Actievoerders kregen geen voet
aan de grond in de VN-zitting
Trouw
ijsland, eiland van vuur en ijs
Commentaar
ymbolisch(l)
ymbolisch(2)
S'er legt zich neer bij vonnis
'and van NVV in Heerlen gekraakt
'Het is erg moeilijk de delegaties te interesseren'
Als dit merk op uw
polyether matras
staat dan hebt u
een béste.
nachthemd
afgeslankt
moegetergd
school'
[IJSDAG 9 SEPTEMBER 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
p zichzelf is de val van de Poolse
irtijlcider Gierek logisch Het is
n democratisch beginsel dat poli-
Ie leiders die niet langer het
rtrouwen genieten van de mondi-
burgerij behoren op te stappen,
t massale stakingen van de afge-
pen weken in Polen zijn onmis-
nbaar een motie van wantrouwen
in het adres van de Poolse leiders,
ei is alleen maar toe te juichen als
ilke overduidelijke uitingen van
igenoegen gevolgen hebben voor
rr i politieke leiderschap. In dat
a gjchl is er niet zoveel verschil
ssen de val van Gierek. als partij-
ider het symbool van een falend
leid. en bijvoorbeeld de val van
n Nederlands kabinet dat stuit op
inifest ongenoegen in brede lagen
i n de maatschappij,
ai
[v eze vergelijking tussen West- en
osteuropese machtswisselingen
ordt veel ingewikkelder als we
jken naar de manier waarop zij
)i stand komen èn naar de gevol-
-n. De vervanging van Gierek leert
i aide Oosteuropese volksdemocra-
Kd een normaal publiek debat
de kwaliteiten van de gaande
lende leiding niet kunnen
•agen. Is Giereks vervanging
daad pas vrijdag geregeld of
die al voorbereid? Is er wezen-
te kritiek op zijn beleid geformu-
rd? Heeft hij zich daartegen kun-
n verweren0 Zal de nieuwe leider
ist op die punten een verbetering
it zijn allemaal vragen waarop de
irger in een volwassen democratie
iwoord wil hebben, maar waar-
:r nu in Polen naar hartelust kan
irden gespeculeerd. Zulke specu-
lies kunnen boeiend en zelfs leer-
am zijn. maar ze zijn een slecht
rrogaat voor de vrije uitwisseling
n gedachten, die voor ons het
rt van de democratie uitmaakt.
grond van bovenstaande kan
orlopig aan de vervanging van
erek door Kania niet veel meer
an symbolische betekenis worden
{gekend. Of de komst van Kania
imen valt met een wezenlijke
oerswijziging kan pas veel later
orden vastgesteld. Of de machts-
srfïng meer dan symbolische be-
liiis krijgt hangt in hoge mate af
nde reacties van de Poolse bevol-
ng. Neemt zij genoegen met het
baar en zal zij vervolgens accep-
ren dat de pas verworven rechten
ikje bij beetje weer zullen worden
pbroken door het partij-appa-
t? Dat kan, maar het hoeft niet.
Deze onvolmaakte manier waarop
in Polen de wacht is afgelost leidt
onvermijdelijk tot onvolmaakte re
sultaten Door het ontbreken van
iedere openbaarheid bij de vervan
ging van Gierek door de onbekende
Kania ontbreekt ook vrijwel ieder
zicht op de materiële betekenis
van deze wisseling. Is er met het
aantreden van een nieuwe leider
een nieuwe koers te verwachten?
Opnieuw een onderwerp voor boei
ende speculaties maar niemand,
buiten een zeer beperkt aantal leden
van de Poolse communistische par
tij, kan er iets met zekerheid over
zeggen. Het verstandigst lijkt wel
de verwachtingen op dit punt voor
lopig maar zo laag mogelijk te
stellen en dat heeft dan weer alles te
maken met de geslotenheid van het
Oosteuropese systeem.
In dat systeem is het ondenkbaar
dat de nieuwe leiders voortkomen
uit de oppositie, die in vrijheid
tegenover het machtscentrum een
ander beleid heeft kunnen beden
ken en formuleren. Nee. die nieuwe
leiders komen nadrukkelijk voort
uit datzelfde machtscentrum, dat is
de communistische partij.
Kania heeft zich een groot deel van
zijn leven staande moeten houden
in de hiërarchie en structuren van
de partij en dat zal zonder twijfel
diepe sporen hebben gedrukt op
zijn persoonlijkheid en ideeën.
Echte nieuwe visies zijn er daarom
van hem niet te verwachten.
Daar komt nog bij dat Kania zal
moeten werken met precies dezelfde
beperkingen als waarmee Gierek te
kampen had. De overheersende rol
van de Sowjet-Unie in Oost-Euro
pa (tijdens de afgelopen stakingen
in Polen ook van het westen uit
eigenlijk geen moment ter discussie
gesteld) is daarvan de opvallendste
en belangrijkste.
De Polen kunnen de val van Gierek'
ook uitleggen als bewijs dat het
partij-apparaat niet volstrekt onge
voelig is voor wat er onder het volk
leeft. Er is kennelijk beweging in te
krijgen als er maar hard genoeg
wordt gewrikt
Als de Poolse arbeiders de val van
Gierek inderdaad gaan beschouwen
als hun succes en door gaan met
wrikken, dan zal de partijleiding
steeds naakter komen te staan. Dan
zal steeds beter zichtbaar worden
dat het niet alleen aan Gierek lag.
maar dat het systeem zelf niet
deugt.
ISS
1ELDORF (DPAl De voorma-
e Nederlandse SS'er SB., die in
iruari in het Westduitse Hagen
nordrijnland-Wesfalen) tot zeven
gevangenisstraf werd veroor-
heeft zijn verzoek om cassatie
[etrokken. Hij aanvaardt daarmee
vonnis.
igens het openbaar ministerie in
;n heeft verklaard dat hij tot
stap heeft besloten om zuiver
unomische redenen. Het intrekken
het verzoek om cassatie mag niet
tERLEN (ANP) Vier leden van
l Heerlense leegstandsverzetgroep
Siben gistermiddag een in het cen-
van Heerlen gelegen pand ge
it. Het huis is eigendom van de
Écentrale NW. Volgens de bezet
en de buurtbewoners staat het
l al jaren leeg. Dit terwijl in Heer
minstens duizend jongeren in on
vrede leven met hun huidige woonsi
tuatie.
Omdat de FNV onlangs heeft laten
weten de zorgen van de krakers over
het falende volkshuisvestingsbeleid
te delen, hebben de Heerlense bezet
ters zich inmiddels in een brief aan
het NW gewend.
door Nico Kussendrager
NEW YORK Tegenover het
gebouw van de Verenigde Na
ties in Nèw York staat een
centrum van de kerken. De
afgelopen weken diende het
als hoofdkwartier voor „IC
DA", de internationale coali
tie voor ontwikkelingsactie,
die probeerde enige invloed
uit te oefenen op de speciale
zitting van de Verenigde Na
ties over ontwikkelingssa
menwerking.
De afgevaardigden uit meer dan 150
landen hebben zich er echter niet
bijster veel van aangetrokken. „Het
is heel erg moeilijk delegaties te inte
resseren." zegt Nico Schrijver. Samen
met Mariëtte van Hall en Bram van
Ojik nam hij deel aan de alternaüeve
bijeenkomst, als afgevaardigden van
de NI O. de Nederlandse vereniging
voor een nieuwe internationale orde.
De afgevaardigden op de VN-zitting
hadden kunnen weten dat buiten de
officiële conferentie niet-gouverne-
mentele organisaties actief waren.
ICDA een bundeling van actiegroe
pen uit de kringen van kerken en
vakbeweging en onafhankelijke groe
pen als NIO uit een aantal westerse
landen gaf regelmatig een confe
rentiekrant uit, gelijkheid (Equity).
Daarin werd de stand van zaken
weergegeven en dank zij hun vele
internationale contacten waren de
ICDA-leden goed op de hoogte van de
stand van zaken Verder verschenen
in de krant kritische verhalen, onder
meer over de negatieve rol van multi
nationals in ontwikkelingslanden. Bij
voorbeeld de vestiging van een zui
velfabriek in het zuiden van Peru.
waardoor de kleine bedrijfjes in de
dorpen voor de produktie van kaas en
yoghurt konden worden opgedoekt.
Ook het kleinschalig maken van zeep
en schoenen verdween in veel geval
len door de komst van grote multi-
Actievoerders voor het gebouw van de Verenigde Naties in New York.
nationale ondernemingen (Bata en
Unilever in dit geval).
Multi-nationals scheppen werkgele
genheid voor een betrekkelijk kleine
groep mensen, die noodgedwongen in
de buurt van de fabriek moeten wo
nen en na terugkeer in het eigen dorp
niet meer geaccepteerd worden; een
nieuw proletariaat is geboren. In de
fabrieken zijn de arbeidsomstandig
heden abonimabel. bij voorbeeld
voor vrouwen in de elektronica in
Azië.
Accent legde ICDA op de produktie
van landbouwzaden. Die komt steeds
meer in handen van westerse landen,
met Nederland zeker niet op de laat
ste plaats. Ontwikkelingslanden wor
den voor vergroting van hun land-
bouw-opbrengsten op die manier
steeds meer afhankelijk van het
westen.
Babyvoeding
Een ander aandachtspunt was de ba
by-voeding voor de derde wereld.
Door onvoldoende kennis bij de moe
ders en het aanlengen met vuil water
kost dat veel baby's in ontwikkelings-
Tekeningen. bij voorkeur in liggend for
maat. sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam Naam en adres aan de achterzijde
vermelden Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon.
uitgelegd worden als een erkenning
van ziln schuld.
iB. Kreeg in februari zeven jaar, om
dat hij samen met een andere SS'er
luttele dagen voor het einde van de
tweede wereldoorlog in Delfzijl de
joodse broers Mejer en Lazarus Sleu-
telberg doodgeschoten had. B. werd
hiervoor, en voor deelneming aan drie
andere moorden, in 1949 In Nederland
bij verstek ter dood veroordeeld. Hij
was echter inmiddels al naar Duits
land uitgeweken, waar hij meer dan
30 jaar in Breckerfeld (Westfalen)
heeft gewoond.
landen het leven. Levensmiddelenbe-
•drijven gaan desondanks door met
het uitvoeren naar een aanprijzen
van babyvoeding in ontwikkelings
landen.
Multi-nationals in ontwikkelingslan
den dragen zonder duidelijke voor
schriften en voorwaarden niet bij aan
een evenwichtige ontwikkeling van
de derde wereld. Vaak vergroten zij
zelfs de ongelijkheid, aldus de bood
schap die ICDA heeft gepoogd te
laten doordringen op de speciale zit
ting van de Verenigde Naties.
„Hoe zit het met multi nationals?"
(„How about transnationals?") was
de retorische vraag die ICDA een
paar weken lang aan de speciale zit
ting van de Verenigde Naties heeft
voorgelegd. Wie in het gebouw ie
mand tegenkwam met een speldje
met die tekst wist wat voor vlees hij
in de kuip had.
Voor het VN-gebouw werd een beto
ging gehouden, waar borden werden
meegedragen met dezelfde tekst.
Aanvankelijk zag ICDA nogal op te
gen de demonstratie. Het is verboden
betogingen te houden binnen een
mijl van het gebouw van de Verenig
de Naties. De wachten voor de poor
ten lieten de demonstranten echter
ongemoeid. Het was een geduchte
knauw voor het revolutionair elan
van sommigen van hen. Afgevaardig
den die op weg waren naar de verga
dering, keurden de betogers nauwe
lijks een blik waardig
De derde manier waarop ICDA pro
beerde een bijdrage te leveren aan de
speciale zitting van de Verenigde Na
ties, was het „lobbyen". Door zoveel
mogelijk met delegatieleden te pra
ten worden geprobeerd het ICDA-
standpunt bij voorbeeld ten aan
zien van multinationals of het moei
zame verloop van de VN-zitting uit
te dragen.
„Om enige delegatie écht te interes
seren is echter mislukt." aldus ICDA-
secretaris Jos Lemmers. De Neder
landse ICDA-vertegenwoordigers
maken „eerlijkheidshalve een uitzon
dering voor Nederland. Het is duide
lijk dat in de Nederlandse delegatie
over de rol van ICDA is gesproken
Minister De Koning heeft aan zijr
rede een paar regels toegevoegd, het
is natuurlijk wel de vraag of dat de
verdienste van ons is.
NIO is niet echt tevreden over dr
toespraak van De Koning. Hij sprak
onvoldoende over de handel en wan
del van multinationale ondernemin
gen en over veranderingen die nodir
zijn in de afzonderlijke landen om ti
komen tot een ontwikkelingsstrate
gie die de belangen van de armsti
mensen voorop stelt. De ministei
gaat er, aldus de NIO. te veel vanuit
dat economische groei in het wester
vanzelfsprekend ontwikkeling zal
brengen in ontwikkelingslanden
De rede van De Koning wordt „veel
vager" genoemd dan zijn „opzienba
rende" toespraak tijdens de vergade
ring van de commissie-Brandt in Dei
Haag. Hij geeft, aldus NIO, niet aar
hoe de olielanden meer zeggenschap
moeten krijgen binnen het interna
tionale geldfonds (IMF) Er wordt
geen duidelijke steun betuigd aan het
voorstel van de Cubaanse president
Castro voor een extra overdracht var
zeshonderd miljard gulden van de
rijke naar de arme landen. Ook.
spreekt de minister zich niet meer uit
voor doelstellingen voor vergroting
van de invoer uit ontwikkelingslan
den. maar heeft, hij het slechts over
een „lange-termijnhandelsstrategie",
zo staat in de kritische verklaring var
de NIO. (Aan de VN-zitting wordt
uitgebreid aandacht geschonken ui
de Ander Nederland Krant, die NIO
ter gelegenheid van de speciale zit
ting drie maal laat verschijnen. NIO-
vereniging. Leliegracht 21. 1016 GR
Amsterdam, tel. 020-278888)
ICDA als actiebeweging heeft on
danks alle pogingen niet echt een
voet aan de grond gekregen tijdens
de VN-zitting. Is het zinnig door te
gaan op deze marginale manier?
„Wat is het alternatief?" vraagt Lem
mers zich af. De aanwezigheid van
ICDA kost geld en menskracht, maar
„wij vinden dat je er als ICDA niet
omheen kunt dat, als op internatio
nale fora beslissingen worden geno
men, je daar bij bent. Daar zit iets
van plichtmatigheid in, maar het al
ternatief is dat je er gewoon niet
bent" Van Ojik meent dat ondanks
de druk van ICDA de rol van de
multinationale ondernemingen niet
echt aan de orde is geweest op de VN-
zitting. Desondanks noemt ook hij de
aanwezigheid en het praten met dele
gatieleden „de moeite van het probe
ren waard Het is een investering voor
de toekomst. Je weet steeds beter hoe
het VN-apparaat werkt Bovendien
zijn we ook actief in afzonderlijke
landen, bij voorbeeld door contacten
met parlementariërs"
Toch blijft de vraag in hoeverre de
aanwezigheid van actievoerders door
de afgevaardigden op deze VN-zitting
en andere internationale conferenties
wordt aanvaard, zonder dat ze echt
serieus hoeft te worden genomen. In
de jaren zestig heette dat „repressie
ve tolerantie"
ICDA heeft aan het volgen van de
speciale VN-zitting ongeveer 80.000
gulden uitgegeven. Van de Neder
landse regering kwam 30.000 gulden.
Nationale coalities, zoals de NIO,
hebben hun eigen kosten moeten be
talen, doorgaans uit subsidies van
nationale overheden „De overheid
betaalt zijn eigen critici." zegt Bram
van Ojik
ADVERTENTIE
Illlllll
Vorige maand was het dus weer
zo ver met de Hekla: de IJslandse
vulkaan kwam voor de zoveelste
keer tot uitbarsting.
Al in de veertiende eeuw stond de
vulkaan bekend als „steeds bran
dende berg" (mons perpetuo ar
de ns), een naam die hij alle eer
heeft aangedaan. Van de 23 be
kende uitbarstingen van de He
kla was die van 1104 een van de
zwaartste, maar ook die van 1300,
1389, 1693 en 1766-1768 mochten
er wezen. Bij de eruptie van 1766
kon je van een hecht samenspel
spreken: niet minder dan acht
tien kraters deden er vol vuur
aan mee Tijdens al dat natuur
geweld werd een ongeveer één
kilo zware steen wel twintig kilo
meter weggeslingerd De voor
laatste keer was de Hekla in 1970
druk doende. En die langdurige
uitbarsting van ruim dertig jaar
geleden, die het van maart 1947
tot april 1978 volhield, zullen niet
alleen de IJslanders zich herinne
ren. Op de Orkadische Eilanden,
benoorden Schotland, was de as-
regen nog merkbaar, en zelfs uit
Brussel. Parijs en Cannes kwa
men meldingen van rode stof
deeltjes die afkomstig moesten
zijn van IJsland. De Hekla had de
wind mee. zullen we maar zeggen.
Wie IJsland zegt. zal het eerst
aan ijs en daarna aan lekker war
me, stomende geisers denken.
Maar niet voor niets wordt IJs
land „eiland van vuur en ijs" ge
noemd. want de Hekla is niet de
enige vuurspuwende berg. Sinds
Europeanen er in de negende
eeuw voor het eerst voet aan wal
zetten hebben niet minder dan
veertig vulkanen er samen voor
honderdvijftig uitbarstingen ge
zorgd. Meermalen werden grote
delen van het eiland verwoest,
waardoor ze vaak tientallen jaren
onbewoond en onbewoonbaar
bleven. En toch hebben die vul
kanen soms zulke vriendelijke
namen, net als wervelstormen.
Askja bijvoorbeeld klinkt hele
maal niet onaardig, maar wel liep
er in de loop van de jaren het
laatst in 1961 een zeker niet
aardige stroom gloeiende lava uit
haar bijna dertig kilometer brede
krater-)mond. De Craefajökull
klinkt onbetrouwbaar, en dat
klopt ook wel: deze op de Etna na
hoogste vulkaan van Europa ge
droeg zich in 1727 heel onbehoor
lijk. Alsof kokende lava niet ge
noeg was, kwamen er in dat jaar
ook nog eens gloeiende rolstenen
en grint van de 2119 meter hoge
helling naar beneden. Veertig
boerderijen gingen er aan. en dui
zenden schapen werden onder
het grazen hoogst onaangenaam
verrast. Onbetrouwbaar is ook de
Helgafell op het eiland Heimaey
ten zuiden van Reykjavik. Nie
mand had daar nog iets kwaads
van verwacht, omdat de berg in
eeuwen niet meer gewerkt had.
Maar in januari, zeven jaar gele
den, ja hoor: vijf maanden ach
tereen bleek de vulkaan in totaal
250 miljoen kubieke meter lava
uitbraken, vergezeld van as en
puimsteen. De eilandbevolking
kon nog net op tijd met de vis
sersvloot mee
Er is ook wel eens een nieuw
eiland als gevolg van een vul
kaanuitbarsting ontstaan Op 14
november 1963 vond veertig kilo
meter ten zuiden van IJsland een
onderzeese eruptie plaats en ver
scheen wat later Surtsey ge
noemd werd. boven water Tien
jaar later was het nieuwe eiland
op :'n hoogste punt al 172 meter
en had het een omvang gelijk aan
half Gibraltar. Wat geen IJslan
der zich meer uit eigen ervaring
herinnert was de ramp met de
vulkaan Laki die aan een vijfde
deel van de bevolking van IJs
land het leven kostte. Dat kan
ook niet, want die uitbarsting ge
beurde in 1783 en duurde negen
maanden. Het begon in een 25
kilometer lange tufsteenspleet in
de grootste gletsjer van Europa
(de vatnajökull), 75 kilometer
noordelijker dan de Hekla. In die
gleuf ontstonden wel honderd
kraters en de lava die uit die
kraters kwam. bedekte een ge
bied van 565 vierkante meter.
Niet lekker om op zo'n eiland te
wonen? Er zijn altijd nog een
dikke tweehonderdduizend die
het er wèl lekker vinden. Maar
misschien komt dat wel doordat
ze er zoveel ruimte hebben: een
hele vierkante kilometer met z'n
tweeën
Dat iemand een fototoestel ver
geet of een sleutel verliest is ta
melijk voor de hand liggend. Dat
je ergens je horloge laat liggen,
een oorbel laat vallen of dat een
ketting breekt zonder dat je het
merkt, er valt in te komen. Mis
schien dat de eerlijke vinder even
gek opkijkt als ie ergens een paar
bruine kousen vindt, maar wie
verliest er nou „een blauw nacht
hemd en een pyjama, bestaande
uit een blauwe broek en een
blauw met rood gebloemd jasje"?
Een slaapwandelaar misschien?
Het is wel echt gebeurd, want de
politie van het Overijselse
Nieuwleusen maakt officieel mel
ding van deze gevonden voorwer
pen in het dorpsblad „Raadhuis-
klanken".
Vorig jaar zag Hilary Hardman er
nog uit als op die gTote foto. Ze
woog toen ruim 85 kilo. zonder
baby natuurlijk, die tellen we
niet mee. Dit jaar besloot ze te
vermageren. Het resultaat: ruim
58 kilo. waarmee ze in Londen de
titel „afslank-miss 1980" won. Hi
lary liet zich onmiddellijk trots
nog eens fotograferen, in badpak,
waar een miss niet buiten schijnt
te kunnen.
Welzijnswerkers uit het Belgi
sche Brugge lopen met het plan
rond om in hun stad een toe
vluchtsoord voor wat ze daar
„moegetergde mannen" noemen,
te openen. Zoiets dus als de „Blijf
van m'n lijf-huizen voor vrou
wen. waarvan ze er in België in
tussen ook een stuk of wat heb
ben, maar dan met dit verschil:
die vrouwen zijn lichamelijk, de
mannen geestelijk mishandeld
volgens de initiatiefnemers ten
minste. die een beetje uit het oog
dreigen te verliezen dat lichame
lijke mishandeling meestal sa
mengaat met geestelijke mishan
deling. Net als bij de vrouwenhui
zen gaat het hier om mensen die
een slechte relatie met de partner
achter de rug hebben en er zelf
niet uit komen. De man gaat na
zo'n geschiedenis volgens de wel
zijnswerkers vaak het huis uit en
trekt zich in een eng hotelkamer
tje terug, vereenzaamt en ver
vreemdt. Die heeft dus hulp van
het „vluchthuis" nodig, waar
hem in de eerste plaats onderdak
geboden wordt, waar specialisten
klaar staan om hem te begelei
den en waar aan een nieuwe toe
komst met en voor hem gewerkt
wordt. Hij vindt er bovendien
medemannen in dezelfde situatie
die samen over hun problemen
en de oplossingen kunnen pra
ten. En misschien wel vrouwen
ook. want die worden in het man
nenhuis niet bij voorbaat buiten
gesloten. „Integendeel, we zou
den het zelfs appreciëren wan
neer op een bepaald ogenblik een
vrouw komt aankloppen en zeg
gen dat ze moegetergd is door
haar man. We willen niet de
schuld, wanneer een conflict op
treedt, dadelijk op de rug gaan
werpen van de vrouw," aldus een
van de initiatiefnemers. Voorlo
pig blijft het nog bij plannen,
maar volgens de welzijnswerkers
is er zeker een markt voor moege
tergde mannen. Moegetergde
mannen zijn er genoeg En nu het
mannenhuis nog
Ans boenders, dertien jaar. be
schrijft op de pagina Achter
werk in de VPRO-gids kort en
krachtig hoe ze haar eerste dag
op de middelbare school be
leefde
.50 lokalen - 100 leraren - 1200
leerlingen - en ik."
Alcoholisme Van alle Euro
peanen zijn de Ieren de zwaarste
drinkers. Uit een overheidsonder-
zoek is gebleken, dat de inwoners
van de republiek wel dertien pro
cent van hun inkomen aan alco
hol besteden De ziekenhuizen
krijgen dan ook steeds meer pa
tiënten binnen die een ontwen
ningskuur moeten ondergaan of
voor ziekten, voortvloeiend uit
overmatig drankgebruik, behan
deld moeten worden
