Het verhaal van Johanna Judith Zeelt
Paus is van plan
nog veel te reizen
Uit brieven van lezers
Trouw
Leger des Heils:
drie miljoen
soldaten
VANDAAG
VOORBUGANGERS
Kerken helpen
Oeganda
DINSDAG 5 AUGUSTUS 1980
TROUW/KWARTET
door prof. dr D. Nauta
In een regelmatig tempo verschijnen de delen die dr C. Smits
bezig is te wijden aan de geschiedenis van de Afscheiding van
1834. Nu mag ik de verschijning van het vierde deel aankondi
gen, waarin hij handelt over de gang van zaken in de provincie
Utrecht. Het gebeurde in de stad Utrecht vormt in zijn boek
een belangrijk onderdeel. En wat de overige behandelde
plaatsen betreft moet men bedenken dat deze in werkelijk
heid niet eens alle in de genoemde provincie gelegen zijn.
Maar voor de Afgescheidenen maakten de desbetreffende
gemeenten deel uit van het kerkverband in die provincie.
Het zijn Amersfoort. Bunschoten.
Nijkerk, Scherpenzeel. Renswoude,
Veenendaal. Rhenen. Leersum, Zeist,
Westbroek met Achttienhoven, Lin-
schoten. Kockengen, Loenersloot
c.a., Baambrugge, Oud-Loosdrecht,
's-Graveland en Hilversum. Ook dit
gebied viel evenals de in de vorige
delen behandelde stof onder de
invloedssfeer van H. P. Scholte. on
der de leiders der Afscheiding een
markante persoonlijkheid met geheel
eigen opvattingen en pretenties.
Grondigheid
Ook in dit deel, dat in omvang met
zijn bijna vijfhonderd bladzijden de
vorige nog overtreft, valt weer op de
grondigheid waarmede het onder
zoek werd verricht en de zorgvuldig
heid welke besteed werd aan de ver
antwoording van de medegedeelde
feiten en uitspraken.
Enige grotere beknoptheid in de uit
eenzetting zou geen kwaad hebben
gekund. En wanneer de auteur een
wat andere opzet en indeling van het
door hem verzamelde materiaal had
gekozen, zou zulks voor de doorsnee-
lezer een weldaad hebben betekend.
Want het valt niet te ontkennen dat
het lezen van het boek allerminst
glad en vlot loopt, ook als men in het
oog houdt nu eenmaal niet met een
romannetje van doen te hebben.
Lezing en gezette kennisneming van
net werk is inderdaad de moeite
waard. Temidden van soms wat onbe
duidende gegevens, welke ons wor
den opgedist, krijgen wij telkens al
lerlei nieuwe, meermalen zeer interes
sante mededelingen omtrent toestan
den en verhoudingen onder de Alge-
scheidenen te vernemen.
Rijke vrouw
Bij wijze van voorbeeld wil ik het een
en ander aanhalen omtrent Johanna
Judith Zeelt, de welgestelde vrouw
die in Baambrugge voor de Alge-
scheidenen zulk een steun is geweest.
Het is aan de schrijver van ons boek
gelukt nog diverse bijzonderheden
over haar levensgang aan de weet te
komen.
Zij werd 14 december 1780 te Amster
dam geboren als dochter van de ma
kelaar in vaste goederen, obligatiën,
beleningen en inboedels Wouter
Zeelt, woonachtig aan de Keizers
gracht tussen de Huiden- en Wolven-
straat Hij kocht in 1784 het buiten
Postwijk te Baambrugge, waar na
derhand zijn dochter gehuisvest zou
zijn. Deze was de enige erfgename
van haar ouders en kon gelden als een
zeer gefortuneerde vrouw. Bij haar
overlijden op 22 november 1864 liet
zij een vermogen na van ruim 550
duizend gulden.
Zij trad in 1821 dus op veertigjarige
leeftijd, voor het eerst in het huwe
lijk, met iemand, 53 jaar oud. Van
haar kant trad daarbij als getuige op
Jan Balke, haar tuinman in Baam
brugge. Het moet een ongelukkig hu
welijk zijn geweest. De man is in 1832
overleden. Maar in de tussenliggende
jaren zijn er door haar verschillende
processen met hem gevoerd.
Proces
In 1823 diende zij bij de rechtbank te
Amsterdam een eis tot scheiding in.
De president bepaalde op 24 januari
1824 dat zij, tijdens de duur van het
proces, niet met haar man behoefde
samen te wonen. De man, Cornells
van IJsseldijk, kreeg daarbij alleen in
handen het beheer ook over haar gro
te vermogen, terwijl hem ook toege
wezen werd het recht van gebruik der
echtelijke woning; deze bevond zich
aan het tegenwoordige Rembrandts-
plein.
Zelf heeft zij toen een tijdelijk onder
dak gevonden bij H. J. Daniels, ont
vanger van de registratie, wonende
op de Prinsengracht tussen Leidse-
en Spiegelstraat. Het vonnis van de
rechtbank dat op 20 november 1824
werd geveld, hield de afwijzing van de
ingestelde eis in. De overwegingen
van het vonnis geven enige kijk op de
achtergrond van het geval. Het heet
daarin dat zij haar eis wilde funderen
„op atroce (dat is gruwelijke) behan
delingen en beledigingen van de ge
daagde jegens haar"; zij moest even
wel bewijzen dat die behandelingen
en beledigingen „van zulk eenen hevi-
Huize Postwijk te Baambrugge
gen aart zijn geweest dat dezelve de
voortdurende zamenleving tusschen
haar en den gedaagde ondragelijk,
zoo niet zelfs gevaarlijk maken."
Getuigenverhoor
Uit het getuigenverhoor was geble
ken dat de gedaagde „niet altoos en
overal de eisscheresse met die liefde,
achting en genegenheid heeft behan
deld, welke elk man verpligt is aan
zijne vrouw te betoonen", en hij voor
al aan haar verschuldigs is „uit aan
merking van het belangrijk vermo
gen hetwelk de eischeresse ten huwe
lijk heeft aangebracht."
Het recht om een scheiding te vorde
ren wordt afgewezen, „zoo lang door
de eisscheresse niet voldoende bewe
zen wordt dat daarmede zulke atroce
behandelingen en grove beledigingen
gepaard gaan dat de voortdurende
zamenleving onbestaanbaar is met
hare rust en veiligheid en alzoo on
dragelijk en zelfs gevaarlijk."
Hoe in de volgende jaren de verhou
ding precies is geweest, valt met ze
kerheid niet vast te stellen. Beiden
hebben tot zijn dood vermoedelijk in
het geheel niet en stellig gedurende
de laatste jaren van zijn leven niet
meer samengewoond. Zij woonde
toen aan de Keizersgracht over de
Westermarkt, blijkens noteriële stuk
ken. Spoedig daarna is zij verhuisd
naar Baambrugge.
IJsseldijk is in de geschiedenis
bekend vanwege haar milde goed
geefsheid. In Amsterdam sloot zij
zich aan bij dc Afscheiden gemeente.
Toen door deze gemeente tot de mi
nister een rekwest gericht werd,
merkte het classicaal bestur van de
Hervormden in die stad in een missi
ve aan dezelfde minister in 1835 op,
dat zij door haar vermogen in staat
was om veel te kunnen doen.
Zij is, heet het „eene vrouw van zeer
bekrompen kennis en vermogens, die
zich door elke die een vroom gelaat
toont, laat innemen en door hare rui
me tijdelijke middelen vroeger aan
de vereenigingen onder Mijdrecht en
Zwijndrecht aanmerkelijk heeft uit
gereikt." Hier zijn bedoeld de dusge
naamde Zwijndrechtse Nieuwlich
ters, een sekte van geheel ander allooi
dan de Afgescheidenen, maar die wel
nastreefde een terugkeer naar de ge
meenschap van de eerste christelijke
gemeente in Jeruzalem.
Goedgeefs
Mevrouw Zeelt zij heeft zich nooit
bekend gemaakt als de weduwe van
Bedroefd
Welnu, zij heeft met haar geld enorm
veel gedaan ten behoeve van diverse
gemeenten der Afgescheidenen, on
der meer van die in Baambrugge.
Jarenlang werden er bijeenkomsten
gehouden op haar buiten Postwijk.
Nadat deze geruime tijd ongemoeid
waren gelaten, gingen de desbetref
fende autoriteiten in 1845 daartegen
optreden en werden er processen-ver
baal opgemaakt.
In verband met daarmede was het
dat mevrouw Zeelt in mei 1846 (niet
voor het eerst trouwens) een verzoek
schrift richtte tot de koning. Zij ver
klaart daarin bedroefd te zijn over
een eerder ontvangen dispositie van
de ministers; dezen hadden in hun
afwijzende beschikking zich ingela
ten met „mijne subjectieve behoefte
aan Godsdienstige stichting" en de
bevrediging daarvan.
Verzoekschrift
Zij gaat dan verder: „Ik neem de
vrijheid de opmerking te maken, dat,
wanneer ik met mijne huisgenooten
eene predikatie aanhoor, en er wordt
door andere menschen, hetzij protes
tanten, hetzij roomschen, gevraagd
om er bij tegenwoordig te zijn, ik in
mijne godsdienstige stichting onvol
daan ben, wanneer ik zulke men
schen aan de deur moet afwijzen. Ik
heb behoefte om aan anderen niet te
weigeren, hetgeen ik zonder te zondi
gen tegen God, zelve geniet en tevens
aan anderen verschaffen kan. Was dit
het geval, dan zou ik in het maat
schappelijk leven door verkoop van
vaste jflëderen en landerijen en het
plaatseh van het kapitaal in vreemde
fondsen, mij aan vele belastingen
kunnen onttrekken, terwijl ik dan
tevens in staat was om gedurende
mijn leven zoodanig met mijn effec
ten te handelen, dat na mijn overlij
den de schatkist er weinig voordeel
van zou trekken. Ik draag rijkelijk bij
in de veelvuldige lasten van den
Staat, en zou gaarne in mijn huis,
binnen de besloten wanden mijner
woning, vrijheid hebben, ,om, wan
neer ik Gods Woord hoor verkondi
gen een ieder toe te laten, die stil wil
komen aanhooren. Kunnen Ur. Ms.
Ministers mij een middel aan de hand
geven om dit te verkrijgen, zonder
kwetsing van het geweten, ik ver
klaar mij ten volle bereid dit middel
ter hand te nemen. Ik herhaal dus
eerbiedig mijn verzoek, dat het mij
vergund worde om in mijn huis met
de mijnen godsdienst te oefenen in
tegenwoordigheid van allen, die daar
bij tegenwoordig willen zijn.
Zij verzoekt ontslagen te worden van
de betaling der boeten en gerech
tskosten. Zij wijst erop dat het aantal
afgescheidenen ter plaatse te gering
is om een afzonderlijke gemeente te
vormen. Zij vervolgt: .Aanvraag te
doen om als bijzondere personen te
verzamelen, kan ik niet, I. dewijl
daardoor uitgesloten wordt hetgeen
men eeredienst gelieft te noemen, 2.
dewijl daardoor toch ook uitgesloten
worden de personen, die niet tot zulk
een gezelschap behooren, 3. dewijl ik
niet weet van te voren op te geven het
getal personen, omdat ik geen ver-
bindtenis heb gemaakt om met be
paalde personen te vergaderen."
De gevraagde kwijtschelding werd
natuurlijk niet verleend. Ook latere
pogingen tot in 1850 toe bleven zon
der het begeerde resultaat. Daarna
Mevrouw J. J.. Zeelt
heeft zij de opgelegde boeten betaald,
toen zij bedreigd werd met de inbe
slagneming van haar goederen.
Testament
Interessnt zijn ook de beschikkingen
welke mevrouw Zeelt in haar diverse
testamenten gegeven heeft. Daaruit
zij slechts medegedeeld, dat volgens
een beschikking uit 1861 een bedrag
van ze. duizend gulden moest worden
uitgeke »rd tot het. doen bouwen van
een lok tal voor de Christelijk Afge-
scheider. gemeente, en wel in de vol
gende be voordingen: „dat deze Kerk
en Schoo. het eigendom zij of worde
van de eerste Gemeente der Christe
lijke afgescheidenen die zich te
Baambrugge zal vestigen." En zij ver
klaart tewensen „uit bijzondere toe
genegenheid, bij wijze van schenking
onder de levenden, in vollen en vrijen
eigendom af te staan en over te dra
gen aan of ten behoeve der Christelij
ke afgescheiden gemeente welke te
Baambrug is of zal gevestigd worden,
en die reeds lang en tot heden, hare
zamenkomsten ten hare huize ge
woon is te houden, een gedeelte
grond zijnde de boomgaard der boe
renhofstede genaamd Lindenhof
thans Postwijk."
Op 22 november 1864 is deze vrouw,
die voor zichzelf heel weinig eisen
moet hebben gesteld, overleden.
Naar aanleiding van: De Afschei
ding van 1834. Vierde deel. Provincie
Utrecht, door dr. C. Smits, Dor
drecht, J. P. van den Tol, 1980 (494
blx.; prijs 69.50). De foto's zijn uit
het boek overgenomen.
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor korte reacties op in deze krant gelezen
berichten, artikelen en commentaren, en niet voor open brieven, gedichten,
oproepen of reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie gericht te
worden). De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor. Hierover of over
het niet plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wij helaas niet corresponde
ren. Brieven adresseren aan Secretaris hoofdredactie Trouw. Postbus 859.1000
AW Amsterdam. Bij publikatie worden naam en woonplaats van de schrijver
vermeld.
van dialoog het onderonsje over de
apartheid wordt voortgezet Inder
daad, een gezelligheidstheologie (Al-
dert Schipper), maar dan wel een hele
wrede.
Dronten H.J. Veltkamp
GOS (2)
waarin opgenomen: De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad,
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leldse Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tammlnga
Directeur ing O. Postma
HOOFDKANTOOR
Postbus 859
1000 AW Amsterdam
Wibautstraat 131 Amsterdam
lei 020-913456
telex 13006
Postgiro 66 00 00
Bank Ned Credietbank
Rekenmgnr 23 00 12 574
Gemeentegiro Amsterdam
XI1000
REGIO ROTTERDAM/DORDRECHT
Postbus 948
3000 AX Rotterdam
tel 010-115588 (abonnementen
en bezorging)
tel. 010-115588 (redactie)
tel 115700 (uitsluitend voor
advertenties)
Westbiaak 4
Rotterdam
REGIO DEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101
2501 CC Den Haag
tel 070-469445
(abonnementen en bezorging)
lei 070-469445 (redactie)
let 070-468864 (uitsluitend voor
advertenties)
Parkstraat 22 Den Haag
REGIO NOORD/OOST-NEDERLAND
(abonnementen en bezorging
Postbus 3
8000 AA Zwolle
tel 05200-17030
Melkmarkt 56 Zwolle
Abonnementsphjzen:-
Per maand 16,98
Per kwartaal 50.95
Per half jaar 101.90
Per (aar 201.60
Advertentietarieven op
aanvraag
Telefonische abonnementenop
drachten (zie adressen boven)
Opgave familieberichten 9-19.30
van maandag t/m vri|dag. Op
zondag van 18-20 uur telef 020-
913456.
Opgave mtnt-advertenties tet
020-936868 of schr.tlelijk aan
Mim-Adv afdeling, postbus 433.
1000 AK AMSTERDAM
Adreswijzingen uitsluitend schrif
telijk aan onze Amsterdamse
Rolstoelen
Of we nu blij moeten zijn met de
inhoud van het stukje „Liften op sta
tion voor rolstoelhouders" (Trouw 25/
7), weet ik niet. Je kimt het op ver
schillende manieren interpreteren. U
moet niet denken dat ik tegen het
aanbrengen van liften op stations
ben. Nee, integendeel! Ik vind het
juist een zeer betreurenswaardig feit
dat zo'n stukje als dit. waarin het
gaat over het in aanmerking komen
Get wel( Nog niet eens over het defini
tief aanbrengen zelf) van een lift voor
rolstoelhouders, in zo'n welvaarts
land als het onze, nog apart in een
krant moet komen te staan. Dat het
niet een logisch feit is dót er zulke
liften gewoonweg zijn en al moeten
horen tot de normale uitrusting van
een publiek, een openbaar gebouw.
We staan zogenaamd altijd klaar met
onze rechten zus en plichten zo, maar
falen we niet ln onze plicht ten op
zichte van onze gehandicpate mede
burger en/of oudere medemens? Of
zijn de spelregels van een levend
mensenbord al zo oneerlijk geworden
dat deze twee mensengroepen van
onze „samenleving" eerst maar zelf
moet roepen om hun recht, wat dan
misschien na maanden door hun me
deburgers, van wie juist zij al onge
wild afhankelijk geworden zijn, ge
hoord zal worden? We praten over
sociale voorzieningen, er worden stu
dies gemaakt overja, over onder
andere. Wel of geen liften voor rol
stoelhouders in stations. Gelukkig we
zijn er mee bezig, we doen er wat
aan!Waar zijn we mee bezig? Hoe
ra, de rolstoelhouders in Zwolle kun
nen heel misschien straks in de toe
komst zelf hun Zwolse wereldje gaan
vergroten door de trein in te „stap
pen", maarkrijgen zij de gelegen
heid er ergens anders weer uit te
gaan? Ik vind het een onbegrijpelijke
en niet Juiste zaak dat er gekeken
moet worden of een station voor lif
ten in aanmerking komt of niet Ze
moeten er gewoon zijn!
Bennekom A. Rothuizen
GOS
Laten de gereformeerde kerken nu
toch alsjeblieft zo snel mogelijk op
stappen uit de GOS Het jarenlange
gesjacher met de apartheid in Zuid-
Afrika had al voldoende reden moe
ten zijn. Nu dit merkwaardige gezel
schap voortvaart met de kameel van
de apartheid door te zwelgen en be
gint met schandelijke muggezifterij-
en als het verschil tussen homofiele
geaardheid en praktijk is voor mij de
maat vol. Als er op deze manier met
onze homofiele vrienden gesold
wordt, kunnen we er beter maar di
rect uitstappen. We hebben gezien
wat ervan komt als onder het motto
Wat ds. Hofland schrijft, namelijk
dat de gereformeerde delegatie op de
GOS geen nieuwe interpretatie heeft
gegeven van het synodebesluit inza
ke homofilie, overtuigt me niet. Mijns
inziens wordt hier wèl een andere
uitleg gegeven en worden de beslui
ten van november 1979 wèl terugge
draaid! Ik ben zelf lid van de particu
liere synode van Utrecht van de gere
formeerde kerken. In de februari-zit-
ting hebben afgevaardigden van
Utrecht naar de generale synode de
besluiten van de generale synode toe
gelicht. Mijns inziens is het niet waar,
dat de synode geen positieve en ook
geen negatieve en ook geen tolerantie
bindende uitspraak heeft gedaan!
Moeten daarmee de 40.000 homofiele
gereformeerden de kou in worden ge
stuurd en vaders en moeders, die een
homofiel kind hebben, tot wanhoop
worden gebracht? Ik kan mij ook
volledig aansluiten bij het stukje van
ds. Timmers, waarin hij schrijft, dat
de Nederlandse delegatie, uit protest,
de vergadering in Nimes had moeten
verlaten toen de Nigeriaanse afge
vaardigde vol trots vertelde, dat zij,
als gereformeerden, de enige homo
fiele mede-christen in de gevangenis
hadden gezet (hij zou misschien Mat-
theüs 25 eens kunnen lezen of komt
dat in zijn Bijbel niet voor?). Ik vind
de houding van de Nederlandse dele
gatie laf.
Maarssenbroek S. Jonker
GOS (3)
Daar zit je dan, nauwelijks zeven
maanden na de oproep van de Gere
formeerde Kerken inzake de homofi
lie, met de verslagen van de G.O.8. te
Nimes. De hoop dat het in een kerk
toch echt de bedoeling kan zijn om
elkaar te ontmoeten, van elkaar te
leren, om samen misschien iets te
ontdekken van wat het evangelie be
doelt, is verdwenen. In Nimes won de
haat tegen een groep mensen die een
andere seksuele geaardheid heeft dan
de meerderheid van het mensdom. In
Nimes zagen de vertegenwoordigers
van de gereformeerde kerken in deze
wereld het als hun voornaamste taak
om als evangelische boodschap door
te geven, dat er een oordeel geveld
moet worden over een groep mensen.
In Nimes bleek weer overduidelijk
dat er voor bepaalde mensen geen
plaats is, behalve wanneer er van te
voren bepaald wordt wat ze na aan
vaarding zullen doen en vooral
laten. Dit alles met beroep op het
woord van God. Soms denk ik wel
eens: hoe heeft God ons toch ooit zijn
woord kunnen geven. Hij wist toch
dat we elkaar ermee zouden vernieti
gen. Hij weet toch hoe we zijn. Als ik
zulke berichten als uit Nimes lees.
denk ik: hier staat het voortbestaan
van een kerk op het spel. Wanneer
men zich het woord van God toeeëi-
gent om mensen af te wijzen, denken
we misschien Gode een welgevallig
werk te doen; dat dacht Saulus ook.
toen hij de christenen in Jeruzalem
vervolgde. Als de haat tegen een
groep mensen zo diep in de kerk is
doorgedrongen, waaruit leeft zo'n
kerk dan? Waarom juist deze groep
en niet bij voorbeeld de rijken? Als er
ergens in de Bijbel tegen gewaar
schuwd wordt, is het tegen de rijk
dom. De kerk heeft de rijken altijd
graag zien komen vanwege het orgel
fonds en de nieuwbouw van een kerk.
Dat juist de groep homoseksuelen
het in alle tijden moet ontgelden in
de kerk, heeft niets met christelijk
geloof te maken, maar met seksuali
teit en de problemen die we daarmee
hebben. Wanneer mensen vanuit hun
onzekerheid en angst voor dingen in
henzelf naar zekerheden grijpen,
moeten zij wel onbekende dingen en
mensen afwijzen. Elkaar aanvaarden
en met elkaar omgaan is een gave en
houdt ook een risico in, denk ik, het
risico van het onbekende, dus onze
kerheid. De gereformeerde kerken in
Nimes durven dit risico niet aan. Ze
kunnen niet geloven, dat wij allen
Oods schepselen zijn. en dat een
werkelijk contact wel eens niet alleen
een opdracht maar ook een zegen zou
kunnen zijn.
Amstelveen Mieke Booij-Heuzeveldt
Iran
Het Iraanse volk strijdt om onafhan
kelijkheid, zowel van „Rusland" als
van „Amerika". Dat was zo en is tot
nu toe zo gebleven. Maar de onwil in
de westerse wereld om deze strijd te
begrijpen is ontstellend en slechts te
verklaren door de keuze waar wij met
Amerika voor staan in november a.s.:
Carter of Reagan. De hoofdklacht
van het Iraanse volk, de gijzelaars,
Ghotbzadeh, Bani Sadr en ook Kho
meini is, vanuit hun verschillende in
valshoeken, dezelfde namelijk het
niet veroordelen door ons van het
misdadig optreden van het met extra
aangevoerde Amerikaanse wapens en
dito adviseurs uitgeruste Iraanse le
ger kort voor de val van de sjah. Dit
leger vermoordde toen duizenden on
gewapende demonstranten, kinderen
en veel jonge mensen. En dat alles om
te voorkomen dat die Iraanse „gel
dkraan" dicht gedraaid zou kunnen
worden. Doordat toen het Iraanse le
ger in grote getalen overliep naar het
volk en het voor hen opnam, moest de
sjah verdwijnen, en ging inderdaad
die kraan helemaal dicht. En die
kraan moet weer open, want dat is
ook „ons" belang, denken wij. Van
daar de ene tegencoupe na de andere
en vandaar ook dat onbegrip voor
Iran en zijn leiders: eigenbelang. Wij
brengen het Iraanse volk tot wan
hoopsdaden als die gijzeling en nau
welijks te begrijpen veelvuldige
doodstraffen tegen staatsvijanden
van Iran.
Waddinxveen J. Oosthoek
Afghanistan (2)
In Trouw van 31 Juli vraagt de heer
Van Loo waarom er geen demonstra
ties zijn tegen de oorlog in Afghanis
tan. Volgens mij wist de heer Van Loo
toch wel dat die Vietnamdemonstra-
ties geleid worden door de Sowjet
Unie, nu heeft de Sowjet Unie geen
belang bij een Afghanistan-demon-
stratie, want dan komt hun vuile was
naar buiten (gifgas en napalmbom
men). Hiermede is het bewijs gele
verd dat de Vietnam-demonstranten
gemanipuleerd zijn door de Sowjet-
Unle en zich voor het Sowjet karretje
hebben laten spannen.
Scherpenzeel W. Geuze
Jeruzalem (2)
Jeruzalem was vele eeuwen lang de
hoofdstad van Israël. Dit was leiding
Gods.
Toen de vijanden van Israël het voor
het zeggen hadden, was ook de heili
ge tempelplaats met de zogenaamde
klaagmuur voor Israël verboden ge
bied. Geheel onverwacht bij een
door Israël beslist niet begeerde en
begonnen oorlog, die er op uit was de
Staat Israël te vernietigen kwamen
geheel Jeruzalem en de voor Israël
heilige plaatsen, onverwacht en zeer
verrassend weer in Israëlische han
den. Door dit wonderlijk gebeuren
werd de oude situatie hersteld.
Jeruzalem behoort onverdeeld tot Is
raël en dat moge zo blijven! Ook ter
wille van andersdenkende gelovigen
die, met hun heiligdommen door Is
raël beschermd worden. Dat was on
der de Islam stellig andersHet
Israëlische besluit zal door velen on
verstandig worden genoemd. Maar
dit was een geloofsdaad: men mocht
en kon daardoor niet anders. Het is
van een veel grotere dan van slechts
politieke betekenis.
Utrecht A. Witsel
Jeruzalem (3)
Het Trouw-commentaar van 31 juli
over Israël is zeer onbevredigend.
Enerzijds wordt „de principiële zaak"
naar voren gehaald, van een staat, die
nota bene door de Verenigde Naties
zelf in het leven is geroepen. Maar
aan de andere kant wordt de veroor
deling van diezelfde staat als racis
tisch. in 1975. en het beroep op die
staat, in 1980, zich nu eindelijk eens
lerug te trekken uit gebieden waar
die staat niet hoort, als blamage beti
teld. Men kan twee dingen doen. Ten
eerste aannemen, dat indertijd, rond
1948, terecht dQor de VN de staat
Israël in het leven is geroepen. Dan
moet men kritiek vanwege de VN au
sérieux nemen Of men kan en daar
ben ik van overtuigd alle gezag van
VN om op kosten van andere volken
een nieuwe staat te stichten en die
almaar te laten begaan tot het blijk
baar al te gortig wordt, ontkennen.
Dat in datzelfde commentaar de zaak
Jeruzalem wordt afgedaan als een
ontactische manoeuvre, waar mos
lims voelt u de redactie aan! wel
bezwaren tegen zullen hebben,
schreit ten hemel. Redactie van
Trouw: er is onrecht aan de hand;
heeft u dat nog nooit vermoed? Door
de verblinding van de zionisten staat
de volgende holocaust onvermijde
lijk vast; want God is rechtvaardig.
Daarvoor zou u moeten waarschu
wen. U wilt blijkbaar in uw commen
taar uw zionistische vrienden niet te
zeer voor het hoofd stoten. Misschien
wilt u zich eindelijk eens afvragen of
de hersenschim van Herzl werkelijk
de moeite waard is miljoenen in het
verderf te blijven storten. Eén holo
caust lijkt al te veel!
Renkum
W. Tj. Binnerts
ROME (ANP) Paus Johannes Pau-
lus n heeft verklaard, dat hij voorne
mens is nog veel te reizen. Een pas
toor en een bisschop moeten steeds
DEN HAAG (ANP) Het Leger des
Heils telt over de gehele wereld drie
miljoen soldaten die opereren vanuit
twintigduizend posten in tachtig lan
den. Vooral in Zuid-Korea maakt het
Leger des Heils een spectaculaire
groei door. In de afgelopen tijd zijn
daar veertig nieuwe Leger des Heils
gemeenschappen gesticht.
Er bestaan ook plannen te komen tot
vestigingen in China. In Oeganda en
Zimbabwe, waar het werk van het
Leger een tijdlang heeft stilgelegen
door de politieke ontwikkelingen, is
het werk weer hervat op verzoek van
de regeringen van deze landen.
Het Leger des Heils richt zich bij het
werk over de gehele wereld op het
verkondigen van het evangelie en
daarnaast op het lenigen van mate
riële en sociale nood. Het Leger werd
opgericht in 1865 in Londen, waar het
nog steeds zijn hoofdkwartier heeft.
onder de mensen zijn en dat geldt ook
voor de paus. Bovendien ziet hij zijn
reizen als een dienst aan de eenheid
der kerk. De paus heeft dit gezegd in
een interview met het Poolse week
blad „Tygodnik Powszechny". Het in
terview is overgenomen door het Vati
caanse dagblad Osservatore Ro
mano
Uitvoerige aandacht besteedde de
paus in zijn interview aan zijn jongste
reis naar Brazilië. „De kerk daar ver
vult haar zending, wanneer zij pro
beert de brede lagen der arme bevol
king te helpen." De paus noemde het
een evangelische plicht om juist de
mensen in de grootste nood het meest
te helpen. „De kerk zou het evangelie
ontrouw zijn, wanneer zij niet aan de
kant der armen zou staan en hun
rechten in de maatschappij niet zou
verdedigen". En ter verduidelijking
zei de paus, dat hij met het woord
kerk niet alleen de bisschoppen be
doelde maar ook de leken.
In het interview wees de paus er nog
op, dat hij in zjn gesprekken met de
Braziliaanse regering had beklem
toond. dat de maatschappij aan ge
rechtigheid wint naarmate zij zich
afwendt van totalitaire middelen en
in goed overleg maatschappelijke
hervormingen doorvoert en een echte
democratie tot stand brengt.
De paus is voornemens, zo wordt uit
Madrid gemeld, in oktober 1981 vijf
dagen naar Spanje te gaan.
EEN ONBEGRIJPELIJKHEID
De vorige week stond min of meer in
het teken van de dood van de ex-sjah
Een langzaam aansluipende dood.
Dat maakt dat je je gevoelens extra
kritisch moet bekijken. Zelfs in Iran
blijken geen uitbarstingen van
vreugde te hebben plaats gevonden.
De wereld van de machthebbers
stond er schutterig bij. De Japanners
waren misschien nog het meest op
een juiste toer, toen ze verklaarden er
geen boodschap aan te hebben: de
ex-sjah was immers niets meer dan
een privé persoon. De vriendschap
van Sadat, hoe vreemd ook voor ons
besef, bleek houdbaar tot in de dood
De aanwezigen van enige importantie
(hoewel ook niet meer dan private
personen), namelijk Nixon en ex-
koning Constantijn van Griekenland
konden de plechtigheid moeilijk
enige luister bijzetten. Onze regering
sprak van de grote betekenis van
Pahlevi, daarbij wijselijk in 't midden
latende wat de inhoud van die
betekenis was. Iemand beweerde dat
zijn sluipende ziekte niet het ergste
voor hem was geweest, maar de
gedwongen ballingschap. Misschien
is het waar. Toch dringt dan iets
anders naar voren. Wat kan een mens
toch zo misvormen dat hij blijft
haken naar roem en grootheid, zelfs
als de dood hem al aangegrepen
heeft? Voor velen een
onbegrijpelijkheid. Je moet, denk ik,
zelf een beetje ziek zijn, om zoiets te
kunnen begrijpen. Na alle leed dat dit
bewind heeft veroorzaakt en de
puinhoop die het achter gelaten
heeft. WIJ hebben dood en leven niet
ln onze hand, hoewel je wel eens tot
andere gedachten zou kunnen komen
als je dit alles aanziet. Het volk van
Iran is nergens beter van geworden
en zal wel niet eerder tot rust kunnen
komen dan dat het ook van de
huidige grootheids jagers bevrijd
wordt, of zichzelf bevrijdt.
NED. HERV. KERK
Beroepen: te Hei- en Boeicop en te
Bruchem-Kerkwijk T. C. Guyt kand.
te Katwijk aan Zee; te Hoogezand-
Sappemeer M. Zuidersma, geest,
vera, tehuizen Haren (Gr.);
Aangenomen: naar Anloo F. P. Lee-"
ver, kand. past. medew. te Anloo;-
naar Putten A. N. Langhout te Droge-'
ham, die bedankte voor Dalfsen en
Minnertsga; naar Aalsum en Wetzens;
F. Brouwer te Lunteren.
GEREF. KERKEN
Bedankt: voor Gramsbergen G. P.
Wijnbeek te Voorthuizen.
GEREF. KERKEN (VRIJG)
Aangenomen: naar Deventer J. W.
Roosenbrand, kand. te Kampen, die
bedankte voor Eemdijk, Onnen (Gr.),
Wetzinge-Sauwerd en Zuidwolde,
(Gr.).
CHR. GEREF. KERKEN
Aangenomen: naar Wormerveer H. B.
Hoogendoorn kand. te Veenendaal,
die bedankte voor Diezelinge, Emme-
loord, Den Helder, Gorinchem, Lut-
ten, Papendrecht en Sassenheim.
GEREF. GEM. IN NED.
Bedankt: voor Chiliwack (Canada) M.
van Beek te Opheusden.
Eddie Leeuw
Dominee Eddie Leeuw, de vertegen
woordiger van de Nederduitse Gere
formeerde Zendingskerk (kleurlin
gen) tijdens de Gereformeerd Oecu
menische Synode in Nimes, heeft zich
bij terugkeer in Zuid-Afrika scherp
uitgelaten over de overige zwarte ge
reformeerden die in de GOS meede
den. Volgens Leeuw worden de zwar
te gereformeerden overheerst door de
financiële banden met de blanken.
Leeuw zei dat hij bezig is met het
losmaken van zijn gemeente uit de
financiële omhelzing door de blanke
gereformeerden. Zolang we financieel
op de benen van de blanken rusten,
komt er geen echte verandering", al
dus Leeuw. Leeuw meent dat de an
dere zwarte Zuidafrikanen in Nimes
zo gematigd hebben gesproken uit
angst dat de blanke kerk haar subsi:
die aan de zwarten zou terugtrekkenr
UTRECHT (PNHK) In samenwer
king met de wereldraad van kerken
gaan de bij de stichting oecumeni
sche hulp aan kerken en vluchtelin
gen aangesloten kerken door met een
grote hulpactie om de hongerende
bevolking van het Karamoja-gebied
in Oeganda voedsel, kleding en medi
cijnen te brengen. Vanuit West-Duits-
land en Denemarken gaan op 6 au
gustus drie vliegtuigen met hospi
taal-goederen, hoogwaardig voedsel
voor kinderen, banden, reserve-on-,
derdelen en een ambulance naar Oe
ganda.
Een medisch team gaat het zieken
huis in Amudat versterken. Midden jj
augustus zal vanaf Schiphol nog een -
vliegtuig met hoogwaardig kinder-
voedsel vertrekken.
Een Engelse arts is op 27 juli in Kam
pala. Oeganda, aangekomen om een
onderzoek te doen naar wat de ker
ken nog meer op medisch gebied kun
nen doen In totaal heeft de wereld
raad van kerken voor bijna zes mil
joen gulden besteed aan hulp voor
Oeganda, waarvan de stichting oecu-"1
menische hulp tot nu toe 450.000 gul
den heeft bijgedragen, vooral voor'
transportkosten in Oeganda zelf. De
hulpoperaties ten bate van meer dan
170.000 mensen die leven op de rand
van de hongerdood, worden voortge
zet in ieder geval tot de komende
oogst eind dit jaar
