Op kousevoeten na de inhuldiging Gesprek eucharistie en ambt weer hervat BOEKENBEURS Trouw iïtoefprtcentrutim L- Advertentiecampagne predikant/geestelijk verzorger Christelijk Lektuurkontakt Gratis toegang Conferenties SPECIALE REIZEN naar ISRAEL en EGYPTE Relsstlchtlng „THACIR"voor de fijnproevers! UIT DE KERKBLADEN Jeruzalem, Begin en Martin Buber VAN DA AC ZATERDAG 30 AUGUSTUS 1980 KERK TROUW/KWARTET door A.J. Klei Ergens In ons vaderland...ik weet niet precies wóór. Ik meen in Rotterdam .bestaat een bejaardenclub, die „Edna" heet. Die club is niet naar een vulkaan genoemd, anders zou je de naam trouwens met een „t" spellen, maar naar de tri 1959 verschenen eigen levensbeschrijving van prinses WUhelmlna, getiteld: „Eenzaam maar niet alleen." Strikt genomen zou de naam der club dus,Emna" moeten luiden, maar de leden vonden dat niet mooi klinken en daarom werd het,Edna," net alsof het boek „Eenzaam doch niet alleen" heette. Dit lieve verhaal vertelt iets van de indruk die de autobiografie van „de oude koningin" destijds in brede kringen heeft gemaakt. De reacties waren, op enkele uitzonderingen na, vooral bewógen en daaraan hebben kerkbodescribenten in niet geringe mate bijgedragen. „Eenzaam maar niet alleen" is een aantal Jaren niet verkrijgbaar geweest, maar Juist is een herdruk (de tiende) uitgekomen en de vraag rijst, hoe wij er nu, met de hitte van de Jaren zestig en de zeer betrekkelijke luwte van de jaren zeventig achter de nig, tegenaan kijken. Op zichzelf is deze heruitgave niet verwonderlijk, er zijn genoeg redenen voor aan te wijzen. Morgen zou prinses Wilhelmina honderd Jaar geworden zijn en blijkens een mededeling in het boek is het manuscript in 1955 voltooid, hetgeen een zilveren Jubileum oplevert. Voorts hebben we hier te maken met een ongewoon geschrift, namelijk de levensherinneringen van iemand die een halve eeuw regerend vorstin is geweest en dient een opgroeiend geslacht althans de mogelijkheid te hebben er kennis van te hemen. Tenslotte hoopt de uitgever er een centje aan te kunnen verdienen. De schrijfster van „Eenzaam maar niet alleen" verklaart ergens, dat het. aardse slijk haar geheel onverschillig laat, maar de directeur van uitgeverij Ten Have kan zich de weelde van een dergelijk standpunt niet veroorloven. Nóg niet althans. Hoe nemen we anno 1980 „Eenzaam maar niet alleen" ter hand? Ik vermoed aanzienlijk minder eerbiedig dan twintig Jaar terug, wat op zichzelf geen bezwaar is, omdat de nagedachtenis van prinses Wilhelmina tegen een stootje kan. Om onschuldig te beginnen, de lezer van nu zal zich onbevangener vermaken met curieuze uitspraken in het boek dan de lezer van toen. Bijvoorbeeld met de parmantige verzekering: „Hier bij ons op Het Loo valt vaak meer sneeuw dan in de Hollanden." Of met de naïeve vaststelling (kort na de Inhuldiging): „...op Het Loo begon ik ernstig aan mijn re ge rings taakHet was een rustige tijd. Er gebeurde zowat niets." Of met een merkwaardige kijk op voedsel (naar aanleiding van een bezoek aan het „zwaarbeproefde" Putten): „Tot overmaat, van ramp ontbrak het voedsel dat zij beslist nodig hadden, namelijk jam." Met de herrie op en na de dertigste april van dit Jaar nog ln de oren lees je enigszins verbijsterd de volgende, in telegram stijl gehouden notities: „6 September: Inhuldiging. Feest 's nachts, ook op de Dam. Geen oog dicht. Moeder vroeg vriendelijk aan mijn nachtrust te denken. Volgende nacht alles op kousen." Ook streepte ik aan: „De laatste vijfenzeventig Jaar hebben weinig werkelijke staatslieden opgeleverd." Zo sneuvelen reputaties. Met stijgende verbazing heb Ik gelezen van de mateloze verering die Wilhelmina koesterde voor generaal Van Heutsz, Had me dat bij de eerste lezing niet gehinderd? De prinses werd al Jong op de hoogte gebracht van „de krijgsverrichtingen van hét Nederlands Indische leger in Atjeh en in andere delen van de Archipel. Ook hierdoor werd mijn drang tot daden sterk gestimuleerd." Tweemaal vertelt ze over het bezoek van Van Heutsz met zijn staf, dat ze „een belevenis" noemt Van Heutsz met zijn bezieling, wilskracht taaie volharding, bestuurstalent..de loftuitingen stapelen zich op. Het was „voor mij de ontmoeting met een sterk reëel leven. Daarginds werd een waarlijk groots werk verricht; er was dus groot werk in de wereld te doen, er waren taken die meer vroegen dan stiptheid en toewijding. Een nieuwe wereld ging bij dit bezoek voor mij open." In schrille tegenstelling tot deze uitbundigheid staat, dat prinses WUhelmlna met geen woord rept over de bevrijding van wat toen nog was: Nederlands Ooet-Indië. O ja, toch wel, met dit éne zinnetje: „Op 15 augustus 1945 capituleerde Japan." In.Eenzaam maar niet alleen" staan verscheidene geloofsgetuigenissen, en daar blijf Us afZe rijn sterk persoonlijk gekleurd, het gaat niet over geloven-in- gemeenschap-met Be citeer:JBJ (de lezer) zal opmerken, dat in dit boek weinig gewag gemaakt wordt van de kerken. Zij hebben geen rol van betekenis vervuld ln mijn leven. Zij stonden daarvoor te ver af van mijn persoonlijke binding met Christus en Zijn Leiding met mij." Typerend is in dit verband een fragment uit het hoofdstuk ..Mijn Jeugdjaren": Onverbiddelijk was ik als mrs. Winter (de gouvernante), wanneer moeder door haar werk niet kon, met mij wilde bidden. Als zij het dan niet laten wUde, verklaarde ik het gebed voor ongeldig en zei, dat ik het wel alleen zou overdoen, wat ik dan ook deed. Dit is een staaltje hoezeer een kind zijn geloofsleven als zijn eigen Heiligdom beschouwt en hoe ontoegankelijk en gesloten het Is. Later stond Ut al niet andere tegenover de catechisatie. Deze beschouwde Ut als bemoeizucht met mijn geloofsleven; lk onderging haar, innerlijk sloot lk mij geheel af voor haar Invloed." Tot zover een paar van mijn indrukken, opgedaan bij de hernieuwde kennismaking met „Eenzaam maar niet alleen." Ik heb ze om twee redenen opgeschreven: om, hoop lk, andermans aandacht te scherpen en omdat prinses Wilhelmina een te bijzondere vrouw is geweest dan dat we haar achter wolken wierook zouden mogen laten schuilgaan. J ammer is dat de uitgever geen aanleiding vond, aan deze nieuwe druk een personenregister toe te voegen. Titel op omslag van „Eernaam maar niet alleen" door Wilhelmina. UitfTen Have, Baarn, 451 pag., prijs 34M). DEN BOSCH (ANP) Na een Impasse van vier jaar wordt het interkerkelijk gesprek over eucharistie en ambt opnieuw op gang gebracht Dit ls donderdag in Den Bosch voorgesteld ln een besloten vergadering, waaraan veertig kerkelijke leiders hebben deelgenomen. AOVEflt-enne De vergadering had het karakter van een studiedag. Zij was georganiseerd op initiatief van de Sint-Willibrord- vere nl ging, het hervormd Rome-be raad en de gereformeerde taakgroep Reformatie-Rome. ZIJ waren hiertoe overgegaan uit onvrede over de stag natie ln het gesprek tussen de kerken over intercommunie en ambt. De im passe was ontstaan als gevolg van de lauwe ontvangst van de gemeen schappelijke verklaring uit 1976 van de interkerkelijke commissie „Inter communie en ambt" van de Neder landse raad van kerken. Tijdens de studiedag werden ver- schUlende suggesties gedaan om het gesprek weer op gang te brengen. Kardinaal Wille brands pleitte onder meer voor een analyse van de ilturgt- sche teksten, die ln de verschillende kerken bij de viering van het avond maal (de eucharistie) worden ge bruikt. Anderen meenden, dat vooral moest worden gekeken naar de praktijk VOOT bljbelCUTSUS zoals die op het grondvlak van de kerken groeit. Zo zei de oud-katho liek dr. J. Visser: „Verklaring of niet, verboden of niet, aan de basis gaan de kerken hun gang. Bestudering van wat in de plaatselijke kerken of ge meenten gebeurt, is zeer nodig." Drs. H. Eikelboom van de gereformeerde taakgroep Reformatie-Rome zei de eucharistie te beschouwen als „een alternatief leefmodel". Hij vroeg vooral de dlakonale aspecten niet uit het oog te verliezen. Gesuggereerd werd de uitgave van een gemeenschappelijk liedboek van alle kerken. Aan de drie adviesorga nen die de studiedag hadden georga niseerd, werd verzocht op basis van de resultaten van de studiedag een wel omschreven voorstel aan de raad van kerken te doen over de voortzet ting van het oecumenisch .gesprek over eucharistie en ambt waarin oppenomen: De Rotter dammer, met Dordta Dagblad, Nieuwe Haagse Courant met Nieuwe Leldee Courant Uitgave: Trouw/Kwartet BV Hoofdredacteur Jenze Tamminga Directeur mg. O Postma HOOFDKANTOOR Postbus 659 1000 AW Wibautstraat 131 Amsterdam tel. 020-913456 Postgrro 660000 Bank Ned. Credietbank Rekeningnr 23 00 12 574 Gemeentegiro Amsterdam X11000 REGIO ROTTERDAM/DORORECHT Postbus 946 3000 AX Rotterdam tel. 010-115588 (abonnementen en bezorging) tel 010-115568 (redactie) tel. 11S700 (uitsluitend voor advertenties) WesttXaak 4 REGIO OEN HAAG/LEIDEN Poetbus 101 2501 CC Oen Haag tel. 070-469445 (abonnementen tel 070-469445 (redactie) tel 070-466864 (uitsluitend voor advertenties) Part*straat 22 Den Haag REGIO NOORD/OOST-NEOERLANO (abonnementen en bezorging Postbus 3 0000 AA Zwolle tel 05200-17030 Melkmarkt 56 Zwolle Abonnementsprijzen Per maand f 16.98 Per kwartaal 50.95 Per half iaar 101.90 Per jaar 201.60 Advertenoetaneven op aanvraag Opgave familieberichten 9-19 30 van maandag t/m vrijdag. Op' zondag van 18-20 uur tetet. 020- 913456. Opgave mini-advertenties tel. 020-936866 of schriftelijk san Mini-Adv afdeling, postbus 433. 1000 AK AMSTERDAM. Adreswijzingen uitsluitend schrrf- teli|k aan onze Amsterdamse adressen boekennieuws HZT AGOGteCH MOMENT IN MCT PASTORAAL OPTRTOCN brute. 368 btz f 49.90 Oil boek biedt een gewokAge hoeveetwid mate riaal en Ie daardoor een abmuians voor aten de DE KGCLUOMG VAN OC VRIJWILLIGER IN MET INDTVKHJELE PASTORAAT Se druk, 238 btz.. 33,95 kwkek|ke werkers. De auteur doet verantwoor dkig van de begotaidmg en trainingen die hij gaf aan de fcw*te|k« vnfwtegar. de lekepeekx Or. C- J. den Heyer goed inricht m de hurtge Mand van de bijbel le coocepboe. Oe auteur gaat daartoe dwp m op de vieiee van H. Bevmck, G. C. Bariuarwer. H. M. Kuitert en A. A. van Ruler Verkrijgbaar in da boekhandel [KSO KOK KAMPEN Hel bestuur ven De „Stichting Geest*ll|ke Verzorging 0* Bllt-Sltthoven" (uitgaande van de plaatselijke kerken). welke Stichting zich ten doet stelt de geestelijke verzorging van petiénten in het ziekenhuis Berg-en-Bosch en enkele verpleeghuizen te Bllthoven, zoekt een (prot) Zijn/haar taak zal zijn: de organisatie van de Dienst-Geestelijke-Verzorging in hel ziekenhuis de geestelijke verzorging (in samenwerking met een part-time R,K.geest verz.) van de patiënten in het ziekenhuis, het daaraan verbonden asthma- centrum (44 kinderen) en enkele verpleeghuizen. Aan het ziekenhuis is eveneens een raadsvrouw van het Humanistisch Verbond werkzaam met wie in teamverband wordt samengewerkt. het leiden van kerkdiensten onderwijs aan leerling verpleegkundigen. Gedacht wordt aan een pastor die minstens enige jaren pastorale ervaring heeft, een pastoraal klinische training heeft gevolgd of beretd is deze te votgen. Salariëring votgens de normen van de N.Z.R. Inlichtingen zijn te verkrijgen bij de voorzitter en de secretaris van het bestuur, Ds J. L. van Apeldoorn (tel. 030-782035) enDrE.P van Steenbergen (tel. 030- 785354). Schriftelijke sollicitaties met bijgevoegd curriculum vitae, binnen twee weken na verschijnen van dit blad. te richten aan de secretaris van dofètichting Dr E. P. van Steenbergen. Alb. Cuyplaan 39. 3723 GK Bilthoven. Van een onzer verslaggevers ZWOLLE Vandaag begint een lan delijke advertentiecampagne om de bijbel te lezen. Onder het motto „Als tublieft. Een geschenk uit de hemel" verschijnt een grote advertentie ln enkele landellke dagbladen en verder ln vijftig regionale bladen door heel Nederland. Achter de campagne staat de Werk groep Bijbelcursus, die ls opgezet door een aantal vrij gemaakte ge re for meerden. De werkgroep vraagt in de advertenties aandacht voor de bijbel en voor de boodschap van levensbe lang, die voor ieder mens in de bijbel te vinden ls. Daarbij biedt de werk groep hulp aan ln de vorm van een bijbelcursus, waarbij zowel schrifte lijke als mondelinge begeleiding mo gelijk ls. De lessen zijn gratis, evenals de begeleiding. De cursisten betalen alleen een geringe bijdrage ln de por tokosten. In 1977 voerde de Werkgroep Bijbel cursus een soortgelijke actie. Toen meldden zich ruim 2500 cursisten aan. Deze cursus wordt ln veel plaat sen ln Nederland en ook daarbuiten (België, Spanje, Curacao) door bijbel- clubs nog steeds Intensief gebruikt. De werkgroep rekent nu op driedui zend aanmeldingen. Het geld voor de advertenties en de (zeer fraaie) cursus ls door een groot aantal mensen bij eengebracht ADVERTENTIE H. Snoep JOB aanklager ei Een weergave van een serie preken, met als grondgedachte dat er zolang er lijden e, vooral lijden zonder aanwijsbare schuld, vragen zullen blijven. De schrijver stelt zich op naast de mensen bij wie de geloof «zekerheid In tijden ven bitter leed wordt ondergraven door onzekerheid en zelfs vertwijfeling. Het verheal van Job leert ons dm behalve aanMeger ook gedaagde te durven zijn. Pae dan is ar pbfc. 11.90 jbawr ln de boekhand*) teGrevonhaga. UITGEVERIJ Poatbua 94176, 2800 AD 'a-Oraeawhaga. Landelijke presentatie van het christelijke boek voor boekhandel en partikulier. vrijdag 5 september 10-21 uur zaterdag 6 september 10—16 uur Veemarkthallen, zaal /AAR ES KA' te Utrecht, (nabij rotonde de Berekuil) Ruime parkeergelegenheid Gemakkelijk met openbaar vervoer bereikbaar Het gebed in het Jodendom (kan kennismaking met de Joodse ervaring helpen uit de impasse van eigen gebe dspraktijk te komen?), m.m.v. ds. W. H. Zuidema, zaterdag 27 september 10.15-16.30 uur. Toerustingscentrum, Leusden (tel. 033-943244). Landelijke filosofendag. Veertig filosofen van verschillende Neder landse universiteiten houden een voordracht Zaterdag 20 september, Erasmusuniverslteit, Rotterdam (tel. 010-145511, toestel 3064). tijdens de herfat-, kerst- en paasvakanties! NIEUW: onze drie-weekse kombinatiereis naar EGYPTE - ISRAEL en JORDANIË. (Vertrekdata in 1981: 21 april; 21 juli; 3 november) ALS VANOUDS: onze geheel verzorgde rondreizen naar EGYPTE-ISRAËL- TURKUE-GRIENKENLAND-ROME Europe leen 14, 3844 AV HARDERWUK. Telefoon: 03410-21969. THACIR In Woord en Dienst reageert dr S. Gerssen op Israëls Jeruzalem wet (hij schreef dit blijkbaar nog voordat in Nederland de discussie over de ver plaatsing van de ambassade los barstte): Ik begrijp terdege, dat geen Jood, die Jeruzalem bemint, zich neer kan leg gen bij een opnieuw gedeelde stad, waarin de schoonheid van haar mu ren en gebouwen weer zou schuil gaan achter prikkeldraad. Wie na 1967 herhaaldelijk Jeruzalem bezocht kan niet anders dan diep onder de Indruk zijn van de liefde waarmee een indrukwekkende stadsvernieuwing is doorgevoerd. Ik begrijp dat en voel mij ermee verbonden. Ik versta ook terdege, dat alleen Jeruzalem de hoofdstad van de staat Israel kan zijn. Een historisch en spiritueel zo geladen staat als deze kan onmoge lijk een willekeurig stuk nieuwbouw als bijv. Tel Aviv als zijn hoofdstad zien. Wat ik niet begrijp is waarom dit vanzelfsprekend juist nu ln een wet moet worden vastgelegd. Het enige dat door zo'n wet verandert, ls dat de irritatie bij de anderen en de weer stand bij degenen, die Israël nog nooit iets goeds hebben toegedacht, tot nieuwe hevigheid ontbrandt. Angstwekkend Nog eens dr Gerssen: Het angstwekkende lijkt mij, dat vrij wel niemand meer lijkt te zien wat Jeruzalem naar zijn diepere waarde eigenlijk is. Zowel christenen als mos lems beschouwen zichzelf als de op- Betoging In Jeruzalem van felle nationalisten, die willen dat Begin geen duimbreed toegeeft volgers van de joden en menen daar om rechtstreekse rechten op Jeruza lem te kunnen laten gelden. Een Joods Jeruzalem komt ln die concep tie niet te pas. Terwijl wij toch dank zij datgene wat aan het Joodse volk ls toevertrouwd met Jeruzalem verbon den zijn: nooit linea recta maar vla deze bemiddeling. En de joden lijken te denken dat het recht op Jeruzalem als alleenrecht zou moeten worden verstaan. In de Bijbel zijn er twee lijnen: er ls sprake van Jeruzalem als het hart van het joodse volk, als een wezenlijk moment ln de Joodse parti culariteit, en er is ook sprake van Jeruzalem, het joodse, als het cen trum waarheen de volken zullen stro men, dus als het teken van het uni versele. Als Israël het particuliere wil onderstrepen zonder te belijden, dat dit particuliere gericht ls op het uni versele, op het samenleven van de volkeren, verwordt deze belijdenis tot een ordinair particularisme. Martin Buber maakte een scherp onder- scheld tussen legitiem en illegitiem nationalisme. In een legitiem natio nalisme worden de poorten openge houden en wordt gestreefd naar een model van samenleven waarin de vre de aardse gestalte begint te krijgen. In een illegitiem nationalisme wor den de eigen rechten verabsoluteerd en blijft voor de ander niets anders over dan onder het juk door te gaan. Buber waarschuwde daarvoor .als voor een dodelijk gevaar. Joods 'na tionalisme is evengoed als elk ander heldendom. Beleid De voorzitter van de verenigingen van kerkvoogdijen in de Nederlandse DE GROTE ANDERE Mijn kind, als ge rijk zijt, blijf da is bescheiden Hoe meer aanzien ge hebt, des t« en meer moet ge u vernederen Een verstandig mens overweegt graag spreuken (Wijsheid van Jezus Sirach 3) In dit deel van dit boek op de rar van de kanon gaat het over rtjkd u aanzien en wijsheid. Over die dii ging het ook toen Salomo koninj u worden. Het zijn begeerde goede ln dit leven. Het lijken wel de hot goederen, waarden van de eersl rang. Toch hebben ze hun begrenzingen. Er lijkt niets aan h geluk te ontbreken van de mensi rijk, ln aanzien en wijs ls. En toch brengen deze drie het werkelijk levensgeluk niet automatisch m Van rijkdom weten we het uit wa horen en lezen, uit onze ervaring, aanzien ls ook niet alles. Veel me met een groot debiet onder hun medemensen leven op eenzame hoogte, arm aan werkelijk men* contact Maar wijsheid dan? Dat er toch bovenuit? Rijke mensen i wie iedereen de hoed afneemt zijr genoeg, maar wijsheid ls nog wat anders. Je kunt bij rijkdom onbescheiden worden, Je drukt iedereen opzij. Bij aanzien ligt de hoogmoed als verleiding aan de d - Maar wijsheid? En toch is er ookS wijsheid die het einde niet ls. Een i wijsheid die het alleen bij zichzell j zoekt Wijsheid die alles al weet. Zoals de onbescheiden rijkaard ni echt rijk ls, en de hoogmoedige m r in aanzien dat aanzien eigenlijk il nauwelijks verdient, zo kan ook d 0 wijze onwijs zijn als hij de spreuk* 3 van anderen niet langer overweeg n Als hij niet een onlesbare dorst ke r' naar de laatste wijsheid van de gn r Andere. Beroepingswerk NED. HERV. KERK Beroepen: te Genemuiden J. Mouthaan te Nunspeet. Aangenomen: naar Rljssen Klok te Melissant GEREF. KERKEN Beroepen: te Leerdam C. P. Mei] s (Lekkerkerk/Krimpen a/d Lek. Afscheid: op 31-8 van Utrecht: L. van der Linden wegens emeri V hervormde kerk, dr. W. J. Dlepeveen, ln het maandblad De Kerkvoogdij: De toekomst van de hervormde kerk ziet er niet al te gunstig uit Het aantal leden loopt angstaanjagend terug. Bovendien blijkt de organisa tie van de kerk steeds minder effec tief. Merkwaardig genoeg komt de zorg voor de toekomst van de kerk aan de top niet al te ernstig over. Men schijnt zich daar meer met andere zaken bezig te houden dan bij voor beeld met het opstellen van een be leidsplan voor de naaste toekomst en het bezinnen op de organisatie-struc tuur van de kerk. Nu ls het wel waar, dat er met een beleidsplan niet auto matisch meer leden tot de kerk toe treden of de financiële middelen wor den verruimd. Toch heeft een doelge richte actie als kerkbalans het finan ciële beeld ln de kerk nogal veran derd. Nu zou men overigens niet moe ten blijven staan bij het verhogen van het peil van de Inkomsten, maar tegelijkertijd ook een weldoordacht plan op langere termijn moeten ma ken voor het besteden van de midde len. Daarenboven ls ook het doeltref fend besteden van de middelen nau welijks te verwezenlijken als de Inef ficiënte structuur van de kerk niet wordt aangepakt. Want die ls ronduit chaotisch. Kerkvoogden maken zich daarover zorgen. Vooral als in de top nauwelijks blijkt van een bereidheid om bij voorbeeld een beleidsplan te maken en de loodzware structuur van de kerk te vereenvoudigen. Kerk voogden vragen zich af of het wel tot een werkelijke actie komt. Want weer wordt een commissie ingesteld, die zich over deze problemen zal gaan bezinnen. En dat zal de zaak slechts vertragen, zeker als zij gedeeltelijk wordt bemand door niet-deskundi- gen of wanneer er zelfs (zoals zo vaak gebeurt) meerdere commissie zouden komen met ten dele dezelfde manda ten. Het voornemen om een extern adviesbureau aan te trekken belooft al evenmin veel goeds. Gewoonlijk BAPTISTENGEM. Afscheid van Deventer: wegens emeritaat. Os. De Kluis In de ouderdom van 82 Jaar ls oi den ds. A. T. W. de Kluis, die van tot 1962 hoofdlegerpredikant li weest De begrafenis heeft i plaatsgevonden, in alle stilte. D Kluis was evenals zijn broer, de 1 gereformeerde legerpredikant M J C. de Kluis, eerst onderwijzer, latere leeftijd ging hij theologie deren en werd hij eerst hulpprw ln de hervormde kerk te Wemeld en vervolgens predikant in Sa kerke (1929), Vlissingen (1932) en terdam (1935). In de oorlog meldd zich vrijwillig ln Duitse krijgsgi genschap ten behoeve van de ga lijke verzorging van de gevangen derlandse militairen. Tot het van de oorlog zat hij in het k Mühlberg aan de Elbe. Hij bescl zijn ervaringen in het boek „De tone van Mühlberg". Bij de we opbouw van het Nederlandse legi 1945 volgde hij dr. W. G. Harren* op als hoofdlegerpredikant. Hij daarbij de moeilijke taak, voldoe legerpredikanten te werven vooi Nederlandse militairen ln Indië. De Kluis publiceerde veel. Na emeritaat in 1962 vestigde hij zie Voorburg, waar hij nog enkele j pastoraal werk heeft gedaan. Ds. B. Telder Op 83-jarige leeftijd is de Nederlai gereformeerde predikant B. Teldi Bilthoven overleden. Ds. Telde meermalen in het nieuws gekoi door aparte opvattingen. Hij eerst onderwijzer. Na studie aan Vrije Universiteit te Amsterdam n hij ln 1925 door ds. J. J. Buskes be tigd tot predikant van de ger« meerde kerk ln Vlanen. In 1928 hij naar Breda. Daar kwam he 1944 tot een breuk. Ds. Telder en hem volgden, beschouwden zich de eerste vrijgemaakte kerk van land: als datum van vrijmaking g in Breda reeds 9 juli 1944. Het m bekend werd ds. Telder door boekje „Sterven.en dan?", dat ln 1960 publiceerde. Daarin behan de hij de vraag, of de gelovigen hun sterven „naar de hemel gal Ds. Telder had bezwaar tegen de dltionele gedachten over de si ding van ziel en lichaam na de d en de onsterfelijkheid van de ziel hij meer grieks-heidens dan chn lijk noemde. Daarom had hij I bedenkingen tegen de wijze, wad in antwoord 57 van de Heidelbri catechismus de troost van het geit sartikel van de opstanding des vit onder woorden gebracht ls. De f polemiek die op dit boekje vol| was een van de oorzaken van de ki scheuring bij de vrijgemaakten I het eind van de Jaren zestig. B 1961 ging hij met emeritaat. volgt men ten slotte deze advid toch niet op omdat ze bij voorbt niet volledig rekening houden mei specifieke eigenaardigheden van kerkelijke organisatie. Er is trou* geen enkele behoorlijke reden, wi om men niet een drie of vier leden I de kerk (minstens zo deskundig al externe adviseurs) om een adl vraagt. Dat is zeker zo verstal omdat ook een extern advies t altijd nog om betrokkenheid val de kerk zal vragen

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 2