A
tekunst Pi tekeur
Twaalf orkesten houden
dapper stand
ét
w
-
Uit en thuis met Cisca
UIT
THUIS
WSOAG 9 SEPTEMBER 1980
25
Theo Joling
Tot voor kort combineerde Theo Jo
ling mime en jazz. Hij werkt onder
meer samen met Maarten van Reste
ren en Michel Waiszvisch en met Mo-
niek Toebosch vrolijkte hij daarbij
menig jazz-avondje op. Zijn bekend
ste jazz-mime-comblnatie werd
Ploink waarna nog programma's als
Willem de Zwijger en Raffia volgden.
Nu heeft Joling de Jazz achter zich
gelaten en ingeruild voor een aantal
clowns met wie hij in zijn nieuwste
programma „Dr. Tutti Pruddl" de
hedendaagse populaire psychothera
pie op de hak neemt. Première wordt
in oktober verwacht.
Peter Faber
Ooit begonnen als mlmer heeft Peter
Faber vele facetten van het theater
vak uitgeprobeerd. Hij was Jaren lid
van het Werkteater, deed mee in ver
schillende films en werkt sinds vorig
jaar weer alleen. In zijn solo-program
ma's lijkt hij al die theaterervaringen
te combineren. Ook zijn nieuwste
programma „Langzaam haasten" is
weer opgebouwd uit teksten, liedjes,
mime en variété.
Freek de Jonge
Vorig seizoen maakte Freek de Jonge
zijn eerste soloprogramma, „De Ko
miek". Het hield het midden tussen
een zelfonderzoek en beginselverkla
ring en daar komt nu een vervolg op
onder de titel „De Tragiek".
Concertgebouworkest
Series in Amsterdam en Den Haag.
Bernard Haitink chef-dirigent, Kyrill
Kondrasjin vaste dirigent, Colin Da-
vis vaste gastdirigent en Carlo M.
Giulinl, Nikolaus Harnoncourt, Eu-
gen Jochum, Hans Vonk en Vladimir
Ashkenazy gastdirigenten. „Een
groot schip heeft een grote zee nodig"
verklaarde artistiek directeur Hein
van Royen eens, aangevend dat het
orkest zich moet bewegen op de hoog
ste niveaus van het internationale
muziekleven. In de beeldspraak blij
vend: op dat schip Is een dek bijge
bouwd. het koor van het Concertge
bouworkest; op 15, 16 en 19 oktober
treedt het, na een maandenlange
grondige training door Arthur Old
ham, aan voor Beethovens Negende
en Strawinksy's Psalmensymfonie.
De programma's zijn gevuld met be
roemde componisten en hun grote
werken. Barokvorser Harnoncourt
komt de Water Music van Hftndel
restaureren (5 april), samen met een
celloconcert van Vivaldi en een diver
timento van Mozart. Het avontuur zit
in de C (moderne) serie met interes
sante bijdragen van gastorkesten,
zoals de Lukas Passie van Penderecki
door het orkest van Krakau (2 decem
ber). Het Concertgebouworkest werkt
aan een opera mee, nl de reprise van
Peter Schats Houdini (2 t/m 13 febru
ari). Wie we definitief niet meer zullen
zien bij het Concertgebouworkest:
Herman Krebbers, concertmeester.
Peter Schat Anton Kersjes
Amsterdams
Philharmonisch Orkest
Series in Amsterdam. Anton Kersjes
chef-dirigent, Hubert Soudant, Hans
Vonk, Herbert Blomstedt, Ken-Ichiro
Kobayashi, Willem F. Bon, Michael
Tilson Thomas, Roberto Benzi en
Frans Brüggen gastdirigenten. Op
vallend in dit rijtje de terugkeer van
de Nederlander Soudant op een con
certpodium in de Randstad (om on
duidelijke redenen werd deze interna
tionaal furore makende orkestleider
geboycot) en van Roberto Benzi. Uit
de programmering blijkt een flinke
stap naar de grootste werken uit de
Romantiek, een gedurfde greep uit de
voorraad muziek van deze eeuw (Le
Sacre van Strawinsky. Wonderbaar
lijke Mandarijn van Bartok. Pelleas
van Schönberg. Lulu-symfonie van
Berg. Erik (wereldpremiere op 21 ok
tober) naar Bomans van W.F. Bon en
Time Machine van Otto Ketting), ter-
De ronde, veelhoekige concertzaal van Muziekcentrum Vredenbnrg. Hier herleeft sinds 1978 het als provinciaal
geklasseerde Utrechts Symfonie Orkest, ln de jaren zeventig op sterven na dood en in rapporten al weggesaneerd. Nu vast
van wil zich op te werken tot het vierde grootstedelijk orkest met een provinciaal neventaakje.
door Franz Straatman
Aan het begin van het seizoen
1980-'81 kan men de
verbazingwekkende constatering
doen dat ze er alle twaalf nog zijn.
de twaalf door het Rijk en lagere
overheden zwaar gesubsidieêrde
symfonie-orkesten. Een
miljoenen slurpend bedrijfstakje
met circa 1500 muzlekmakende
werknemers.
Alle aanvallen tijdens de zeventiger Jaren
op het zogeheten orkestenbestel ln de
vorm van metershoge stapels rapporten,
rapporten, aanbevelingen, en nog weer
eens rapporten en aanbevelingen aan de
ministers van CRM, veranderden niets.
Alleen minister Van Doorn leek even zijn
slag te slaan toen hij bekend maakte het
Nederlands Kamerorkest (geheel door het
Rijk betaald) te willen opheffen en het
Amsterdams Philharmonisch Orkest
wenste te verkleinen en samen te voegen
met een andere formatie. Dat was in 1976.
Maar zie: het NKO heeft net uitbundig het
zilveren bestaansfeest gevierd en gaat
trots naar het Jaar 2005 en ook het APhO
houdt fier de blik op een zelfstandige
toekomst gericht. De situatie is eigenlijk
alleen maar doller geworden omdat ln een
onbewaakt ogenblik CRM ook geld
toezegde aan een betrekkelijke
nieuwkomer: het Gewestelijk Orkest van
Zuid-Holland.
CRM weigert die toezegging van
volwaardige rijkssubsidie gestand te
doen, zo is het orkest na vier jaar
wachten vorige week meegedeeld,
waardoor zijn toekomst zeer onzeker is
geworden.
En de tachtiger Jaren zijn uiteraard
begonnen met wéér een nieuw rapport
waarin weer andere orkesten worden
voorgedragen voor opheffing of
samenvoeging; nu liggen de drie (buiten
de overheidssubsidies vallende) radio
orkesten onder vuur. Alle rapporten
bijeikaar, blijkt dat elk orkest minstens
een keer is opgeheven; behalve aan het
Concertgebouworkest heeft nog niemand
durven peuteren. Wat zouden al die
hoorzittingen, vergaderingen en
onderzoekingen gekost hebben?
Toch is er wel wat veranderd: de
dirigenten zijn nergens meer
alleenheersers; de orkestleden spreken nu
mee in artistieke commissies. Onder de
druk van dreigende opheffing hebben
„Mijnheer, ik wil naar de opera De grijze zeewolf, waarover ik in uw
krant een recensie heb gelezen. Maar bij het VW in Amsterdam MARKT
weten ze niet waar die speelt." Een uit de vele vragen van lezers die in
Amsterdam een concert, toneelstuk, ballet of opera willen bijwonen, maar niet
weten waar de kaartjes te halen zijn. Kan de kunstredactie van Trouw helpen.
Vaak lezers in de provincie die niet op dè hoogte zijn van het voortreffelijke
Cultureel Informatie en Service Centrum Amsterdam, kortweg Cisca geheten.
Cisca houdt kantoor aan het Leidseplein in het gebouw van de Stadsschouwburg
(hoek Marnixstraat). Daar kan men van maandag tot en met zaterdag tussen 10
en 18 uur alle inllciitlngen inwinnen over culturele evenementen in de hoofdstad.
Ook telefonisch 020 - 229011. Wie een kaartje wil kopen, moet dat persoonlijk
doen aan de balie. Telefonisch kaarten bestellen kan alleen rechtstreeks bij het
theater of de concertzaal waar de voorstelling van uw keuzp gaat. Cisca heeft die
telefoonnummers paraat.
Cisca verzorgt ook een rtiaandelijkse Uitkrant met gedetailleerde opgaven van
wie, wat, waar speelt, zingt, danst of mimt (en alle vormen daartussen) in
Amsterdam. Die krant is gratis overal in Amsterdam mee te pakken. Wie weinig
in de hoofdstad komt en toch wil weten waar we cultureel naar toegaan in
Nederland (dat wordt nog steeds in Amsterdam bepaald), kan een abonnement
nemen. Kost 7,50 gulden voor tien nummers. Bestellen bij Cisca 020 - 229011,
correspondentieadres: Kleine-Gartmanplantsoen 10, 1017 RR, Amsterdam.
Op 13 en 14 september bij en voor de Stadsschouwburg wordt een zogenaamde
uit- en thuismarkt gehouden met veel gezelligheid en stalletjes waar allerlei
kunstgezelschappen inlichtingen over het komende seizoen geven. Men kan er
ook kaarten kopen.
orkesten ander werk erbij genomen:
educatieve taken zoals dat zo mooi heet,
oftewel in kleine groepjes spelen voor
schoolklassen, uitleg geven,
schoolconcerten voorbereiden. Enkele
orkesten boeken daar nogal succes mee:
in Friesland, Overijssel, Limburg. Elders
begint men voorzichtig. Bij verschillende
orkesten is het muzikale terrein verbreed:
series moderne muziek, opera (met name
ln Limburg), of worden verbindingen
gelegd naar populaire muziek (onder de
vlag van Promenade-concerten). Hier en
daar Is de kamermuziek op de lessenaar
gekomen, zoals in Den Haag.
Maar het belangrijkste blijft toch: het
symfonische werk.
En dan blijkt er echt niet zoveel
veranderd met tien jaar geleden
vergeleken. De Top Tien van de
concertzaal reikt nog steeds van Mozart
tot en met Tsjalkofski. Komend seizoen is"
Mozart met veertig verschillende werken
de borst- en schouderyülllng van het
concertpak. En het meest gespeelde stuk
heet Symfonie in D van César Franck;
zeven symfonie-orkesten zetten dat op
hun seizoenslijst.
Nog een paar publiekstrekkers: Berlioz'
Symphonle fantastlque bij zes orkesten,
net als Schuberts Negende; Dvoraks
celloconcert, Beethovens Eerste
pianoconcert, Rimski's Sheherazade,
Tsjaikowski's vioolconcert en zijn Vierde
symfonie, allemaal door vijf orkesten op
het programma geplaatst.
Toch ook enkele vrolijke trekjes in het
vaak eenvormige patroon. Er wordt
komende seizoen behoorlijk wat van J.8.
Bach gespeeld; zelfs vier kerkcantates in
de concertzaal. De Derde suite is populair:
bij drie orkesten te horen. Dat Is
verheugend want sinds de activiteiten van
Harnoncourt c.s. dorst geen dirigent zich
meer aan barokmuziek te wagen. De
laatste jaren ging men daar zogeheten
specialisten voor vragen. Enkelen van die
kenners zien we weer verschijnen:
Nikolaus Harnoncourt bij het
Concertgebouworkest, Frans Brüggen bij
het Amsterdams Philharmonisch, Jos van
Immerseel bij het Radio Kamer Orkest.
Maar elders pakten de vaste dirigenten dit
hete hangijzer vast. Davld Zinman in
Rotterdam bijvoorbeeld. Hopelijk
hebben al die normale orkestleiders
vijftien jaar ontwikkeling en vernieuwing
goed in hun oren en hersens geknoopt
zodat Bach weer herkenbaar zal zijn als
vroeg-achttlende eeuwer.
Opvallend Is dat Franse muziek uit het
begin van deze eeuw heel erg in trek is.
Van Ravel gaan vijftien verschillende
stukken, van Debussy tien. Zonder enige
aanleiding van een mooi passend
geboorte- of sterfjaar. Die toevalligheid
helpt Bartok een flinke hand: op 25 maart
1981 zou hij honderd jaar zijn geworden.
Zijn beroemde, toch al populaire Concert
voor orkest staat bij vier orkesten
genoteerd, de Wonderbaarlijke Mandarijn
drie keer en verder nog 19 andere stukken.
Het Frysk Orkest afficheert de
herdenking met: Bartok boppe.
En de modernen? Zoals altijd:
mondjesmaat. Duidelijke koplopers zijn
Schönberg met negen werken (maar
vooral de laatromantische) en Messiaen
(acht werken). De laatste wordt uitvoerig
belicht bij het Residentie Orkest en het
Noordelijk Filharmonisch Orkest. De
Pool Penderecki scoort dankzij
Rotterdamse aandacht ook hoog.
Tot slot, het zorgenkindje van de
Nederlandse muziek: de eigen
componisten. Het is schande, maar waar,
dat de meeste orkesten hier verzaken; in
hun series die veel publiek trekken doen
zij net of er helemaal geen Nederlandse
muziek bestaat. Terwijl een rijk verleden
(dat inzicht begint langzaam toch door te
breken sinds het pionierswerk van het
Residentie Orkest) voor ieder concert wel
een Nederlands stuk biedt dat veler oren
een plezier doet. Hier en daar druppelen
de namen van toen door: Fodor, Meder,
Graaf, Verhulst. Zweers, Röntgen. Maar
een gigant als Matthijs Vermeulen wordt
nog steeds alleen in Den Haag gezien.
Van de nu levende, jongere componisten
blijkt Otto Ketting het best verkoopbaar.
Met vier werken (Time Machine, Symfonie
voor vier saxofoons en orkest, Fanfare en
Symfonie nr 1). bij verschillende orkesten
gespeeld, voert hij de lijst aan. Andere
collegas mogen büj zijn als ze één keer op
het programma voorkomen. En dan zitten
ze vaak nog in het reservaat van een
speciale serie. Want het dreigen met het
snoeimes door CRM heeft de
orkestdirecties nog harder tot een politiek
van overleven gebracht: de zaal moet vol.
„Wij hebben de entreeprijsen voor
het nieuwe seizoen aan de lage kant
gehouden," to deelt het Frysk Orkest
zijn klanten mee. In Leeuwarden be
talen ze dan toch nog 95 gulden voor
acht concerten, oftewel 11,87 gulden
per knip. Wie beweert dat het leven
in de Randstad zoveel duurder is dan
in de provincie, moet even kijken
naar een abonnement voor vijf con
certen bij het Amsterdams Philhar
monisch (toch een klasse beter ais
orkest en je zit in de mooiste concert
zaal): 36 gulden, oftewel 7,20 gulden
per keer. Maar het kan nog goedko
per. Ais we de gratis concerten op
zondagmiddag bij de KRO in Hilver
sum even buiten beschouwing laten,
is de Vara-matinee de goedkoopste.
Wie een abonnement neemt op alle
24 concerten betaalt 98 gulden, ofte
wel 4,07 gulden per concert. Een
prijskraker. In het Concertgebouw,
met toporkesten. Losse kaarten zijn
ook heel zacht geprijsd bij Muziek
meester Rode Haan: 7,50 tot 15 gul
den. Het dunrzt zit je bij het Concert
gebouworkest: alle 28 concerten
voor 426 golden, oftewel 15,22 gulden
per knip. Bij abonnementen op deel-
series is dat wat meer, terwijl losse
kaarten op 30 gulden komen. Maar
vergelijk dat eens met het buiten
land (Parijs, Londen) waar men niet
opkijkt van entreeprijsen tot 100
gulden.
Franz Schubert
César Franck
wijl onder de hoede van Frans Brüg
gen een eerlijke sprong wordt ge
maakt in de barok en achttiende
eeuw. (24. 25 oktober). Behalve het
Toonkunstkoor brengt het APhO
ook het Groot Omroepkoor. Bijzon
dere concerten rond trompettist
Maurice André en componist Beet
hoven.
Residentie Orkest
Series ln Den Haag en Leiden. Hans
Vonk chef-dirigent (zijn eerste jaar),
en zeer veel gastdirigenten onder wie
Alain Lombard, Miklós Erdelyi en
Ferdinand Leitner. Tegenover gehei
de programma's in de A-serie staat de
avontuurlijke K(euze)-serie (iedereen
vult zijn abonnement, daarmee aan)
terwijl het orkest zeer veel creativi
teit legt in twee korte series: Vanuit
Max Reger oktober)-en vanuit Olivier
Messiaen (februari). Het RO kan trots
wijzen op een bloeiende serie Jeugd-
concerten en op een kamermuziekse
rie die dit jaar verdubbeld wordt. In
de solistenploeg de nieuwe concert
meester: Zino Vinnikov. Wie een
abonnement neemt krijgt een lp ca
deau met de Vuurvogel (Strawinsky)
onder leiding van Hans Vonk.
Rotterdams
Philharmonisch Orkest
Series in Rotterdam. David Zinman
chef-dirigent. Simon Rattle vaste
gastdirigent. Klaus Tennstedt, Euge
ne Ormandy. Edo de Waart gastdiri
genten. Het RPhO is een steeds gro
ter groeiend schip dat driftig de oce-
aanlueht snuift, maar door CRM fi
nancieel (nog) aan de ketting wordt
gehouden. Gastorkesten van for
maat: Gewandhaus onder leiding van
Kurt Masur. Saarlands Radio Orkest
met Hans Zender en Südwestfunkor-
kest met Kazlmir Kord. De series zien
er gevarieerd degelijk uit met enkele
bijzonderheden als. Berg vioolcon
cert, Mahlers Negende, Schuberts
Mis in G, de Bach-kantate Tönet, ihr
Pauken, (geleid door.Ormandy). De
moderne Z-serie (nu weer op redelijke
lengte met vijf concerten) biedt her
nieuwde kennismaking met de mu
ziek van de Poolse componist Krysz-
tof Penderecki onder diens leiding (24
oktober; op 23 oktober in Den Haag).
Première van een werk geschreven
door de jonge Nederlander Klaas de
Vries; verder (te) weinig aandacht
voor muziek van eigen bodem.
Utrechts Symfonie Orkest
i!K
Corneliu Dumbraveanu
Series in Utrecht en Amersfoort. Cor
neliu Dumbraveanu chef-dirigent,
Christopher Seaman vaste gastdiri
gent, Hans Vonk, Bohumil Gregor.
Miklós Erdelyi Christobal Halffter,
Otto Ketting, gastdirigenten. Het
USO zet de komende jaren alles op
alles op alles om de kwaliteitsverbe
tering dankzij de nieirwe zaal eri uit
stekende nieuwe musici, verder uit te
bouwen. Een te formeren strijkorkest
vormt het belangrijkste onderdeel in
het plan. De programmering is niet
avontuurlijk; 'n volle zaal en bekend
heid bij het publiek staan voorop.
Vandaar een Familie-serie met Wil
lem Duys als uitlegger. Bijzóndere
dingen doet het USO in de Promenos-
serie waarin het naast de radio-orkes
ten een volwaardige rol gaat spelen.
Het orkest doet opvallend veel aan
theatermuziek: in een eigen serie o.a
Ravel (met Het Nationale Ballet er
bij) en de opera Blauwbaard van Bar
tok geënsceneerd voor dc Opera
Stichting Satyagraha van Philipp
Glass en Hans en Grietje van Hum-
perdinck. Mooie solistenploeg met
onder andere de vier leden van het
Orlando-kwartet, de pianist Joeri
Jegorof en de violist Jaap van
Zweden.
Noordhollands
Philharmonisch Orkest
Series in Haarlem en Alkmaar, Jerzy
Katlewiez vaste dirigent. Christopher
Adey, Miklós Erdelyi, Otakar Trhlik.
Roelof van Driesten. Adam Gate
house, Jan Stulen gastdirigenten. In
de schaduw van de grote broers in
Amsterdam probeert het NPO een
eigen gezicht te maken door opval
lende zaken te kiezen. Voorbeeld, op
Vervolg op pagina 29
