Poging tot reconstructie van een theaterverleden Eerste indruk van vroege geschiedenis in Drente Speciale woninge voor gehandicapt Dirigentencursus NOS begint met concert Grieks toneel toen en nu Nipkow-schijf voor opname van Werkteater Nieuwe boeken Boerenleven in de prehistorie Vijf Nederlanders naar Parijse Jeugdbiënnale n?fn mikrografie Griekse acteurs aangehouden DINSDAG 19 AUGUSTUS 19B0 KUNST/RADIO/TELEVISIE door Dirkje Houtman AMSTERDAM - Dat in het oude Griekenland in de vijfde en vierde eeuw voor Christus tragedies, komedies en satyr- spelen voor een gigantische hoeveelheid mensen uit de dichtsbijzijnde stad en streek werden opgevoerd is te bewij zen. In Griekenland is een reeks theaters uit die tijd be waard gebleven waarvan die in Epidaurus wel de meest harmonieuze moet zijn. Van onze radio- en tv-redactie AMSTERDAM De Nipkow-schijf. de persprijs voor het beste tv-pro- gramma, gaat dit Jaar naar de pro- duktie Opname van het Werkteater. en de VARA. Met een uiterst krappe meerderheid werd dit programma- gisteren door vertegenwoordigers van de dagbladpers verkozen boven de VPRO-serie „Lotgevallen van Cherry Duyns". Het peuter-tv-pro- gramma „Lawaai Papegaai" van de AVRO krijgt een eervolle vermelding. De zilveren Reiss-microfoon voor het beste radioprogramma wordt gege ven aan Harry Vermeegen en Henk Spaan, die voor de VARA-radio het sportprogramma „Tussen> Start en Finish" maken. Radio STAD-Am- sterdam krijgt voor zijn programma's een eervolle vermelding. De prijzen worden over twee weken uitgereikt. Tussen de 11.000 en 17.000 toeschou wers konden tijdens het zeven dagen durende toneelfestijn, gewijd aan de god Dionysos, de verrichtingen van de acteurs in de orchestra (het ronde speelvlak) gadeslaan. En daar kwam geen ingetogen houding aan te pas. Het. publiek deed zich onder de bran dende zon te goed aan wijn, brood en gedroogde vruchten en speculeerde onderling over de manier wparop de toneelschrijvers de traditionele stof met de welbekende helden en goden zouden hebben bewerkt. Over die plaats van opvoeren ls veel te achterhalen en de resterende to neelstukken uit de vijfde eeuw voor Christus, de tijd die beheerst werd door de tragedieschrijvers Aeschylus. Sophocles en Euripides, is een ander tastbaar bewijs. Maar wat de krioe lende mensenmassa precies zag is niets met zekerheid te zeggen. Van de kostuums, de maskers en instrumen ten is niets bewaard gebleven. Toch bestaan er beschrijvingen van. Het zijn reconstructies die aan de hand van interpretaties ontleend aan ar cheologische bronnen zijn opgesteld. In het archeologisch museum Allard Pierson in Amsterdam is nu tot Janu ari een tentoonstelling ingericht, die laat zien welke antieke theaterbron nen archeologen, theaterwetenschap pers en classici ter beschikking heb ben en wat zij ermee kunnen doen. De expositie heet „Toneel ten toon. Grieks theater toen en nu" en is een afstudeerproject van Agaath Wltte- man. Zij probeert hiermee de leek een indruk te geven van het bronnenma teriaal dat het Allard Pierson mu seum in zijn bezit heeft en de manier waarop wetenschappers dit hanteren. De tentoonstelling is overzichtelijk en informatief en in de vitrines staan de toneelvazen, scherven, reliefs, mo zaïeken en miniatuurmaskers opge steld, die hoe klein en voor een leek op het eerste gezicht onbeduidend mogelijk een tipje van de sluier op lichten over de wijze van opvoeren van een dubbelrol en verraadden zich van toen. niet achter een vrouwenmasker. Van Ook staat er een maquette van het de gebruikte maskers zijn er geen theater van Epidaurus en een bijna bewaard gebleven. Wel zijn er uit die ware grootte nagemaakt toneelge- tijd miniatuurmaskers over, waarvan bouw uit het theater van Priene. Het men vermoed dat ze als wijgeschenk is een zuilengalerij met een plankier op het altaar van de Dionysos gelegd waarop in de derde eeuw voor Chris- werden. In de vijfde en vierde eeuw tus werd gespeeld tegen de achter- voor Christus waren de maskers ge grond van een geschilderd achter- maakt van gesteven linnen later kre- doek, dat de plaats van handeling gen ze meer vorm en bedekten het moest aangeven. Spierwit is het ge- hele hoofd, bouw niet, zoals men al gauw zou denken, maar crèmekleurig met vuil- HGCf6nd3aGS6 blauwe en terracotta-tinten. 3 In de catalogus waarin alle aspecten tOI"l©6iniaKGrS van het Griekse toneel, zoals die op De expositie beperkt zich niet tot de de expositie zijn te zien, grondig opvoeringsaspecten van het Griekse maar zeer leesbaar worden geschre- toneel van toen. Ook de voorstellin- ven, gaat Agaath Witteman ultge- gen van Griekse tragedies, zoals thea- breld in op de bronnen die ze voor ter de Appel en het Publiekstheater ïï-ïoSStleTgebAükt Maar in ze de aftopenj^n'tÏÏÖff "eonstructl- "n het tragedie*»* alles wat ze schrijft is steeds weer de erbij betrokken Kostuums en mas- „Toneel tentoon is te zien. waarschijnlijkheidsfactor erbij betrokken Kostuums en mas- - Inge- kers die de hedendaagse toneelma- bouwd, een noodzakelijke toevoeging kers gebruikten om hun visie op het bij gebrek aan directe bronnen. stuk te realiseren staan er uitgestald en worden toegelicht, en met behulp NahnntQinn van foto's, dia's en videobanden iMaoooihing }crljgt de bezoeker een goed beeld van Datzelfde geldt ook voor de naboot- de klassieke invloeden die in pet he- slng van een antiek tragediekostuum dendaagse tragedie-opvoeringen zijn onder meer op basis van de Androme- terug te vinden. Een merkwaardige da-vaas, waarop deze sprookjesprin- gewaarwording ls het wel langs vitri- ses vastgeketend aan een rots, staat nes met vazen, scherven reliëfs en afgebeeld. terra-cotta-beeldjes te lopen terwijl Het is een hooggesloten lang gewaad, je achtervolgd wordt door de wan- 2 De reconstructie van het Antieke tragediekostuum vervaardigd door Geralda Jurriaans-Helk. met versiersels van goudbrokaat aan de zoom, middel, hals en mouwen aangevuld met een soort opgebold slaapmuts, dat niets heeft te maken met het heersende cliché-beeld van een wit gedrapeerd laken. Daar alle hoop van Klytaimnestra, die middels de mond van Peter van der Linden bijna uit het videotoestel barst. Het is een merkwaardig evenwicht tussen de zeer oude en tamelijk recente bronnen, die het theater van toen rollen door mannen werden gespeeld maar ook dat van nu bij de bezoeker moesten de kostuums wel lang en vertrouwd maken. hooggesloten zijn. Zou de wind de rokken doen opwaaien dan zou de illusie nog niet zijn verstoord omdat de harige mannenbenen behoedzaam in hoge laarzen verpakt waren. Ook de maskers waren essentieel, maar vooral functioneel. De spelers konden snel van rol verwisselen in het geval „Toneel ten toon" tot januari in het Allard Pierson-museura, Oude Turf markt 127 (tegenover het Rokin) in Amsterdam. Geopend: dinsdag en vrijdag van 10.00 tot 16.30, zaterdag en zondag van 13.15-16.30, maandag gesloten. Motorinbouw door Kasper van Zuile- kom. Uitg. De Boer Maritiem, Haar lem, 156 pag., veel werktekeningen, 26,50. Voor amateurbouwers en (aanstaande) jachteigenaars, die wil len weten wat de mogelijkheden voor een nieuwe motor(boot)zijn. Daar werd iets grootsch verricht of: Hoe het koninkrijk der Nederlanden zijn grootste kolonie verloor, door Chris van Esterik en Kees van Twist. Uitg. Heureka, Weesp, 112 pag., 19,50. Bewerking van de gelijknam- kige IKON-documentaire. De trooster en de witte bloem, door Lea Appel. Uitg. Amphora Books, Amsterdam, 110 pag., 15 gulden. Het verhaal speelt zich af in vooroorlogs joods milieu. Fokus-project voor 20 plaatsen HILVERSUM (ANP) De Stichting Fokus Nederli de komende twee jaar op twintig plaatsen wonii ernstig lichamelijk gehandicapte mensen inrichten, ting denkt daarbij aan de plaatsen Nijmegen, Gi Zutphen, Doetinchem, Utrecht, Drachten, Emmelo terdam, Oss, Amstelveen, Venlo, Enschede en Almt BIJ de woningen komt een hulpcen- den en is al overgenomen aas1 trum, v&n waaruit hulp kan worden geboden bij het wassen, het aan- en uitkleden en het eten. Het Idee voor dergelijke woningen komt uit Zwe- HELSINKI Met ..The Wise Man" neemt de NOS-radio deel aan het Internationaal Nord- ring Festival voor lichte muziek, dat vandaag in de Finse hoofdstad Hel sinki begint en dat vrij dag wordt besloten ..The Wise Man" is ge baseerd op Zen-verha len van Bhagwan Shree Rajneesh op muziek The Wise Man NOS-bijdrage in Helsinki van Jerry van Rooyen, Jasper van 't Hof en Charlie Mariano. De ar rangementen zijn van producer Jerry van Rooyen. Op dit jaarlijkse festi val treden artiesten- teams op uit acht West- europese landen: Bel gië, Finland. West- Duitsland, Engeland. Ierland, Nederland, Noorwegen en Zweden. De NOS-radio zendt vrijdag van 22.02 tot 24.00 uur op Hilversum 1 een speciaal program ma uit met de uitslag van het festival, de prijsuitreiking en de winnende produktie. door Peter Karstkarel HILVERSUM - Aan de 27e Interna tionale Dirigentencursus van de NOS. die deze maand in Hilversum wordt gehouden, is een openbaar con cert verbonden. Dat wordt zaterdag gegeven in VARA-studio 1, door het Omroeporkest met medewerking van solisten uit het Groot Omroepkoor. De directie berust bij een aantel cur sisten. Het concert, dat om 20J15 be gint, is gratis toegankelijk. De cursus staat deze keer in het teken van de opera en de operette. Docent is de Engelse dirigent Edward Dow- nes. Het programma van het cursis tenconcert bestaat uit gedeelten van werken van Verdi, Wagner, Puccini, Berg, Britten en Debussy. De dirigentencursus wordt zaterdag 30 augustus in de KRO-studio in Hil- Speciaal vandaag In KRO's actualiteitenru briek Brandpunt een reporta ge over de voor- en nadelen van stadsverwarming. Boven dien is een reportage gepland over de mogelijke ontruiming van het kraakpand aan de Prins Hendrikkade in Am sterdam. Ned. 2/ZI.15 „Leven op aarde" (originele Engelse titel Life on Earth) gaat over jagen of gejaagd worden. Presentator David Attenborough laat op de Zuid- amerikaanse pampa's zien hoe de grote verscheidenheid van dieren die er leeft of jaagt of gejaagd worden. Planteneters als zebra's en antilopen vor men een prooi voor de jagers als leeuwen, jachtluipaarden eu hyena's. Op deze manier blijven van beide soorten al leen de sterksten, de snelsten en de slimsten over en houden vegetariërs en vleeseters hun ontwikkeling in evenwicht Ned. 2/21.46 In het Praatprogramma van KRO-rad'o spreekt Wil lem Offenberg met Etty Apon- no die onlangs is teruggekeerd van een reis naar de Molukken en meent dat het RMS-ideaal daar niet meer leeft. Andere deelnemers aan het gesprek zijm ir. Manusama, de heer Molleman van de coördinatie commissie minderhden van het ministerie van binnen landse zaken, NRC-journalist Schumacher, die een boek schrijft over de Molukse pro blematiek, vertegenwoordi gers van het ministerie van CRM en van radicaal Molukse jongeren Hilv. 2/16.30 versum besloten met een concert door het Promenade Orkest, het Groot Omroepkoor en solisten. DEN HAAG (ANP) Zes beeldende kunstenaars tussen de 25 en 30 jaar oud zijn uitgekozen om gezamenlijk de Nederlandse inzending te verzor gen voor de 11e Jeugdbiënnale die van 20 september tot 3 november in het Museum voor moderne kunst in Parijs wordt gehouden. Hun werk zal te zien zijn temidden van dat van nog zo'n ruim 320 kunstenaars uit 42 lan den. De Nederlandse inzending is sa mengesteld door Marinus Boezem, Ad Petersen en Gijs van Tuyl. Zij trokken respectievelijk Ben Sleeu- wenhoek, Henk van Woerden. Kees de Goede. René Daniëls en Harrie de Kroon aan die schilderijen, fotografi sche werken en videotapes in Parijs zullen laten zien. Er zijn aanvankelijk nogal wat pro blemen geweest om deze jeugd-biën- nale waarvan de laatste drie jaar geleden werd gehouden rond te krijgen. De komende zal een grotere verscheidenheid te zien geven, terwijl voorts is afgezien van de medewer king van een internationale commis sie die in Parijs de werken voor deze tweejaarlijkse tentoonstelling zou uitkiezen. De keuze is nu gemaakt door werkgroepen uit de afzonderlij ke landen. Naast wat gewoonlijk onder beelden de kunst wordt verstaan, zal de ko mende biënnale ook aandacht beste den aan film en architectuur. Zowel in het Museum voor moderne kunst (aan de Avenue Wilson) als in het futuristisch ogende Centre Beau- bourg zal een programma van experi mentele films worden geboden, in het Centre komt bovendien de architec tuur-expositie l'Urbanité. In een reeks samenspraken over mo derne kunst worden negen onderwer pen door 25 deskundigen behandeld. Onder hen bevinden zich de Neder landers Rudl Fuchs (van het Stede lijk Van Abbemuseum in Eindhoven, Frans Haks (Groninger Museum in Groningen) en Antje von Graevenitz van de Universiteit van Amsterdam. De dagboeken van Frankenstein, be zorgd door Rev Hubert Venables Uitg. Heureka. Weesp, 120 pag., veel illustratie. 35 gulden. Compleet met anatomische tekeningen van het „monster", gemaakt door Franken stein zelf. ASSEN Sinds de industria lisatie in het boerenbedrijf omarmd is, veranderde de be drijsvoering beslissend en dit heeft ook voor de boerderij- bouw belangrijke gevolgen gehad. Omdat er in Drente naar verhouding erg veel mensen in het boerenbedrijf werkten, is de verandering in de be roepsstructuur in deze provincie erg groot geweest. Het ligt dan ook voor de hand dat er op een aantal plaatsen herinneringen aan dit nabije verleden zorgvuldig worden bewaard. Het mu seumdorp Orvelte is er wel het be kendste voorbeeld van, maar ook in Schoonoord is een sympathiek open luchtmuseum ingericht waar allerlei typen Drentse woningen en boerde rijen plaats hebben gekregen. Als het om boerennedeizettingen uit een ver der dan recent verleden gaat, kan niet meer worden afgegaan op be waard gebleven exemplaren. Er werd gebouwd in vergankelijk materiaal en er moet moeizaam onderzoek ver richt worden om uit velerlei sporen een indruk te verkrijgen van het boe renleven van duizenden jaren her. Er zijn in Drente plannen om de on derzoeksresultaten van de agrarische geschiedenis permanent tentoon te stellen. Het Drents Museum, dat in het voormalige Provinciehuis aan de Brink te Assen gehuisvest is, krijgt er een flinke tentoonstellingsruimte bij als de voormalige abdijkerk gerestau reerd is. Daar zal dan de ontwikkeling van het boerenbedrijf worden gepre senteerd. Vooruitlopend op de per manente inrichting is er in het mu seum nu een tijdelijke tentoonstel ling samengesteld, die het publiek alvast kennis wil laten maken met het onderwerp. Bovendien kunnen de organisatoren testen of zij de stof duidelijk en aantrekkelijk genoeg hebben vormgegeven zonder de we tenschappelijke gegpvens te kort te doen: „Drents boerenleven van de bronstijd tot de middeleeuwen". Reconstructie Het Biologische Archeologische In stituut vin de Rijksuniversiteit van Groningen verricht al zo'n zestig Jaar opgravingen in Drente en er zijn in die periode een kleine honderd ge bouwen te voorschijn gekomen. De veertig woon-stalhuizen die er bij zijn, bieden een goed beeld van de ontwikkeling van dit type. Na zo'n opgraving Ls slechts de plattegrond af te lezen, maar met de wetenschap van het traditionele bedrijf zoals het in de vorige eeuw nog gevoerd werd en de kennis van de technische moge lijkheden en het beschikbare materi aal valt er wel een reconstructie te maken. Dan kunnen niet alleen de gebouwen opnieuw gemaakt worden, maar ook, zij het met meer moeite en met de nodige vraagtekens, kan er een beeld gevormd worden van de bedrijfsvoering en de andere aspec ten van het leven van de boeren uit de voorhistorische tijd. De vroegste sporen dateren uit de zogeheten bronstijd. 1200 jaar vooi het begin van de jaartelling <n het is In- en exterieur van ijzertijdboerderij van Hijken, die in Orvelte gereconstrueerd is en waarvan het studiemateriaal in Assen te bekijken is. verrassend om te vernemen dat het huis. waarin woning en stal in een ruimte waren ondergebracht, eeuwen lang is gebouwd. Met de nodige tech nische verbeteringen in de loop der tijd bleef dit traditionele model toch in gebruik. Ook het skelet dat het dak droeg en de lichte wanden nagenoeg vrij van draaglast hield bleef vrijwel ongewijzigd. Gepaarde verticale stij len waren door middel van dwarsbal ken verbonden. Op de koppen van de stijlen gelegen langsbalken konden dan de daksparren dragen, waarop riet of zoden tot dakbedekking werd gelegd. Ruimtelijk zorgden de stijlen voor een ruimtelijke Indeling. Het ho ge middenschip werd geflankeerd door twee smalle en lage zijbeuken. De beuken boden in het woongedeel- de ruimte voor bedsteden; in de stal konden de beesten er aangebonden worden. Woon- en stalgedeelten wer den meestal van elkaar afgegrensd met een houten wandje. Compleet gebouw Dank zij opgravingen kan men, al zijn er nauwelijks meer resten van deze boerderijen, aan verkleuringen in de bodem zien waar de stijlen in de, grond staken en waar de wanden, die uit met leem bestreken vlechtwerk van twijgen hebben bestaan, gezeten hebben. Door enkele vondsten is bo vendien de contructiemethode duide lijk geworden. Het is gebleken dat er al in de bronstijd gebruik werd ge maakt van de vrij ingewikkelde pen en gat-verbinding. Op de tentoonstelling worden de as pecten van de boerengebouwen uit de bronstijd, ijzertijd en vroege midde leeuwen giëllustreerd met recon structietekeningen, modellen op schaal, foto's van opgravingen en ge reedschap, bv. enkele soorten bijlen voor het bekappen van het hout. Van een van de boerenhuizen is een recon structie op ware grootte gemaakt; een halve structuur die met behulp van een spiegelende wand de sugges tie van een compleet gebouw biedt. Vanzelfsprekend is de prehistorische boerderij in een breed gebruikskader geplaatst: er is onderzoek gedaan naar het hoe en waarom van hele agrarische nederzettingen waarde boerderijen deel van uitmaakten; ne derzettingen die per periode en per streek vaak grote verschillen te zien geven. Uit de bronstijd werden bij Elp en Emraen nederzettingen aange troffen en bij Hijken kon een dorp uit de ijzertijd opgegraven worden. Late re agrarische nederzettingen vond men onder andere bij Fochteloo, Wijster, Eursinge en Odoorn. Een van de boerderijen van Hijken, daterend uit de ijzertijd (de laatste zes eeuwen voor de jaartelling), is in het museum dorp Orvelte op ware grootte gere construeerd. De studiemodellen zijn nu in Assen te bekijken. Boomwallen Hoewel het veel moeilijker is om stel lige gegevens te verkrijgen over het gebruik van de grond wordt daar thans ook iets over meegedeeld. De rechthoekige velden van bescheiden afmeting waarop landbouw werd be dreven werden aanvankelijk om heind met palen en later met boom- wallen, die het gewas moesten be schermen tegen hongerig vee en wild. Sporen van de begrenzingen van deze zg. celtic fields geven aanwijzingen 'over de structuur van de velden. Krassen van ploegwerkzaamheden en vondsten van landbouwgereed schap hebben ook lets over de wijze van bewerking van de velden duide lijk gemaakt. Verkoolde granen heb ben bovendien aanwijzingen ver schaft over de op de akkers verbouw de gewassen. De tentoonstelling geeft een eerste indruk van de vroege geschiedenis van Drenthe. Ten gevolge van de be perkte ruimte moesten verschillende aspecten erg beknopt aan de orde komen, waardoor het verband van de tentoongestelde voorwerpen niet steeds duidelijk is. Dit zal ongetwij feld opgelost kunnen worden bij de toekomstige presentatie in de abdij kerk. De kleine tijdelijke tentoonstel ling is een noodzakelijke illustratie' van de ontwikkeling van het boeren bedrijf, waarvan de overblijfselen en de reconstructies op verschillende plaatsen in Drenthe bezocht kunnen worden. Tot 17 september in het Drents Mu seum te Assen; dinsdag-vrijdag van 9.30 tot 17.00, zaterdag en zondag van 13 tot 17 uur. Duitsland, Engeland, Cam enigde Staten en Australië he Begin dit Jaar heeft Fokus °®sv ste woonproject in Almereliccen werkelijkt. Daar zijn nu vij kab stig lichamelijk gehandicap |t is woonblok van tweehondei ra,,j gen in een eigen aangepast men aan een nieuw zelfstaa Z,JT begonnen. Onder hen zijn a l teg ners van „Het Dorp", die i ien. nooit meer daarheen terug Hoewel het aanpassen van c gen en de verdere onkoste vi gehandicapten voor een g%s O uit subsidies en uitkeringei _or] worden betaald, heeft de Fokus Nederland toch beht. eigen fondsen. Onder meer'L registreren van de gehandio het in dienst nemen van t de gemeenten bij het insti de woningen moeten advis Loterij Daarom heeft de stichting ministerie van justitie toe# k» gekregen tot het houden I soort loterij, die onder de tita naai tv-fruitspel" ruim zeven gulden in het Fokusfom brengen. 0112 eda De trekking van deze loterij l oktober, dus nog ruim voo dio november Telebingo 2 )ij- gaat, door Veronica in een i ge] anderhalf uur durend progra het televisiescherm gebracht tator van dit programma Amerikaanse acteur Telly j de hoofdvertolker uit „Kojal an rk ADVERTENTIE kompleet mikrofilm- programma brengt rust èn dynamiek in uw organisatie a 025102564$? Öl\INO levering via dealers ATHENE (Reuter-AFP) In zijn in het weekeinde de r« Dimitris Kollatos en negen spelers aangehouden naar aai van een aanstootgevend to» Hun wordt belediging van de re zeden en de Grieks-Oll kerk ten laste gelegd. Het omstreden stuk, De heü veza, gaat over een Grieka doxe bisschop die in een se) daal betrokken is. Vorig jaar 67-jarige bisschop Stylianos veza door een speciaal hof synode van zijn kerk ontslag dat een jaar tevoren in de j foto was verschenen waarop tropoliet te zien was met een vrouw. De bisschop heeft stel steld dat de afbeelding een fot tage was. „De heilige van Preveza" tfl publiek naar een van de voora theaters van de Griekse hoe De klacht is afkomstig van zitter van het genootsclu Grieks-orhtodoxe priesters, wachting van hun proces werd latos en de spelers op vrije gesteld.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4