Mahatma Gandhi als broze tenor Keus uit 27 opera's Bij de Rabobank ligt het Wij Uit winterprogramma nü voor u klaar. Rabobaok GS Commerciële televisie zal ook Nederland bereiken Vanavond wereldpremière in Rotterdam Telsat wil flink aan Europa verdienen Minder kijkers voor spelen in Moskou En dan nog NCRV houdt open huis Popdagen Nieuwe boeken Wie het eerst boekt, boekt het best. Oókgoed in reizen. DONDERDAG 4 SEPTEMBER 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET 4 door Franz Straatman ROTTERDAM Sataygra- ha, een opera over Mahatma Gandhi. Niet over de man zoals velen zich hem herinne ren, een menselijke sprink haan, zo mager, met op het eerste gezicht zoiets als een gerafeld laken over de kno kige schouders, de kampioen in ascese en geweldloosheid Vermoord aan de vooravond van India's onafhankelijk lieid Neen. de Amerikaanse componist Philipp Glass en tekstsamenstelster Constance de Jong (de Nederlandse naam ten spijt een geboren en geto gen Newyorkse zonder inzicht hoe veel eeuwen ze terugmoet naar fami liewortels hier» kozen voor de Oandhi uit de jaren 1893-1914, toen hij in Zuid-Afrika woonde en werkte als ju rist. Daarmee zitten we diep in de ontstaansgeschiedenis van de multi- raciale samenleving van dat land. Gandhi maakte in die jaren niet al leen een verandering door van het eigen bewustzijn, hij scherpte ook de eigen identiteit van zijn volksgeno ten, door de Boeren en Engelsen ge zien als tweederangs. Zij waren im mers koelies, contractarbeiders, ge ïmporteerd om het zware werk te doen op Engelse plantages. Liefde en waarheid In die jaren ontwikkelde Gandhi op basis van het heilige boek der Hin- doe's, de Bhagavad-Gita een filosofie, waarin de kracht van liefde en waar heid de samenleving beheersen en niet de kracht van haat en wapens Wonderlijk genoeg schaarden Gand hi en de zijnen zich wel actief aan de zijde van de Boeren in de oorlog te gen de Engelsen, maar uitsluitend in medische diensten De opera begint met een gestileerde scène die bij dit historische feit aansluit. Het is dan. Verenigde Staten óók, geweld en ver nedering met als enig mogelijk ant woord: de kracht van waarheid en liefde. Om de algemeenheid van die filosofie te symboliseren zit tijdens ieder bedrijf een bekend voorvechter van die idealen hoog boven de actie, respectievelijk de Russische schrij ver Tolstoi (met wie Gandhi contact had), de Indiase dichter Tagore en de Amerikaanse dominee Martin luther King Niet politiek Scène uit de opera Satyagraha Gandhi in Johannesburg (1906) op het toneel, vroeg in de morgen In de scène brengen twee figuren uit de Hindoe-mythologie vrede Daarna ontrollen zich in zes volgende scènes, verdeeld over drie bedrijven, beelden uit het leven van Gandhi en zijn volgelingen, de Satyagraha's Dat woord is ontstaan uit een prijs vraag om een goede Indiase term te vinden voor de geweldloze beweging voor burgerrechten, Satya betekent: waarheid en liefde, agraha staat voor kracht. In de opera worden die beel den in niet chronologische volgorde getoond in het kader van één dag, wat, zo bleek al bij de generale repeti: tie in de Rotterdamse schouwburg, schitterende mogelijkheden voor de belichting met zich meebrengt- Be gint de opera met geweld, zij eindigt er óók mee: op zeer gestileerde wijze slepen knuppelzwaaiende politie mannen geweldloze betogers van het toneel Van zonsopgang tot zonsondergang, vanuit de oudste mythologische tij den tot het actuele heden, in Zuid Afrika toen, maar rond 1970 in de Componist en Initiatiefnemer tot de ze opera Philip Glass ontkgnt dat Satyagraha een politieke opera is. ook al betekent de invoeging van King wel een stellingname Hij was geboeid geraakt door de figuur van Gandhi en diens geestelije drijfveren Maar, zo erkent hij: „Bezig met Gandhi betekent dat je ook betrok ken raakt bij die andere zaken. Die spelen mee Toen we drie jaar geleden aan de opera begonnen te werken, werd Stevo Biko in een Zuidafrikaan- se gevangenis doodgeknuppeld." De afstandelijkheid tot het onder werp wordt benadrukt door het ge bruik van het Sanskriet in1 alle tek sten. De dialogen en monologen zijn ook geen directe ontboezemingen of opzwepende verklaringen van de ac terende figuren, maar zuivere citaten uit het boek Bhagavad-Gita. Hande ling en tekst staan als het ware los van elkaar; de tekst biedt de filosofi sche achtergrond bij de gespeelde scènes die, geheel in de traditie van het theater van Philip Glass en Bob Wilson, zeer gestileerd en uiterst traag verglijden. Overigens is de regie van David Pountney voorbeeldig in die stijl. Als koelies De muzikale compositie is van een zelfde eenvoud (in het eerste bedrijf toch te veel simpelmans muziek), waarbij Glass het principe hanteert van herhaling en uitbreiding van een muzikaal gegeven. De strijkers en Openingsscène van de opera Satya- graha; Krisjna en Ardjuna, figuren uit de Hindoe-mythologie, schelden vechtende mensen (situatie Zuid- Afrika begin deze eeuw). Hoog boven hét toneel, de zwijgende figuur van Leo Tolstoi. Philip Glass houtblazers van het Utrechts Symfo nie Orkest aangevuld met een elek trisch orgel, zwoegen als koelies op eindeloze toonladder-figurén, vaak in unisono, waarboven Ghandhi als een broze tenor, overige solisten en het koor van het Rotterdams Conserva torium eenvoudige melodieën zingen Na vanavond nog opvoeringen in Rotterdam (5,6,8), Utrecht (10), Sche- venlngen (12, 13) en Amsterdam (17. 19, 23 september) Van onze radio en tv-redactie HILVERSUM Werd tot voor kort de Luxemburgse commerciële omroepmaatschappij RTL gezien als het grote gevaar voor het Nederlandse omroepbestel, een nieuwe reële kaper op de kust die eerder lijkt te komen is de Zwitsers/Engelse televisiemaatschappij Telsat. Telsat zal vanaf 1 januari 1984 met dagelijkse programma's gebruik gaan maken van de satelliet. Dit blijkt uit een reportage die Achter het Nieuws van de VARA vanavond uitzendt: 20.55 uur op Nederland 1 De firma Telsat is voor 45 procent in handen van Engelse ondernemingen en voor 55 procent van Zwitserse fir ma's. Aan de Engelse kant doen mee de bedrijven Thorn. EMI, Reduffu- sion, die samen eigenaar zijn van het commerciële televisiestation Thames en British Aerospace Dagbladen Van Zwitserse zijde wordt deelgeno men door een groot aantal dagbladen waaronder de Basler Zeitung, de Ber- ner Zeitung, La Suisse, Technische Rundschau. Schweizerisches Werbe Fernsehen AG (dat is de Zwitserse STER), de Zwitserse journalisten- bond en de uitgeverij Hallwag. De maatschappij Telsat verwacht nog voor het einde van het jaar toe stemming te krijgen van de Zwitserse regering om via de satelliet televisie programma's te mogen uitzenden Drie maanden geleden is een aan vraag bij die regering ingediend Initiatiefnemer tot dit project is Jim Shaw, een van de directeuren van Thames television in Engeland. Hij zegt in Achter het Nieuws: „We zijn van plan om een heel spectrum aan Speciaal vandaag Malvin Reynolds docu mentaire over de socialisti sche 78-jarige tekstdichteres en activiste, bekend van „This old world is mean and cruel, but still I love it like a fool" (Deze oude wereld is slecht en wreed, maar ik ben er nog steeds gek op). Ned. 1/19.28 Der (Candidal in Trouw van dinsdag besproken tv-por- tret van de CDIT-kandidaat in de W.Duitse verkiezingen. Franz Josef Strauss. De Duitse makers hebben zijn politieke uitspraken door de loop der jaren verzameld en zich toen afgevraagd: Wat voor land is dit dat zo iemand met zijn po litieke verleden voor een der gelijke positie in aanmerking kan komen? Ned.1/22.10 Wie de W.Duitse verkie zingsstrijd ook in Duitsland wil volgen kan dat met: Deutschland vor der Wahl. en Dtsl.1/20.15 Burger fragen Politiker ant- worten (in dit geval ook Strauss) Dtsl.2/21.20 Filmnieuws in NCRV-Glo- baal Hilv.1/16.02 programma's uit te zenden zoals licht amusement, speelfilms, series en veel internationaal nieuws, Met onze pro gramma's denken we over heel Euro pa zo'n vijftien miljoen gezinnen te bereiken Aan reclamegelden denken we twee 'tot drie jaar na de start jaarlijks vier- tot zeshonderd miljoen gulden binnen te kunnen halen." Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM De Olympische Spe len in Moskou hebben dit jaar aan zienlijk minder televisiekijkers ge trokken dan voorgaande keren. De kijkdichtheid was gemiddeld zes pro cent, dat is 700.000 kijkers. Bij de spelen in Montreal in 1976, in Mün- chen in 1972 en in Mexico in 1968 was het gemiddelde elf procent De openings- en sluitingsplechtig heid trokken met respectievelijk tien en twaalf procent de meeste kijkers Over het algemeen waren er onder het kijkerspubliek voor de Moskouse Spelen meer ouderen (boven vijftig jaar) dan jongeren De waardering voor de beelden uit Moskou was ook lager (71) dan die van Montreal (74). München (78) en Mexico (79) In totaal heeft de NOS van de spelen in Moskou 34 uur televisiebeelden gebracht tegen 82 uur van Montreal, 128 uur van München en 69 uur van Mexico. De programma's zullen in eerste in stantie in drie talen worden uitgezon den: Frans, Duits en Italiaans. Maar Shaw zegt zeer geïnteresseerd te zijn in het dicht bekabelde Nederland. Waarschijnlijk kunnen er in 1984 wanneer de satelliet wordt gelan ceerd er via de nieuwe techniek van het digitaal geluid ook Nederlandsta lige programma's worden uitge zonden. Beeldkwaliteit Volgens de directeur van British Ae rospace, Colin Warnmouth kan de satelliet al voor het eind van 1983 klaar zijn voor lancering. Telsat heeft voor 1983 al twee lanceringen gereser veerd op de Ariane raket. Elk kanaal op de satelliet gaat tussen twintig en 45 miljoen gulden kosten Volgens British Aerospace kan het signaal van de satelliet naast Zwitserland, met een uitstekende beeldkwaliteit worden ontvangen in Frankrijk. Bel gië, Nederland, het grootste deel van Duitsland. Noord-Italië en Oosten rijk Met een groot aantal lokale televi siestations in Italië die het sateliietr signaal kunnen opvangen en in de huiskamer transporteren is Telsat in onderhandeling. Men wil in Italië samenwerken met een keten van particuliere televisie stations die het signaal van Telsat met eigen schotels opvangen en het niet via het kabelnet verspreiden, maar normaal uitzenden. De kijker zou het dan met zijn gewone antenne kunnen opvangen, zonder extra kosten Wegens ziekte van twee van de spelers kunnen de laatste voorstellin gen van Vondels Lucifer door het Publiekstheater niet doorgaan Wel geeft dit gezelschap in het kader van de „Uit en Thuis-markt" op 13 sep tember twee openbare repetities van „Antonius en Cleopatra" van Shakes peare in de grote zaal van de Amster damse Schouwburg. Aanvang 12.00 en 14.300 uur. Beide repetities duren anderhall uur. Om het publiek warm te maken voor het komende theaterseizoen is er niet alleen in Amsterdam op 13 september op het Leidseplein een „Uit en Thuismarkt" met allerlei the atrale attracties, ook in Utrecht is er een soortgelijke kunstmanifestatie en wel van 9 fm 14 september op het Janskerkhof. Er treden diverse groe pen op. onder andere Poppentheater Jozef van den Berg, Theatergroep Kip en Circus OZ uit Australië. Daar naast zijn er speciale programmafol ders met alle Utrechtse culturele acti viteiten. Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM De NCRV houdt za terdag ln en om de omroepstudio open huis. Deze afsluiting van Kerke- pad van dit seizoen staat tevens in het teken van de NCRV-radio- en televisieprogramma's voor het sei zoen 1680/81. De meeste radio- en televisie-afdelin gen zullen hun programma's presen teren. De afdeling jeugdprogramma's televisie organiseert een groot aantal activiteiten voor kinderen, onder an dere met het kindertheater PUP. In de radiostudio bestaat de moge lijkheid te praten met de buitenland se correspondenten van Hier en Nu- radlo Verder kan men aanwezig zijn bij opnamen van Zondagavondzang, ,.U zij de glorie". „NCRV-Stedenspel", de „Ted-show". „Showroom" en „Ja. na tuurlijk." door Franz Straatman AMSTERDAM Vanavond be gint dé Nederlandse Opera Stich ting in de Rotterdamse Schouw burg haar seizoen met een wereld première, Satyagraha; muziek van Philip Glass en tekst uit het bij belboek der Hindoes, Bhagavad- Gita. Tevens de eerste opera-uit voering van het nieuwe kunstsei zoen, dat welgeteld 27 opera's te bieden heeft, waarvan zeven in concertvorm Dat Ls verrassend veel als men bedenkt dat het muziekdrama de laatste jaren wat op de tocht is komen te staan doordat het minis terie van CRM aan de Nederland se Opera Stichting drastische be zuinigingen oplegde. Het aantal produkties is dan ook bij de Stich ting gedaald van achttien (1975) tot elf nü. Om de kosten te druk ken komen stukken sneller in aan merking voor reprise, worden er meer voorstellingen per produktie gegeven en hebben werken die het goed doen bij het publiek een streepje voor bij de programma- samenstelling Voor bijzondere projecten is geen geld, zodat plan nen om barok-opera's uit te voe ren al jaren op sterk water zijn gezet Het eigentijdse muziektheater heeft minder van de financiële te genwind te lijden. Dankzij de op dracht en steun van de Rotter damse Kunststichting ziet Satya graha het levenslicht. Op 2 okto ber gaat de première van de com plete Lulu van Alban Berg; deels een herhaling, want de actes 1 en 2 gingeh enkele jaren geleden. Dan komt terug (uitsluitend in Carré, Amsterdam) Houdlni, de circuso pera van Peter Schat, maar in een geheel nieuwe regie en aankleding (première 2 februari). Nieuwe produkties van geliefde stukken: La Cenerentola van Ros sini (première 11 september), Don Quichotte van Jules Massenet (20 maart) ën Fidelio van Van Beetho ven (30 rqaart). De lijst herinstude ringen is langer: La Bohème van Puccini (18 oktober) D Trovatore van Verdi (6 november), Le Nozze di Figaro van Mozart <19 decem ber), Hans en Grietje van Engel- bert Humperdinck (31 januari). Der Rosenkavalier van Richard Strauss (19 februari). Precieze speeldata, en namen van solisten, dirigenten en regisseurs kan men vinden in het jaaroverzicht, aan te vragen bij Nederlandse Opera Stichting, Korte Leidsedwars- straat 12, 1017 RC Amsterdam Forum 25 jaar Opera Forum, standplaats En schede, speelgebied Oostelijk en noordelijk Nederland, bestaat dit seizoen 24 jaar. Het gezelschap is al vele malen met opheffing be dreigd, vaak met als argument dat de kwaliteit niet goed genoeg was. Zeker de laatste tien jaren heeft Forum bewezen best wat te pres teren. Er zingen veel Duitse en Oosteuropese, meestal jonge, so listen met mooi stemmateriaal Forum, integenstelling tot de Ned Opera Stichting beschikkend over eigen koor, orkest, ballet en tech niek, durft de grootste en zwaarste stukken aan, ook al is er in het hele speelgebied teen schouwburg geschikt voor dat muziektheater Ook in tegenstelling tot de Ned Opera Stichting speelt Forum zijn produkties het hele jaar door. Zo gaat dit seizoen Die Fledermaus (première was op 20 juni) van Jo- hann Strauss, Othello van Verdi (première 11 september), de Bar bier van Sevilla van Rossini (25 september) en Die Zauberflöte van Mozart (1 januari). Op 9 okto ber is er een jubileum-operacon cert. Forum heeft een scholenpro ject met speciaal voor dat publiek geschreven of bedoelde stukken Adres Forum: Langestraat 56a. 7511 HC Enschede Boris en Blauwbaard Sommige orkesten, doen ook iets aan opera. Het Limburgs Symfo nie Orkest brengt scenisch in Lim burgse Schouwburgen een serie van de operette Friederike van I Lehér (12 september) en de opera I De Barbier van Rossini (13 maart) I Het Noordelijk Filharmonisch Or- I kest brengt Moessorgski's Boris Godoenov in concertuitvoering (16 januari in Groningen, 17 janu ari in Utrecht als gast van het USO). Het Utrechts Symfonie Or kest heeft een speciale muziekthe ater-serie ohtwikkeld waarin stuk- ken van Ravel met ballet erbij van Balanchine, uit te voeren door het Nationale Ballet (11 oktober), l Rimski-Korsakofs opera over Mo- zart en Salieri (29 november) en I Bartóks Hertog Blauwbaard (21 I februari), beide scenisch gepresen- j teerd. De Var a-matinee op zaterdag in het Amsterdamse Concèrtgebouw heeft een serie van vijf concerten met opera/oratorium. Daarin Ver di's opera Alzira (11 oktober) en Purcells Dido en Aeneas (8 novem ber). De KRO-matinee op zondag in de KRO-studio in Hilversum om 14 uur produceert vier opera's in concertvorm: De uitstapjes van J mijnheer Broucek door Janacek (5 oktober), Pelleas et Méiisande van Debussy (30 november), Schop- j i pen vrouw van Tsjaikowski (8 fe bruari) en Ariane et Barbe-bleu van Paul Dukas (8 maart» Utrechtse studenten-muziekgezel schappen veizorgen (première op 18 september in Utrecht) een serie voorstellingen door het land van een opera van Haydn, Orfeo ed Eurridice. Alles opgeteld: keus uit 27 opera's. Gepeperd Voor Nederland een grote uitzon dering is een serie van drie opera recitals door wereldberoemde zan gers die zo duur zijn dat we hen in Nederland zelden op de planken zien: Marilyn Home (17 septem ber, Concertgebouw, Amsterdam) José Carreras (4 november. Vre denburg, Utrecht), Luciano Pava- rotti (9 februari. Concertgebouw Amsterdam). De prijzen zijn gepe perd: van 60 tot 95 gulden. Rotterdam New Pop. Voor de vierde maal vindt aanstaande zondag dit gratis toegankelijke festival plaats. Naast een tolk en caraibisch podium, zijn er vier voor pop gereserveerd in het Zuiderpark Op podium „Nationaal I" spelen Turf, Tutr ti Frutti, Willy Nilly, Braak en Warren Harry. Op „Nationaal II" treden parallel op: Mecano, De Dolbies, De Cylinders, Mark Foggo The Secret Meeting en Lancee. De afdeling buiten land op podium Noord en Zuid. Op Noord Zijn dat: The Pas sions, The Q Tips, New Musik, Hazel O'Connor en The Ramo nes, Zuid: UB 40, Bad Manners. The Undertones, The Photo's en Ian Gomm. Wanneer alles volgens schema verloopt wordt er om 13 uur geopend en start op ieder podium het laatste concert om 18 üur. UB 40/The passions Deze En gelse groepen openen beide af zonderlijk op verschillende po dia;, zodat men een van de twee zal .moeten missen. Jammer want ze zijn de moeite waard. UB 40 speelt een mengeling van allerlei soorten muziek: rhythm blues, ska, reggae, soul. Een mengvorm die ook in de samenstelling van de groep is terug te vinden. Morgen avond in Paradiso (Amster dam). zaterdagavond in de Gi gant (Apeldoorn). De new wave formatie The Passions bestaat uit twee dames en twee heren, die zich laten inspireren door Zappa, The Talking Heads en Captain Beefheart. Vrijdag avond in de Melkweg (Amster dam), zaterdag in de Effenaar (Eindhoven). Noord Hollands Folks Festi val Weliswaar geen pop, maar ver meldenswaard. Op de Fiddler's Farm in Heerhugowaard wordt zaterdag een folkfestival geor ganiseerd dat zich vooral richt op folkgroepen uit deze provin cie. Te weten: Haddock, Inter lude, Slip Jig String Band, Squeeze Box, Celtic Fields. Boys of the Lowland, Old Paint en Cranberry. Van dit festival worden opnames gemaakt waarvan, bij voldoende kwali teit, een elpee in eigen beheer zal worden uitgebracht Peter Gabriel De voormalige solo zanger van het symfonisch gezelschap Genesis, verliet in '75 deze groep. Sindsdien zijn er drie elpees van hem versche nen bezocht hij eenmaal ons, land. Zaterdagavónd keert hij" voor één optreden terug in het Utrechtse Muziekcentrum Vre- denburg. Peter Hammill, die aanvankelijk het voorprogram ma zou verzorgen, wordt nu vervangen door de Schotse groep Simple Minds waarvan de muzoek verwantschap ver toont met Magazine Van uitgeverij Lemmscaat te Rott dam ontvingen wij de volgende b< ken: Wat is er toch met mijn kind! over opvoeden en opvoedingsmoel' lijkhedén geschreven door J. F. W Kok (144 blz. 19,50). C. G. Jung schreef Over UFO's, een psychisch gerucht (164 blz. ƒ26,50). Gevoe lens als wegwijzers signalen in hel leven door W. Gay (210 blz 28,50). De economie van de onbetaalde re kening is geschreven door H. van der Doel. Uitg. Spectrum. Utrecht. 208; blz. 17,50 Redacteur Brandpunt-redacteur Wil lebrord Nieuwenhuis zal per 1 decern ber de KRO verlaten. Met ingang var die datum wordt hij chef van de re dactie buitenland van NRC-Handel* blad Sinds 1975 is hij algemeen re dacteur bij Brandpunt. Voor die tijd was hij correspondent voor de KRO in Rome. Nieuwenhuis begon zijn car rière in 1963 bij de KRO als corre» pondent te New York. ADVERTENTIE

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4