Theaterhuwelijk tussen circus en rock-and-roll Documentaire geeft schrijnend beeld van inrichtingingen in VS Moderne cultuur maakt eind aan de (echte) volkskunst Pier Ocean Australisch beestenspul trekt door Europa krOller-mOller otterlo Londense 'Proms' gaan toch door Tentoonstelling in Deurne Leo Kool van VPRO naar NOS En dan nog VARA-veteraan Wim Bosboom naar de TROS ZATERDAG 2 AUGUSTUS 1980 - KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET 4 door Dirkje Houtman ROTTERDAM Een vaalro- de kangoeroe met aangezette snorharen verwelkomt de ar geloze bezoeker met optimis tische buitelingen; een „le vende robot" wenst een dia loog aan te gaan en acrobaten van diverse pluimage probe ren gretig een vochtige verte ring kwijt te raken. Het is de eerste kennismaking met het Australische Circus OZ dat de komende maanden een toer- nee door Europa maakt en daarmee op 6 augustus in de Rotterdamse stadsschouw burg begint. Het is geen traditioneel circus, opge bouwd uit geperfectioneerde acts die door het welbekende getetter van het orkest worden onderbroken. Circus OZ is ontstaan vanuit het experimen tele theater en probeert met een com binatie van rock-and-roll en circus een zo breed mogelijk publiek te be reiken. De voornamelijk Jonge medewerkers van OZ hebben allemaal een theater opleiding. Enkele van hen gingen in de leer bij een traditioneel circus na- - dat ze teleurgesteld de theaterschool hadden verlaten. Ze beheersen nu het slappe koord, goochelen met kegels, ringen en lichamen op de grond en sommigen zijn uitgegroeid tot ware clowns. Australië telt zo'n twaalf circussen en OZ valt daarbij uit de toon omdat er voor de medewerkers geen scheiding tussen muziek en spel bestaat. De acteurs bespelen allemaal een instru ment en degene die niet in een act of scene optreedt zit in de band die op die manier steeds wisselt. Muziek en •acts zijn met elkaar verweven en daarbij niet gespeend van typisch Australische humor, die in de vorm van „one-liners" de actualiteit of ty pisch Australische hebbelijk- of on hebbelijkheden op de hak neemt. Ge probeerd wordt om een aantal grap pen naar de Nederlandse situatie te vertalen, maar het is ook weer niet de bedoeling dat het typisch Australi sche gezicht wordt verdoezeld. Want daar is het bij het Australisch experi mentele theater aan het begin van de jaren zeventig allemaal om be gonnen. Dat zegt Robin Lauri, een van de oprichters van OZ en voor deze gele- Senheid gekleed als de clown Joanie pagonie, die in de voorstelling sa men met Alfonso Spagonie, de Itali aanse circusclown parodieert. Aan het einde van de jaren zestig was zij lid van het experimentele theaterge zelschap The Performing Group dat zich opwierp als pionier van de speci fiek Australische cultuur. Ontstaan als reactie op de Engelse traditie die als gevolg van de koloniale horigheid het Australische theater nog steeds domineerde, begon de Performing Circus OZ uit Australië. Group autochtone stukken te spelen waarmee accent, idioom en humor uit eigen land hun intrede konden doen. Groter publiek De Australian Performing Group be staat nog steeds, in Melbourne, maar samen met een aantal andere leden verliet Robin Lauri al in 1976 de groep met de bedoeling theater voor een groter publiek toegankelijk te maken. Ze zegt hierover: „Bij ons gaat drie procent van de bevolking naar het theater. Het is een midden klasse-aangelegenheid en we wilden er meer mensen naartoe halen. Zo kwamen we op de combinatie circus en rock-and-roll omdat dat volgens ons de meeste aantrekkingskracht zou hebben. Het is heel fysiek en makkelijk te begrijpen ook voor de vele immigranten uit Italië, Turkije en Griekenland in ons land, voor wie we de liedjes in eigen taal zingen." Soap-Circus Ze begonnen toen onder de naam 8oap-Circus, een collectief waarin ie dereen eenzelfde verantwoordelijk heid had en dat nog steeds blijkt te werken. De groep begeleidde zichzelf muzikaal en in de voorstelling wer den de typische circustechnieken met cabaret, vaudeville en muziek verweven tot een nieuwe circusvorm voor het hele gezin. In diezelfde tijd werkte er in de stad Adelaide een soortgelijk circusgezel schap onder de naam New Circus, dat was opgericht door teleurgestelde theaterschoolstudenten die zich met name in luchtacrobatiek bekwaamd hadden. In 1978 werden de twee cir cussen samengevoegd, zodat de cir cusliefhebber op alle fronten aan zijn trekken kon komen nu naast de grondacrobatiek ook de luchtacroba tiek werd beoefend met als grote at tractie een omgekeerde aan het pla fond zittende drummer. Grote tent In Australië speelt Circus OZ in een grote tent (die misschien ook op het Doelenplein komt te staan), in thea ters, fabrieken en theater-restau rants, die we hier niet kennen. In Melbourne zijn er vier, waar vaak door G. Kruis DEURNE Volkskunst Is voor de meeste Nederlanders iets dat heeft te maken met verre reizen; dingen, die je tijdens vakanties vindt in romantische oude winkeltjes of die je ontdekt op rommelige rumoerige marktpleintjes in warme landen. Of het is muziek en dans, maar dan wèl uit Spanje of Joegoslavië, uit Griekenland of Roemenië. Konstructie in de kunst van de jaren '70 13 juli-8 sept. LONDEN (AP) De Proms, de be roemde Londense promenadeèoncer- ten. zijn voor een deel gered nu de 550 bij de vakbond van musici aangeslo ten medewerkers van de BBC een akkoord hebben bereikt met hun werkgever. De musici gingen voor het eerst sinds 25 jaar in staking omdat de BBC drastisch wilde korten op het aantal orkesten en dus ook orkestle den. Die staking leidde er onder meer toe dat enkele weken geleden niet kon worden begonnen met de proms. De BBC is nu teruggekomen op haar besluit en zal het overgrote deel van de orkesten handhaven. De rest van de musici krijgt free lance-contrac- ten. Dit was voor de stakende BBC- medewerkers voldoende garantie om hun werk te hervatten. Herinnering aan een volksdansfesti- val, waar na een vederlicht, elegant optreden van een gezelschap uit Bre- tagne, Twentse boerendansers zich presenteerden. In degelijk zwart met witgeschuurde klompen bonkten ze letterlijk en figuurlijk houterig over het plankier. „Typisch Nederlands," zei toen iemand, en het klonk wat neerbuigend en afkeurend. Maar hij sloeg, zonder dat te bedoelen, de spij ker op z'n kop. Typisch Nederlands: in de volkskunst weerspiegelt zich de aard van een volk. Maar als je dan weer eens intensief met volkskunst geconfronteerd wordt, merk Je, dat het zó eenvoudig nu ook weer niet ligt In Deurne, in het Gemeentemuseum „De Wieger" is, voor het eerst, de complete verza meling kleinbeeldhouwkunst te zien, die bijeengebracht werd door Hen drik Wlegersma (1891-1969), langer dan vijftig jaar arts in Deurne, schil der, beeldhouwer, graveur en vooral collectionneur. In de jaren vijftig werd een deel van zijn omvangrijke collectie volkskunst verkocht aan het Openluchtmuseum in Arnhem en dat deel is nu, tot 1 september weer even „thuis". Nauwelijks te omschrijven, honder den en honderden, meestal heel klei ne voorwerpen, zeker niet alleen af komstig uit Brabant, maar uit alle delen van het land. Snuif- en tabaks dozen, pijpen, pijpekoppen, pijpfou- dralen, wandelstokken, mes- en vork heften, religieuze voorstellingen en allerlei curiosa. Volkskunst. Je kunt al die uitingen heel kritisch benaderen, je kunt je afvragen, waar nu eigenlijk precies de grens ligt tussen volks-kunst en oude ambachts-kunst (dus vèkwerk), je kunt je bezighouden met de streekge bondenheid en (dus) de verschillen tussen de gebruikte motieven en tus sen de aard en de interpretatie van de voorstellingen. Niet zo origineel Je kunt soms heel interessante zaken ontdekken. Bij voorbeeld dat volks kunst in feite helemaal niet zo „origi neel" is als vaak wordt aangenomen, maar juist nadrukkelijk is gebonden aan sterk overheersende tradities en vooral ook aan de voorbeelden van de voorgangers. De voorstellingen op ve lerlei voorwerpen zijn meermalen te rug te voeren op oude prenten die op hun beurt weer „repodukties" van schilderijen waren. Volkskunst en traditie, het is dus te begrijpen dat onze voorvaderen voor wie de bijbel zo'n belangrijke plaats innam, zich vaak richtten op voor stellingen die daaraan ontleend wa ren. Maar die „volkskunstenaars" wa ren, dat kun je rustig aannemen, geen kind aan huls bij de collectionneurs van die dagen. Hun voorbeelden von den ze in de bijbelse „prentenboe ken", waarvan de meeste uit de 17e eeuw stammen. Maar je vindat ook oeroude en of heidense symbolen als pentagrammen, zonnesymbolen, le vensbomen, zwanen, pelikanen. Deze tentoonstelling, die maar weinig plaats inneemt, maar waar heel veel te zien is, wordt begeleid door een herdruk van de catalogus die dokter Wiegersma nog zelf samenstelde, 'n Kostelijk, uitstekend verzorgd boek je (te koop voor de symbolische prijs van één gulden) met veel interessante gegevens over de volkskunst, die Hendrik Wiegersma toen als afgelo pen beschouwde. Want, zo besluit hij zijn inleiding: „De wereldbeschaving nivelleert en ook deze volksche macht verdwijnt. Het werk van hart en handen wordt niet meer verlangd, niet geduld door haar tegenspelers, ratio en machine. De moderne cul tuur heeft een einde gemaakt aan deze sc.hoone kunst." Waarvan prachtige voorbeelden in het Gemeentemuseum „De Wieger", Liesselseweg 29 te Deurne (N.B.): dinsdag t/m vrijdag van 10-12 uur en van 14-17 uur, zaterdag en zondag van 14-17 uur. luchtige melo-drama's worden opge voerd. De laatste jaren zijn ook alter natieve gezelschappen graag geziene gasten en Circus OZ stond vorig jaar ruim zeven maanden in „The Last Laugh", een ongekende situatie om dat de meeste circussen en theaterge zelschappen in Australië erg veel moeten reizen. Robin Lauri: „We treden graag op in theater-restaurants. Het is minder formeel en de wisselwerking tussen publiek en spelers is groter. De men sen zijn er al dan niet door drank nauwelijks geremd en de primaire reacties doen vaak een hardhandige aanslag op het improvisatietalent. Als het iemand niet zint begint hij te roepen en daar moet je dan alert met grappen op reageren. Soms werkt dat goed. Dan ontstaan er nieuwe num mers die we handhaven, maar het gaat ook wel eens de mist in." Impro viseren ls niet -afhankelijk van de plaats waar de groep optreedt. Dat gebeurt bij elke voorstelling. Circus OZ treedt In Nederland op ln de Rotterdamse Schouwburg van 6 tl m 16 en 18 t/m 20 augustus; In Carré te Amsterdam op 18 augustus; In Cultureel Centrum de Oosterpoort in Groningen van 24 t/m 28 augustus; in Eindhoven van 9 t/m 13 sep tember. ADVERTENTIE tingen uitgezet. Dat laatste gebeurt onder het motto: langdurige verpleging maakt de patiënten alleen maar zie ker. Een van Amerlka's drie grootste tv-maatschappljen CBS heelt over deze materie een documentaire gemaakt Een produkt dat er mag zijn. „Any place but here" werd in de States vier maal bekroond, onder meer door de Vereniging voor de Geestelijke Ge zondheidszorg. De KRO heeft de do cumentaire aangekocht en zendt de ze onder de titel „Als het maar niet hier is" morgenavond uit op Ned. I van 22.15-23.00 uur. Regisseur Tom Spain en verslaggever Bill Moyers volgden geruime tijd een groep bewo ners van het Creedmore Centrum in Californië, waar enkele jaren geleden nog 8000 patiënten leefden, maar nu nog slechts 1800. Beelden waar je van achter overslaat. De patiënten zijn erbarmelijk ver zorgd, de leefruimten zien er smoeze lig uit, de herrie is er ongelooflijk. Eddy, een Jongeman van achter in de twintig fungeert als gids door de on metelijke ruimten van het „zieken huis". Vanaf zijn zevende levensjaar door Jan van Galen HILVERSUM De staats- psychiatrische inrichtingen in de Verenigde Staten zijn over bevolkt. Er heersen wantoe standen, er wordt nagenoeg geen behandeling gegeven en patiënten die nog lang niet toe zijn aan een terugkeer in de „gewone" maatschappij worden met bosjes de inrich- WÊ^ÊÊÊ^ÊÊUtBÊÊKÊÊBÊBÊlBSSÊÊÊÊÊÊ Speciaal vandaag Theater Thuis. Serie buiten landse tv-spelen. Vanavond Langrishe go down (het afglij den van de gezusters Langris he), een tv-spel naar de roman van Aidan Higgins, voor tv- bewerkt door Harold Pinter. Het verhaal gaat over drie ras ters van rond de veertig en de laatste telgen van een eens welvarend geslacht. De komst van een jonge man op hun landgoed verandert bun leven zeer drastisch. Ned. 2 20.52 uur Achter het Nieuws besteedt aandacht aan de BUly-gate af faire, de werkgelegenheid en de veiligheidsaspecten van de burgerluchtvaart. Verder een reportage over nieuwe ont wikkelingen in China inzake, de chirurgie. Men schijnt daar vergevorderd te zijn met het weer aanhechten van lede maten. Ned. 2 22.40 uur Op Stap wijst jongeren op de gevaren van reclame en helpt bij het gebruik maken van consumentenvoorlichting. Hilversum 3 14.03 uur Speciaal morgen De Verborgen Vesting. Ja panse film geregisseerd door Akira Kurosawa. Het verhaal speelt zich af tijdens de bur geroorlogen in Japan in de zes tiende eeuw. Twee boeren die doorlopend ruzie hebben, blij ken op elkaar aangewezen wanneer zij gevangen geno men worden en als slaven wor den weggevoerd. Ze weten te ontsnappen en vinden achter een waterval staven goud. Ned. 1 20.00 uur Stalin. Documentaire uit de serie Potraits of Power, over de-rol van de grote wereldlei ders van deze eeuw. Drie jour nalisten van de New York Ti mes die de politieke ontwikke lingen rondom de Tweede We reldoorlog van dichtbij heb ben meegemaakt zijn verant woordelijk voor de serie. Van avond aandacht voor Joseph Stalin, de man die jaren lang iedereen in Rusland naar zijn hand zette. Ned. 2 21.25 uur' Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM Leo Kool (47) Is per 1 November benoemd tot chef van de afdeling actuele programma's van de tv-dienst van de NOS. Kool is mo menteel lid van de programmaleiding van de VPRO. Hij werkt al vijftien jaar voor deze omroep. Kool is zijn carrière begonnen als verslaggever bij het Vrije Volk, later bij Achter het Nieuws van de VARA. Muziekliefhebbers hoeven deze zo mer niet in de kou te staan nu het Concertgebouworkest, het Amster dams Philharmonlsch Orkest en het Nederlands Kamerorkest samen heb ben besloten tien concerten te geven. Zeven van de tien concerten worden in de Grote Zaal van het concertge bouw gegeven op 12, 16, 19, 23 en 30 augustus en drie in de Oude Kerk op 21 en 28 augustus en op 4 september. Anton Kers. es en Yoav Talml dirige ren de vier concerten van het Amster dams Philharmonlsch, de twee uit voeringen van het Concertgebouwor kest staan onder leiding van Bernard Haitink en Klrill Kondrasjin en Anto- ni Ros-Marbó en Kees Bakels staan voor het Nederlands Kamerorkest. volg is dat velen uiteindelijk opge bracht worden door de politie en op nieuw in een inrichting belanden. Dat verblijf duurt dan maar kort. Na eni ge tijd worden ze weer op straat ge zet. De CBS-tv-ploeg filmde ook in dit „tussenstation". Eén patiënt roept bij zijn vertrek: Overal beter dan hier", niet wetend wat hem verder verblijft hij in psychiatrische inrich tingen. Eddy analyseert zijn situatie helder, hij observeert zijn medebewo ners scherp, en heeft gevoel voor hu mor. Zo nu en dan ontkomt de kijker er niet aan in lachen uit te barsten het effect van de film One flew over the Cuckoo's nest maar de situatie is en blijft uiterst triest Eddy heeft al heel wat mensen zien komen en gaan. Mensen die door him afwijkende ge drag, niet worden geaccepteerd door de samenleving worden na verloop van tijd dóódsimpel uit de inrichting weggestuurd. Net als vele andere patiënten prefe reert de hoofdpersoon de chaos in de inrichting boven de buitenwereld, omdat hij zich daar niet denkt te kunnen handhaven. Een Amerikaanse presidentiële com missie die zich met het probleem van de overbevolkte staats-psychiatri- sche inrichtingen moest verdiepen concludeerde enige Jaren geleden dat langdurige verpleging de patiënten alleen nog maar zieker maakt. Vol gens regisseur en producer Ad Zonne veld, die de hand wist te leggen op de CBS-documentaire is die slotsom schijnheilig, want zo zegt Zonneveld, „de hopeloze situatie waarin duizen den chronische geesteszieken in de Verenigde Staten zijn komen te ver keren is voornamelijk het gevolg van de slechte behandeling in de immen se staatsinrichtingen. Of beter ge zegd van het totaal ontbreken van behandeling, want de inrichtingen zijn niet veel meer dan opbergtehui- zen met als functie de samenleving van lastige medemensen te verlos sen." Zonneveld's logische gevolg trekking is dat de conclusie van de commissie als dekmantel moest die nen om aan het peperduur geworden permanent verblijf van chronische patiënten een einde te maken. Sinds de bevindingen bekend zijn gemaakt' is men dan ook begonnen met de grote schoonmaak. In hoog tempo werden duizenden „fruitcakes" de deur uitgewerkt. Een agent brengt een patiënte die boos is weggelopen weer terug naar het „opvangmotel" moeten ze heen en hoe komen ze aan een baan? Voor sommigen wordt een plaatsje gezocht in een soort opvang motel, waar de bewoners mogen gaan en staan waar ze willen. Die motels zijn allesbehalve goede opvangcentra. De gasten moeten het zelf maar uitzoeken en daar zijn zij nu Juist vaak niet toe ln staat. Het ge- nog allemaal te wachten staat. En dan te bedenken dat er in de Verenig de Staten particuliere inrichtingen bestaan die qua structuur en behan delingsmethoden hun tijd ver vooruit zijn. Daar is echter wel poen voor nodig en in een land met begrensde mogelijkheden kan niet iedereen er over beschikken. Martelgang Voor deze mensen is dit het begin van een nieuwe martelgang, want waar Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM Wlm Bosboom treedt per 1 oktober in dienst bij de TROS. De 51-jarige Bosboom die sinds 1960 in vaste dienst werkt bij de VARA wordt regisseur/producer bij de afdeling infomatieve programma's van de TROS. Hij zal zich voorname lijk bezig gaan houden met „Kieskeu rig", de radio- en tv-consumentenru- briek van de TROS. Daarnaast zal Bosboom zijdelings betrokken zijn bij de actualiteitenrubriek TROS- Aktua. Het vertrek van Bosboom is bij de VARA gisteren als een bom ingesla gen. Een woordvoerder van de om roep zei, dat de VARA het ten zeerste betreurt dat Bosboom opstapt. „Hij is jarenlang een van de gezichtsbepa lende mensen geweest". Bosboom zelf weigert commentaar te geven. Het waarom van zijn besluit blijft onduidelijk. De TROS zegt erg blij te zijn met de komst van de VARA-veteraan. Bos boom heeft in zijn twintigjarige car rière bij de socialistische omroep taL van functies bekleed. Hij was onder meer een van de initiatiefnemers van Achter het Nieuws en is al jarenlang eindredacteur en presentator van Ko ning Klant. Verder is hij vaste mede werker van het radioprogramma In de Rooie Haan.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4