aierek niet
parlement
alesa ziet slechts oplossing op lange termijn
v>
Strauss doet aan
'paniek-zaaierij'
*oolse leider ziek
Opec aarzelend over
compromis VN-zitting
In november etnische
verkiezingen in Namibië
Conferentie tegen
spreiding A-bom
verloopt stroef
Jongerencentrum
in Zürich dicht
Franse vissers
blijven staken
Turkse minister ontslagen
Proces dissident
Kim Dae Jung in
Z-Korea uitgesteld
President Westduitse bank:
Burgers gedood bij
gevechten Irak-Iran
r. mgi
|ERDA<
RDAG 6 SEPTEMBER-1980
BUITENLAND
TROUW/KWARTET
ig BSCHAU (AFP, Reuter, DPA) De nieuwe Poolse pre-
Pinkowski heeft het parlement verzekerd dat de door de
tors verworven rechten voor alle Polen zullen gelden.
J, ite afwezige in het parlement gisteren was partijleider'
yard Gierek, die volgens een regeringswoordvoerder inliet
e i renhuis is opgenomen na een hartaanval.
^-voorzitter van het Poolse parle-
nity deelde gisteren aan het eind'
ba de middag mee dat Gierek „ern-
Jid e moeilijkheden met zijn hart"
1 en in het'Ziekenhuis is opgeno-
Waarnemers hadden zich er al
dójj verbaasd dat de 67-jarige partij
ls |er niet aanwezig was bij de eerste
lic<ng van het parlement sinds de
Dltingen. Er deden al geruchten de
Tittle dat hij als gevolg van de ge-
apfctenissen van de afgelopen weken
"oieen zijspoor was gezet. Ook na de
uajendmaking van de hartaanval
wenen die geruchten niet.
u kek was niet alleen door de stakin-
in moeilijkheden gekomen, maar
door een aan het licht gekomen
en andaal rond het hoofd van de
jatstelevisie, Maciej Szczepanski,
op 24 augustus tijdens een zuive-
ae werd ontslagen. De communisti-
partij maakte donderdag be-
n dat er een onderzoek wordt in-
)ri èld naar de berichten dat de 52-
fe Szczepanski enkele miljoenen
eb, ens heeft verduisterd en de laat-
na aren leefde ln weelde en decaden-
Tiet feit dat Gierek niet in staat
dit schandaal binnenskamers te
—den, wordt in Warschau veelbete-
ind voor zijn positie genoemd.
rvormingen
'b Poolse parlement kwam gisteren
■}y n om te praten over de sociale en
omische gevolgen van de sta-
m sgolf. Premier Pinkowski, die gis-
ie i officieel aan het parlement
[voorgesteld, kreeg langdurig ap-
j
,0" kondigde een reeks sociale her-
ou ilngen aan en verzekerde keer op
ep dat de regering zich aan de met
en itakers gesloten akkoorden zal
er len. Hij betreurde het dat er nog
,n'eds stakingen gaande zijn. In zijn
aeS bestaat daar geen aanleiding
J,n toe, nu de voornaamste eisen
k' ingewilligd en de overige worden
udeerd.
^premier riep het volk op samen te
n pn met de regering, die ook van
f kant alles zal doen om een bete-
3e imenwerking tot stand te bren-
k met de vakbonden en het parle-
ÏD t, aldus Pinkowski. Hij beklem-
y mde dat het vertrouwen van het
i: in zijn leiders hersteld moet wor-
Hij beloofde dat voortaan meer
matie gegeven zal worden over
«stand in het land. Voor het
"Te van dit jaar zal een wet betref-
t de censuur ingediend worden,
erk in de taak van deze instelling
Ki omschreven zal worden. Hulde
ht Pinkowski aan de katholieke
r» vanwege haar „verantwoorde-
i io fldsgevoel".
uilen hervormingen worden inge-
ld in het economisch beleid. De
ividuele bedrijven zullen zelfstan-
worden. Maar tegelijkertijd zal
jentrale leiding bij het bepalen
o* de economische politiek worden
erkt
menhang met de sociale verbete-
beloofde Pinkowski loonsver-
G- togen voor alle beroepsgroepen,
fral voor de mensen met de laagste
u mens. Op ongerechtvaardigde
•m salarissen zal gesnoeid worden.
kt
;j- orige week uitgestelde ontmoe-
,5 tussen de leiders van Oost-en
)ie: t-Duitsland zal de komende
1 v lf maanden niet plaatsvinden.
Vo tericht, dat werd verspreid door
r 'oolse persbureau ADN komt na
^trpe aanvallen van de Oostduit-
nj, het adres van Bondskanse-
Ke Schmidt die zich in de Poolse
wu hebben gemengd. Een voor-
:'$er van Schmidt noemde deze
i: huldigingen gisteren „lasterüj-
invallen".
GENÊVE (AP) De toetsings
conferentie voor het verdrag te
gen spreiding van kernwapens
wankelde gisteren op de rand van
de mfslnkking. Commissieverga
deringen eindigden zonder dat
overeenkomst was bereikt over
het ontwerp van een slotdocu
ment.
Conferentievoorsltter Ismat Klt-
tanl, ambassadeur van Irak,
waarschuwde de afgevaardigden
van de 75 deelnemende landen
Indringend dat een mislukking
„aanzienlijke schade" zon toe
brengen aan de internationale
verhoudingen.
Aehter de schermen werd giste
ren de hele dag druk gewerkt om
uit de problemen te komen; de
bijeenkomst sou waarschijnlijk
tot vandaag worden verlengd. Er
Is scherpe kritiek geoefend op de
kernwapenstaten. In het bijzon
der de derde-wereldlanden me
nen dat zij niet hebben voldaan
aan hun verdragsverplichting om
effectieve maatregelen te nemen
in de richting van ontwapening.
Dit verwijt geldt de Verenigde
Staten, de Sowjet-Unie en Enge
land; Frankrijk en China hebben
zich niet bij het non-proliferatie
verdrag aangesloten.
De conferentie was ook een podi
um voor landen die kerncentrales
en daarmee samenhangende tech
nologie willen importeren en
daarbij stuiten op beperkingen
Minister De Koning weer in New York
door Nico Kuasendrager
NEW YORK Met name drie Opec-leden (Algerije, Koeweit
en Venezuela) aarzelen over een compromis dat op tafel ligt
tijdens de speciale zitting van de Verenigde Naties ln New
York.
De vergadering bereidt wereldwijde
onderhandelingen over ontwikke
lingssamenwerking voor volgend Jaar
voor. De olielanden vinden het com
promis onaanvaardbaar omdat al
leen „energie" binnen de Verenigde
Naties wordt gehouden, terwijl de an
dere onderwerpen (met name geldza
ken) worden doorgeschoven naar an
dere organen. De vrees bestaat dat
daar weinig uitkomt, gezien de greep
van het Westen op het internationale
geldfonds (IMF). In de praktijk zou
dan alleen over energie onderhandeld
worden, waar de Industrielanden het
grootste belang bij hebben. De olie
landen willen dat voorkomen; „pra
ten volgend Jaar is akkoord maar dan
over meer dan alleen energie."
Westerse landen van hun kant vinden
het compromis juist te weinig nadruk
leggen op overleg in andere organen
dan de VN, maar ze zijn er deson
danks mee akkoord gegaan. Was dat
niet gebeurd, dan zou de speciale VN-
zltting op een mislukking zijn uitge
lopen. Ook de olielanden staan voor
het blok. Er ls geen tijd meer om over
het compromis opnieuw te gaan on
derhandelen. De vraag is of de olie
landen om wille van de tijd en in het
belang van de onderhandelingen vol
gend Jaar overstag zullen gaan, dan
wel het been stijf houden:
De Nederlandse minister voor ont
wikkelingssamenwerking, Jan de Ko
ning, ls Inmiddels weer ln New York
om de laatste dagen van de VN-zit-
ting bij te wonen. De Koning sluit de
mogelijkheid niet uit dat „er nog inte
ressante dingen" gebeuren. Hij is een
van de weinig aanwezige bewindslie
den. De meeste andere delegaties,
staan op ambtelijk niveau.
Een van de aanwezigen in het
jongerencentrum wordt gearres
teerd.
ZüRICH (Reuter, DPA) Honder
den Zwitserse jongeren hebben in de
nacht van donderdag op vrijdag in
Zürich slag geleverd met de politie,
naar aanleiding van de sluiting van
een omstreden Jeugdcentrum. Na de
sluiting trokken de jongeren de
straat op, waar zij barricades opwier
pen en de politie met stenen bekogel
den. De gevechten duurden tot na
zonsopgang.
Winkelruiten in de sjieke Bahnhof-
strasse moesten het ontgelden en ook
het hoofdstation van Zürich was het
toneel van gevechten met de politie,
die gebruik maakte van traangas en
rubber kogels. Volgens een politie
woordvoerder waren de ongeregeld
heden van gisteren de ergste van de
afgelopen zomer.
die eenzijdig worden opgelegd
door de exporteurs, vooral Ame
rika en Canada. Zij gaan veel
verder, aldus de klacht, dat de
beveiligingsmaatregelen die het
Internationaal bureau voor
atoomenergie eist krachtens het
verdrag. Daardoor sou de econo
mische vooruitgang van ontwik
kelingslanden worden gehinderd.
De conferentie kon het ook niet
eens worden over een oproep van
de „groep van 77" (ontwikkelings
landen) om alle samenwerking en
nucleaire leverentles aan Israël
en Zuid-Afrika te staken, totdat
deze landen hun volledige kern
programma openstellen voor In
spectie door het Atoombureau.
Belde landen hebben het verdrag
niet ondertekend en worden in
staat geacht om kernwapens te
maken, als ae dat niet al gedaan
hebben.
BOULOGNE-S UR'MER
(AFP, Reuter) De Franze
vissers hebben de overeen
komst verworpen die woens
dag was bereikt tussen een
delegatie van de vissers en de
reders. De vissers hebben gis
teren besloten de al zes weken
durende staking voort te
zetten.
Het zag er donderdag nog naar uit
dat de staking zo goed als voorbij
was, nadat een dag eerder een princi
pe-akkoord was bereikt. Maar op een
vergadering verwierpen de vissers
met 510 tegen 276 stemmen het door
een nationale geschllelncommlasle
bewerkstelligde akkoord. De kleine
zelfstandige vissers willen wel aan
het werk gaan. In Concarneau beslo
ten zij met 158 tegen 32 stemmen
weer uit te varen. Deze beslissing viel
echter nog vóór de stemming in Bou
logne en waarnemers achter het niet
onwaarschijnlijk dat de vissers met
een eigen bootje van gedachten ver
anderen.
De staking begon op 21 juli na een
aankondiging van eigenaars van
trawlers dat de bemanning zou wor
den teruggebracht van 22 tot 18 per
schip en dat het salaris moest worden
verlaagd in verband met de gestegen
brandstofprijs. De onafhankelijke
vissers sloten zich bij de staking aan
in de hoop zo een hogere regerings
subsidie op de olieprijzen af te
dwingen.
De geschillencommissie had in prin
cipe een akkoord bereikt met als
voorwaarde dat voor 1 oktober onder
handelingen zouden beginnen over
een nieuwe CAO. De reders hebben
toegezegd geen mensen te zullen ont
slaan, maar wel door middel van na
tuurlijk verloop het aantal perso
neelsleden terug te dringen.
Uitlevering
ANKARA (Reuter, AP) Het Turkse lagerhuis heeft gisteren minister
Erkman van buitenlandse zaken de laan uit gestuurd. Een motie van
wantrouwen tegen de minister, die er van wordt beschuldigd het land te veel
in de armen van het Westen te drijven, werd met 230 tegen 2 stemmen
aangenomen.
Premier Demlrel had voor de stemming laten weten dat zijn regering niet van
plan was af te treden, wat het lot van zijn minister van buitenlandse zaken
ook zou zijn. De motie van wantrouwen was afkomstig van de Partij van
Nationale Redding, die wil dat de Turkse buitenlandse politiek zich meer
richt naar de islamitische dan naar de westerse wereld. Bij de parlementszlt-
ting van gisteren waren de leden van de regerende GerechtigheidsparttJ en de
Partij van de Nationale Beweging niet aanwezig. Deze houding was eerder
deze week er de oorzaak van dat het parlement zich niet kon uitspreken over
de politiek van minister Erkmen, omdat er niet voldoende leden aanwezig
waren.
De motjp, die de tien maanden oude regering van Demlrel aan het wankelen
heeft gebracht, veroordeelt de pogingen van Erkmen om Turkije zo snel
mogelijk bij de Europese Gemeenschap te krijgen. Ook het aanhalen van de
banden met Israel kon volgens de oppositie niet door de beugel. Erkmen was
de man die er voor zorgde dat Turkije van de Olympische Spelen ln Moskou
wegbleef en aanzienlijk meer Westerse financiële hulp kreeg.
pen rechtbank ln de Franse plaats
Alx-en-Provence heeft zich gisteren
uitgesproken voor de uitlevering van
de extreem-rechtse Marco Affatlgato
aan Italië. De uitspraak ls een advies
aan de Franse minister van Justitie,
die de definitieve beslissing moet ne
men over de uitlevering. Affatlgato
wordt er van verdacht betrokken te
zijn geweest bij de aanslag op het
station van Bologna, waarbij vorige
maand 84 mensen werden gedood.
SEOEL (Reuter) Het proces tegen
de Zuldkoreaanse dissident-Kim Dae
Jung, dat vandaag zou worden voort
gezet, is voor onbepaalde tijd uitge
steld. In de officiële bekendmaking
stonden geen verdere bijzonder
heden.
Kim staat terecht op beschuldiging
te hebben samengespannen om de
macht met geweld over te nemen.
Vandaag zouden de militaire aankla
gers hun eisen tegen Kim en 23 ande
ren bekend maken.
BONN (Reuter) De president van de Westduitse Bundes
bank, Karl Otto Pöhl, heeft de leider van de conservatieve
oppositie, Franz Josef Strauss, gevraagd op te houden met het
verspreiden van alarmerende berichten. Dit werd gisteren
door een woordvoerder van de bank bekendgemaakt.
Pöhl, die een politiek neutrale post
bekleedt, kwam tot deze ongebruike
lijke stap omdat de partij van
Strauss, de Beierse Christelijke
Sociale Unie (CSU), affiches had ver
spreid waarop de regering van bonds
kanselier Helmut Schmidt ervan
wordt beschuldigd het land naar een
monetaire hervorming te slepen.
De centrale Westduitse bank wilde de
gehele tekst van de brief aan Strauss
niet openbaar maken, maar de
woordvoeder wilde wel kwijt dat de
bank alle geruchten omtrent een mo
netaire hervorming in de kiem wilde
smoren. Hij zei dat ln de brief van de
bankpresident gesproken werd van
„panlek-zaalerij". Volgens de krant
de Frankfurter Rundschau heeft
Póhl Strauss gevraagd zijn invloed
aan te wenden de campagne te sta
ken. Een C8U-woordvoerder zei dat
zijn partij de brief van Póhl zou be
antwoorden. Hij stelde echter dat de
centrale bank er beter aan zou doen
haar aanvallen te concentreren op de
mensen die de schulden maken dan
op hen die daar kritiek op hebben.
Waardeloos
Aanhangers van Strauss verspreiden
pamfletten die er uit zien als briefjes
'van 100.000 mark. Op die briefjes
staat het portret van Helmut
Schmidt en wordt beweerd dat door
het toenemen van de staatsschuld
het geld op een dag waardeloos zal
blijken te zijn. De uitdrukking „mo
netaire hervorming" roept bij vele
Westduitsers herinneringen op aan
de tijd vlak na de Tweede Wereldoor
log toen Amerikaanse sigaretten de
voornaamste betaalmiddelen waren
en de mensen één nieuwe Duitse
mark kregen voor elke 20 oude
Relchsmarks. Veel oudere Westduit
sers kunnen zich de superinflatie van
de Welmar-Republiek in de Jaren
twintig nog herinneren, die Adolf Hit
ler hielp aan de macht te komen. De
100.000 mark-pamfletten die door de
Straus-aanhangers worden verspreid
lijken precies op de echte bankbiljet
ten van de Welmar-republlek.
De aanval van de conservatieve op
positie betreft de snelle stijging van
de buitenlandse schuld van West-
Dultsland, die volgens officiële voor
spellingen dit Jaar op zal lopen tot 450
miljard mark (ongeveer 500 miljard
gulden). Volgens de Westduitse
bondskanselier Schmidt is de buiten
landse schuld van de bondsrepubliek
ln verhouding tot haar bruto natio
naal produkt (BNP) veel kleiner dan
in vele andere landen. Volgens de
statistieken kwam de Westduitse
schuld vorig Jaar overeen met 30 pro-
cent van het BNP. In Italië was dat
vorig Jaar 65 procent, in Engeland 61
procent en in de Verenigde Staten 52
procent.
In een verkiezingstoespraak die
Strauss donderdagavond hield
scheen hij al enige afstand te nemen
van het standpunt van zijn partij in
deze kwestie. Hij zei dat de verhalen
over een monetaire hervorming „niet
serieus genomen moesten worden
WINDHOEK(AFP) Op II, 12 en 13 november worden ln
Namibië, Zuldwest-Afrlka, verkiezingen gehouden voor amb
tenaren van het „tweede bestuursniveau", zo heeft gisteren de
staatskrant ln de hoofdstad Windhoek bericht.
Volgens de bekendmaking zal elke
Namlbiër stemmen op basis van zijn
etnische afkomst en niet op basis van
zijn woonplaats. Aan de verkiezingen
zal worden meegedaan door acht van
de elf etnische groeperingen in Nami
bië. De Ovambo's, de Basters en de
Bosjesmannen hebben gevraagd er
buiten te worden gehouden.
De overheid op het tweede bestuurs
niveau is in principe verantwoorde
lijk voor het beheer van zaken die de
etnische groeperingen aangaan, maar
de oprichting, ln juli van dit Jaar, van
een Namlbische ministerraad heeft
de bevoegdheden van de lagere over
heid zodanig verminderd, dat zij in
feite alleen nog iets te zeggen heeft op
het gebied van het onderwijs.
Het „eerste niveau" van het interne
bestuursapparaat van Namibië is
twee Jaar geleden tot stand gekomen,
toen op 8 december 1978 verkiezingen
werden gehouden. Die verkiezingen
werden toen geboycot door de Zuid
west-Afrikaanse bevrijdingsbewe
ging SWAPO, die voor volledige onaf
hankelijkheid van Namibië vecht.
Die verkiezingen werden ook niet er
kend door de Verenigde Naties, waar
nog steeds een resolutie ligt volgens
welke er een referendum in het ge
bied moet komen. Deze resolutie is
door Zuid-Afrlka naast zich neerge
legd.
De Zuldafrikaanse regering heeft
donderdag in drie steden de scholen
voor zwarte kinderen gesloten. Zij
beschuldigde „agenten van buiten"
ervan het functioneren van de scho
len onmogelijk te maken. Het gaat
om scholen ln de zwarte woonoorden
bij Port Elisabeth, Kaapstad en in de
buurt van Grahamstown. Het minis
terie van onderwijs zegt ln een brief
aan de ouders van de scholieren dat
de scholen maandag weer geopend
zullen worden als zij hun kinderen
meenemen om ze opnieuw in te laten
schrijven.
TEHERAN (DPA, AFP, Reuter)
Iraakse strijdkrachten hebben in de
nacht van donderdag op vrijdag een
aanval uitgevoerd op de Iraanse
grensplaats Qasr-e-Shirin. Volgens de
Iraanse radio werden ook de honderd
kilometer zuidelijker gelegen steden
Mehran en Dehloran met artillerie
vuur bestookt. Daarbij zouden zeven
burgers om het leven zijn gekomen en
ettelijke anderen gewond.
Iran zou daarop de Iraakse stad Zur-
bafleh hebben beschoten, waarbij
munitie-en brandstofopslagplaatsen
zouden zijn vernietigd. Verder zou
een Iraaks vliegtuig door Iraanse
strijdkrachten zijn neergeschoten.
Iran heeft de Sowjet-Unie verzocht
haar consulaat in Racht, in het noor
den van het land, op korte termijn te
sluiten. Het Russisehe consulaat in
Isfahan, in het midden van het land,
mag open blijven. Teheran had Mos
kou al eerder gevraagd een van de
twee consulaten te sluiten. Moskou
koos daarvoor Isfahan en maakte van
hst consulaat in Racht een consulaat
generaal.
r J. den Boef
f periode van vijf jaar acht de als stakingsleider en onderhandelaar
aamd geworden Poolse arbeider Lech Walesa nodig om de in Gdansk
«en arbeiders van de Lenin-werf en een vertegenwoordiger van de
ng in Warschau gesloten overeenkomst te kunnen verwezenlijken,
lesa zei dit toen hem gevraagf werd of hij een half jaar als uiterste
ijn beschouwt voor uitwerking van het akkoord.
i deze door de Westduitse televisie
ronden verklaring gaf Walesa op-
blijk van grote bezonnenheid, maar
an de erkenning dat het de leiding van
>olse communistische partij bijzonder
lijk zal vallen om waar te maken wat
op een beslissend ogenblik in de
liedenis van het Poolse volk alle-
f heeft beloofd.
lelijk vrije vakbonden, die centraal
1 in het omvangrijke akkoord, passen
ïnmaal niet in een communistisch sys-
omdat zij een eind zouden maken aan
jonopoLie-positie van de als enige toege-
^partij. Het is dan ook de vraag of de
pankelijke zelfbesturende vakbon-
meer invloed zullen krijgen dan de
tounistische partij kan toestaan, zon
daar machtspositie op het spel te
woorden van Walesa zou men kunnen
ten dat hij nu er een officieel ak-
A is ondertekend inderdaad gekozen
Ivoor de weg van de geleidelijkheid, die
Me weken geleden nog werd aangeraden
f oe primaat van de rooms-katholieke
f> kardinaal Wyszynski. Van de houding
^de partij zal echter afhangen, hoe lang
I geduld-oefening kan worden volge-
De staatavakbeweglng in Polen en de mees
te andere Oosteuropese landen ls tot dusver
slechts opgetreden als uitvoerder van de
wilsbeschikkingen van partij en regering.
Haar vertegenwoordigers hebben zich in de
loop der jaren volkomen vervreemd van de
werkende klasse. En het ls dan ook niet
verbazingwekkend dat zij vóór het uitbre
ken van de stakingen niet wisten, wat er in
het volk leefde.
Lenins lessen
Volgens Lenin, die in 1922 een geschrift over OVCrtUiQBD
rol en taken van de vakbeweging in een
socialistisch land het licht deed zien, ls het
aan de vakbonden om er voor te zorgen dat
wrijvingen en conflicten tussen afzonderlij
ke groepen binnen de arbeidersklasse zo
snel en pijnloos mogelijk worden opgelost,
„met maximaal voordeel voor de door hen
vertegenwoordigde arbeidersgroepen".
noodzakelijk partijlid moeten zijn, maar
door vele jaren ervaring beproefd zijn" en
de werkelijke verlangens van de arbeiders
kennen.
Waarschuwend schreef Lenin dat „een cata
strofe ln de socialistische opbouw onvermij
delijk is, als het overbrengings-mechanlsme
tussen de partij en de door de vakbonden
vertegenwoordigde massa niet Juist func
tioneert". In polen zien we nu wat de gevol
gen daarvan zijn en wat sommige Oosteuro
pese landen nog te wachten kan staan, als
zij hun koers niet wijzigen.
Het ls duidelijk dat Lenin grote problemen
heeft vooralen, al zal ook hij niet voor
mogelijk hebben gehouden, wat er nu in
.Polen na meer dan dertig jaar socialisme is
gebeurd. Hij heeft dan ook grenzen aange
geven, die de vakbonden niet mogen over
schrijden bij de bescherming van de arbei
dersbelangen. Zij moeten zich wel aanpas
sen bij de massa en haar niveau, maar
mogen zich niet toegeeflijk tonen.
De stichter van de Sowjet-Unie, wiens naam
werd gegeven aan de werf in Gdansk waar
het recht op vrije vakbonden werd afge
dwongen, schreef destijds dat de vakbewe
ging „van top tot basis moet bestaan uit
verantwoordelijke kameraden, die niet
De voornaamste taak van de vakbonden is
volgens Lenin opvoeden en overtuigen. Zij
mogen zich echter als deelhebbenden aan
de staatsmacht niet onttrekken aan het
nemen van dwangmaatregelen, als die no
dig zijn. Als door deze tegenstrijdigheden
conflicten ontstaan, moeten de vakbonden
deze oplossen door een hogere instantie met
voldoende gezag in te schakelen. Deze In
stantie is de partij, aldus Lenin.
De staatsvakbonden in de communistische
landen hebben min of meer de weg van de
minste weerstand gekozen: zij doen wat
partij en regering hun opdragen. In Polen
'W Tb
Stakingsleider Lech Walesa
was de partij echter als „hogere instantie"
niet meer in staat om een oplossing in de
1 geest van Lenins geschrift aan de hand te
doen. Er dreigt een .catastrofe ln de socialis
tische opbouw".
De staatsvakbonden hebben in Polen altijd
als een uitvoeringsorgaan gefungeerd. Het
centrale hoogste orgaan van de vakbewe
ging gaf eenvoudig de opdrachten van de
partij door aan de bedrijfsraden aap ds
basis. Deze beperkten zich tot controle op
de uitvoering van opgelegde produktleplan-
nen en het verdedigen van voor de arbeiders
meestal onaangename maatregelen.
De bedrijfsraden beschikten over mach
tsmiddelen om verzet van de arbeiders in de
kiem te smoren: zij beslissen over de toewij
zing van woningen, volkstuinen en vakan
tiehuisjes en over promotiekansen. En het
behoefde niet te verwonderen dat vrijwel
alle arbeiders lid van de staatsvakbonden
waren. Zij konden zich eenvoudig niet ver
oorloven de bedrijfsraden tegen zich in te
nemen.
Arbeidersraden
Er veranderde niets na de ernstige onlusten
van 1956, toen Wladislaw Gomoelka als
nieuwe partijchef had toegezegd dat de
partij geen Invloed meer zou hebben op de
vakbeweging en de oprichting werd toegela
ten van arbeidersraden, waarmee de be
drijfsraden zouden moeten samenwerken.
En ln 1970 was de maat vol: er brak een
arbeiders-opstand uit, die een eind maakte
aan het bewind van Gomoelka.
Gierek pakte als nieuwe partijchef de zaken
voorzichtiger aan en gaf de arbeidersraden
de taak om toe te zien op de planproduktie,
op handhaving van de arbeidsdiscipline, de
toewijzing van woningen en dergelijke
een ondankbare taak die in de praktijk
weinig verandering bracht. Van een werke
lijke vertegenwoordiging van de arbeiders
belangen van de basis naar de top kon geen
sprake zijn.
Dat moet nu allemaal gaan veranderen. Er
komt een nieuwe wet op de vakbonden die
de partij in staat moet stellen, de vrije
vakbonden de wind uit de zeilen te nemen.
De s taatsvak beweging zal grondig worden
gereorganiseerd, zodat zij in veel opzichten
zal lijken op de vrije vakbonden. Op die
manier wil men de „overloop" van de
staatsvakbeweging naar de vrije bonden
nog zoveel mogelijk beperken.
De vakbeweging zal volgens de nieuwe wet
geving voortaan mede beslissen over Jaar
lijkse en vijfjaren-plannen. Zonder haar me
dewerking kan voortaan geen beslissing
meer worden genomen over lonen en prijzen
en de kosten van levensonderhoud in het
algemeen. De controle-mogelijkheden van
de vakbonden op maatschappelijk en eco
nomisch gebied zullen worden vergroot.
Voortaan mag de vakbeweging zelfstandig
en autonoom handelen, krijgt zij grote zeg
genschap over de sociale politiek van de
staat, mag zij zelf met wetsvoorstellen ko
men en in het parlement interpelleren. In
het algemeen krijgt zij het recht tot weer
spraak als de belangen van de arbeiders
geschaad dreigen te worden. En als dat niet
helpt, dan kan zij naar het stakingsrecht
grijpen.
Het is ook de bedoeling dat binnen de
vakbeweging vrije en geheime verkiezingen
worden gehouden, waaraan een onbeperkt
aantal kandidaten kan deelnemen voor de
hoogste tot de laagste posten. Dit moet
allemaal nog gaan gebeuren en het is begrij
pelijk dat de Poolse arbeiders er nog niet
veel van terecht zien komen.
Walesa en zijn medewerkers wachten nu op
publikatie van de nieuwe wet om te kunnen
beoordelen, welke mogelijkheden er voor
een onafhankelijke zelfbesturende vakbe
weging overblijven.
