discipel van Titus Brandsma
Nerveuze
spanningen
Valdispert
Tussen bron
en kerkhof
1 J
'l
1 v 'A
1 i '1
~er Felix Wezenbeek werkt aan een bijzondere opdracht
- IQAG 25 AUGUSTUS 1980
VARIA
TROUW/KWARTET
ij
Onder redactie van
Heieen van Batenburg
Vragen uitsluitend in de envelop en dus niet per briefkaart sturen
aan postbus 93313, 2509 AH Dsn Haag. Per vraag een gulden in
postzegels bijvoegen, het liefst in waarden van 60 en 40 cent. Beslist niet
aan de buitenkant opplakken. Geheimhouding is verzekerd
2GEN Een sobere ka-
'het hart van Nijmegen
nu al zo'n jaar of twin-
herinnering levend aan
professor dr Titus
ijsma. de Nijmeegse
raar in de filosofie, die
j in Dachau om het le-
jj erd gebracht na met de
ups in conflict te zijn ge-
omdat hij de pers
opriep tot verzet te-
nazi's.
|k
nt
red Lammers
jaar na zijn dood is hij nog
jeten. Integendeel. Gisteren
negen zijn sterfdag weer her-
lat was voor honderden men-
ileldlng de Titus Brandsma-
aut het Carmelletenklooster
ld Doddendal te bezoeken. Niet
d i hoogtijdagen komen de be-
u enden van heinde en ver
kapel.
tètend om negen uur zijn er de
n zoekers voor de mis. die nog
orrit opgedragen door de nu
pater Felix Wezenbeek, oud
en vriend van Titus Brands-
1946 ls zijn levensdoel er-
gen dat de wereld aan de
nt wie pater Brandsma was.
ipel van Titus Brandsma, zo
.jne rustig typeren. Zo voel ik
ij. Het feit dat hij al bijna
s, |aar dood is verandert daar
m in. WIJ katholieken geloven
I (gestorvenen bij ons zijn. De
ln gedachten nog dagelijks
_j. ft hoor hem nog praten, zo
staat hij mij voor ogen,"
er Felix, die ln de loop der
nand ls geworden, die alles
t er over Titus Brandsma aan
te komen valt. Deze kennis
■4] niet voor zich. maar draagt
IQ IJdens lezingen overal ln het
rer over de grenzen.
ln bejaardenhulzen, bij vrou-
ligingen en bij jongeren, zo-
holieken als protestanten,
de oorlog ben lk ermee be
ta Slagharen, waar lk een
rl houden tijdens een vor-
voor meisjes. In die tijd
lk heel veel en dan denk Je
waar moet ik het nu weer
n. ineens kwam lk toen op
Jchte die meisjes eens over
end Titus Brandsma te ver
lat sloeg zo aan, dat lk het
ren doen, onlangs nog ln Vo-
en ln Dieze bij Eindhoven. In
der-jaren heb ik meer dan
dèandsma-lezlngen gehouden
het IJzeren Gordijn toe en lk
e door. Iedereen die belang-
leeft kan me bellen. Ik zie het
lat lk moet doen."
praak
f4 Brandsma kapel er ls geko-
'de voort uit de lezingen met
pater Fellx. Daarbij ls het
even. de Jaren vijftig gin-
temmen op pogingen in het
stellen Titus Brandsma te
hemen ln de rij van rooms-
te heiligen, vooral omdat er
er hoe meer mensen waren
y erden dat de voorspraak van
x t wonderbaarlijke ge beds ge-
leidde. Fellx Wezenbeek
■prop officieel door Rome aan-
lis man die de zaligverklaring
>horderen, een opdracht waar-
Ich vol IJver kwijt. Uitvoerige
n zijn de afgelopen Jaren
ne gestuurd. Fellx bekostigt
oaal zelf uit zijn lezingen.
loop der Jaren heb lk zo'n drie
elkaar gepraat. Voor zo'n za-
irlng is veel geld nodig. On
to lk weer 32000 gulden naar
rergeboekt. We maken vorde-
Kort geleden is er in Rome
laans rapport van achthon-
tdzijden over Brandsma ver-
Dat was weer een belangrij-
vooruit Optimisten zeggen
zaligverklaring over een jaar
komen, vooral ook omdat de
th er heel recent positief over
tgelaten. Persoonlijk ben ik
itisch wat dat tijdstip betreft,
et er pas nog een hele middag
tiinaal Wille brands over ge-
ttlx. Je moet goed begrijpen,
s tot het uiterste moet worden
Felix Wezenbeek
nageplozen. De kerk kan zich niet
veroorloven dat later zaken aan het
licht komen van iemand die zalig is
verklaard, die niet kloppen," zei hij
tegen me. Dat neemt niet weg dat lk
ervan overtuigd ben dat Titus al lang
zalig zou zijn verklaard als hij een
Italiaan was geweest. Nu zal het nog
wel even duren, maar het komt er
zeker van. Rome kan er niet om
heen."
Bekroning
Hoopt pater Wezenbeek dat moment
nog te beleven? „Och, dat zou natuur
lijk erg aardig zijn. Ik ben er zo lang
voor ln de weer geweest, dat Je dan
ook graag de officiële bekroning wilt
meemaken Maar eigenlijk maak lk
me daar niet druk over. Titus ls toch
in de hemel. Dat ls voor mij een
zekerheid!*'
Zo denken velen er over. De dikke
ordners met brieven van mensen die
Fellx schrijven over wonderbaarlijke
gebedsverhoringen die ze toeschrij
ven aan de bemiddeling van Titus
Brandsma getuigen ervan Wie het
gastenboek ln de kapel doorbladert
komt op dat gebied ook heel wat
tegen.
„Dank u duizend keer. U weet wel
waarvoor"; „Helpt u mij slagen voor
mijn rijbewijs"; „Dat mijn vader en
moeder elkaar mogen vinden"; „Voor
spoedige vrijlating van de gegijzel
den in Iran"; „God sluit nooit een
deur zonder een andere te openen" en
op een van de laatste bladzijde de
raadselachtige uitspraak „Nog even
tjes, dat weet U"
..De mensen komen hier voor van
alles en nog wat de voorbede van
Titus inroepen. Dat doen ze trouwens
ook thuis en het helpt," zegt Fellx,
die zijn herstel van een verlammin*.
Kruisingen
Als protestant vraag ik het ligt
ADVERTENTIE
rusteloosheid, examenvrees.
Ook u kunt kalmer leven met
een zuiver natuurprodukt
de valeriaanwortel.
Uitsluitend bij
zes jaar geleden, ook aan de bemidde
ling van zijn oude kloostervriend toe
schrijft. „De doktoren konden niets
meer voor me doen en nu sjouw ik
zonder problemen mijn apparatuur
voor de lezingen een paar trappen op
en praat lk twee uur achter elkaar.
Niet dat Titus postuum wonderen
verricht. Dat woord gebruik lk niet.
Ik noem het gebedsverhoringen op
zijn voorspraak."
Lees vooraf de gebru iksv oorschrift en.
voor de hand waarom Je de hulp
van een allang overleden pater moet
Inroepen. Je kunt Je toch net zo goed
rechtstreeks tot God richten? Pater
Fellx kijkt me glimlachend aan. „Dat
vragen protestanten mij meer en dan
probeer lk ze het zo duidelijk te ma
ken. Als Je ln de maatschappij een
goede baan wilt zien te krijgen ls het
heel belangrijk een kruiwagen te heb
ben. Die kruiwagen-functie vervult
Titus. Veel protestanten hebben het
ook moeilijk met dat heilig verklaren.
Een poosje geleden vroeg een domi
nee zich ln een kerkblad af of Titus
zalig zou worden verklaard als hij
niet in Dachau was geweest. Hij gaf
zelf een bevestigend antwoord. In Da
chau was Titus Brandsma dezelfde
man die hij voordien was geweest. HIJ
was een heel klein, min manneke, die
regelmatig nierontstekingen en
maagbloedingen lad, maar deson
danks doorwerkte."
„Dat houd lk bejaarden vaak voor. In
bejaardenhulzen wordt zoveel af ge
klaagd. Als lk de dia laat zien waarop
Titus ls afgebeeld ln het kamp
Amersfoort, uitgeteerd maar toch
glimlachend, zeg lk: denk maar eens
wat pater Brandsma allemaal heeft
meegemaakt Daar zijn jullie pijnlij
ke knietjes en andere klachten niks
bij. Dat moeten ze dan wel toegeven.
Zo probeer lk altijd mijn lezingen aan
de situatie aan te passen. Ik zeg nooit
hetzelfde. Ik trek de lijn van Titus
door naar het heden. Zijn leven heeft
de mensen van vandaag ook nog veel
te zeggen. In dat verband kan lk Je
wat aardigs vertellen. Onlangs gaf lk
een lezing in de Noord ooetpolder
voor plattelandsvrouwen, allemaal
flinke Jonge boerinnen. Na afloop zei
de presidente ln haar slotwoord: .Da
mes. u hebt vanavond veel over Titus
Brandsma gehoord, ook dat hij een
vrome moeder had die veel voor haar
k bed heeft gebeden, ook ln de periode
dat zij ln verwachting was. Hoe be
langrijk dat was ls later gebleken.
Hier ln de Noordoostpolder worden
ook veel kindertjes geboren. Daar
moesten we ook maar eens meer voor
gaan bidden'. Die vrouw had me goed
begrepen."
Gedeelte
Titus Brandsma heeft veel wetens
waardigs gezegd. Felix Wezenbeek
wordt niet moe dat door te geven,
bijvoorbeeld het gedicht dat Titus ln
1942 ln de gevangenis in Schevenin-
gen schreef: ,Jk ben gelukkig ln mijn
leed/Omdat lk dit geen leed meer
weet/Maar t allerultverkorenst lot/
Dat mij vereent met U, o God".
Fellx strijkt over de papieren op zijn
bureau. „Dat was Titus ten voeten
uit. Als je hem ontmoette kon Je hem
niet meer vergeten. Zijn stralende
glimlach, zijn hartelijkheid, zijn al
tijd tijd hebben voor anderen, hoe
druk hij het ook had, en vooral zijn
eenvoud maakten diepe Indruk op
ledereen. Zelfs op de mensen In Da
chau.
In zijn kamer, waar temidden van de
dossiers en boeken nog net ruimte is
voor een kooi met een kanarie, haalt
Fellx Wezenbeek ineens een kaartje
te voorschijn. Relikwie staat er op
gedrukt. Er blijkt een piepklein stuk-
Je linnen oppgeplakt te, zijn, naar
Fellx verduidelijkt een gedeelte van
een hemd dat Titus Brandsma heeft
gedragen. „Dat geef lk zo hier en daar
aan mensen. BIJ relikwieën denk je
meestal aan iets anders, een stukje
bot of zo. Maar Titus ls verbrand. Van
zijn lichaam ls niets meer over. Zo'n
kledingstuk ls toch ook heel persoon
lijk als herinnering. Er zijn mensen
die het onder hun hoofdkussen stop
pen. Dames dragen het vaak ln hun
handtas mee. Je kunt er van denken
wat Je wilt maar tal van mensen zeg
gen er veel aan te hebben. Zelf heb ik
er ook altijd een bij me."
Raakt de voorraad nooit uitgeput?
„O nee, we hebben nog een flink stuk
hemd en als dat op ls heb lk ook nog
altijd de toga die Titus droeg. Zijn
horloge, paraplu en reistas zijn er
eveneens nog. maar die heb lk veilig
opgeborgen. Die komen waarschijn
lijk nog wel eens van pas bij een
tentoonstelling."
Ik heb het kaartje met het nog geen
vlerkante centimeter metende stukje
linnen, dat Fellx Wezenbeek mij zo
vriendelijk aanbood toch maar
meegenomen. Je kimt Immers maar
nooit weten! Al zal ik het niet onder
mijn hoofdkussen leggen!
door Mink van Rijsdljk
De uitnodiging om een trouwerij in Frankrijk mee te
maken, had ik maar al te graag aanvaard. Het werd een
belevenis. De bruid was heel smalletjes, erg mooi en
vooral echt Frans om te zien. Dat Taatste was geen
wonder, wat wil je anders van een Frans meisje. Een
beetje dromerige bruid was ze en toch ook heel klassiek in
een jurk van ragfijne kant. De bruidegom gedroeg zich
zoals dat betaamt in een dergelijke situatie hij hield
zich ingetogen op de achtergrond. Teder ondersteunde hij
zijn prille gade als zij een drempel over moest op een
manier alsof het de Are de Triomphe was die ze moest
beklimmen. Heel zoet allemaal, maar het hoorde wel echt
bij het leven waar ze beiden deel van uitmaakten.
Zelf moeder van volstrekt andersoortige jonge mensen
bekeek ik de plaatjes met verwondering. Sprookjes be
stonden dus nog. Nou ja, uiterlijk dan, want het jonge
stel zou zonder twijfel wel ontdekken dat het leven niet
altijd op schuimtaart met slagroom trakkeert.
De bruiloft vond plaats in het hartje van de wijnstreek
Sancerre. Het gracieuze van de bruid inspireerde de
pastoor van de dorpskerk in het geheel niet. Hij voltrok de
ceremonie een beetje knorrig, er kon geen glimlach af.
Jammer vond ik dat. want zo druk wordt er in Frankrijk
niet meer kerkelijk getrouwd en de stoffige dienst was
bepaald niet wervend voor de aanwezige jongeren.
Wat er na de plechtigheid gebeurde was meditatiever dan
de kerkdienst. Bruid en bruidegom wandelden met hun
gasten naar de dorpsput. Het was een uitdagend 'mooie
dag en het wat slaperige plaatsje kreeg zomaar een
levendig, kleurrijk karakter. De tocht naar de put was
symbolisch bedoeld. Iedereen, maar het bruidspaar in het
bijzonder, werd bepaald bij de oerbron van het leven.
Water, vruchtbaarheid, doop. Daarna ging de stoet een
stille landweg op. omzoomd met wijngaarden. Of het de
bedoeling was. weet ik eigenlijk niet, maar ook dat lopen
tussen de al zwellende druiven aan de wiinstokken was
voor mij vol symboliek. Schepping, avondmaal doet
dit tot mijn gedachtenis.
Toch was dat wandelen daar niet bedoeld als zomaar een
ommetje in een mooie omgeving. Het weggetje leidde
namelijk naar de begraafplaats. Het bleef de bruid op
haar smalle hooggehakte schoentjes bespaard helemaal
tot de dodenakker te lopen Halverwege keerde men
terug. Zo was dat de gewoonte in dat dorp. Zo gebeurde
het ook die namiddag, toen de wereld er daar uitzag zoals
het oorspronkelijk was bedoeld: goed. mooi en blij. maar
hoe dan ook geen blijvende stad. Op weg richting kerkhof
tijdens een huwelijksdag? Niet zo vrolijk, zal men denken.
Ik keek naar het jonge paar. Het jawoord echode nog in
een glimlach op hun gezichten. En dan toch ineens (die
confrontatie met de dood? Waarom eigenlijk niet? We
waren toch niet zonder reden eerst bij de waterput
geweest? Merkwaardig, we beamen wel het staat
tenslotte in de bijbel dat we eens stof waren en tot stof
zullen wederkeren. Maar ondertussen leven we meer en
meer in een dood-ontkennende maatschappij en bannen
wij onze dood en die van anderen steeds verder uit. Om
het inconsequente daarvan te ontdekken, was die wande
ling heel zinvol.
De weg terug. De middagzon speelde door het groen van
de bladeren in de wijngaarden. De druiven hielden
beloften in Zouden het goede vruchten zijn als er geoogst
wordt straks?
De tengere lieve bruid en haar liefdevolle bruidegom
lieten zich later in de tuin feliciteren. Het leven lag nog
blauw van de dagen voor hen. dagen tussen bron en
einde.
Gezeten op een mooie Yierspan arriveerden prinses Margriet en ar. Pieter van Vollenhcven di
weekeinde op Het Loo, waar zij de internationale vierspan wedstrijden bijwoonden. Uiteraan
ontbraken de kinderen niet. Bij xijn vader op schoot neemt prins Floris deel aan de rijtoer.
maken met een dun ijzerdraadje of
koordje, of dompelen ln paraffine of
bijenwas. Het beetje toegevoegde sui
ker wordt nu omgezet in alcohol en
koolzuurgas, dat niet ontsnappen
kan. Na verloop van één of twee
maanden is de champagne goed. On
nodig te zeggen dat het er bij de echte
fabricage van de champagne nog wel
wat Ingewikkelder aan toe gaat.
Vraag: In welk jaar werd het paleis
Soestdijk gebouwd?
Antwoord: Het palels Soestdijk werd
in 1674 Ln opdracht van stadhouder
Willem m door de stadhouderlijke
architect Maurits Post als jachtslot
gebouwd. Het was niet meer dan een
simpel rechthoekig gebouw van bak
steen enwerd gebruikt als zomerresi
dentie. Koning Willem I bepaalde in
1815 dat zijn zoon. de toekomstige
Willem n, de beschikking over het
huis Soestdijk zou krijgen omdat de
ze zich zo dapper had gedragen ln de
slag bij Waterloo. De architecten Jan
de Graaf en Seger Reyers namen de
verbouwing op zich. Het huis werd
uitgebreid roet twee zijvleugels en wit
gepleisterd. Willem n woonde zeer
veel in het vernieuwde Huis Soestdijk
met zijn echtgenote Anna Paulowna.
Soestdijk werd toen een tweede rege
ringscentrum naast Den Haa*.
Na de dood van koning Willem m liet
koningin Emma het paleis restaure
ren en verbouwen. De zijvleugels wer
den van glas voorzien. Sinds 1937
bewonen prinses Juliana en prins
Bernhard de gemoderniseerde
„Baarnse" vleugel. Zij waren de eer
sten van de stadhouders, prinsen en
koningen die het hele Jaar in het
paleis woonden én de voorkeur gaven
aan het buiten wonen boven het wo
nen in de stad. Den Haag werd tijde
lijk .hofstad" af. Maar het zal niet zo
lang meer duren of deze stad zal
opnieuw .hofstad" worden, wanneer
koningin Beatrix en prins Claus zich
daar zullen gaan vestigen.
Vraag: Het gebruik van dimmers op
lampen is energiebesparend. Hoeveel
energie bespaart dit? Is het enigszins
de moeite waard? Hoeveel financieel
voordeel geeft het?
Antwoord: Om u een idee te geven
van de besparing van energie door
het plaatsen van dimmers kan ik het
beste een rekenvoorbeeld geven. La
ten we aannemen dat zich in de woon
kamer een leeslamp bevindt, voor
zien van een lamp van honderd Watt.
Wanneer van deze Lamp 's avonds de
volle lichtopbrengst verwacht wordt
(voor werken of lezen) en vervolgens
gedurende twee uur gedimd wordt tot
een sterkte van 25 Watt (geringe
sfeerverlichting) wordt per avond ge
durende twee uur tweemaal 75 Watt
oftewel 150 Watt (0,15 kWh) bespaart
Wat dit aan geld bespaart? Bij eer.
prijs van vijftien cent per kWh is dc
besparing in bovengenoemd voor
beeld twee en een kwart cent per
avond. Afhankelijk van het aantal
lampen, de tijdsduur en de mate
waarin gedimd wordt, wordt de be
sparing groter of kleiner. Ook moet
rekening gehouden worden met ds
aanschaf van een dimmer, die toch
gauw vijftien gulden kost. In dit voor
beeld gaat men pas echt geld bespa
ren wanneer men de beschreven in
structie circa twee jaar heeft volge
houden. Dus rijk word je er beslist
niet van.
Onze appelboom heeft jaar
ier appels. Na de pluk leg ik ze
older maar al na enkele weken
uitdrogen en rimpelen. Is er
lelijkheid om ze beter te be-
Nl: Appels moeten op een
enigszins vochtige plaats be-
■orden bij een temperatuur
tot vier graden. Een kelder-
la daar het meest voor ge-
Op de zolder is de vochtig-
|ad meestal laag, waardoor
•ls snel uitdrogen en gaan rlm-
Waar komt de naam Hugeno-
oaan?
rt: Hugenoten ls de sedert
zestiende eeuw ln Frankrijk
te naam voor de calvinisten,
«ing is onzeker. Veelal wordt
san een verbastering van het
Eldgenossen (in Franse tek-
tenots. aygenots, aguynos en
Kz). Men heeft de naam Huge-
°ok wel willen afleiden van
Besancon. onder wiens lei-
1519 het verzet gevoerd werd
e bertog van Savoye.
ö®e zomerperiode pootte ik
in mijn tuin. Er schiet nu
«taebloemachtig gewas op.
r moeten deze aardperen ge
iden en wat kan lk ermee
zijn meen lk wel eetbaar.
Antwoord: De aardpeer ls inderdaad
een zonnebloemachtig gewas, maar
ds plant bloeit in onze streken zelden.
De aardpeer of topinambour, Latijn
se naam Heli an thus tuberosum, vormt
wortelknollen die veel als wildvoer
worden gebruikt, ln Zuid-Frankrijk
ook als veevoer. De knollen bevatten
geen zetmeel, maar wel bepaalde sui
kers (ook insuline). In Nederland wor
den ze meest alleen gebruikt als
windscherm en op verloren hoeken.
De meeste rassen hebben de grootste
aanwas ln oktober en november, dat
betekent rooien ln december. De
knollen zijn winterhard maar gaan
schimmelen en moeten dus (zonder
stro) ingekuild worden, als u dat de
moeite waard vindt. U moet ze berei
den als aardappelen. De smaak doet
denken, zegt men, aan artisjokken.
vandaar de Engelse naam Jerusalem
artichoke. U kunt ze ook rauw eten;
ze hebben dan een wat zoetige
'smaak.
Vraag: WIJ hebben een pentekening
gekocht van de ommuurde stad
Delft, uit de tijd omstreeks 1600. Vol
gens de antiquair ls de tekening plus
minus in 1610 gemaakt door Giardlni,
een ln Antwerpen wonende Italiaan.
Kunt u ons iets over deze Giardlni
vertellen?
Antwoord: De naam Giardlni is ln
geen enkel handboek te vinden. Wel
licht betreft het hier een prent uit het
beroemde boek van Lodoylco Gulc
cardinl, een Italiaan (geboren ln Flo
rence in 1521) die ln Antwerpen leefde
en ln 1567 een boek over de Nederlan
den schreef, in het Italiaans: Desertt-
tione dl tutti i Paesl Bassi, een boek
dat 33 uitgaven ln een eeuw tijds
beleefde en in verschillende talen
werd vertaald. Guiccardlni heeft dat
boek zelf geïllustreerd. HIJ stierf ln
1589 te Antwerpen, maar ook na zijn
dood ls het boek vele malen herdrukt,
zodat het best mogelijk is dat uw
prent van ongeveer 1610 is, zoals de
antiquair zegt
Vraag: Is het mogelijk zelf champag
ne te maken?
Aatwoord: Ja, dat is wel mogelijk,
maar men -moet dan wel grote voor
zichtigheid ln acht nemen. U mag
deze .schuimwijn" nooit in minder
waardige flessen doen, zeker niet in
wegwerp flessen die van uiterst dun
glas vervaardigd zijn en heel gemak
kelijk kunnen exploderen. Voorzich
tigheid ls dus zeker bij dit proces
belangrijk. Voor het chaxnpagniaeren
moet men wijn gebruiken die enigs
zins zuur ls en waarvan het alcohol
percentage niet meer dan tien be
draagt. De champagnefles (die zeker
een druk van zeven tot acht atmos
feer moet kunnen weerstaan) wordt
gevuld met een goede vol smakende
wijn; een suikerlepeltje suiker toe
voegen en daarna een nieuwe goede
kurk op de fles doen. De kurk vast
