Johannes de Heer en chocoladehagelslag
Gelovigen en technici:
betere relatie nodig
Frits Kuiper: christen en socialist
Trouw
Youth for Christ ziet
grote mogelijkheden
Chinese kerkleiders
bespreken zielszorg
Nieuwe leiding Pax
Christi-voettochten
Weer proces tegen
Jakoenin verwacht
Conferenties
Apartheidsfana
moet dokken
DINSDAG 16 SEPTEMBER 1980
TROUW/KWARTET
door A. J. Klei
Het gekke is dat ik al een eindje in de
twintig was. toen me voor het eerst te
verstaan werd gegeven, dat spelen en
zingen uit de bundel van Johannes de
Heer voor een fatsoenlijk kerkmens
eigeplijk niet te pas kwam. Ik moest
weten, dat Je dat beter kon overlaten
aan 't Leger des Heils en aan kringen
-uit de hoek van de
opwekkingsbeweging, waar 2e altijd
in de weer zijn met handgeklap en
halleluja-geroep.
Het was een oudere kennis, die me
hierover onderhield. We hadden
elkaar getroffen bij een
orgelbespeling en praatten na afloop
nog wat in een café. Hij vroeg me of ik
ook orgel speelde en ik vertelde hoe
ik als schooljongen in de
mobilisatietijd opeens bevorderd
werd'tot kerkorganist in ons dorp.
omdat de echte organist onder de
wapenen moest. In 't begin speelde ik
alles keurig uit het koraalboek van
Worp, later ging ik zeil „fantaseren",
en voor en na de dienst nam ik vaak
een lied uit Johannes de Heer
Johan de Heer? onderbrak de ander
mij op verbaasde toon. Hij trok een
vies gezicht en ging schel een soort
walsmelodie fluiten. Vond je dat
werkelijk mooi? vroeg hij
hoofdschuddend en vervolgens
leverde hij een heel betoog over
kerkmuziek. Ik legde uit dat ik vóórin
mijn bundel van Johannes de Heer
een lijstje had geschreven van
nummers, die ik met mijn
orgelmeester had uitgezocht en die ik
echt graag speelde.
Op het ogenblik, terwijl ik dit stukje
tik. ligt dat oude en door 't gebruik
nogal gehavende exemplaar van de
zangbundel naast mijn
schrijfmachine. Op de binnenkant
van het kaft zijn de met potlood
genoteerde cijfers nog te
onderscheiden: 45 Dochter Sions,
een wijs van Haendel55 een
lied op de melodie van Allein Oott in
der Höh' sei EhrNou ja, ik zal er
verder niemand mee vermoeien, ik
wou maar zeggen dat ik opgegroeid
ben bij de „goeie" nummers uit
Johannes de Heer en pas later de
veelgesmade opwekkingsdeunen
ontdekte, die je dan ging ver-jazzen;
een bezigheid waaraan ieder die een
beetje de weg weet op de toetsen, zich
wel eens heeft overgegeven.
Dit alles komt bij me boven, nu ik de
grammofoonplaat „75 Jaar bundel
van Johannes de Heer" (voor 21,90
te bestellen bij Het Zoeklicht,
postbus 99, Doorn) moet
aankondigen. Hierop staan vijftien
liederen uit de jubilerende
zangbundel en de eerste twee,
althans de melodieën van die beide,
zijn ook te vinden op dat oude lijstje
van mij.
Maar laten we de boel niet fraaier
maken dan zij is. Hoewel Johannes de
Heer het klassieke lied niet schuwde,
grijpen zijn geestelijke nazaten toch
eerst en vooral naar het vlot
toegankelijke opwekkingslied,
waarbij naar mijn overtuiging de
melodie méér gewicht in de schaal
legt dan de tekst. Nu zijn er ook
meeslepende wijzen bij, denk maar
aan die van Rijst op, rijst op voor
Jezus, of van Zouden wij ook eenmaal
komen.
Over dat laatste lied gesproken,
waarom is dat op de jubileumplaat te
horen in een laffe orgelbewerking van
Jan van Weelden? Oeef me dan maar
de Urker zangers onder aanvoering
van Frits Bode. Ze zijn goed
vertegenwoordigd op deze plaat en
Zegel van de hervormde
gemeente te Lochem
organist Klaas Jan Mulder levert
stevige begeleidingen, ook al .gaat het
om teksten die hem als vrijgemaakte
gereformeerde zouden moeten doen
rillen. Met Klaas en Riek Post,
vergezeld van Jan Zwanepol, zitten
we dicht in de buurt van bruiloften en
partijenen zo schommelt mijn
waardering heen en weer.
Maar och, als er alleen op stond wat
ik mooi vond of aanvaardbaar achtte,
zou dit geen echte plaat van en voor
Het Zoeklicht, van en voor de ware
gebruikers van de bundel van
Johannes de Heer geworden zijn. En
dat is deze jubileumplaat nu weL
www
Er ligt nög een plaat op aankondiging
te wachten: „Orgel en carillon",
waarop Oer van Poppel het orgel van
de hervormde Grote Kerk te Lochem
en Gert Oldenbeuving de beiaard van
de toren dezer kerk laat klinken. De
plaat wordt verkocht ten bate van de,
inmiddels voltooide, restauratie van
de kerk en wie 27,50 stort op
gironummer 98 55 61 ten name van
Ger van Poppel, Lochem, met
vermelding: grammofoonplaat, krijgt
de plaat franco thuisgestuurd.
Ik zit een beetje met de aanbeveling
vun deze Lochemse produktie. Dat
komt omdat ik carillons pel alleen
buiten, op straat, fijn vind. Thuis
krijg ik er alleen maar trek van en,
wonderlijk genoeg, speciaal in een
witte boterham met
chocoladehagelslag. De narigheid is
dat deze trek niet gestild kan worden,
omdat we alleen maar bruin brood
(wat gezonder is) op de plank en
gekleurde hagelslag (die goedkoper
is) in de kast hebben.
Ik hoop dat vele anderen geen last
van deze kwaal hebben, want Gert
Oldenbeuving lijkt me, gezien zijn
programmakeus, geen alledaags
beiaardier. Wat het orgel betreft, de
Lochemse Grote Kerk bezit een
opmerkelijk orgel van achttiende-
eeuwse komaf en Ger van Poppel laat
ons de niet geringe mogelijkheden
van het toch niet zo omvangrijke
Instrument zorgvuldig proeven via
een (en daar is het woord alweer)
onalledaags programma met werken
van Bach, Reger, Couperin en de
minder bekende Christian Ritter en
Guillaume Lasceux, respectievelijk
laat-zeventiende- en laat-achttiende-
eeuwer.
Ik bedenk opeens dat carillon en
orgel natuurlijk een aardige
combinatie vormen voor de kersttijd.
Ger van Poppel begint zijn aandeel
met Bachs „Nun komm der Heiden
Heiland", dus Ik had niet zo
moeten zeuren over die hagelslag.
DORDRECHT (PNHK) Hoe kan een vruchtbare wisselwerking tot stand gebracht worden
tussen de profetische inspiratie van gelovigen en het rationele denken van technici? Dat was
de centrale vraag tijdens het symposium over „Profeten, vroeger en nu", in de grote kerk In
Dordrecht, georganiseerd door de vereniging van vrijzinnige hervormden.
Als eerste spreker trad op prof. dr. M.
J. Mulder, die inging op de rol die de
profeten van het oude testament
speelden, wat hun inspiratie was en
waaraan zij herkenbaar waren. Prof.
Mulder legde er de nadruk op dat de
oudtestamentische profeet geen
„voorspeller" was maar een „spreker"
en dat zijn taak, afhankelijk van
plaats en tijd, telkens verschillend
was. Vooral twee aspecten zijn ken
merkend voor het werk van de oud
testamentische profeet, aldus prof.
Mulder, namelijk het religieuze en
het sociale.
Prof. dr. C. J. F. Böttcher was ce
tweede spreker tijdens dit symposi-
OENêVE (EPD) Voor het eerst in
vele jaren is in China weer een ont
moeting van kerkleiders op nationaal
niveau geweest. Volgens een medede
ling van de lutherse wereldfederatie
zijn midden juli 150 afgevaardigden
van kerken uit verschillende provin
cies van China in Peking samenge-
weest om te praten over problemen
van de zielszorg.
Besloten werd hiervoor een practi
cum te stichten met mogelijkheid
van schriftelijke cursus. Het practi
cum komt voorlopig in het instituut
voor godsdienststudie aan de univer
siteit van Nanking.
um. Naar zijn mening heeft het toe-
komstdenken in de huidige weten
schap en techniek weinig of niets
meer te maken met hoe de profeten in
het oude testament de toekomst be
naderden. Wat in onze tijd nog het
meest lijkt op de oudtestamentische
profetische boodschappen, aldus
DEN BOSCH (ANP) Herman de
Jonge (36) te Nijmegen ia benoemd
tot directeur van Pax Christi-voet
tochten. Hij maakt deel uit van de
religieuze leefgemeenschap Karibu
van de witte paters in Nijmegen. Na
zijn theologische studie in Londen en
Nijmegen werkte hij van 1970 tot 1977
in de basispastoraal in Oeganda, met
name in gemeenschapsopbouw en
kadertraining.
De Pax Christi-voettochten zijn voor
al voor studerende Jongeren bedoeld.
Het meest bekend zijn de voettoch
ten naar Den Bosch, die de komende
herfstvakantie voor de 24e keer wor
den gehouden. De Jonge volgt pater
P. Verkoelen op. die vanaf de oprich
ting bij de voettochten betrokken is
geweest.
prof. Böttcher, Is de toekomstprogno
se gebaseerd op wetenschappelijke
gegevens, die uitmondt in een ernsti
ge waarschuwing. Hier komt dan ech
ter weer het probleem om de hoek
kijken van wie er wel en wie er niet
kunnen worden geloofd, omdat iede
re toekomstprognose uitgaat van een
van te voren vaststaande visie.
Daarom is het zo belangrijk, dat we
tenschappers en technici in een vroeg
stadium gegevens verschaffen over
de consequenties die bepaalde uitvin
dingen en maatregelen kunnen heb
ben. Wetenschappers en technici mo
gen niet zelf beslissen over zaken als
bewapening en kernenergie. Daar
voor is een openbare discussie nodig,
die in een vroeg stadium op gang
moet komen en niet als de beslissin
gen eigenlijk al genomen zijn. Weten
schappers en technici moeten daar
actief naar streven door tijdig en op
eigen initiatief informatie te verstrek-
.ken, aldus prof. Böttcher.
Schaars
Prof. dr. L. Leertouwer, als derde
spreker deze dag, had de titel van zijn
referaat te elfder ure nog gewijzigd
van „Welke wegen staan ons nu
open?" in „Het woord des Heren is
schaars geworden." Dit omdat bij na-
Prof. dr. C. J. F. Böttcher.
der inzien voor de beantwoording van
de eerste vraag een profeet nodig is
en prof. Leertouwer zichzelf niet als
zodanig ziet. Prof. Leertouwer ging in
op de vraag hoe het komt dat in deze
tijd toekomstdenkers steeds meer ge
zien worden als „profeten".
Een van de oorzaken daarvan- zou
kunnen zijn, aldus prof. Leertouwer,
dat profeten optreden in perioden
waarin zich snelle en schoksgewijze
veranderingen voordoen. Dergelijke
perioden komen voor in de bijbel,
maar ook onze tijd kan als zodanig
gekenschetst worden. Het probleem
in de tijd waarin wij leven is, aldus
prof. Leertouwer, dat het moeilijk is
de profetische inspiratie van gelovi
gen te verbinden met het denken van
technici. Toch is een dergelijke wis
selwerking dringend noodzakelijk.
AMERSFOORT Onder het motto
„Geloof voor de Jaren '80" begon
Youth for Christ in „De Flint" te
Amersfoort het nieuwe seizoen en te
vens een „vriendenwerfactie". Bij de
presentatie van de plannen werd
vooral nadruk gelegd op de noodzaak
om erop uit te gaan en de Jongeren op
te zoeken waar ze zijn. Dit zou moe
ten gebeuren vanuit actiekemen;
groepen van ongeveer acht mensen
die samen bezig zijn met bijbelstudie,
gebed, dlakonaat en evangelisatie.
Youth for Christ ziet voor de komen
de jaren grote mogelijkheden voor
evangelisatie. Er is veel belangstel
ling voor evangelisatie door klelnthe-
ater, muziek en andere eigentijdse
werkvormen. Ook de behoefte aan
Van onze kerkredactie
LONDEN Het Engelse Instituut
Keston College verwacht nog een
tweede proces in Rusland tegen de
priester Gleb Jakoenin. Op 28 augus
tus werd Jakoenin veroordeeld tot
vijf Jaar strafkamp, gevolgd door vijf
jaar verbanning wegens „antl-sowjet
agitatie en propaganda". Keston Col
lege heeft aanwijzingen, dat er een
tweede proces in voorbereiding is.
waarin Jakoenin zal worden beschul
digd van overtreding van de geldwet-
ten en van verboden handel (o.a. in
ikonen en kruisen). Overtreding van
de geldwetten geldt als een zwaar
misdrijf, waarop in theorie zelfs de
doodstraf kan volgen.
'bijbelstudiemateriaal en training is
groot.
In verschillende steden zal aandacht
worden besteed aan advieswerk (pre-
'ventie), evangelisatie onder werken
de Jongeren en onder buitenlanders.
Ten behoeve van het plaatselijk werk
zijn dan ook per 1 september zeven
nieuwe medewerkers in dienst geko
men. De één-jarige opleiding tot
'jeugdwerker begon het derde cursus
jaar met vijftien studenten.
waarin opgenomen: De Rotter
dammer, met Dordte Dagblad,
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Lelde# Courant
Uitgave: Trouw/Kwartel BV
Hoofdredacteur Jenze Tamminga
HOOFDKANTOOR
Postbus 659
1000 AW Amsterdam
Wibautstraat 131 Amsterdam
tel. 020-5629444
telex 13006
Postgiro 66 0000
Bank Ned. Credietbank
Rekeningnr 2300 12574
Gemeentegiro Amsterdam
X11000
REGIO ROTTERDAM/DORDRECHT
Postbus 948
3000 AX Rotterdam
tel. 010-115588 (abonnementen
en bezorging)
tel. 010-115588 (redactie)
tel. 115700 (uitsluitend voor
REGIO DEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101
2501 CC Oen Haag
tel 070-469445
(abonnementen en bezorging)
tel 070-469445 (redactie)
tel. 070-468864 (uitsluitend voor
Parkstraat 22 Dan Haag
REGIO NOORD/OOST-NEDERLAND
(abonnementan en bezorging
Peetbus 3
8000 AA Zwolle
lel 05200-17030
Melkmarkt 56 Zwolle
Abonnementsprijzen:
Pe: maand f 16.98
Per kwartaal 50.95
Per half jaar 101,90
Per jaar 201,60
Advertentietarieven op
aanvroeg
Telefonische abonnementenop
drachten (zie adressen boven)
Opgave lamilieberichten 9-19 30
van maandag t/m vrijdag. Op
zondag van 18-20 uur teief 020-
5622797.
Opgave mmi-advertenties tel
020-5626262 of schriften aan
Mini-Adv afdeling, postbus 433.
1000 AK AMSTERDAM
Adreswijzigingen uitsluitend
schriftelijk aan onze Amsterdam-
door drs. N. A. Schuman
In 1974 overleed te Krommenie de doopsgezin
de predikant Frits Kuiper. Hoewel meermalen
de „grand old man" der doopsgezinden ge
noemd, is hij landelijk niet zo bekend en popu
lair geworden als bijvoorbeeld dominee Bus-
kes. Toch noemt juist Buskes zijn naam in een
opstel over de toekomst van de kerk, herinne
rend aan Kuipers publikaties over de beteke
nis van de bijbelse hoop. Hij zegt erbij:.zonder
veel weeklank te vinden". Een zo is het Maar
dat neemt niet weg dat je. Frits Kuiper lezend,
al gauw beseft van doen te hebben met een
theoloog die werkelijk het volle pond aan visie
te bieden heeft, te midden van de lichtgewich
ten. Wie hem ook persoonlijk heeft mogen
leren kennen, weet dat hij goed luisterde en
antwoorden gaf die iets voorstelden, kritisch
en onverzettelijk als zij waren.
Kuiper leeft niet meer; hij regeert elders. Zijn
geschriften zijn er nog weL Zoals zijn laatste
boekje (1974): „Een klein drieluik van onze
bevrijding". Over de gestalten van Barth, Ro-
senzweig en Lenin. Drie namen die denk- en
handelwijze aangeven welke Kuiper prakti
seerde. Hij onderhield een soort pendeldienst
tussen theologisch „rechts" (afkerig van een
vaag religieus humanisme) en politiek „links"
(afkerig van een vaag maatschappelijk refor
misme). Daarbij reisde hij altijd via Jeruzalem
als messiaans tussenstation.
Al vóór 1930 begon Frits Kuiper te schrijven.
In kerkblaadjes, zoals een predikant betaamt,
en in „Eltheto", uitgave van de Nederlandse
Christen-Studenten Vereniging (NCSV). Uit
deze hoek is het initiatief afkomstig tot uitga
ve van die vroegere artikelen, als publikaüe ter
gelegenheid van het vijfjarig bestaan van de
beweging „Christenen voor het socialisme" én
van de „Doopsgezinde vredesgemeente in Ne
derland". 1) Al in 1933 had Kuiper zelf de
stukjes gesorteerd en aangeboden aan de
Arbeiderspers. Maar dat ging niet door. De
reden van die weigering is interessant genoeg
om er straks even op terug te komen.
Actueel
Wat opvalt bij lezing van de korte en doorzich
tige artikelen van bijna vijftig Jaar geleden:
wat lijken de problemen en uitdagingen van nu
veel op die van tóen! Tenminste, in de visie van
iemand die ook toen kritisch In kerk en wereld
rondkeek. Bijvoorbeeld: „Maar ook ons niet-
meedoen heeft zijn gevolgen en dikwijls zeer
ernstige. Daarom moet de Christen het leeren
wagen om een keuze te doen! Te midden van
de groote vragen, waarvoor onze huidige we
reld gesteld is, mag de Christen niet doen alsof
dat alles hem niet aangaat. Ik noemde reeds
terloops het oorlogsvraagstuk en de vraag van
maatschappelijke gerechtigheid. Ik meen
daarmede inderdaad de meest brandende vra
gen van onzen tijd te hebben aangeroerd" (pag.
79).
Dat is een actueel signalement. De spelling is
veranderd, maar niet „de beestachtige ge
meenheid van den modernen oorlog, de geraffi
neerdheid van haar middelen, die in deze vre
destijd nog steeds verder worden uitgedacht,
de gruwel van de opeenhoping van voorraden
eenerzijds en de totale verarming der millioe-
nen anderzijds, terwijl de middelen van ver
keer een redelijke welvaartverdeeling thans
beter mogelijk moesten maken dan ooit te
voren" (pag. 109).
Actueel is ook Kuipers weelegging van het
verwijt dat men, zo doende, het christelijk
geloof zou laten opgaan in politiek-maatschap-
pelijk engagement. Schrijvend over solidari
teit legt hij de nadruk op de meerwaarde van
bijvoorbeeld de avondmaals-gemeenschap ten
opzichte van de moderne solidariteit met de
arbeidersbeweging. De gemeenschap van
„broeders en zusters" is een andere dan die van
„kameraden". Een andere. Maar daarmee hoe
ven ze nog niet tegenover elkaar te staan, aldus
Kuiper, integendeel. In plaats van ze tegen
elkaar uit te spelen, zou men ze op elkaar
moeten laten inspelen.
Keuze
Dat veronderstelt een keuze. Gebaseerd op de
christelijke toekomstverwachting én op actue
le analyse van de samenleving. Kuiper heeft
die keuze voor het socialisme gedaan. Als
mondig christen (op de kansel, als voorganger,
hoedde hij zich ervoor andermans verantwoor
delijkheid in te vullen!), en als theoloog. In die
laatste hoedanigheid beroept hij zich op de
bekende „Tambacher Rede" van Karl Barth
uit 1919 2), over de christen in de maatschap
pij: „niet als onverantwoordelijk toeschouwer
en criticus tegenover, maar als medehopende
en medeschuldige kamaraad binnen de So
ciaal-Democratie, waarin voor onze tijd nu
■eenmaal het veizet tegen het bestaande gestal
te heeft gekregen, en waarin ons zoiets als een
gelijkenis met het Koninkrijk Gods geboden
wordt" (aldus Barth).
Dit betekent, zegt Kuiper, nog méér dan in
1919 dat deelname aan de strijd voor socialis-,
me voor de christen het „Gebot der Stunde" is.'
„De groote economische crisis heeft duidelijk
gemaakt, dat wie waarlijk gerechtigheid wil in
onze dagen, een ander maatschappelijk sys
teem moet willen, en wel een systeem met
voortbrenging dóór en vóór de gemeenschap-
".(pag. 124)
Een ander kan mij nog meer ver
tellen, centrale diakonale conferentie
gereformeerde kerken over de proble
men van minderheden, ingeleid door
ds. B. ter Haar, zaterdag 4 oktober
10.30-15.30 uur, college Blaucapel,
Winklerlaan 373, Utrecht-Tuindorp.
Inf. en aanm. tel. 033-943244.
Getuigen, maar hoe? Windroos-
jongerenweekend m.m.v. ds. R. van
Laar, 10-11 oktober, Zendingsdiaco-
nessenhuis, Amerongen. Inl. en opg.
tel. 08380-21980.
9 Een vader had twee zoons, remon
strantse najaarsretraite, 10-12 okto
ber, De Hoorneboeg. Hilversum (tel.
02157-231).
School en schoolwerkplan, vooi
leerkrachten uit het basisonderwijs,
10-11 oktober, Den Alerdinck, Laag
Zuthem (tel. 05290-541).
PRINSJESDAG
Vandaag is het weer zover: d
dinsdag van september. Bulte
Haag heb ik toch altijd evenni
om er op te letten. De e
Prinsjesdag met koningin E
zal ongetwijfeld aan haar b
optreden niets ontbreken. Z
serieus kennis genomen b
wat het kabinet vanaf het p
de Ridderzaal zal laten v
Een geheel van mededelingen}
waarnaar met een zekere spi
wordt uitgekeken. De
omstandigheden voor onze e
hebben een moeilijkheidsgraad!-,,
bereikt die wij na de oorlog noj II
gekend hebben. Regeren is 1
spitsroeden-lopen geworden. Vi
vragen zich af of de ploeg die n.
bestuur van het land in handen C
met de voorgestelde maatregel!
succes zal hebben. Veel vertron
hebben vooral de sociale en üe
economische maatregelen totn jjj
niet gewekt. Terecht vraagt me
af, of er eigenlij kwel een beleid
langere termijn hoe moeilijk in
is. Mensen moeten'inleveren', h en
het. Die mensen zijn daartoe be 5el
maar dan op voorwaarden. Red 'nt
voorwaarden, onder meer vanh Dt
verwerven van nieuwe
arbeidsplaatsen en het op grote 11
schaal aanpakken van de woon
Blijven plannen daartoe, die en
uitzicht op succes bieden, uit d
hetgeen wonder dat er gemor o r
bij de aankondiging van
loonsverlagingen. Hiermee kani
niet blijven doorgaan. Op dendi m
gaat het vertrouwen ontbreken
daarmee de bereidheid om werl i(
samen een stap terug te doen. 1
brengt deze dag aan het licht ln
problematiek? Het is een
problematiek die niet alleen oi
welvaart raakt maar het welz
mensen vlak naast ons.
VOORBUGAr
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen: te Meerkerk T. I
Bennekom te Ooltgensplait;
P. Molenaar te Groot Amroa
Aangenomen: naar Nootdorpl
bach te Enschede (part-time)
Bedankt: voor Berkel en Rode
M. D. van den Berg te Werki
voor Mijnsheerenland G. van
te Nieuw Buinen.
GEREF. KERKEN
Aangenomen: naar Sassenh
Ferwerda te Amsterdam-81o
Osdorp.
Intrede: te Zoetermeer (1
Spriensma uit Arum.
GEREF. KERKEN (VRIJG)
Beroepen: te Wetsinge-8auwe
Dronkers kand. te Hengelo.
Bedankt: voor Enschede-Zuidi
Groenenberg te Stadskanaal.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: te Scheveningen
Hoogvliet D. Hakkenberg te Li
Apeldoorn A. Hoogerland te
bendijke.
Bedankt: voor Roti
A. Moerkerken te Nieuw-1
Spanning
Kuiper voert dus, terecht, zakelijke argumen
ten aan in zijn pleidooi voor het socialisme als
een methode om foute situaties (die fout blij
ken te zijn omdat mensen er onder lijden) tot
hun wortel te herleiden en te gaan veranderen.
En wat foute situaties betreft kan men rustig
stellen dat het in onze „Stunde" al niet eens
meer kwartrvoor-twaalf, maar eerder vijf-voor
twaalf is geworden. Waarom de keuze voor het
socialisme nog meer geboden zou zijn dan
toen. Ik vind daar veel voor te zeggen. Maar ik
constateer ook dat onze „Stunde" intussen
Frits Kuiper
veel ervaringen rijker is geworden, óók met
bepaalde vormen van socialisme.
We zijn intussen een fascistische en nazistische
terreur verder, maar ook een stalinistische: een
door de Amerikanen verminkt Vietnam, maar
ook een door de Russen bezet Afghanistan; een
in het Westen vernietigd model van socialisme
als dat van Allenöe, maar ook een in het
Oosten ongedaan gemaakte poging van Dub-
cek; een nieuwe proletariaats-beweging in het
kapitalistische Latijns-Amerika, maar ook in
het sooalistische Polen.
Dit betekent niet dat het uiteindelijk allemaal
lood om oud ijzer zou zijn. Maar wél dat de
spanning bij de keuze die men heeft te maken
nog groter is geworden. (Christenen zouden
overigens hierover niet meesmuilend moeten
doen, want deze spanning lijkt verdacht veel
op die tussen de hoge idealen van het christen
dom en de veelal lagere praktijken ervan).
Bij Kuiper komt dit op een wat andere manier
trouwens wel aan de orde, als het probleem van
de macht en haar manieren. Met een zekere
gretigheid begroet hij de verschijning van een
boek van de Belgische socialist Hendrik de
Man, die het „historisch materialisme" nogal
relativeert en zich kritisch, zij het niet afwij
zend, opstelt tegenover de klassenstrijd. En
dan góót het over dat probleem van de macht
en haar manieren!
Christelijk en zakelijk
Een goed marxist schudt nu zijn hoofd. En zegt
dat hier toch weer de neiging tot idealisme en
moralisme de kop opsteekt. Terwijl het histo
risch materialisme een zakelijke maatschap
pij-theorie wil zijn, en het socialisme een zake
lijke politieke praktijk. Die niet zitten te wach
ten op onzakelijke, idealistische moralismen.
Dit is een belangrijke kwestie, en in verband
met het hier besproken boekje ook interessant.
Want Kuiper is „barthiaans" genoeg om zich te
verzetten tegen vereenzelviging van bijbels
geloof en zakelijk socialisme. Het „messiaans
geloof" en „de zaak van Marx" dient men uit
elkaar te houden, ze wel op elkaar te betrek
ken, maar zonder ze te vermengen. Daarom
liep de uitgave van het boek in 1933 mis. Dat
gebeurde op advies van dominee W. Banning,
toentertijd een voorman van de religieus-socia
listische beweging. En Kuiper wees dfe bewe
ging af. Omdat hij het christelijke ervan te
religieus-humanistisch en derhalve te weinig
bijbels vond, en hun socialisme te religieus-
idealistisch en derhalve te weinig zakelijk! t
Blijft de vraag of Kuiper zelf er helemaal in
geslaagd is om in één geloofsvisie noch het
christelijke te verpolitieken, noch de politiek
te verchristelijken. Hij komt er m.i. een heel
eind in. Het is een kernvraag die steeds terug
keert zoals onlangs nog in deze krant is gesig
naleerd door prof. H. M. Kuitert naar aanlei
ding van de al genoemde „Tambacher Rede"
van Karl Barth (in Trouw van 14 augustus jl.).
Kan men het eigene van de bijbelse boodschap
(Gods koninklijke zeggenschap) in verband
brengen met het socialisme als politiek en het
marxisme als maatschappij-theorie, zonder die
twee te vereenzelvigen en het eigene van beide
aan te tasten, maar ook mét de bereidheid dit
twee op elkaar te betrekken?
Nog altijd houden vele christenen zich met die
vraag bij voorbaat liet eens bezig. Zij houden
zich, uit gewoonte, bijgeloof of angst, er verre
van. Hoewel zij toch in let falen van bepaalde
vormen van socialisme iets zouden kunnen
herkennen van eigen falen. Het boekje van
Frits Kuiper kan helpen die confrontatie wél
aan te gaan. Als een helder getuigenis van een
man wiens hart op de rechte plaats zat, wiens
verstand een groeiend inzicht niet schuwde, en
wiens geloofsziel (hij zou de uitdrukking wel
verfoeien) zich hier uitstort, uitnodigend tot
het onderscheiden van waar het op aan komt.
1) Frits Kuiper, Christen en socialist, 1979.
Uitgave van de NCSV, Woudschoten, 3707 HX
Zeist 15,- exclusief verzendkosten).
2) Eveneens uitgegeven door de NCSV, met
een beschouwing van F. W. Marquardt over
deze rede, onder de titel: „De christen in de
maatschappij", 1978 15.-).
Drs. N. A. Schuman is verbonden aan de
theologische faculteit van de Vrije Universi
teit te Amsterdam.
terdam-Zi
Beijt
A. Oremus
Tijdens een retraite in Rome ii
jarige leeftijd overleden de j
pater A. Oremus. Na studente!
raat in Nijmegen en parochie*
Amsterdam en Den Haag
sinds 1962 in het bisdom Den
bisschoppelijk gedelegeerde vi
woonwagenwerk en landelijk»
zenier van de katholieke vert
van woonwagenwerken in Ned
P. van der Lugt
P. van der Lugt, leraar godsdi
Dokkum, promoveert vrijdag
tember aan de theologische
school van de gereformeerde
te Kampen tot doctor in de the
De titel van zijn proefschrift h
fische structuren in de bi
breeuwse poëzie. De geschieda
het onderzoek en een bijdrage
theorievorming omtrent de
bouw in de psalmen". In de
ring van hun versregels hebl
psalmdichters bewust naai
maat of symmetrie gestreefd,
de heer Van der Lugt, die daai
zijn proefschrift uit 57 psalmei
zen aandraagt. Hij vindt kent
de strofenbouw voor de uitleg
lijks minder belangrijk dan
van de taal waarin de psalm
.geschreven.
PRETORIA (IDEA) De
der van de Christelijke Lil
zuidelijk Afrika, de metho
sche predikant Fred SI
moet 13.000 gulden betalei
schadevergoeding aan de v
gere secretaris-generaal w
Zuidafrikaanse raad van 1
ken John Rees.
In het blad van de Chris te
Liga, Encounter, was bewe
dat Rees de wereldraad
kerken aangehitst had,
„geweld de enige oplos
voor de problemen van 2
Afrika" zou zijn. Een Zuid
kaans gerechtshof heeft 1
nu volledig gerehabiliteen
vastgesteld, dat Rees zich
grond van zijn geloofsovc
ging steeds tegen geweld t
uitgesproken en in zijn 1
hoog aanzien geniet. R*
ook methodist, evenals SI
Hij leidt thans het inst»
voor rassenbetrekkingen in
hannesburg.