De Honderd Dagen
van O. Postma
Interferon-de andere route
Wetenschap en techniek
ERDAG 30 AUGUSTUS 1980
BINNENLAND?
TROUW/KWARTET
23
jerkwaardig dat je bij een zo op
et heden gerichte man als Post-
ia toch zo gauw in de geschiede-
is terecht komt. Wie je ook
preekt bij het zoeken van mate
iaal om je een beeld te vormen
an deze man ol om eigen indruk-
en wat meer reliëf te geven, iede-
en gaat meteen terug naar die
erste weken na 1 juni 1963 toen
ij bij Trouw binnenkwam om de
rant verder zakelijk te leiden;
erst als onder-directeur (want di-
ECteur De Ruig was al een poosje
iek) en een paar maanden daar-
als directeur.
lerkwaardig als het om de man gaat,
laar begrijpelijk als je op de omstandig-
eden let. Want zoveel is al die zegslieden
imiddels wel duidelijk geworden: Trouw
as als bedrijf in die zomer van 1963 op
«rven na dood.
r dringen zich vergelijkingen op om de
nenmalige toestand binnen deze krant te
eschrijven. Bijvoorbeeld de inauguratie
an Roosevelt als president van de Vere-
igde Staten op 4 maart 1933, toen de hele
:onomische machine van dat giganti-
he land letterlijk stil stond en die merk
aardige, zojuist tot president gekozen
tan alles weer een beetje in beweging
racht door alleen maar een grenzeloos
ptlmisme uit te stralen? Ach nee, Je moet
verhoudingen in de gaten houden.
Trouw was im 1963 als bedrijf op sterven na dood.
Toen kwam Postma en zie.de kar ging weer rijden.
Het klinkt wat fantastisch maar het is een waar
gebeurd verhaal uit de geschiedenis van de
Nederlandse pers. Voor de krant loopt het tijdperk-
Postma deze maand af. Vanaf maandag is ing. O.
Postma geen directeur meer van Trouw. (Die O.
staat voor Otto aan de nieuwigheid om je
voornaam in de krant te laten afdrukken heeft de
heer Postma nooit willen toegeven). Er zal nog
afscheid van hem worden genomen, maar het
verhaal van de redding van Trouw moet
nu eerst worden verteld.
kan net zo goed rubber fabriceren en
verkopen en daarin een goed christen zijn.
Maar er was hier toch sprake van een
uitdaging.
Trouw is een rijk bezit van Nederland en
ik zou het heel erg vinden als dat er niet
meer zou zijn; net zoals ik het een verar
ming van Nederland vind dat De Tijd
geen dagblad meer is en Het Vrije Volk
zich in Rotterdam moest terugtrekken.
De mensen zien als zo'n krant er nog is
niet in hoe groot die rijkdom is en ze
komen er zo slecht aan toe hun eigen
kritiek tegenover de positieve punten te
relativeren.
Trouw staat in een traditie, die ik al best
in 1872 bij de oprichting van De Stan
daard wil laten beginnen. Maar dat eigen
begin van Trouw als verzetskrant in de
oorlog, dat is een verworvenheid die daar
nog extra bij komt. Werken en helpen om
die geest en die traditie voort te zetten,
heb ik inspirerend werk gevonden en dat
heeft mij altijd gemotiveerd, ook in de
moeilijkste omstandigheden."
door J. Kuijk
Joornroosje
lp wat kleinere schaal dan het verhaal
an Doornroosje die door een kus van een
ins tot nieuw leven werd gewekt? Dat
it ook moeilijk, al was het alleen maar
ndat voor de rol van een galante prins
ostma waarschijnlijk niet zo geschikt is
je dus met de uitwerking van het
jerhaal in moeilijkheden komt.
an toch maar, de verhoudingen goed in
gaten houdend, de vergelijking met de
onderd dagen van Roosevelt. Want ik
iloof niet dat hem onrecht wordt gedaan
s je in een terugblik op zeventien jaar de
adruk legt op Postma's eerste honderd
agen. Ook in zijn eigen versie moeten dat
>ch ook wel zijn mooiste dagen geweest
jn.
et bedrijf was, zakelijk gezien, ontred-
erd. De lezers merkten het niet of nauwe-
)ks, want de redactie werkte stug door
o zijn journalisten soms, zij houden wél
eel nauwkeurig het reilen en zeilen van
e buitenwereld in de gaten, maar zijn
irgeloos als het om de eigen bedrijfstak
aat) en dank zij de toewijding van admi-
stratie, expeditie en bezorgers kwam
it eindprodukt elke dag ook nog in de
rievenbus en de kiosk.
!aar de omstandigheden waren dreigend,
et contract met De Telegraaf, waar
touw werd gezet, was opgezegd; redactie
administratie waren op verschillende
unten in de stad gehuisvest en wat
rouws grootste glorie moest worden: een
Een krantegebouw aan de Amsterdamse
Voorburgwal op de plaats van de
ijuist aangekochte drukkerij Spin, was
egens geldgebrek in de steigers blijven
eken.
ege brandkast
ostma zelf vat zijn eigen eerste indruk-
en nu samen in de waarneming: „Ik vond
brandkast volkomen leeggeveegd". En
Smallenbroek (als bestuurslid steeds
1 nauw met de krant verbonden) ver-
iwde Postma na de eerste drie maan
den in een oprisping van een nogal per
soonlijk gekleurd optimisme toe: „Als je
het nog één Jaar volhoudt met Trouw,
verdien Je een standbeeld op het Bui
tenhof."
Gelukkig achteraf dat Postma zo'n stand
beeld zelfs op het Buitenhof maar als
een heel betrekkelijk persoonlijk ideaal
ziet en dus met succes op een wat langere
termijn dan één jaar heeft gemikt. Maar je
blijft natuurlijk wel met de vraag zitten:
hoe heeft die Postma dat allemaal gedaan
en vooral ook, wat heeft hem bezield om er
aan te beginnen en het ook nog vol te
houden?
Zijn metbode:
Hij is begonnen met het uitstralen van een
mateloos optimisme en vertrouwen en dat
alles op basis van een gezonde dosis zelf
vertrouwen. Hij wist dan wel het een en
ander van bedrijfsvoering (hij was direc
teur van een rubberfabriek in Arnhem
voor hij bij Trouw langs kwam en als je
hem mag geloven is er zakelijk gezien niet
eens zo veel verschil tussen het ene en het
andere bedrijf), maar van de krantewereld
wist hij niets. Maar hij leerde gauw en
bovenal: hij kreeg met zijn enthousiasme
de zaak weer in beweging.
Daar kwamen later andere, meer inhoude
lijke zaken bij (de afschaffing van een
duur en omslachtig editiestelsel, de om
bouw van de hele krant tot een landelijk
ochtendblad, de afslanking en daarna de
voltooiing van de al zo lang stagnerende
bouwplannen, het onder één dak terug
brengen van alle Trouw-afdelingen).
Maar de grootste indruk heeft Postma
toch in die eerste honderd dagen ge
maakt. Er was nooit geld voor allerlei
plannen; in elk geval was schraalhans
keukenmeester en ziedaar: opeens merkte
de redactie dat er plots méér mogelijk
was, dat Postma oog had voor de kwaliteit
van het journalistieke eindprodukt en dus
de hand niet op de knip hield, maar de
kosten voor de baat liet uitgaan.
Een beetje redeloos is dat optimisme toch
wel geweest, stel Je achteraf dankbaar,
maar desondanks niet zonder zorgen en
tobben vast. Postma's antwoord op zo'n
opmerking is echter van een verbluffende
eenvoud. „Het is belangrijk dat de dokter
een patiént een drankje voorschrijft, maar
belangrijker voor de patiënt is het gezicht
dat de dokter daarbij zet en de manier
waarop hij praat."
Foto: Erwin Verhei jen
Redeloos optimisme, dus toch maar het
heeft gewerkt en dat zal toch wel iets met
het unieke van Postma's persoonlijkheid
te maken hebben.
Rijk bezit
Wat heeft hem bezield dit alles te doen?
Dat moet ik hem toch werkelijk zelf vra
gen, want dat begrijpt nog steeds nie
mand.
Postma: „Ik had daar een paar overwegin
gen voor. Van de eerste erken ik zelf wel
dat er een beetje een valse toon in kan
doorklinken, maar toch zeg ik het maar.
Be kreeg behoefte om ook eens een keer
met andere, wat meer ideëele dingen bezig
te zijn. Dat klinkt wat vroom misschien en
daarom hoor ik die valse toon ook wel. Je
Toekomst
Genoeg over het verleden. Wat denkt
Postma van de toekomst van de krant?
Dat is geen vraag waarop een enkelvoudig
antwoord past, want de toekomst van het
hele dagbladbedrijf is niet zonder zorg.
Postma: „Geen mens wil meer zonder
radio of televisie en langs die wegen komt
men wel op de hoogte van het grote
nieuws. Verder zijn er gratis nieuwsbladen
en daaruit steek je het plaatselijk nieuws
wel op: de gemeenteraad, de ongelukken,
de doktersdienst, de kerkdiensten.
Wil je daar ook nog een dagblad bij lezen,
dan moet je nog eens 200 gulden per jaar
betalen. Dat is niet veel voor wat Je krijgt,
maar toch een heel bedrag als je moet
gaan afwegen. Dat begrijp ik.
Maar ik ben er van overtuigd dat de
mensen, ook op den duur, niet zonder
krant kunnen als ze geestelijk en cultureel
niet willen verarmen. Het nieuws nog eens
rustig nalezen, maar vooral ook kennis
nemen van achtergronden, met behulp
van analyses en commentaren de samen
hangen leren zien en een eigen mening
vormen dat zijn specifiek dingen van
het dagblad die ik niet zo één-twee-drie bij
de andere media zie zitten.
Wat Trouw aangaat: ik heb hier altijd (in
een lijstje aan de muur) twee commenta
ren van Bruins Slot bij de hand, waarin ik
de idealen van Trouw en mijn eigen idea
len het mooist weergegeven vind. Citeer
dat maar.
'Een christelijke krant is daarom niet
meer speciaal een krant voor christenen.
Het is dat is haar bedoeling en daar
streeft zij naar een krant voor iedereen.
En zij beoogt zo te schrijven dat iedereen
dat ook zo vinden kan. Haar uitgang
spunt. het zich willen laten leiden door
het evangelie, kan daarbij een belang
wekkende benadering van de wereld en
van wat daarin omgaat geven.
En zij zal haar taak dan goed vervuld
achten als haar lezers haar een goede
krant vinden en daardoor tevens van
oordeel blijven of van oordeel worden dat
het evangelie de boodschap voor de we
reld is.'
Dat zei Bruins Slot en ik hoop dat dat het
ideaal blijft en dat de lezers dat zullen
herkennen. Trouw kan en wil geen maat
pak voor iedereen zijn, maar een ontmoe-
tingsplaats voor hen die van eikaars over
tuiging willen kennis nemen en daarvan in
alle openheid willen leren."
titm*
door Rob Foppema
^Interferon: voorlopig geen nieuws". Dat was de teneur van het verhaal dat hier
erder deze maand verscheen over het 'wondermiddel' waarvan voorlopig geen
^onderen verwacht mogen worden. Toch is het al tijd voor een vervolg. Naast de
lijn van onderzoek die door trompetgeschal en persconferenties wordt begeleid, is
er een tweede benadering, die wat minder publiciteit kreeg. Een prominente
vertegenwoordiger daarvan uit Amerika was deze week even op bezoek.
>e fanfare-aanpak van het
nderzoek naar interferon
jkt logisch en rechtlijnig.
Is je weet dat lichaams
ellen van dier en mens die
oor een virus worden
einfecteerd, een stof ma-
en die andere cellen tegen
e infectie wapent, ligt de
erste reactie voor de
and. Zie dat spul inter-
ïon in handen te krij-
;n en kijk of je bij mensen
t een virusziekte de na-
ïr een handje kunt
ïlpen.
at „in handen krijgen"
eek heel moeizaam en
jna onbetaalbaar te zijn.
enselijk celmateriaal is
>g steeds de enige prakti-
he bron. hoewel men
uk bezig is bacteriën het
aken van menselijk in-
rferon bij te brengen. On-
«zoekresultaten zijn nog
haars en vaak verwar-
nd. Toen de aanwijzin-
tn sterker werden dat in-
rferon ook tegen kanker
fcrkzaam zou kunnen zijn,
erkte dat een ordelijke
itwikkeling niet in de
ind.
at er aan interferon be-
hikbaar was, werd twee
ar geleden grotendeels
gebogen naar het
inkeronderzoek. Het
werk met virussen kwam
bijna „droog" te staan. Dr
Dale Stringfellow heeft die
omslag aan den lijve mee
gemaakt. In de laboratoria
van het Amerikaanse far
maceutische concern Up
john, in Kalamazoo (Michi
gan) was hij al geruime tijd
met virussen in de weer.
Hij heeft best begrip voor
de omslag: met kanker zijn
de mogelijk te behalen
voordelen natuurlijk
groter.
Met zijn muizen en andere
proefdieren werkt String
fellow inmiddels zowel aan
gezwellen als aan virus
ziekten. Hij heeft de leve
ranciers van interferon
dicht bij huis: de beesten
maken het zelf. Hij dient ze
stoffen toe die de interfe-
ronproduktie in het li
chaam op gang brengen.
Een aanpak langs een om
weg dus, die allerlei heel
aantrekkelijke kanten lijkt
te hebben. Het is veel en
veel eenvoudiger dan het
kweken en oogsten van in
terferon uit vaten van in
dustriële afmetingen. In
wezen gebruik je op deze
manier het lichaam zelf als
kweekplaats. Dat heeft als
voordeel dat je de kweek-
omstandigheden (tempera
tuur, zuurgTaad, voedings
stoffen) niet meer minuti
eus hoeft te regelen, omdat
het lichaam dat zelf wel
doet. En het ziet er naar uit
dat de stoffen waarmee de
interferonproduktie wordt
aangezet, de inductoren,
aanmerkelijk betaalbaar-
der zijn dan gekweekt in
terferon.
Dat wil natuurlijk niet zeg
gen dat alle problemen nu
zijn weggesmolten. Om te
beginnen moet een interfe-
ron-inductor geen onaan
vaardbare bijwerkingen
hebben. Nogal wat kandi
daten bleken na toedie
ning landurig in het li
chaam te worden opgesla
gen. Dat geeft bij voortge
zette behandeling moei
lijkheden. Het veelbelo
vende ABMP (2-amino-4-
broom-6-methyl-4-pyrimi-
dinon is nogal een mond
vol, vandaar de afkorting)
bleek in de nieren van
proefdieren uit te kristalli
seren, bijvoorbeeld. Door
systematisch kleine chemi
sche variaties op de basis
stof te beproeven, hebben
de Amerikanen nu een va
riant gevonden ABPP
die er hebbelijker uitziet.
De therapeutische breedte
is veertig, meldt Stringfel
low met kennelijk genoe
gen. Dat betekent dat on
aanvaardbare bijwerkin
gen pas optreden als veer
tig maal meer gegeven
wordt dan de werkzame
dosis. En dat is een keurige
veiligheidsmarge.
Opmerkelijk is dat met een
inductor een hoger gehalte
interferon in het bloed van
het proefdier kan worden
bereikt dan door directe
toediening van interferon
zelf. Het is overigens de
vraag of dat praktische be
tekenis heeft, omdat ook
de lagere gehalten al werk
zaam lijken te zijn. Hoe
dan ook, het is met een
interferon-inductor als
ABPP mogelijk, een proef
dier te beschermen tegen
een anders dodelijke virus
infectie, of tegen het in
spuiten van een beschei
den aantal kankercellen,
dat anders zeker tot ge-
zwelvorming had geleid.
Aan de hamvraag of dit
ook voor zieke mensen iets
betekenen heeft, is men in
Kalamazoo nog net toe.
Van verscheidene inducto
ren is bekend dat ze bij de
ene diersoort anders wer
ken dan bij de andere, dus
liable for th«
t-he penalty payments if the work is
W.D TI/WVWN^
Een staaltje elektronenmicroscopie uit het gerechtelijk laboratorium in
Londen (R. II keeley). Een populaire vorm van oplichting is het toevoegen
van vervelende bepalingen onderaan een al ondertekend contract. De
microfoto laat duidelijk zien wat er eerst was. Links: ballpointinkt op de
sponsachtig uitziende schrijfmachine-inkt. Rechts: het gebied waar de T van
de handtekening en die van penalty elkaar kruisen. De T ligt onder de
machineschrift.
snelle conclusies zijn uit
den boze. Wel hebben
Stringfellow en zijn groep
hun kansen zo groot moge
lijk gemaakt. Zij testen
hun preparaten op een
aantal uiteenlopende dier
soorten, om de „algemene
geldigheid" van de resulta
ten zo goed mogelijk in het
oog te houden. En ze volg
den ook de gevoeligheid
voor virusinfectie van
stukjes menselijk weefsel.
Een wel heel verrassende
wending nam het onder
zoek toen nog een andere
chemische variant van de
inductor werd beproefd,
AIPP. Ook deze stof bleek
bescherming tegen virus
sen en tumoren op te wek
ken, maar had geen wezen
lijke invloed op de produk-
tie van interferon. Daaruit
blijkt dat hier aanmerke
lijk meer aan de hand is
dan zich in eerste instantie
liet vermoeden. Afgezien
van het onmiskenbare ef
fect op de interferonvor-
ming en alle gevolgen die
daarvan te verwachten
zijn, heeft deze familie van
inductor-stoffen kennelijk
nog heel andere werkings
mechanismen.
Dat verloopt via stimule
ring van het immuun-af-
weerapparaat, het systeem
waarmee binnengedron
gen micro-organismen
door het lichaam gericht
worden bestreden. (Ze wor
den als „vreemd" herkend,
waarna gespecialiseerde
witte bloedcellen een an
tistof aanmaken die speci
fiek met dat vreemde spul
reageert. Daarmee is er een
„etiket" aan gehangen dat
voor andere bloedcellen
weer een sein is dat het
hele complex moet worden
„opgegeten".)
Daarmee ziet het er naar
uit dat AIPP een aantal
van de werkingen van in
terferon zelf bezit. Want
ook interferon blijkt, be
halve het directe en onge-
richte effect op virussen in
het algemeen, een stimule
rende invloed op het im
muunsysteem te hebben.
Aangezien diverse onder
delen van het immuunsys
teem ook nog op verschil
lende ten dele bekende
manieren eikaars wer
king besturen, vallen hier
voor het medisch-biolo-
gisch onderzoek nog zeer
ingewikkelde knopen te
ontrafelen.
Om de^zaak nog iets on
overzichtelijker te maken,
produceren verschillende
weefsels verschillende
soorten interferon met ver
schillende eigenschappen.
En volgens de laatste on-
derzoekgegevens (niet van
Stringfellow overigens)
moeten die „soorten" ook
al weer „families" worden
genoemd, omdat ze uit ta
melijk verschillende on
dersoorten bestaan. „Dat
zullen we de komende paar
jaar uit moeten zoeken",
zegt Stringfellow optimis
tisch.
In ieder geval lijkt het ge
voel dat in het eind van de
jaren zeventig vrij alge
meen opkwam, dat er in
het medisch onderzoek
voorlopig weinig grote
doorbraken waren te ver
wachten. door de ontwik
kelingen wat te worden
achterhaald. Het zou be
slist te ver gaan om te zeg
gen dat men greep krijgt
op een aantal heel funda
mentele zaken. Maar zeker
worden er aangrijpings
punten blootgelegd
haast sneller dan de onder
zoekers er gebruik van
kunnen maken. Dat neemt
overigens niet weg dat
praktisch bruikbare resul
taten nog jaren werk zullen
eisen.
Naast mondelinge mededelingen
werd gebruik gemaakt van: D. A.
Stringfellow fred.i, Interferon* and
interferon inducers (Marcel Dek
ker. New York. 19M).
K£3