Het Warschau Pact NAVO de baas Maar zal het Kremlin dit verschil uitbuiten? Blok: Avonturen Steeds sterker worden de troepen van het Warschau Pact en steeds poter worden de zorgen van de NAVO. Gemeten naar mankraoht, uurkracht, legering en leiding moet Oost-Europa zo langzamerhand n staat zijn West-Europa onder de voet te lopen, laar er zijn ook andere criteria. Wat bereikt Moskou met een ïan onze militaire medewerker avontuur, hoe groot is de dreiging van China, de Verenigde Staten en Japan aan oost- en zuidflank, hoe sterk is de positie van de Sowjet-Unie nog in het Midden-Oosten, hoe betrouwbaar zijn de Oosteuropese bondgenoten? let grondgebied van het War- chau Pact strekt zich uit over 'Sen geografisch aaneengesloten ebled van de Oostzee tot aan de warte Zee. De diepte van het ebied varieert van ongeveer vler- onderd tot duizend kilometer, en zeer belangrijk deel wordt evormd door het grondgebied an de zogeheten sateilietianden. hierop is het gros van de Sow] et- trijdkrachten en hun logistieke ïstallaties gestationeerd. oor het beloop van de verschillende ge- j^ergtes en hun beperkte grote doorgan- pn, als ook door de stroomrichting van de rote rivieren ln het gebied, de Weichsel. e Elbe en de Oder, wordt een beweging an oost naar west als het ware vanzelf ln en noordwestelijke richting gestuwd. Vanneer men uitgaat van een offensief [Wiult Oost-Dultsland of Tsjechoslowa- ipje en de mogelijkheden van de voortzet ting van zo'n offensief ln meer westelijke richting, dan zullen de aanvallende troe- i en een vrij forse richtingverandering etear het zuidwesten moeten uitvoeren. In militaire praktijk betekent zo'n veran- ering flinke problemen, met name voor e logistieke ondersteuning. Hierbij ne ten Oostenrijk en Joegoslavië sleutelpo tles ln. Het al of niet schenden van het grondgebied van deze landen door optrek- ende troepen van het Warschau Pact Is H hoge mate bepalend voor het verloop an de militaire operaties van de NAVO. Iet grondgebied van de NAVO strekt zich sgenover het Warschau Pact uit als een 1 mg lint van geringe diepte, dat van j loord-Noorwegen tot en met Turkije A sopt. Daar komt bij dat een aantal lldsta- sn door een zee of door een oceaan ge- chelden wordt van het grondgebied van ientraal-Europa. Het ls erg belangrijk dit e constateren ln het licht van eerdere anbledingen van de Russische leiders om roepen terug te trekken uit Oost-Dults- ind ln ruil voor de terugtrekking van merlkaanse troepen uit West-Europa. '*>le laats ten zouden dan terug moeten sar de Verenigde Staten, terwijl de te- iggetrokken Russische troepen aanzien- Jk dichterbij zouden kunnen blijven, laar moet aan worden toegevoegd, dat et grondgebied van het Warschau Pact an dat van de NAVO gescheiden ls door en „IJzeren gordijn", waardoor het potte- üjkers moeilijk wordt gemaakt erachter t komen wat er precies gebeurt. Ook eeft het Warschau Pact geen last van h ragen stellende parlementariërs waar het m militaire bewegingen gaat. >t >e kern van de strijdkrachten van het d Farschau Pact, bestaande uit twintig pa- Sate divisies (tien pantser- en tien geme- baniseerde divisies) is gestationeerd op et grondgebied van de DDR. Wanneer len deze divisies vergelijkt met de overl- e landstrijdkrachten van de Sowjet Unie, an valt op dat him geoefendheid zeer oed ls. De eenheden zijn vrijwel op oor- i tgssterkte, terwijl zij veelal uitgerust zijn iet het modernste materieel. 1 »e oefenterreinen voor deze eenheden llg- en over het gehele gebied van de DDR erapreld, tot vlak aan de grens met Wesfc- t >uitsland. In de praktijk komt dit erop deer dat ongeveer de helft van het grond- ebled van Oost-Dultsland min of meer ermanent wordt aangemerkt als verbo- 1 en gebied en dat een deel van deze oefen- 'erreinen en vliegvelden kan worden ge mikt als uitvalsbases voor een eventuele Ifensieve actie tegen de NAVO. >e Russische troepen ln de DDR staan nder bevel van de commandant van de hoep Sowjet Troepen ln Duitsland ÏSFG), waarvan het hoofdkwartier ln 'ünsdorf ten zuiden van Berlijn ligt. On er bevel van de commandant-GSFG taan ook nog omvangrijke Sowjet-lucht- tdjdkrachten, ongeveer duizend vliegtui- en. Bovendien wordt nauw samenge- erkt met zes Oostduitse divisies. De vor- Hng van dit militaire zwaartepunt op het fondgebied van de DDR betekent dat de ülltalre dreiging voor West-Europa niet ering ls. Nergens ter wereld ls op zo'n eperkt gebied zoveel parate en vrijwel nmiddellljk Inzetbare gevechtskracht anwezlg. De totale militaire sterkte be- raagt 400.000 man. Daarnaast bestaat er een nauwe samen hang met de Sowj et-divlsies ln Polen en Tsjechoslowaklje, waardoor er sprake ls van een soort speerpuntvorming ln de richting van West-Duitsland. De Russi sche eenheden ln Tsjechoslowaklje zijn daar gebleven na de Inval ln dat land van 1068. ZIJ worden geleld vanuit Mllowltz, ten zuiden van de hoofdstad Praag. Ook de Sowjet-eenheden ln Polen en Honga rije maken deel uit van de vooruitgescho ven strijdkrachten. Om ln geval van een gewapend conflict Ingewikkelde troepenverplaatsingen te vermijden of opmarsroutes te moeten ver leggen, hebben de landstrijdkrachten van het Warschau Pact vanaf het begin zoda nige posities Ingenomen, dat zij binnen zeer korte tijd ln actie kunnen komen. Daarbij vormen de hiervoor genoemde strijdkrachten de speerpunt van het of fensief. ZIJ kunnen vanuit de westelijke militaire districten van de Sowjet-Unie dan nog eens worden versterkt met vele tientallen divisies. Deze opsomming maakt wel duidelijk dat de omvang van de strijdkrachten van het Warschau Pact de defensieve behoefte te boven gaat zeker als we ze vergelijken met de 26 „parate", over heel West-Buropa verspreide NAVO-di visies. In totaal heeft de Sowjet-Unie vijfenzestig tot zeventig procent van haar totale militaire potenti eel tegen West-Europa gericht en slechts twintig procent tegen China. Afgezien van de constante personeelsuit breiding, met name ln de gemechaniseer de- en tankdivisies, moet gewezen worden op de volgende ontwikkelingen bij het Warschau Pact: Het aantal divisies, als ook het aantal tanks per divisie wordt uitgebreid. Er worden grote hoeveelheden grond luchtraketten Ingevoerd, waardoor meer vliegtuigen kunnen worden vrijge maakt voor andere taken. De vloot van de Sowjet-Unie wordt uit gebreid. Er ls sprake van een zodanige techni sche ontwikkeling dat o.a. binnen drie Jaar een complete familie nieuwe raket ten kon worden ontwikkeld en getest De Russische troepen zijn ln staat om zeer gecompliceerde operaties uit te voeren op grote afstand van de Sowjet- Unie. Voorbeeld daarvan ls Angola, waar Russische luchtmacht- en vloot- eenheden actief waren ln combinatie met Cubaanse strijdkrachten. De Inval ln Afghanistan ls een recenter voor beeld. De wapenproduktie wordt versneld door westerse produküemethodes over te nemen. Er wordt een grootscheeps programma uitgevoerd op het gebied van de be scherming van de bevolking. In deze opsomming ls bewust de invoering van nieuwe wapensystemen niet meege nomen. Doorgaans zal elk leger van tijd tot tijd nieuw materieel Invoeren bij zijn strijdkrachten. Wel ls het van belang te constateren dat de nieuwe wapensyste men stuk voor stuk aangemerkt kunnen worden als zeer belangrijke technische verbeteringen. Daarmee wordt het offen sieve vermogen versterkt. Wanneer we ons beperken tot de land strijdkrachten, kunnen we hierbij denken aan het nieuwe, gepantserde personeels- voertulg BMP-1, dat ls uitgerust met een licht kanon en een draadgeleide antl- tankraket, en aan de helikopter HIND-D, die ls voorzien van een pantsering en ln staat ls aanvallende eenheden te onder steunen met zijn 128 anti-tank granaten, vier draadgeleide anti-tankraketten en een zware mitrailleur. De Afghanen heb ben al met deze helikopter kennis ge maakt Ten slotte ls er de nieuwste T-72 (T-80) tank, die zodanig gepantserd ls dat slechts enkele types tanks die ln gebruik zijn bij de NAVO daar doorbeen kunnen dringen met hun granaten. Omdat een aanvallende partij het initia tief heeft en derhalve plaats en tijd van haar optreden kan bepalen, ls het voor de partij die ln het defensief ls belangrijk om alle vijandelijke mogelijkheden te analy seren. De afgelopen jaren ls ln de pers hieraan herhaaldelijk aandacht besteed, wat af en toe voor de nodige onrust zorg de. Te denken valt aan het boek van de Belgische generaal Close, dat van de Brit se oud-generaal Sir John Hacket en aan de toespraak van de Britse generaal 8ir Walter Walker op 6 oktober 1970 tijdens het zestigste jaarlijkse congres van de British Israel World Federation onder de veelzeggende titel „Wake up or perish", word wakker of ga ten onder. In deze toespraak trok Walker, die com mandant ls geweest van de NAVG-strijd krachten ln Noord-Europa, fel van leer tegen de bezuinigingen van de Britse rege ring ln de jaren van 1964 tot 1970. HIJ wees er vooral op dat de militaire doctrine van de Sowjet-Unie uitgaat van een oorlog waarbij van meet af aan op het slagveld tactische kernwapens kunnen worden ge bruikt ln combinatie met kernwapens ln de diepte, en waarbij de nadruk lift op verrassing en maximale snelheid van op treden van de gepantserde en gemechani seerde eenheden. Bijkomend voordeel voor het Warschau Pact ls, dat de leger commandant de zeggenschap heeft over de nucleaire macht Walker liet zich pessimistisch uit over de mogelijkheid om de vijandelijke bedoelin gen tijdig te onderkennen: splonagesatel- lieten kunnen wel het militair vermogen, maar niet de bedoelingen fotograferen, vooral niet waaneer de troepen worden verplaatst onder het voorwendsel van oe feningen. Walker ls van oordeel dat de NAVO-strategle alleen tot succes kan lel den als wordt voldaan aan vier voor waarden: Voldoende waarschuwingstijd Tijdige politieke beslissingen zowel na tionaal als Internationaal De aanwezigheid van voldoende con ventionele troepen om het Warschau Pact te doen afzien van agressie. Vol doende troepen maken het nodig dat de tegenstander eerst een vuist maakt al vorens te kunnen toeslaan. De strijdkrachten van de NAVO moeten paraat zijn en ter plaatse, of moeten ln door Herman Amelink Er zijn twee manleren om de verhouding tussen Oost en West, tussen NAVO en War schau Pact, te bekijken. Som mige analyses proberen te ach terhalen wat de bedoelingen zijn van de leiders ln het Krem lin en geven op basis daarvan een uitleg van de aanwezigheid van de enorme troepenmacht ln Oost-Europa. Andere analy ses gaan uit van de feitelijke aanwezigheid van die troepen macht en geven op basis daar van uiteenzetting van de moge lijkheden die voor die troepen macht bestaan. Over het algemeen vallen de analyses van de eerste categorie Iets positiever voor het Westen uit. Sommige theorie ën schrijven het Russische communis me agressieve bedoelingen toe, tot en met het met alle middelen streven naar de communistische wereldheerschap pij. Het merendeel van de politieke analytici gelooft echter dat de leiding ln het Kremlin veel beperktere doelen heeft en ln eerste Instantie uit ls op bestendiging van de eigen machtsposi tie en pas tot op het eerste gezicht agressieve daden overgaat, wanneer er gens een politiek vacuüm ontstaat Anderen wijzen ook op de geschiedenis van de Sowjet-Unie en de historie van Rusland. Door de eeuwen heen la het land telkens weer een prooi geweest van buitenlandse mogendheden. Van uit het Westen waren dat Zweden, Duitsers en Fransen. ZIJ leggen de hui dige politiek van de Sowjet-Unie uit als een reactie hierop, waarbij het commu nisme weinig meer ls dan een Ideolo gisch sausje over een typisch Russisch beleid. De Oosteuropese sateilietian den dienen ln deze opvatting om her haling van de geschiedenis te verhin deren. Analyses op basis van de aanwezige militaire sterkte pakken als regel nega tiever voor het Westen uit Toch ls het van groot belang niet de ogen te sluiten voor het immense potentieel dat aan de andere kant van het IJzeren gordijn staat opgesteld. Onze militaire mede werker geeft op deze pagina een uiteen zetting van de krachtsverhouding tus sen NAVO en Warschau Pact en de mogelijkheden die daarin schuilen. Ze ker voor een militaire analyse ls het van belang rekening te houden met de slechtst denkbare optie om ook daarop eventueel voorbereid te zijn. Niets ls gevaarlijker dan een mogelijke tegen stander te onderschatten. Toch zijn bij een analyse op basis van de bestaande krachtsverhouding tus sen Oost en West wel degelijk enkele relativerende opmerkingen te maken die duidelijk aantonen dat de slechtst denkbare opties niet zonder meer de meest waarschijnlijke zijn. Zo wordt er, onder andere bij de be sprekingen over de wederzijdse even wichtige troepenvermlndering in Euro pa (MBFR) in Wenen, van uitgegaan dat de troepen van het Warschau Pact een homogeen maehtspotentleel vor men, dat in geval van oorlog geheel volgens de bevelen van bet Kremlin naar het Westen zal opmareberen. Hoe reëel die verwachting ls, kan niet defi nitief worden uitgemaakt Maar de ge beurtenissen van de afgelopen decen nia ln Hongarije en Tsjechoslowaklje en van de laatste weken ln Polen heb ben we duidelijk gemaakt dat bet blok van sateilietianden minder homogeen, is dan het soms wel lijkt Niet alleen kan men een vraagteken zetten zi] de betrouwbaarheid van de troepen van de Russische bondgeno ten, maar ook moet men constateren dat de ln Oost-Europa gestationeerde troepen óók een functie hebben om de daar zetelende Moekou-getrouwe regi mes ln bet zadel te houden. Die functie mag men dan tot op zekere hoogte wel aftrekken van de aanvallende functie. Verder kan gewezen worden op de groeiende dreiging waarmee de Sow jet-Unie ln het oosten te kampen heeft Niet alleen zijn de banden tussen de Verenigde Staten en China sedert de Russische Inval in Afghanistan verder aangehaald, maar ook begint in Japan door druk van de Verenigde Staten de aandrang om de defensieuitgaven te verhogen steeds toe te nemen. Japan wordt ln dat Idee nog gestaald door de leiders ln Peking. Ondanks de militaire avonturen met behulp van Cubaanse en Oostduitse soldaten en militaire adviseurs, ls de Sowjet-Unie er bepaald niet in ge slaagd een hecht bolwerk op het Afri kaanse continent te krijgen. Haar in vloed ln het Midden-Oosten ls de afge lopen Jaren zelfs aanzienlijk afgeno men. Alleen het wankele bewind in Syrië leunt nog sterk op Russische steun. Irak, dat tot voor kort als een hechte bondgenoot van Moskou be schouwd werd, keert zich steeds na drukkelijker naar het Westen. De ge beurtenissen in Iran hebben geleld tot een onzekere situatie aan de zuidgrens van de 8owjet-Unle en de Inval ln Af ghanistan heeft daarin niet veel verbe tering gebracht Ook kan men zich afvragen wat de 8owJet-Unie concreet te winnen heeft bij een eventuele bezetting van West- Europa. Beheersing van geheel Europa door Russische troepen zal zóveel man kracht vergen gezien de enorme hoe veelheid potentiële haarden van op stand, dat de rest van de Sowjet-Unie welhaast onverdedigd blijft Het ls niet aan te nemen dat de leiders ln het Kremlin bereid zijn dergelijke risico's te lopen. In de publieke oproepen van de 8ow- Jet-Unle tot ontwapening, het verzet tegen de Euroetrateglache kernwapens en spectaculaire aankondigingen tot terugtrekking van troepen en tanks zit een uiterst belangrijk element van pro paganda. Maar toch verdienen ze even serieuze bestudering als de aantallen militairen, tanks, vliegtuigen en raket ten. Want ook in die bereidheid tot gesprek en concessies zit wel degelijk een element van eigen, nationaal be lang. a leder geval tijdig ter plaatse kunnen zijn. Walker vindt dat aan deze voorwaarden maar ln beperkte mate ia voldaan. Er is een hele scala van mogelijkheden denkbaar voor een actie door de troepen van het Warschau Pact. Veel Sowjet-ken- ners beweren dat de Sowjet-Unie wel streeft naar een vermogen om een Blitz krieg te voeren, maar momenteel nog lang niet zover ls. Ze nemen aan dat het War schau Pact bij een confrontatie zal stre ven naar maximale verrassing en snel heid, maar dat de omvang van een eventu eel optreden ln eerste aanleg wel eens beperkt zou kunnen zijn. Als voorbeeld noemen zij een mogelijke bezetting van Noord-Noorwegen of Thra- clë. Met zulke beperkte acties sou de sa menhang van de NAVO op de proef wor den gesteld. Het zou van de reactie van de NAVO afhangen hoe ver de Sowjet-Unie elders zou willen gaan. Het Russische militaire denken stopt ze ker niet bij de grenzen van de Sowjet-Unie of bij die van haar traditionele invloedss feer. Het tast de grenzen af van de macht van de Verenigde Staten en la daarbij vastbesloten geen oorlog meer te voeren op het Russisch grondgebied zelf. De gor del van bufferstaten vervult ln een gewa pend conflict dan ook een belangrijk* roL Het aanbod van Breznjew van oktober 1979 en dat van de Russische onderhande laar bij de MB FR-beapre kingen ln Wenen, die neerkomen op een terugtrekking van tweeduizend tanks en veertigduizend Russische militairen uit de DDR, dienen ln het licht van het bovenstaande zorgvul dig op hun merites te worden bestudeerd. BIJ duizend tanks gaat het om de uitrus ting van drie pantser- of vijf gemechani seerde divisies en twintigduizend militai ren omvat de sterkte van twee pantser- of anderhalve gemechaniseerde divisie. Nagegaan zal moeten worden ln hoeverre de teruggetrokken eenheden gevaar blij ven opleveren voor de NAVO en in hoever re het gaat om vervanging door moderne re wapens, waardoor oude systemen over compleet zijn geworden. Verder ls het mogelijk dat de vermindering van de troe pensterkte bereikt wordt door uitdunning van de Oostduitse eenheden. Ook daar door zou het effect van de maatregelen aanzienlijk beperkt worden. Overigens heeft de Sowj et-Unie tot dusver geweigerd een exacte opgave te doen van baar troepensterkte. De NAVO houdt het erop dat het 150 000 man meer zijn dan het Warschau Pact opgeeft BU beschouwingen over de krachtsver houding tussen NAVO en Warschau Pact moet niet uit het oog worden verloren, dat een dergelijke vergelijking alteen maar op kleine schaal en op een beperkt gebied mogelijk is. Verder ia het moeilijk tanks, vliegtuigen en de gevechtzwaarde van eenheden te vergelijken. Binnen bet be perkte gebied zal naar stabiliteit moetan worden gestreefd. Deze dient rationeel te worden bepaald, aangezien men door een te grote stabiliteit potentiële gevaren el ders over het hoofd kan sten. Het ls niet aan te nemen dat de NAVO zal instemmen met het terugtrekken uit Eu ropa van dertienduizend Amerikaanse mi litairen. zoals de Rumen ln Wenen hebben voorgesteld. ZIJ kunnen dan in geval van een gewapend conflict niet tijdig ter plaatse zijn. Een ander probleem dat zich voordoet, is dat van de verificatie. In een gesloten maatschappij, zoals die ln bet Warschau Pact bestaat, zijn gelegenheden gemakkelijker houden dan in het in dat opzicht loallppt- ger West-Europa.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 15