Wilhelmina bleef in de historie overeind voor amsterp<am is er ?ouw net als marie onder de afwas Commentaar erlijkheid en chantage tienkennis EEN I-/ARPE NOOT TE KR Hulp van rijk bij aanpak van gif in Utrecht Christine weerwolf afkortingen IAG 29 AUGUSTUS 1980 BINNENLAND TROUW/KWARTET We leven in een tijd van openheid. Dat brengt met xich mee dat repntaties worden afgebroken, ook van vorste lijke personen. Niets menselijks is hen vreemd. Dat heeft de jongste geschiedenis beweren. Naarmate de archieven open gaan wordt ook het leven van koningin Wilhelmina steeds meer een open boek. Opvallend daar- ce jaar geleden kon minister der Klaauw zich nog de luxe Kjrloven de druk c.q. de chanta- an de Arabische landen te nege- Het Arabische boycotbureau ong toen al het Nederlandse be- fsleven tot discriminerende acti- iten jegens de staat Israël, maar de minister telde dit niet. icrlden die om een onderzoek deze praktijken vroegen, irdc hij het ..Haagse bos" in de dooddoener, dat Nederland activiteiten van het boycotbu- niet erkent en dat een onder bijgevolg ook geen zin meer zelfde minister erkent thans dat Arabische druk wel degelijk een heeft gespeeld bij de uiteindelij- bcslissing onze ambassade in izalem op te heffen. Over de ntkoombaarheid van deze belis- is in deze kolom al een en er maal geschreven Waar het dezelfde week dat een begelei- ^commissie voor het onderwijs c moderne vreemde talen advi- t om geen Engels te geven op de isschool. komt een promoven- tot de conclusie dat de kennis Engels. Frans en Duits bedroe- Drs J. F. M. Claessen moveert op 5 september op een otscheeps onderzoek naar talen nis. waaraan hij heeft meege- Ondanks het feit dat een irt van alle lessen bij het voort- et onderwijs aan vreemde talen rdt besteed, zeggen grote aantal leerlingen en oud-leerlingen dat moeite hebben met het lezen van studieboek in een vreemde taal het schrijven van een buitenland- brief advies en de uitkomsten van onderzoek spreken elkaar tegen, constateert dat de kennis van taal onvoldoende is en dat de commissie moet zich pgaand beraden over de oorza- van dit feilen. Een mogelijke ag is of de lessen in de moderne cmde talen wel op de juiste wijze rden gegeven. Het antwoord is Verbeteringen zijn natuurlijk kom. maar over het algemeen gezegd worden dat er serieuze idacht is voor de didactiek van vreemde talen en dat er heel de en aardige programma's zijn rikkeld. die de leerlingen naast tkvaardigheid ook kennis en cht in het vreemde taaleigen schaffen. antwoord op de vroeg hoe dal komt. moet dus niet m deze hting worden gezocht. Een twee mogelijkheid is of de tijd. die het onderwijs in een vreemde wordt besteed niet veel te wei- is. Wie in vier jaar mavo de rlingen een grondige kennis van Ins. Duits en Engels wil bijbren- komt echt tijd tekort Bij de mogen de leerlingen er een langer over doen en bij het ineum en gymnasium zelfs nog Maar wie enigszins op de ogte is van alle vakkenpakketten het voorgezet onderwijs, weet de aandacht niet alleen op talen icht kan zijn. Het antwoord op .e vraag is dus dat de tijd. die chikbaar is voor het onderwijs de drie moderne talen te gering oplossing voor dit probleem zal de lengte of de breedte moeten nen Niemand wenst zich jib 's bii de manco's neer te leggen, bedrijfsleven klaagt terecht dat n kader onvoldoende uit de voe- i kan in het buitenland. Voor ze mensen worden uitgezonden, oeten zij stevig worden bijge- Dlj is dat hoewel haar persoon door dit alles meer omlijnd wordt haar beeld er niet door is aangetast. ZIJ blijft overeind staan als een weliswaar lastige maar bovenal onkreukbare figuur. Daarover gaat dit artikel twee dagen voor de dag waarop het een eeuw is geleden dat de grootmoeder van onze koningin werd geboren. nu om gaat is dat druk. chantage als beleidsbepalende factor in het internationale verkeer wordt er kend. De minister noemt dit een kwestie van eerlijkheid, met name ook in het verkeer met de partner Israël. Het lijkt een respectabel standpunt en we nemen ook graag van de minister aan dal dit ook zijn intentie was. Het verschil met de beleidslijn van twee jaar geleden is echter zorgwek kend. Het bewijst hoezeer de Ara bische druk veld wint, zozeer zelfs dat chantage nu officieel als diplo matiek middel kan worden ge bruikt. Het moge dan een daad van eerlijkheid worden genoemd. Het is het soort eerlijkheid, waarmee we ons nodeloos kwetsbaar maken (de Arabieren weten nu waar ze terecht kunnen) en waarmee we ons uitein delijk op een hellend vlak hebben begeven door Fred Lemmers „De essentie van het koningschap is dat je een voorbeeld moet zijn voor alle burgers. Dat maakt het juist zo zwaar, omdat je ten slotte ook een gewoon mens bent. Je kunt niet altijd een voorbeeld zijn. maar het moet en je bent veel schuldiger dan een ander als Je het een keer niet bent." In deze uitspraak, die koningin Wilhelmina kort voor haar dood in een vertrouwe lijk gesprek met iemand uit haar naaste omgeving doet, zegt zij duidelijk wat haar in haar langel even steeds voor ogen heeft gestaan, in zekere zin ook haar tragiek is geworden uit te wlssen. Heh verbranden van brieven en documenten uit het fami lie-archief van de Oranjes, die niet voor pottekijkers waren bestemd, paste in dat streven schoold door middel van talenprac tica. De universiteiten en hogescho len durven nauwelijks nog een Frans studieboek verplicht te stel len. Dat is ook geen situatie, die nog veel langer mag duren De begeleidingscommissie doet zelf, het voorstel om ,de schooltijd met een jaar te verlengen. De havo zou dan zesjarig worden en het gymna sium en het atheneum zevenjarig. Uit zorg voor het niveau van het onderwijs in de drie moderne talen is zo'n voorstel wel te begrijpen, maar het getuigt wel van kortzich tigheid Een jaar langer voor het voortgezet onderwijs betekent voor de meesten dat ze pas op hun negentiende aan een universitaire studie kunnen beginnen. Een afron ding van een studie is dan pas op vierentwintigjarige leeftijd te ver wachten Rijkelijk laat voor een intrede in de maatschappij. Verlenging van de schooltijd is dus niet zo'n beste suggestie. Waarom is de commissie tegen verlaging van de leeftijd, waarop leerlingen met een vreemde taal in aanraking ko men9 Allerlei studies hebben al uit gemaakt dat kinderen van acht jaar heel goed een tweede taal kunnen leren. Op de Vrije Scholen begin nen de leerlingen op zevenjarige leeftijd met Engels, omdat dit een heel gevoelige leeftijd zou zijn voor een tweede taal. De commissie zegt zelf dat er in feite geen bezwaren zijn tegen Engels op de basisschool Zij is alleen bang dat door onvol doende deskundigheid bij het korps leerkrachten er slecht Engels zal worden gegeven Uit angsthazerij kiest zij voor de weg van de minste weerstand liever geen Engels dan slecht Engels Maar het zou verstandiger zijn ge weest als de commissie had geadvi seerd dat de her- en bijscholing van leerkrachten bij de basisschool ver sneld van de grond moet komen Bij de basisschool in 1983 heeft men dan de beschikking over een deskundig korps leerkrachten. Als het daarbij de beschikking krijgt over een goed uitgewerkt leerplan moet het mogelijk zijn om leerlin gen al op hun achtste jaar ver trouwd tc maken met Engels. Dat opent vele perspectieven. Zo zou het veel gemakkelijker worden voor de brugklasleerlingen om een twee de vreemde taal te leren. Zij krijgen dan niet de plotselinge confrontatie met twee vreemde talen. Spreiding van de lessen en de inspanning moet het mogelijk maken dat het rendement van het onderwijs in de drie vreemde talen op den duur wordt verhoogd. Als kind was het er bij haar Ingeheid: koningin zijn is een taak die Je van Hogerhand wordt opgelegd! Als er een is geweest die dat ernstig nam. dan was het Wilhelmina. De vroeger zo vaak gebruikte vergelijking, God. Nederland en Oranje was voor haar heilige ernst. Wilhelmina voelde zich een schakel in die keten en dat maak te haar ook in eigen ogen tot iets buitengewoons. Zij was de leidster van een volk en dat hield in dat zij een voortrekster moest zijn. Als kind was zij die richting al uitgestuurd. Immers, na het heengaan van haar vader werd Wilhelmina, tien jaar jong, in feite al koningin. Wilhelmina voelde zelf aan dah zij daardoor veel moest missen Bij het ouder worden ging het feit dat ze geen echte jeugd had gehad een steeds belangrijker rol spelen. „Waar om mocht ik toch nooit op de kettin gen voor het paleis aan het Voorhout zitten schommelen. Ik wou het zo graag en ik was toch ook een kind?", verzuchtte zij eens als hoogbejaarde vrouw. Onaantastbaar Het leven van Wilhelmina is niet ge makkelijk geweest, al speelde het zich af in een tijd dat de leden van onze koninklijke familie nog onaan tastbaar leken en negatieve berich ten over hen de publiciteit niet haal den. Ook over Wilhelmina was veel negatiefs te zeggen. Haar hofhouding wist daar over mee te praten. Haar gevoel voor stiptheid, dat ze tot in het overdrevene doorvoerde, haar niet te rugkomen op een eerder gedane uit spraak. ook als die achteraf onjuist bleek te zijn geweest en in zekere zin ook haar standsgevoel bestempelden haar tot iemand die heel moeilijk was in de omgang Personeel bleef voor haar personeel. mensen van een lagere orde. al zou ze behoorlijk zijn uitgevallen als ie mand haar dat in haar gezicht zou hebben gezegd. Zij verwaardigde zich immers zelfs de meest eenvoudige leden van haar hofhouding als die oud of ziek waren persoonlijk op te zoeken? In de wintermaanden reisde zij als een goede fee door de kroondo meinen, maar afstand moest er blij ven. Wilhelmina was echt niet de eni ge die er in die tijd zo over dacht. Wilhelmina was zeker geen gemakke lijke vrouw. Als iets haar niet zinde kon zij in woede uitbarsten. Waar haar Apeldoornse en Haagse paleizen geen decor van zijn geweest! „Ik ben als mijn vader soms wat ruw in de mond," zei Wilhelmina soms na al- loop en ging dan over tot de orde van de dag. Verontschuldigingen aanbie den was er niet bij. De waardigheid van de kroon stond dat in haar ogen niet toe Ja. die waardigheid van de kroon, dat .stond bij Wilhelmina nummer één Haar blazoen moest zij onbevlekt houden. Zij heeft dat gedaan ten kos te van veel persoonlijke offers. Het betekende dat ze steeds op haar qui vive moest zijn. En er werden heel wat aanslagen op dat blazoen ge daan. Het niet altijd even geslaagde optreden van haar man. prins Hen drik. kostte haar veel hoofdbrekens Sporen uitwissen Wilhelmina zorgde er voor dat alles zoveel mogelijk binnenskamers bleef Niet alleen wat haar man betreft Voor zaken die vroegere familieleden konden worden verweten voelde zij zich ook min of meer verantwoorde lijk In die gedachtengang past Wil- helmina's ijveren de sporen van het verleden over haar vader, die naar haar overtuiging het daglicht niet konden verdragen, zo veel mogelijk Omdat zij er voor waakte met iemand echt bevriend te raken kwam Wilhel mina in de loop der jaren steeds meer op een eenzame hoogte te staan. ZIJ werd bij haar leven al een symbool Dat betekende niet dat zij zich af sloot voor wat er rondom haar ge beurde Integendeel, weinigen zullen zo goed geïnformeerd zijn geweest als Wilhelmina, maar zij verwerkte alles wat ze te horen kreeg alleen, zoals ze ook in haar eentje de toespraken schreef waarmee zij contact zocht met haar volk Die toespraken, en in later jaren ook het geschreven woord, werden Wilhel- mlna's uitingsvorm bij uitstek. Zij wilde een landsmoeder zijn, een ko ningin van heel het wolk en zoals ze zelf zei „nog wat extra voor wat men de lagere standen noemt, omdat die op nog wat meer recht hebben" Daaruit is haar streven naar eenvoud te verklaren, het wonen na haar aftre den in een paar vroegere personeels- kamertjes op de eerste verieping van Het Loo en het zich op de achter grond houden toen zij weer prinses was geworden. Graag noemde zij zich in de veertien jaar die volgden op haar abdicatie „een boerin uit Gel derland" Maar was zij die eenvoudi ge boerin? Haar leven lang was zij door personeel en luxe omringd ge weest. Dat was haar leven geworden. Vandaar dat haar streven naar een voud komisch aandeed als men haar zag picknicken met complete servie zen en kostbaar tafelzilver. Als een picknick door slecht weer niet kon doorgaan werd de tuinkamer tot een soort bos ingericht. Wat voor werk daarmee gemoeid was kwam niet bij haar op. Tekeningen, bij voorkeur in liggend for maat. sturen aan Trouw, jury politieke prent postbus 859. 1000 AW ^Amster dam Naam en adres aan de achterzijde vermelden Voor geplaatste'prenten is er een boekenbon Wilhelmina in het laatst van haar leven. Als zij op 4 september 1948 terug treedt om in „haar flatje" op Het Loo. haar door de vriendelijkheid van haar dochter ter beschikking gesteld (dat zegt ze er altijd bij), te gaan wonen, is dat een stap van het toneel waaropzij dan bijna zeventig jaar heeft gestaan Zij was in eigen ogen „verleden tijd" geworden. Wilhelmina dacht er echter niét over stil te gaan zitten Ze kreeg nu einde lijk de handen vrij om zich te gaan wijden aan religieuze zaken, iets dat zij al veel eerder had willen doen. Met de pen bracht zij haar gedachten on der het Nederlandse volk. Als vroege re koningin beschikte zij in dat op zicht over grotere mogelijkheden dan een willekeurige oude dame. In haar eerste brochure „De grote Onbeken de" concludeert zij: „Ontstellend is de vervreemding en het afdwalen van Christus. De voorstelling die de mens zich van Hem maakt is tot onherken baar wordens toe anders dan Zij hei lig wezen. In 's mensen bestaan is Hij doorgaans nummer X. inplaats van de Weg. de Waarheid en het Leven." In 1961 mediteert zij over psalm 23 en schrijft: „Het ware geloof kan niet zwijgen Iets in de mens sterker dan hij zelf dringt bem te spreken door zijn leven en woord." Geen autobiografie Die geschriften zijn een kleinigheid bij het boekwerk dat in februari 1959 verschijnt: "Eenzaam maar niet al leen. Vier jaar heeft zij er intensief aan gewerkt Het boek is beslist niet bedoeld als een autobiografie, maar zoals Wilhelmina zelf zegt „een getui genis van de hogere leiding in haar leven" Op Pasen 1962 verschijnt haar laatste geschrift. Verbonden heid. waarin de dan 81-jarige Wilhel mina hamert op de noodzaak van eenheid onder de christenen. Wllhel mina is dan een oude dame en heel slecht ter been. Slechts af en toe verlaat zij haar leefruimte en als zij dat doet maakt ze gebruik van het personenlift je dat langs de trapleu ningen is geïnstalleerd, bij voorkeur ais niemand anders aanwezig is. want de mensen hoeven niet te zien hoe zij lichamelijk is afgetakeld In mei 1962 verleent Wilhelmina op Het Loo gastvrijheid aan een groep studenten, die daar met elkaar willen praten over actuele problemen. De gastvrouwe wordt ook uitgenodigd en ze komt. spreekt de aanwezigen zelfs toe. gezeten achter een lesse naartje. Wilhelmina houdt haar toe hoorders voor dat het niets uithaalt achteraf te gaan jammeren over alle kansen die de cnristenheid in de loop der eeuwen ongebruikt voorbij heeft laten gaan. „Het geeft niet om te klagen over de afschuwelijke tegen stelling die zij heeft doen of laten ontstaan tussen haar belijden en haar daden. Wij moeten vooruitzien en aanpakken. Wij moeten zelf naar de Bron gaan in eenvoud des harten en ons zelf overtuigen van wat Hij ons op het hart bindt en de durf hebben met alles te breken dat daarmee niet in overeenstemming is. ook met de ten hemel schreiende verdeeldheid der christenen." Foto's Het zijn Wilhelmina's afscheidswoor den. Een half jaar later komt het einde. Na begin november 1962 door een paar hartaanvallen te zijn getrof fen overlijdt zij in de vroege ochtend van 28 november in haar slaap Bij haar bed hangen drie foto's van haar moeder en de tekst die zij zelf aan de wand heeft geprikt Hef mij op naar het Licht. Van onze Haagse redactie DEN HAAG De gemeente Utrecht zal de hulp van het ministerie van volksgezondheid en milieuhygiëne kunnen verwachten bij onderzoek naar en aanpak van de gifvondst in het Griftpark. Er zijn in dat park de afgelopen maanden onaanvaardbare concentraties tolueen, naftaieen en benzeen aangetroffen, die er nu toe hebben geleid dat de gemeente het 1400 vierkante meter grote park heeft gesloten Minister Ginjaar vindt de ressitaten van het onderzoek dat tot nu toe naar de gilvondst is gedaan nog onvol doende om te adviseren over de ver dere gang van zaken. Hij heeft dat woensdag na overleg met gemeente en provincie bekend gemaakt Hulp van deskundigen van het minis terie is volgens wethouder Van Has- sel van Utrecht nodig, omdat de ge meente zelf niet over voldoende des kundigheid beschikt. Er zal nu in samenwerking met provincie en ge meente een onderzoeksprogramma worden opgezet, waardoor een precie ze indruk moet ontstaan van ojmang en ernst van het gif probleem Door de vondst heeft de gemeente de aanleg van een wandelpark moeten opschorten en is de bouw van 150 huurwoningen uitgesteld Verenigde wijkcomités hebben woensdagavond geéist dat onmiddellijk moet worden begonnen met het afgraven van de verontreinigde grond en dat de wo ningbouw hoe dan ook moet worden voortgezet Van Toon Hermans kan niemand zeggen die ie niet actief is. Of hij staat in het theater, of er komt een plaat van hem uit, of een boek om het met een beetje overdrijven te zeggen. Boeken maken schrijven is niet het juiste woord, want zijn tekenin getjes zijn evenveel Toon als zijn teksten moet een behoorlijk deel van zijn tijd in beslag ne men. want intussen is (bij Else vier) al zijn vierde boek versche nen. Na zijn eersteling ..Clowne rletjes" volgden „Liggen in 't gras" en „Fluiten naar de over kant". en nu is aan dat rijtje dan „Waar ben Je?" toegevoegd (voor 16,90 te koop). Dat nieuwste boek is eigenlijk één lange zin, al staat er echt wel eens een enkel keertje een punt of ander leesteken in de tekst. Maar meestal ontbreken ze en dat is ook niet erg: je stopt van zelf. óf om het bijbehorende plaatje te bekijken, óf om even op adem te komen, want Toon Hermans' gedachten vliegen als het ware over het papier. En om dat die gedachten in stukjes en beetje over de pagina's verdeeld zijn één zinnetje, een deel van een zin of ook wel één woord per bladzij, steeds vergezeld van een tekeningetje moet je blijven omslaan om te weten waar zö'n gedachte op uitdraait. In „Waar ben je?" is Toon al pratend en denkend op zoek naar zichzelf en naar de medemens. Of beter: hij probeert uit te leggen hoe je jezelf terugvindt als je je verloren voelt, hoe het zeker niet moet en waarom de omgeving en andere mensen voor iedereen be langrijk zijn. want zelf is hij daar al lang achter, dat is wel duide lijk „Gedachten in kleur over leven en beleven" noemt hij de inhoud van zijn boekje. Dat klinkt wat te plechtstatig voor wie Toon kent en dit boekje leest Hij spreekt zijn gedachten uit in de trant van een al en helaas haast vergeten Hermans-liedje, waarin hij onder de afwas bij veel bordengekletter zijn liefde ver klaart aan Marie. een oudere vrouw die niets van poespas en hoogdravende woorden moet hebben. In „Waar ben je?" komt ook zo'n nuchter persoon voor. ene tante Rosa die korte metten maakt met problemen die de mensen zelf oproepen en koeste ren. Als iemand zich alleen voelt, zegt tante Rosa: alleen zijn be staat niet. Toon voegt daar aan toe. dat iemand die zich zo alleen voelt, zich opsluit in zichzelf, gaat zitten zeuren en niet meer ziet wat ie wél allemaal heeft: „Je bént niet alleen, je vóelt je alleen I. Leg dat gevoel van je af. als een mantel en je voelt je véél lichter". En daarna ga je dus pas alles en iedereen om jë heen zien Met die paar zinnetjes zijn we zo al een bladzij of vijftien doorge vlogen. met tekeningen van een mannetje dat letterlijk zijn man tel aflegt en om nog maar een van de vele te noemen van iemand die in zichzelf opgesloten zit: een mannetje in een stoel met een nog kleinere kopie van hem zelf in zich. Typisch Toon. deze manier van praten en tekenen Alsof je hem op het toneel hoort, en dat is nou precies een van de aardigste kanten van dit boek Na al haar wilde avonturen gaat de \Toegere Londense call-girl Christine Keeler (die zich nu lie ver mannequin noemt t zich in de journalistiek storten. Niet in het gewone dagbladwerk en evenmin als medewerkster van een gang baar familieblad, maar ze gaat een maandelijkse bijdrage leve ren aan het mannenblad „Men Only". Het is-de bedoeling, heeft Christine al onthuld, dat zc in haar rubriek adviezen gaat geven over „zaken die zeer gevoelig liggen" Christine Keeler werd vooral be- 1 ettercom bin a ties o tekent Toon (in 'Waar ben je?') iemand die in zichzelf zit te kijken. ktin de jaren zestig door wat de zaak-Profumo genoemd werd onder de heren die zij toen regel matig in haar villa ontving, bleek ook.de toenmalige Britse minis ter van oorlog. John Profumo. te zijn, die zich na het uitlekken van dit tot een schandaal uitgegroei de nieuws schielijk uit zijn func tie terugtrok Drie nachten lang hebben de in woners van het Italiaanse dorpje Fabiano bibberend van angst zit ten huiveren bij en luisteren naar „een beestachtig gehuil waarvan je de rillingen over rug liepen Het geluid leek op dat van een wolf met wat menselijks". De eer ste twee nachten durfde niemand de deur uit. De derde nacht trok ken de dappersten met knuppels naar het dichte struikgewas waar de „weerwolf" moest zitten. Ze gooiden een regen van stenen in het kreupelhout, waardoor het gehuil niet minder werd. totdat de politie ingreep De bangerds die „iets menselijks" in het ge luid meenden te ontwaren, zaten er niet ver naast: de „weerwolf bleek een negentienjarige Ameri kaanse marinier die te veel had gedronken, op een of andere ma nier in een boom was geklommen en er vanzelf weer uitgevallen, daarbij een been had gebroken en niet meer uit de voeten kon Op het ministerie van Volkshuis vesting en Ruimtelijke Ordening zijn Zoveel afkortingen in gebruik dat menige ambtenaar de kluts kwijt raakt Vooral ten behoeve van nieuwkomers is er daarom een lijst van afkortingen ge maakt Daarin worden ongeveer achthonderd verklaard. In het departementsblad „Open Huis" wordt gemeld dat deze lijst niet volledig is. Lezers worden opgeroepen niet-vermelde afkor tingen in te sturen, zo dat (lie in een herziene lijst kunnen worden opgenomen. Er is bijna een sub cultuur van afkortingen ont staan. aldus de redactie van Open Huis. Alleen al voor het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening zelf be staan maar liefst vier afkortin gen: VRO. MVRO, VHRO en „VH en RO" De afkortingenlijst is samengesteld door de CAVEB en dat betekent: Centrale Afdeling Voorlichting en Externe Betrek kingen Dodensprong De Westduitse stuntman Wolfgang Kopke heeft een sprong vanaf de hoge Golden Gate-brug in San Francisco niet overleefd. Hij kwam 75 meter la ger plat op zijn rug op het water terecht Kopke was de vierde stuntman die de sprong van de bekende brug waagde. De enige die het overleefde, was een man die twee jaar geleden met hand boeien om sprong.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 5