Tien jaar theaterwerk
van het Werkteater
BOLIVIA
Ongewone attracties in
aangenaam kijkklimaat
)f™SS",|oppW
.SSS*»1""-
1
Andy: relativerende koelheid
wm
TAALTU VOOR UW
(LEURENFOTO'SP
Boeiend pocket-verslag van Rense Royaards
NOS wil film
niet uitzenden t
VPRO zendt morgen filmdebuut Frank Wiering uit
GIRO 1918108
Meevaller levert [ek
NOS zeventig I kb'
nieuwe banen op p
NOS vraagt uitstel beschikking CRM
Nieuwe boeken
Circus OZ perfect en ironisch
DEFINITIEVE PRIJSVERLAGING VAN SAAB:
DE 99 SERIE MET F2000,-, DE900 SERIE MET F3000,-
ZATERDAG 9 AUGUSTUS 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door André Rutten
Rense Royaards, van het begin (ln 1970) al aan lid van het Werkteater, heeft over de tien Jaar
dat die toneelgroep nu bezig ls een boekje gemaakt, dat „Teaterwerk sinds 1970" heet, met als
bondige ondertitel „Een verslag". Een eenvoudige, aantrekkelijke pocket, door het Werktea
ter zelf uitgegeven.
Je leunt het Inderdaad „een verslag"
noemen, maar het ls er een van bij
zondere kwaliteit: het ls prettig te
lezen. Omdat Rense Royaards helder
schrijft, bondig, met een Juist gevoel
voor tekenende details, waarmee hij
overigens zuinig omspringt. Hij ver
telt lang niet alles wat er in die tien
jaar allemaal gebeurd ls. maar kiest
tekenende voorvallen, die samen een
levendig, boelend portret vormen
misschien moet Je het eerder een ge
schreven film noemen van een
hardwerkende en zich voortdurend
verder ontwikkelende groep mensen,
die op een persoonlijke manier met
toneel bezig zijn. HIJ ls zakelijk, maar
nooit dor, omdat hij altijd iets le
vends beschrijft, iets waar hij zelf
sterk bij betrokken ls.
Het begin van zijn inleiding, die hij
met een citaat opent, laat er iets van
proeven: „Het Werkteater is een ty-
pies akteursgezelschap. Een schrij
ver. een regisseur, een dramaturg, die
de meeste invloed hebben op gebrui
kelijke toneelopvoeringen, komen bij
het Werkteater niet te pas. De spelers
bepalen zelf wat ze spelen en hoe",
schreef Jac Heljer enkele jaren gele
den in het Haarlems Dagblad.
Rense Royaards schrijft dan:
„Ik vroeg hem of hij dat nil nader kon
toelichten. Hij zei dat ik dat maar
moest doen en de basis voor dit boek
je werd een interview dat Jac Heljer
me afnam over het reilen en zeilen
van het Werkteater sinds 1970."
Vervolgens karakteriseert hij zijn
verslag:
„Beschreven wordt uit welke kon
tekst het Werkteater is voortgeko
men, hoe onze manier van werken
zich ontwikkelde en welke verschil
lende projekten daaruit ontstonden."
Hij eindigt met een wens:
„Ik hoop dat dit verslag iets verklaart
over een groep die teater maakt."
Je mag vaststellen, dat hem dat ge
lukt is.
Hij begint zijn verslag met de weerga
ve van een gesprekje met zijn groot-'
moeder Jacqueline Royaards-Sand-
berg (gestorven in 1976, bijna hon
derd jaar), die hij in 1970 in het zie
kenhuis bezocht, opgeschreven als
een scènetje. Zij zegt onder meer over
dat Werkteater, dat hij toen mee aan
het oprichten was:
,Dlt wordt niks. Hou er mee op. Nu
heb je nog de charme van de Jeugd.
Maar als je veertig bent, ben je diep
ongelukkig.
Verderop in het verslag haalt hij een
advies van de Raad voor de Kunst uit
1972 aan: „De met nadruk nagestreef
de lelderloze werkwijze heeft tot een
nivellering naar omlaag geleid. In de
ze samenstelling en in dit stadium
kan de groep al datgene waar ze zich
in tem mee heeft bezig gehouden naar
de mening van de afdeling niet over
brengen." Een eindje verder volgt een
advies van de Raad uit 1980: „Het
Werkteater met zijn bijzondere taak
opdracht is nog steeds springlevend.
Het heeft bewezen dat zijn unieke
manier van produceren en produktles
voorbereiden suksesvol kan worden
geèffektueerd."
Het kan verkeren, zei Bredero aL
Het waarom
Waarom en onder welke omstandig
heden twaalf acteurs in 1970 er toe
kwamen samen met iets te beginnen
dat zij het Werkteater noemden legt
Rense Royaards beknopt en duide
lijk uit in het hoofdstukje „Geschie
denis vóór zeventig". Hij citeert ook
uit „De Nota", waarin zij hun bedoe
lingen op papier formuleerden om
CRM tot subsidiëring te bewegen.
Wat lukte. Aanvankelijk voor één
jaar. Waarbij zij ook nadrukkelijk
ontslagen waren van een voprwaarde,
die het gezelschap Studio in die peri
ode de das bleek om te doen: de
verplichting het publiek te laten zien
waar zij mee bezig waren. Het Werk
teater kreeg de gelegenheid, een ruim
Jaar lang, geheel intern de collectieve
werkwijze te beproeven. Geen van de
twaalf had daar enige ervaring mee,
ieder bracht een bepaalde conditone-
ring mee die opgeruimd moest wor
den „een lange periode van kon-
flikten en chaos in zo'n proces kun Je
niet uit de weg gaan", consteert Ren
se Royaards.
Toch ging de groep al vrij snel over
tot confrontaties met het publiek
over, maar wel met vermijding van
het bestaande toneelpubliek. Ze ko
zen en Paradiso voor uit met een
soort vervolgverhaal, waarvan elke
veertien dagen op vrijdag een afleve
ring van hooguit een kwartier. Het
sloeg zeer aan,
Het hoe
Rense Royaards volgt in zijn verslag
een eigen, overzichtelijke indeling,
waardoor je stap voor stap met de
groep vertrouwd raakt en er meer
inzicht in krijgt, ook als je haar al
tamelijk goed dacht te kennen. Hij
beschrijft de trainingen, het werken
aan de projekten, waarbij onder-
scheld gemaakt wordt tussen de zo
mer- en de winterprodukties, de korte
acts die voor acties worden gemaakt,
het spelen voor en met kinderen. HIJ
signaleert ook de twee stromingen,
die zich zijn gaan manifesteren: „Het
meer politiek gerichte, variété- en
showachtige straattheater en het veel
meer op de binnenwereld en persoon
lijke motivatie gerichte aspekt van
de winterprojekten". Beschreven
wordt ook, hoe de groep leerde de
andere media televisie, video, film op
een eigen manier te hanteren.
Wat het hele verslag zo prettig lees
baar maakt is ook, dat Rense Roy
aards veel met reële en concrete voor
vallen en bezigheden werkt, waartoe
hij ook herhaaldelijk uit een soort
dagboeknotities van verschillende le
den van de groep put, onmiddellijke
reacties meestal op ervaringen van
het ogenblik.
Hij laat zijn verslag eindigen met het
interview met Jac Heijer, die kriti
sche kanttekeningen maakt bij het
doen en laten van het Werkteater, net
uitdagend genoeg om Rense Roy
aards tot boeiende weerwoorden te
brengen.
Werkteater. Teaterwerk slnd9 70.
Een verslag. Door Rense Royaards
i.s.m. Jac. Heljer. Uitg. Koöperatieve
vereniging Het Werkteater ua. Am
sterdam, 5,-.
De NOS die naast producent
Matthljs van Heijningen de
film „Andy" heeft medegefl.
nanclerd heeft het debuut van
Frank van Wierlng doorgescho
ven naar de VPRO. De N08
wenst Andy niet uit te zenden
omdat er te veel ongenuaa-
ceerd geweld ln voor zou ko
men. DE VPRO heeft met de
inhoud van de film geen moei-
te. Andy heeft vorig Jaar vijf
weken in de Nederlandse bios
copen gedraald en mag nu al
op het tv-scherm komen omdat
daarover van te voren afspra
ken zijn gemaakt tussen de
maker en de producenten. Nor
maal gesproken mag een speel
film pas na veertig maanden op
tv worden uitgezonden.
ADVERTENTIE
Het fotomodel EUa (Jonna Koster) en de volksjongen Andy (Andy Vrielink)
door D. OuwendIJk
De reacties op het speelfilmdebuut van Frank Wierlng Andy, bloed en blond haar, die de
VPRO morgenavond op Ned. 2 om 21.25 uitzendt zijn nogal verschillend geweest. Naast botte
afwijzing even botte bewondering. De film verdiende het één noch het ander. Wat ln de film
vooral boeit ls de Inslag van een behartenswaardige relativerende koelheid en afstandelijk
heid.
Steun nü het
Solidariteitsfonds
voor de strijdende arbeiders
en boeren
tn.v. Clat-Nederland,
Nieuwe Gracht 47,
3512 LE Utrecht.
Vi
Een
sine
niei
lieti
der
bre
me!
rad
kur
sim
de
var
de
I2G
Da
wa
on|
kle
of
hei
sie
lof
en
vei
Ha
op
ko
In het verloop van het verhaal, zoals
dat door Wiering ln beeld is gebracht,
ontwikkelt zich een kantige, directe
karakterologie, die consequent van
aanleg naar daden toe groeit. Dat is,
zeker in de debuut-film, een belang
rijke kwaliteit. Als Frank Wiering in
staat ls deze kwaliteit, die voor de
dramatiek in een film van wezenlijke
betekenis ls, op markante wijze in
films te verwerkelijken, dan is er een
belangwekkende toekomst voor hem
weggelegd.
Het verhaal in de film gaat over de
volksjongen Andy uit provinciaal Ne
derland (Hengelo), die op zijn werk
ruzie krijgt met zijn baas. ,3&rst
vent", zegt Andy en hij gaat, per
trein, op avontuur naar Amsterdam.
Het „barst vent" ls op de keper be
schouwd niet tegen de baas gericht,
maar tegen het saaie bestaan van de
Jongen ln diens keurig net, kleinbur
gerlijk provinciaals milieu. HIJ beseft
niet dat de kleurloosheid van zijn
milieu al zo diep ln hem is doorgevre
ten, dat hij tussen alles in is komen te
hangen. Dat is het grote gevaar dat
hem bedreigt. Verveling verandert
geleidelijk in rancune en agressivi
teit Dit wordt versterkt door Andy's
contact met het fotomodel EUa. Zij is
ouder dan hij, a-moreel, verveeld
door het grote stadsleven, financieel
aan de grond en afhankelijk van haar
aansteUerige, zeurderige moeder, die
haar met geld ondersteunt. Andy
sluit zich niet bij héér aan, hij vindt
het alleen best dat zij zich bij hem
aansluit Zij brengt hem ln een kring
van geposeerde homoseksuelen en
dan kan de provinciaal eindelijk
spontaan laten voelen wie hij in wer
kelijkheid is één brok haatdragen
de gewelddadigheid. De uitbarsting
breekt meteen het avontuurlijke elan
ln de Jongen, hij wil terug naar het
vertrouwde nest Maar daar ls even
min plaats voor hem. Zijn toekomst
lijkt bepaald door een nul-bestaan.
Het positieve aan de film ls, dat de
figuur van Andy een sterke mate aan
geloofwaardigheid bezit Over het ge
heel genomen heeft Wiering met de
weerbarstigheid van de jongen goéd
raad geweten. De Jongen is niet in de
eerste plaats een produkt van een
verkeerde opvoeding, hij is de beli-
chaming van moderne onvrede. Zoals
er zoveel zijn. Hij maakt er geen pro
bleem van, de onvrede is er en wie er
zich aan verwond heeft pech gehad.
De Jongen raakt afgeschoven naar
een randbestaan, voor een deel te
slijten ln de gevangenis.
Jammer is, dat Wiering het meisje
EUa, ln haar karakterologische tegen
strijdigheden, niet heeft aangekund.
Zo waarachtig ais Andy is geworden,
zo wazig en gekunsteld van opzet is
het foto-modeL Zij ls een bedenksel
naast de levende Andy. Hier mag
overigens wel aan worden toegevoegd
dat in dramatiek weinig zo moeilijk is
als echt menselijke natuur te geven
aan even echt menselijke gekunsteld
heid.
Van onze radio- en tv-redactle
HILVERSUM Een financiële n,
vaUer voor de NOS levert de oi
onder meer zeventig nieuwe banen
bij het facultair bedrijf. De meeval
van ongeveer elf miljoen gulden op
'begroting is ontstaan door de looe
maatregel van de regering, waarda
van 22 miljoen gulden, ultgetroklo
om de gevolgen van de cao-onderha
delingen voor 1980 te kunnen bekosl
gen, slechte voor de helft nodig blijk
te zijn. Het NOS-bestuur ging er git as
teren mee akkoord vier van de i
miljoen te besteden voor het aantrel
ken van nieuwe krachten voor bt
facultair bedrijf (studio-personeel).
Zoals bekend ls leveren de omroep
de laatse Jaren feUe strijd met bi
technisch bedrijf van de NOS ol
produktles op het organisatorlscli bl
In
b(
zi
tr
ni
«8'
di
Van onze radio- en tv-redactle
HILVERSUM Het NOS-bestuur
heeft zich gisteren akkoord verklaard
met de brief van de Raad van Beheer
van de NOS (het dagelijks bestuur)
aan minister Oardenlers van CRM
Nederland ln den goeden ouden tijd,
het dagboek van hunne reis te voet,
per trekschuit en per dlUgence van
Jacob van Lennep en Dirk van Ho-
gendorp door de Noord-Nederland-
sche provinciën ln den Jare 1823. Uitg.
Unieboek, Bussum. Eerder versche
nen in 1942 bij uitgeverij De Haan in
Utrecht. (250 blz - 29.50).
Speciaal vandaag
waarin de concept beschikking Inza
ke de sluikreclame op radio en tv als
uiterst vaag wordt omschreven.
In de concept-brief van het dagelijks
bestuur staat dat het begrip reclame
te onduidelijk omschreven is om tot
een Juiste bepaling van het begrip te
komen. De NOS gaat de minister nu
vragen om haar beschikking die op 5
oktober van dit jaar van kracht zou
moeten worden, voorlopig op te
schorten. De omroepen vinden het
verder van groot belang te wachten
tot een werkgroep criteria inzake de
reclame voor de verschlUende takken
van sport heeft vastgelegd. Voor de
omroepen zijn AVRO-directeur Siebe
van der Zee en de nieuwe Studio
Sport-chef Cees Boerhout in de werk
groep vertegenwoordigd. Uitgezocht
wordt welke beeldreclame voor de
diverse sporten als overheersend be
schouwd moet worden.
Speciaal morgen
Atletiek. Samenvatting van
de vandaag gehouden Neder
landse kampioenschappen at
letiek voor dames en heren in
Sittard.
Ned 2 18.30 uur
Achter het Nieuws is geheel
gewijd aan de belevenissen
van de Indische Nederlandera
die tijdens de Tweede Wereld
oorlog, hetzij deel hebben nlt-
gemaakt van het KNIL, hetzij
in het verzet hebben gezeten,
hetzij in kampen gevangen
zijn geweest. In korte filmpjes,
waarin ook historisch materi
aal is verwerkt wordt inge
gaan op de problematiek van
deze mensen.
Ned 2 22.25 uur
Vijf maal: Fonds Jansen.
Op 13 juni heeft Fons Jansen
zijn lustrum-cabaret Fons Jan
sen 5 afgesloten na 748 voor
stellingen in vijf jaar. De VA
RA brengt in een serie het re-
porto ire van deze oude rot in-
het vak. Gabri de Wagt voerde
lange gesprekken met Jansen.
Hilversum 1 13.03 uur
Atletiek. Samenvatting van
de vandaag gehouden Neder
landse kampioenschappen at
letiek voor dames en heren in
Sittard.
Ned 2 17.30 uur
Mao Tse Toeng. Zesde afle
vering van „Portraits of Po
wer" een serie documentaires
over de rol van de grote we
reldleiders ln de geschiedenis
van deze eeuw. Het program
ma werd samengesteld door
redacteuren van de New York
Times.
Ned 2 20.40 uur
Sportpanorama. Samenvat
tingen van de internationale
voetbaltoernooien in Amster
dam (Ajax. AZ'67, Nottingham
Forrest en Bayern München)
en Rotterdam (Feyenoord, FC
Brugge, Southampton en
Schalke '04)
Ned 1 22.15 our
De Andere Wereld van Zon
dagmorgen besteedt aandacht
aan de opvang van ex-gedeti
neerden.
Hilversum 2 10.50 uur
Circus OZ uit Australië in Rotterdam in actie
en technische vlak snel en voorspa
dig te laten verlopen. Door een tekal
aan technisch personeel liepen dj
spanningen bij het maken van V E
produktles vaak.zeer hoog op. Hf r
resterende bedrag, zeven miljoen gi
den, gaat voorlopig naar de post Ve
vangingslnvesterlngen. Over enl1
maanden neemt het bestuur hlerov
een definitieve beslissing. f
De financieel commissaris van Ij
NOS, de heer Klaas de Wilde, hadf
het ontdekken van de enorme me
valler andere plannen. De Wild
dacht eraan vier miljoen uit te trel j
ken voor personeelsuitbreiding w
het technisch bedrijf, 1,3 miljoen* i
investeren ln personeels uitbreid^
ten behoeve van de Dienst Radl
Programma's, de dienst TV-Prognui
ma's en het NOS-Joumaal en 1,71
geven aan de zendgemachtigden (pe
soneelsdiensten). De overige vier mi
Joen zouden volgens De Wilde va
Vervangingsinvesteringen besten*
moeten zijn. Het bestuur acht da
besteding echter te riskant, omdi
een groot deel van de meevaller
een klap uitgegeven zou worden.
ADVERTENTIE
Vergelijk onderstaande
prijzen en zie uw voordeel
bij BeoPost!
door Dirkje Houtman
ROTTERDAM Perfecte lichamelijke behendigheid van
acrobaten verweven met weinig pretentieuze humor en opge
zweept door stevige rock-and-roil-muziek maakt de voorstel
ling van het Australische Circus OZ tot een vermakelijke
avond amusement waar ledereen naar toe moet. De komende
veertien dagen speelt het circus ln de Rotterdamse schouw-
L12 opn. f 16,96
20 opn. f 25,60
24 opn. f 29,92
veeruen aagen speen, nei circus in ue nuneniaiiise svuuuw- ull Mgt en op f
burg om daama door het land en nog later door Europa te op zi)n hootd gaat staan doet )e blo- S 36 opn. t 42,68
gaan reizen.
Opvallend in de voorstelling is de
creatieve en inventieve manier waar
op de spelers, afkomstig uit het expe
rimentele theater, met de circustech
nieken omgaan. Die worden perfect
uitgevoerd maar daarbij ook aange
vuld met grappen en laconieke reac
ties van de tegenspelers. Als bijvoor
beeld de luchtacrobaat, die overigens
ook alle instrumenten bespeelt en
en dat ls een verademing. De profes
sionele basis behoedt de voorstelling
ervoor dat de ironie onmachtig hol
wordt en de hechte onderlinge sa
menwerking creëert, een aangenaam
maar ook spannend kijkklimaat
Bij het trapezenummer houd je de
adem in en ook de clown die aldoende
een toren van stoelen construeert om
een reputatie op te bouwen, zoals hij
zelf zegt, en op die wiebelende reeks
zen van spanning.
aantal gemiddelde prijzen
afdrukken in Nederland (1979!)
(afdrukken f 1.08
ontw.kosten
»4.-)
BeoPost prijzen
(afdrukken f 0.60
ontw.kosten
f 2.95 bijdrage
port
kosl
irto- en adm.-
ten d f 2.95)
f 13,10
f 17,90
f20,30
f 27,50
een respectabele clownsact in zijn
repertoire heeft, zich op de luchtlijn
begeeft, vegen drie andere spelers on
derwijl de vloer die bezaaid ligt met
serviesgoed van het vorige bordjea-
ADVERTENTIE
Geen Ingeboren en Ingetogen ontzag
voor de kunsten en kundigheden van
de hoogwerker, geen mededogen voor
de broodnodige concentratie, maar af
en toe een lamlendig geamuseerde
blik omhoog om de introduktieles
koorddansen aan een clown te
volgen.
Zelfspot
Het is een vorm van lichte zelfspot,
die elk traditioneel circus vreemd ls.
Daar staat elke act op zich, of het nu
het slappe koord, een nummer Jongle
ren of de leeuwentemmer betreft. Al
les wordt er bloedserieus uitgevoerd
en de humor wordt er vaak wat
kunstmatig ingebracht in de vorm
van een komisch clowns-intermezzo.
Circus OZ kent zo'n onderscheid niet
En zo heeft dit circus een enorme
diversiteit aan acrobatiek. jong
leur- en clownsnummers, al dan niet
verpakt in luchtig theatrale situaties.
Opvallend is de prachtige jongleurs-
act met drie tennisballen, simpel, in
ventief en met gepaste souplesse uit
gevoerd, waarin geen een keer dezelf
de „werpmoüeven" ln terugkeren.
Maar ook het ringgooien door vier
spelers dat bijna ontaardt in een be
wegend mozaïek is indrukwekkend
evenals de ongewone mensentoren
van de in het zwart gestoken slap
stick-figuren. Daarnaast heeft OZ na
tuurlijk ook beesten, die niet echt
maar wel heel schalks zijn en aan het
slot een apotheose waaruit weei
blijkt dat bij het circus niets onmoge
lijk is. Want wat te zeggen van eer
plafondloper, voor wie het niet teveel
is ondersteboven ook nog even eer
drumsolo weg te geven. Kortom, Cir
cus OZ brengt een prima voorstelling
met ongewone attracties die ook de
„nlet-circus-liefhebber" rechtop doen
zitten.
EW RBKEN MAAR VAT #A
DE KWALITEIT PRIMA lij J
DEN HAAG (ANP) Het Nederlands
Danstheater begint het nieuwe sei
zoen niet in Nederland, maar ver over
de grens. Het vrijwel voltallige gezel
schap is gisteren vopr 42 dagen naar
het buitenland vertrokken, waar het
voorstellingen zal geven in Canada,
Amerika en Mexico.
.Reden van deze ongebruikelijke start
is dat het Circustheater in Schevenin-
gen, waar het NDT zijn wereldpre
mière altijd uitbrengt, drie maanden
(tot en met 11 november) is verhuurd
aan de Nederlandse Opera Stichting
voor de voorbereiding van haar pit
duktles. Dat betekent dat het Dam
theater zijn seizoen ruim twee maai
den later (13 november) dan norma»
kan starten met voor elk ballet ec
.aanzienlijke bekorting van de pre
duktieperiode.
Totaal zullen ln ondermeer Ottawi
Vancouver, Portland, Los Angeles e
Mexico-Clty 27 voorstellingen wff
den gegeven. In vier programma
worden zeven baletten uitgevoö
van artistiek leider Jiri Kylian.