Grappen over de dokter en zijn patiënten Moskou heeft andere militaire aanpak nodig voor Afghanistan Computer wijst aan dat stuk van Shakespeare is Spaarpandbrief 1980/85 De jury aan de slag Pandbrief 1980 per1982/88 Tentoonstelling 'Ik lach me ziek' Westtand Utrecht Hypotheekbank Haarlems concours in Utrechtse Dom Westland Utrecht Hypotheekbank Nieuwe boeken MAANDAG 7 JULI 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET 4 door Kees de Leeuw LEIDEN De democratiseringsgolf uit de jaren zestig heeft ook de gezondheidszorg niet omgemoeid gelaten. Patiëntenbewegingen al dan niet geconcentreerd rondom één specifieke kwaal rijzen de pan uit, Je Struikelt bij wijze van spreken over de zelfhulpgroepen en er is £elfs een commissie(-Leenen) ingesteld, die zich momenteel buigt over de rechten van de mens als patiënt. Kortom: de roep om meer mondigheid van de consument binnen de geneeskunde be gint gehoor te vinden. Het medisch bolwerk dat nagenoeg onaantastbaar leek vertoont gaten en de bijkans laatste autoriteit in de gestalte van de „man met de witte Jas" dreigt meer en meer van zijn voetstuk te worden gestoten. Er is een tendens waar te nemen van zij het soms langzaam rechttrekken van scheefgegroeide verhou dingen op het persoonlijke vlak in de ge zondheidszorg. Aan de legale vraag naar meer zeggenschap over eigen lijf en leden kan steeds minder achteloos voorbij wor den gegaan. Dat alles neemt niet weg, dat de doorsnee- patiënt, die bij ziekte in eerste instantie een beroep moet doen op de huisarts, zich nog vaak danig machteloos voelt. De gedachte: „ze proberen maar wat op me uit" komt al snel boven en ook al lijdt een mens 't meest door het lijden dat-ie vreest, het poetst zijn gevoel in sterke mate afhankelijk te zijn van de medicijnman van weleer niet weg. Integendeel, de onmacht blijft. Wapen In dergelijke situaties wil een greep naar het wapen van de humor weieens uitkomst bieden. Misschien niet altijd even doelma tig, maar het kan wel bevrijdend werken en lucht in ieder geval op. Humor laat het betrekkelijke van iets zien en zorgt ervoor, dat het geheel wordt teruggebracht tot nor male proporties. Het is daarom ook een aardig idee van de directie van het museum Boerhaave in Lei den geweest om aan dit verschijnsel aan dacht te besteden. Onder de enigszins pre tentieuze titel „Ik lach me ziek" zijn hier gedurende de zomermaanden tachtig car toons en moppen te zien, waarin op een of andere manier de spot wordt gedreven met het medisch handelen. Duidelijk is. dat het om een kleine selectie gaat, want het aantal satirische grappen en humoristische tekeningen over de arts en het geneeskundig bedrijf is legio. Al vanaf de middeleeuwen worden er spotprenten op de geneeskunde gemaakt en Je hoeft er de hedendaagse tijdschriften op het gebied van de gezondheidszorg maar op na te slaan om te constateren, dat hieraan beslist nog geen eind is gekomen. Het is en blijft kenne lijk een dankbaar onderwerp, dat steeds opnieuw voor cartoonisten een uitdaging vormt. Hoewel in het museum Boerhaave door gaans exposities worden gehouden op het terrein van natuurwetenschappen en ge neeskunde, is deze keer ook wegens geld gebrek niet gekozen voor een weten schappelijke benadering. De tentoonstel ling is bedoeld als een „zomereotheid" en de medische grappen, daterend uit de tweede helft van de vorige en de eerste helft van deze eeuw. zijn afkomstig uit tijdschriften (Punch) en boeken, zoals „Humor in de geneeskunde". Het lijkt me, dat dat wat cru is uit gedrukt, maar oordeelt u zelf. Het gaat hier om een onderzoek. Patiënte bij dokter: „Alles uit trekken, dokter? Nee, mevrouw, u kunt uw tanden en haren laten zitten." Of patiënte van achter een scherm: „Ogen dicht, dok ter, ik kom eraan". En tot slot vrouw (naakt) op operatietafel: „Zal het litteken te zien zijn, dokter?" „Dat hangt uitsluitend van u af, mevrouw." Menselijks Waarschuwing Het geheel is onderverdeeld in zes groepen: de dokter, onderzoek, diagnose, behande ling, honorarium en als laatste: prognose en waar nodig, want niet ieders gevoel voor humor is even goed ontwikkeld, staat onder de cartoons een verklarende tekst. BIJ het begin van de rondgang waarschuwt Kees Grooss, een van de organisatoren: „Na twin tig moppen bekeken te hebben, stop Je ermee; dan heb Je je buik er vol van". fien niet geheel lichtvaardig gegeven waar schuwing. want je komt nogal wat flauwe hormontch P»« ^ppen tegen, althans in mijn ogen. Dat neemt niet weg. dat ik alles bekeken heb, hier en daar wat genoteerd, zodat het moge lijk is een globale indruk van het humoristi sche gehalte weer te geven. Over de huisarts zelf. Dokter: .En Jan, zou Jij dokter willen worden?" Moeder (terwijl Jan nog aarzelt): „Nee, nee, de lieverd kan nog geen vlieg kwaad doen." Of deze. Dok ter „Aha, u moet worden opgenomen in mijn verpleeghuis." Patiënte (tegensputte rend): „Maar dokter, u begrijpt het niet. Ik voel me echt ziek." En om nog even door te gaan in hetzelfde genre. Specialist achter bureau belt op: „Hallo, met de afdeling warm te therapie? Zijn mijn knakworstjes al gaar?" In de „catalogus" bij deze tentoonstelling staat, dat „de medische mop die gebruik wordt om grappen te maken over man vrouw-verhoudingen, deugden en ondeug den, menselijke zwakheden, ontbreekt". Onder het kopje „Prognose" en „Behande ling" wordt duidelijk gemaakt, dat ook een dokter niet alles weet en dat niets mense lijks hem vreemd is. Arts: „U hoeft de moed echt niet te laten zakken. Een paar jaar geleden had ik precies dezelfde ziekte." Patiënt: „Ja, maar niet dezelfde dokter." En vlak daarnaast. Zieke: „Ach, dokter, lk ben bang dat ik voor de poort van Petrus sta". Geneesheer „Maak Je nou geen zorgen, beste kerel, we slepen je er wel doorheen." In het kader van de „behandeling". Arts: „U neemt echt niet genoeg beweging. Wat doet u eigenlijk voor werk? Patiënt: „Ik ben al 23 Jaar postbode." Dokter, snuffelend in medi sche handboeken, terwijl patiënt in hemds mouwen naderbij komt en triomfantelijk opmerkt: „U komt er niet uit, hè?" Het onderwerp „diagnose" sluit daar mooi bij aan. Dokter tegen zuster: „Eén keer heeft een patiënt van mij het er levend afgebracht. Toen hebben we namelijk een verkeerde diagnose gesteld". En daarop voortbordurend „Er is niet echt iets onge bruikelijks in uw toestand, meneer Grooss, behalve dat we die zo zelden tegenkomen bij iemand die nog in leven is." De opletten de toeschouwer zal inmiddels bij deze en ook enkele andere cartoons opgemerkt heb ben, dat de namen die genoemd worden terugslaan op de medewerkers van dit mu seum. Een insiders-grapje, dat de vormge ver, die overigens eer van zijn werk heeft, zich permitteerde. Het spreekt eigenlijk van zelf, dat het gege ven „honorarium" bij uitstek iets is om over de hekel te worden gehaald en ook daarvan wil ik u enige voorbeelden niet onthouden. Dokter: „Waarvoor heb je Dekker geope reerd?" Chirurg: „Duizend gulden." Dokter „Nee, ik bedoel, wat had hij?" Chirurg: .Duizend gulden." Patiënt (als hij de reke ning krijgt): „Goeie genade, dokter, ben ik zo dicht bij de dood geweest?" Of dokter tegen de patiënt (na onderzoek): „U hebt keelontsteking met als complicatie die 109 gulden, die u me nu al twee jaar schuldig bent" En tot slot uit de serie over „behandeling" een eigentijdse grap, waarin een chirurg tegen zijn collegae om de operatietafel zegt: „Laten we proberen geen fouten te maken. Dit komt op de televisie." Verzetje Organisator Kees Grooss: „De tentoonstel ling, waarvoor het materiaal afkomstig is uit het eigen archief van het museum, is niet in eerste Instantie bedoeld voor wer kers in de gezondheidszorg, maar opgezet voor het brede publiek, dat uit is op een verzetje." In die zin kun je zeggen, dat „Ik lach me ziek" wel aan haar doel beant woordt Diegenen, die tijdens een bezc aan Leiden naast al het serieuze wat deze museums tad bij uitstek te bieden heeft ter afwisseling een beetje geamuseerd willen i worden, moeten deze expositie beslist niet •overslaan. Het is een mooie gelegenheid om eens „te lachen om de dokter", al blijven de organi satoren benieuwd of ook dokter zelf nog zal binnenwippen in het kader van de „zetf- j spot" en het „voorgehouden worden van de bekende spiegel". Mocht dit het geval zijn en zou hij na afloop het pand glimlachend verlaten, dan getuigt dat in ieder geval van enige zelfkennis en gevoel voor relativering is nooit weg. Zeker niet bij artsen. De tentoonstelling „Ik lach me ziek" is nog tot 28 september te zien in het museum Boerhaave, Steenstraat la. Leiden Ope ningstijden: 10 tot 17 uur en zondags van 13 tot 17 uur. Speciaal vandaag ADVERTENTIE Raging Moon. Engelse speelfilm uit 1970 van regis seur Bryan Forbes met in de hoofdrollen Malcolm McDo well en Nanette Newman. Het verhaal gaat over een jonge man, die zijn leven geen in houd meer weet te geven, na dat hij een ernstig ongeluk heeft gekregen en in een rol stoel belandt. Ned. II 20.27 uur gdl 10/ Spaarpandbrief, groeit in 5 jaar naar f 1.650,-. |j b w JL/n Huidig rentepercentage 10/4%; huidige afgifteprijs g f990,- -f opgelopen rente vanaf 28 januari 1980 ■Wr ém (effectief rendement 10.71%). Aan toonder. Tussentijds verhandelbaar op de effektenbeurs. Verkrijgbaar bij de kan toren van Westland/U trecht Hypotheekbank, of bij uw bank of com missionair in effekten. Hoofdkantoor; Amsterdam, Sarphatistraat 1,020-26 31 31 BUITENLAND 'Het boek van sir Thomas More' LONDEN (AP)De 46-jarige Britse historicus Thomas Merriam heeft gisteren verklaard dat hij een nieuw toneelstuk van Shakespeare heeft ontdekt, het eerste sinds 1664. Het stuk „Het boek van Sir Thomas More" is al lange tijd het onderwerp van wetenschappelijke discussies geweest wat betreft zijn herkomst. Aangenomen werd tot nu toe, dat een deel van het stuk door Shakespeare was geschreven, maar dat het grootste deel afkomstig was van zijn 16- eeuwse rivaal Anthony Munday. De historicus Merriam zegt nu bewe zen te hebben, dat het hele stuk wel degelijk door Shakespeare geschre ven is. Hij is tot deze conclusie geko men na het gebruik van een compu ter. die in staat is de schrijfstijl van een auteur te analyseren. Hij begon zijn onderzoek verleden jaar augus tus; hij gebruikte er de universiteits computer van Basingtstoke Techni cal College bij, het Instituut waar hij geschiedenis doceert. Het computerprogramma kan onder scheid maken tussen de geschriften van verschillende auteurs door te kij ken naar de onbewuste „woordge woonten", die steeds terugkomen in het werk van één bepaalde schrijver en die nooit gekopieerd of geïmiteerd kunnen worden door een ander. Mer riam lette daarbij op 41 soorten woor den en uitdrukkingen zoals „natuur lijk" en „zoals". Als vergelijking ge bruikte hij drie spelen van Shake speare; „Julius Caesar". „Pericles" en ..Titus Andronicus". Dat veel geleerden tot nu toe het grootste deel van „Het boek van Sir Thomas More" toeschreven aan Mun day kwam doordat dat gedeelte was geschreven in het handschrift van deze schrijver. Toch kan hij. volgens Merriam niet de werkelijke auteur zijn geweest gezien de overeenkom sten, die het werk vertoont met dat van Shakespeare. Merriam is van me ning, dat Munday gedufènde een kor te periode van samenwerking tussen de twee toneelgezelschappen (het zij ne en dat van Shakespeare) de woor den van Shakespeare's manuscript kopieerde door Jac. Kort UTRECHT Een van de charmes van het Haarlems Orgel- concours is, dat de leden van de jury, die de improvisaties van de Jonge organisten moeten beoordelen, zich niet tot deze taak beperken, maar op de avond die volgt op de improvisa- tie-wedstrijd zelf aan de slag gaan als vertolker van orgelwer- Ervaring ken en daarna een proeve van hun improvisatie-kunst leveren op een thema, dat de een voor de ander heeft vervaardigd. Van onze buitenlandredactie Toen de leiders van de voor naamste westelijke landen eind vorige maand in Venetië bijeen waren voor een topcon ferentie over de economische en politieke problemen waar mee de wereld kampt, maakte de Sowjet-Unie bekend dat zij een deel van de Russische troepen in Afghanistan zou terugtrekken. Deze medede ling werd met enige scepsis ontvangen en, naar achteraf is gebleken, niet zonder reden. Het Russische optreden ln Afghanis tan Is ln militair opzicht bepaald geen succes geworden. Meer dan een half jaar na de Sowjet inval slagen Af ghaanse opstandelingen er in het de Russische militairen nog steeds erg moeilijk te maken. Nog vorige maand deden geruime tijd berichten de ron de over een mogelijke aanval van opstandelingen op de hoofdstad Ka- boeL Ook waren er berichten van ongedisciplineerd optreden van Rus sische militairen, wat de slagvaardig heid van het inmiddels zeker 90.000 man tellende leger ook niet ver grootte. Samenwerking „Zij werkten samen in dat jaar en alleen in dat jaar", aldus Merriam. „Ik suggereer niet dat Munday plagi aat pleegde op Shakespeare's stuk was." Om de zaak nog Ingewikkelder te maken: men heeft nergens in de ge schiedenis iets kunnen vinden over een opvoering van „Het boek van Sir Thomas More". Volgens deskundigen komt dat doordat het toneelstuk niet door de censuur van koningin Eliza beth is gekomen, aangezien er kritiek uit sprak op de plannen van Hendrik de Achtste om te scheiden van Catha- rina van Aragon en de trouwen met Anna Boleyn. Thomas More (vriend van Erasmus en schrijver van „Uto pia") werd in 1535 ter dood gebiecht, omdat hij Hendrik de Achtste weiger de te erkennen als het hoofd van de kerk van Engeland. Vrijdagavond opende Franz Lehro- dorfer de rij met twee barokwerken: Praeludium und Fuge E dur van Vin cent Lübeck en Partita sopra „Jesu, meine Preude" van Johann Gottfried Halther, beide werken opvallend keu rig en transparant geregistreerd en daarmee aantonend, dat het orgel in de Domkerk wel degelijk bruikbaar is voor de muziek uit de tijd van de barok. Marie-Ciaire Alain had voor hem een spiritueel, maar moeilijk thema bedacht, waarop Lehmdorfer een virtuoze en boeiende toccata im proviseerde. De Franse organiste, die daama zelf aan de beurt kwam, speelde vervol gens twee dansen: Danse Funèbre en Luttes van haar broer Jehan-Ariste Alain, die in 1940 op 29-jarige leeftijd op het slagveld is omgekomen. Het zijn stukken in Impressionistische stijl, die door de concertgeefster met rijke klankschakering werden ver tolkt en diepe indruk maakten. Al- bert de Klerk had een prachtig thema ontworpen, waarover geïmproviseerd moest worden. Zij verwerkte het tot een praeludium vol bruisende Inval len, gevolgd door een fuga ln grote stijl, zoals men van deze briljante organiste mocht verwachten. Aan het eind van dit zeer druk be zochte concert speelde Albert de Klerk Fantaisle la Majeur van César Franck, als het ware een symfonisch gedicht, dat betrekkelijk weinig wordt uitgevoerd, maar dat zo orke straal van karakter Is, dat het op dit orgel uitstekend gerealiseerd kan worden. De Klerk gaf er een optimale vertolking van. Het was heel geestig van Lehmdorfer om zijn collega tot slot te laten Im proviseren op het Gregoriaanse the ma: „Ite mlssa est" (gaat heen, de mis is geëindigd) maar aangezien het slechts uit vijf tonen bestaat, moest alles wel van het brein van De Klerk komen. Maar onze landgenoot zat daar niet mee. Gedurende twaalf mi nuten hield hij zijn gehoor geboeid met een fantasie vol kleur en afwisse ling, maar ook rijk aan polifone pas sages. jÊk 10/ Pandbrief, looptijd maximaal 8 jaar. Huidig B B M rentepercentage 10!4%; huidige afgifteprijs f990,- 19 opgelop6"rente vana^januari 1980(effectiefren- HPQr dement 10,76%). Jaarlijkse rente-uitkering f 105,'. Aan toonder. Tussentijds verhandelbaar op de effektenbeurs. Verknjgbaar bij de kanforen van Westland/U trecht Hypotheekbank, of bij uw bank of commissionair in effekten. Hoofdkantoor: Amsterdam, Sarphatistraat 1,020-26 31 31 De recente terugtrekking van Russi sche militairen uit Afghanistan lijkt, naar het zich nu laat aanzien, een dringend noodzakelijke manoeuvre om de effectiviteit van het militaire optreden te vergroten. Berichten van de afgelopen week wijzen erop dat de SowJetrUnie nu meer ervaren troepen naar Afghanistan gaat sturen, uitge rust met militair materieel dat beter geschikt is om de opstandelingen te bestrijden. Op een spoedige aftocht van de Rus sen kan dan ook niet gerekend wor den. De Indiase minister van buiten landse zaken Rao verklaarde onlangs na terugkeer uit Moskou dat de kans dat de Russische militairen slechts een beperkte periode in Afghanistan zouden blijven „niet erg groot" is. Onze militaire medewerker schrijft hierover: De militaire operatie van december vorig Jaar (de invasie in Afghanistan, red.) werd reeds jaren geleden voor bereid. In de Jaren vijftig werd met Russische financiële steun een groot aantal voor tanks en rupsvoertuigen bereldbare wegen aangelegd vanaf de Russische grens via fort Herat naar Kandahar en van Kaboel naar Pes ja- war ln Pakistan en voorts van Kanda har naar Quetta. Deze ringweg zou ln 1979 zeer intensief gebruikt worden. Daarnaast werden grote aantallen Afghaanse officieren opgeleid in de Sowjet-Unie en werden de Afghaanse strijdkrachten gesteund door Russi sche adviseurs. Deze laats ten zouden een grote rol spelen bij de Russische invasie van Kerst vorig jaar. Pantserkolonnes Eind november vorig Jaar werden in Afghanistan reeds eenheden van on geveer twintig Russische bataljons geïdentificeerd. Op 25 december landden zowel te Kaboel als te Ba- gram elk zestig transportvliegtuigen met militairen en hun materieel en nam een luchtlandingsdivisie bezit van de nationale luchthaven. Pant serkolonnes waren op dat moment op weg van de grensstad Kuschka naar fort Herat, terwijl een tweede via Ter mes komend Mazar-i-Sjarif bezette. Een derde kolonne kwam via het Kundusdal en maakte contact met de luchtlandingseenheden in Kaboel, die inmiddels op 28 december alle vitale punten en gebouwen in de hoofdstad hadden bezet. BIJ de be storming van het Daulamenpaleis kwam regeringsleider Amin om bet leven. Langzaam maar zeker werd het land verder onder de voet gelopen en be reikten Sow Jet-eenheden de Khyber- pas, de klassieke invalspoort van het Indische subcontinent Daarmee lang de weg naar het Instabiele Pakistan open en werden de uitvalsposities voor een mogelijk verder militair op treden ln de richting van Pakistan ingenomen. Verder werd het Pamir- plateau bezet, waardoor een directe naderingsmogelijkheid is gecreëerd naar de Chinese provincie Sinkiang, waar de Chinezen hun raketproeven doen. Zes divisies Op dit moment wordt Afghanistan bezet door ongeveer 90.000 militairen, behorend tot tenminste zes divisies. Er zijn twee grote concentratiegebie den te onderkennen: twee gemecha niseerde divisies bevinden zich in bet gebied Herat-Sjindad en drie geme chaniseerde divisies bezetten het ge bied Mazar-i-8Jarif. het Kundusdal, Kaboel en de Khyberpas. De Sowjet luchtmacht en de parachutisten hou den zich met name in de directe om geving van Kaboel op. De bezetting van Afghanistan is wel iswaar een feit. maar de Russen be zetten alleen de gebieden aan de ring weg Kaboel-Herat-Kandahar en de uitvalsposities aan de Pakistaanse grens. Zal ten gevolge van het voort durende verzet van de Afghanen een effectievere controle over de resteren de gebieden noodzakelijk blijken, dan zijn daarvoor op zijn minst 200.000 tot 300.000 Russische militai ren nodig. Het Juiste aantal wordt sterk beïnvloed door de factoren: ter rein, vijand en de eigen mogelijkhe den van het Russische militaire appa raat. Een doorslaggevende factor is het terrein dat grotendeels bestaat uit steppen, woestijn en ruig tot onher bergzaam bergland met uitlopers tot een hoogte van 7700 meter. De napo leontische stelling dat „het terrein beveelt" Is ln Afghanistan volledig van toepassing. De voor een groot deel uit nomaden bestaande bevol king beheerst dit bergland. Daarbij komt dat hun stamgenoten aan weerszijden van de Iraanse en Paki staanse grens wonen. Zij zullen voor de Russen daarom vaak ongrijpbaar zijn. Problemen zijn dan ook te ver wachten van de militante Pathanen rondom de Khyberpas, de Tadsjiks rondom Herat en in het aangrenzen de Iran en de reeds eeuwen naar onafhankelijkheid strevende Ba- loedsji's, die zowel ln Iran en Pakis tan als in Afghanistan wonen. Infanterie De bekendmaking dat de Russen een deel van hun troepen en tanks terug trekken kan met een flinke korrel zout worden genomen. In de eerste plaats is de rol van de tanks groten deels uitgespeeld. Bij de invai zorgen zij voor de vereiste stootkracht, mo biliteit, incasseringsvermogen en psychologische effecten bij de bevoi- 1 king. In de bezette gebieden bestaat op dit moment primair behoefte aan infanterie, die wordt gesteund door - lichte pantservoertuigen en hellkop- ters. De parachutisten kunnen zoo- der meer worden teruggetrokken. Het 1 zou zeer oneconomisch zijn om doe I keurtroepen te belasten met bewa- j kingstaken. Voor zowel de tankeen- j heden, de raketeenheden als de para chutisten geldt dat zij binnen enkele uren weer ter plaatse kunnen zijn- In tegenstelling tot de situatie ln Afri- ka, waar Cuba het spits afbeet, heeft de Sowjet-Unie besloten om het kar wei ln Aghanlstan zelf te klaren. In hoeverre dit een verstandige beslis sing is, zal binnen afzienbare tijd wel duidelijk worden. Met name de Isla mitische wereld zal zich niet bU een blijvende bezetting of inlijving neer leggen. Een Brits expetiUeleger dat zich zo'n honderd Jaar geleden in het wespennest Afghanistan waagde, was destijds blij de Khyberpas te berieken en het land te kunnen verla ten. Toen bleven de Afhanen heer en meester ln het gebergte. Bij de Standaarduitgeverij te Ant werpen verschenen de volgende boe ken: Safari door M. 81een (221 blx - 62.50). Alles over Bier, door W. Pa troons (207 blZ - ƒ62.50). Grenxatoac Ardennen, door P. Koeck (196 btt 62.50). De Kelten met tekst van V. Kruta (120 pagina's teksten 112 blad zijden foto's. Prijs; 135 gulden).

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4