27. .„.9-14 28. 30-25 27-32! Een uit-
stekende zet, die ten overvloede
bewijst dat de jonge Franse spe
lers de goede weg zijn ingeslagen
met hun spelopvattingen.
29. 38x27 21x32 30. 35-30 6-11 31.
47-42 11-17 32. 49-44 13-19 33. 24x13
18x9! Alweer uitstekend gespeeld.
Zwart verkrijgt hierdoor weer de
formatie 3,9,14 die voor de verde-
rere winstvoering van groot be
lang mag worden geacht.
34. 30-24 12-18 35. 44-40 14-19 36.
24x13 8x19 37. 40-34 2-8 38. 31-26
17-21 (gespeeld om tempi te ma
ken) 39. 26x17 22x11 (nu volgt op
42-38 natuurlijk 8-13 en 18-23 enz.)
40. 36-31 11-17 41. 42-38 17-21 42.
38x27 21x32 43. 31-26. Wit probeert
zich toch nog kansen te scheppen,
maar zwart staat duidelijk beter.
438-13 44. 34-30 19-23. Haalt alle
combinatiemogelijkheden van wit
uit de stand, want Guinard weet
dat de Israëliet een bijzonder ge
vaarlijk combinatiespeler is, zoals
ook Clerc al eens aan den lijve
heeft moeten ondervinden.
45. 37-31 23x34 46. 30x39 9-14 47.
41-37. Wit probeert noodgedwon
gen de positie nog wat te verbete
ren, hetgeen zo op het eerste ge
zicht nog wel lukt, maar in werke
lijkheid staat hij al zeer slecht.
4732x41 48. 46x37 18-22 49. 43-
38 3-8 50. 37-32 28x37 51. 31x42 13-
18. De tijdnoodfase is achter de
rug en wit moet nu nog proberen
een puntje uit het vuur te slepen.
Dat Galperin dat ook uit alle
macht geprobeerd heeft blijkt uit
het feit, dat hij aan het eind van
deze partij 2.58 uur heeft gebruikt
tegen zijn tegenstander 2.17 uur.
Dat het uiteindelijk niet eens
meer gebaat heeft, kunt u in het
slot van dit duel zien.
52. 38-33 8-13 53. 39-34 18-23! 54. 42-
37 22-27 55. 26-21 23-29! 56. 33x24
14-19 57. 21x32 19x39 58. 25-20 13-
19 59. 32-28 39-43 en wit gaf zich
gewonnen. Toch was ik zelf nog
even doorgegaan met 60. 28-23
19x28 61. 20-14 want hoewel 43-48
dan wint doordat op 14-10 48x31
volgt, had zwart ook nog 43-49
kunnen doen (je weet maar nooit)
waarna je nog even door kunt
prutsen, al is het aan alle kanten
verloren. Als je echter weieens
hebt gezien, dat een simpel ge
wonnen eindspel door vermoeid
heid wordt verprutst, is het altijd
de moeite waard tot het bittere
einde door te gaan.
id
De ervaring is al vaker beschre
ven: Je neemt een boek ter hand
dat je nooit eerder onder ogen
hebt gehad. Je slaat een willekeu
rige pagina op en na tien regels te
hebben gelezen, weet Je dat je met
een absoluut meesterwerk te doen
hebt. Ik ken iemand die op die
manier een Gogolj-kenner is ge
worden en als ik het mij goed
herinner was het Karei van 't Re-
ve, die zo met het werk van Jane
Austen in contact kwam.
Onlangs had ik een dergelijke er
varing met een schaakboek. Het
vreemde daarbij was bovendien,
dat het hier om een boek ging.
waarvan ik de helft niet kon lezen,
omdat het in het Italiaans ge
schreven was. Al begreep ik wat
„matto in due mosse" betekende,
niettemin ontging mij veel van het
commentaar bij de zettennotatie.
Ik heb het over het boek van de
Russische componist N. D. Gri-
gorjew, dat in mijn versie „Finali
di Scacchi" heet. Een schitterend
bouwwerk, waarvan ik nooit een
Engelse of een Duitse vertaling
heb gezien.
woord). 20. Tf8xe8 21. Tfl-el
Pg6-e5 22. Lc3xe5 Te8xe5
Zoals de titel al zegt, gaat het
boek uitsluitend over het eind
spel. Grigorjew heeft het geschre
ven, zoals Js eindspelboeken be
hoort te schrijven: ideeën en stu
dies worden afgewisseld met voor
beelden uit de toernooipraktijk.
In het achterhalen van de ultime
waarheid gaat Grigorjew heel ver
en zijn boek maakt daardoor de
indruk geschreven te zijn door ie
mand die op een aangename ma
nier bezeten is. Honderden varian
ten worden onderzocht en hij
schrikt er bij voorbeeld niet voor
terug om met een analyse van 25
pagina's aan te tonen dat Aljechin
in zijn 23e matchpartij tegen Eu-
we in 1935 op een studieachtige
wijze toch had kunnen winnen.
Grigorjew is de toegewijde weten
schapsman. die er maanden over
moet hebben gedaan om een enkel
partijfragment te doorgronden.
Zijn boek is dan ook een echt
leerboek geworden, al is het niet
met die opzet geschreven. De nu
volgende partij vormt de apotheo
se in het boek. Om te laten zien
wat Grigorjew allemaal bedacht
heeft, zou ik drie volle krantepagi
na's nodig hebben en vandaar dat
ik zal volstaan met een kort sa
menvatting.
Wit: Keres Zwart: Aljechin (Dres
den 1936)
1. d2-d4 Pf8-f6 2. c2-c4 e7-«6 3.
Pbl-c3 Lf8-b4 4. Ddl-c2 Pb8-c6
(Enigszins ouderwets, maar toen
de mode). 5. e2-e3 e6-e5 6. d4-d5
Pc6-e7 7. Pgl-f3 Lb4xc3 (Natuur
lijk niet: 7. dB 7. Da4t) 8.
Dc2xc3 d7-d6 9. Lfl-e2 0-0 10. 0-0
Pf6-e4! II. Dc3-c2 f7-f5 12. Pf3-d2
Pe4xd2 13. Lclxd2 f5-f4! 14. e3xf4
e5xf4 15. Le2-d3 Le8-f5 16. f2-f3
Lf5xd3 17. Dc2xd3 Pe7-g6 18. Ld2-
c3 Dd8-g5 19. Tal-el Ta8-«8 20.
Telxe8 (Het vervelende is dat 20.
Dd4 met 20. Ph4 wordt beant-
m
m
m
m
m
m
m
i
diagram I
Grogorjew laat zien dat het dame
eindspel al moeilijk staat voor wit
en dat zowel 23. Dc3 als 23. Te5x
beter zijn dan de tekstzet, die nu
komt 23. Tel-e4? Dg5-g6! 24. Dd3-
d4 (Natuurlijk heeft wit geen zin
in. 24. Td4 Dd3x 25. Td3x Te2) 24.
Te5xe4 25. f3xe4 (Zonder da
mes staat wit uiteraard in het
pionneneindspel verloren). 25.
b7-b6 (Met als pointe: 26. e5 f3! 27.
g3 Dc2 28. Df2 Dclt 29. Dfl Dflxt
30. Kflx de5x) 26. b2-b3 Dg6-h5!
27. Dd4-d3 Kg8-f7 28. f2-g3 (Tast
f4 aan, omdat 28. g5 wordt
beantwoord met 29. e5! de5x 30.
Df5t) 28. f4xf3 29. h2xg3 Kf7-
e7 30. Kfl-r2 (Op 30. Dd4 kwam
niet 30De5? 31. De5xt de5x 32.
b4! maar 30. Dg5 31. Kg2 h5
met zeer goede winstkansen). 30.
Dg5-e5 (Zwart heeft nu een
soort ideaals telling bereikt, maar
nu begint de partij pas echt). 31.
Dd3-f3 h7-h5 32. Kg2-h3 g7-g6 33.
De3-f4 De5-f6 34. Df4-h6 Ke7-f7
(Een leerzame zet. Zwart vreest
niet: 35. Dh7t Dg7, waarmee de
dames worden geruild en weer een
gewonnen staand pionneneind
spel op het bord komt). 35. Kh3-g2
Df6-b2t 36. Kg2-h3 Db2-al! (Er
dreigt 37 Dhl mat, terwijl 37.
Dh7t nog steeds niet in aanmer
king komt). 37. Dh6-f4t Kf7-g7 38.
Df4-f3 Dal-f6 (Gaat niet in op de
uitnodiging: 38. Da2x 39. Dc3t
Kg8 40 e5!) 39. Df3-e2 Kg7-h6 40.
Kh3-g2 g6-g5 41. b3-b4 Df6-e5 (Vol
gens Grigorjew was 41 h4 42.
gh4x gh4x 43. Dg4 Dg5 44 Kh3!
niet voldoende voor winst). 42.
De2-f3 Kh6-(6 43. g3-g4 (Een bete
re kans was in ieder geval 43. a3
g4? 44. Df4! met plotseling tegen
spel. Zwart speelt echter 43. a3
Db2t 44. Kgl Df6) 43.h5xg4 44.
Df3xg4 De5-b2t 45. Kg2-f3 Db2-
a3t 46. Kf3-e2 Da3xa2 47. Ke2-d3
Da2-b3+ 48. Kd3-d4 Db3-b2+ 49.
Kd4-d3 Db2-f6 (Zwart heeft dus
een pion gewonnen, maar hij moet
nog steeds erg nauwkeurig spe
len). 50. b4-b5 (De enige kans.
Zwart zal het nu voornamelijk van
de g-pion moeten hebben). 50.
Df6-f4 51. Dg4-e6t Kg6-h5 52. De6-
h3+ Df4-h4 53. Dh3-f3t Dh4-g4 54.
DfS-nt Kh5-h4 55. Df7xc7 (Mate
rieel zijn de partijen weer in even
wicht. maar de witte dame staat
nu enigszins buitenspel, terwijl
zwart bovendien een vrijpion
heeft) 55. Dg4-f3t 56. Kd3-d4
Df3-f6t 57. Kd4-d3 g5-g4 58.
Dc7-h7t Kh4-g5 59. Dh7-g8+ Kg5-
f4 60. Dg8-e6 Kf4-g5 61. e6-e5 (On
logisch, maar Keres zal vermoed
hebben dat na 61. Dg8t Aljechin
nu 61. Dg6 62. Dd8t Kf4 zou
spelen, meet een eenvoudiger
winst dan in de partij). 61.
Df6xe5 62. De6xe5t d6xe5 63. Kd3-
e4 Kg5-f6 64. Ke4-e3 Kf6-f5 65.
Ke3-f2 e5-e4 66. Kf2-e2 g4-g3 67.
Ke2-e3
m 3
m ah
diagram n
67. Kf5-g4 (Ook 67 Ke5
won. maar dit is eleganter). 68. d5-
d6 g3-g2 69. Ke3-f2 Kg4-h3 70. d6-
d7 e4-e3+ 71. Kf2-f3 f2-glD 72. d7-
d8D Dgl-f2+ 73. Kf3-e4 e3-e2 74.
Dd8-d7+ Kh3-g2 75. Dd7-g4t Kg2-
fl en wit gaf op.
