FILH
Ontspanning op tv
is een vies woord
Textielmuseum op zoek naar
de mens achter de weefstoel
KLEINE
v'f t üfët
SUBSIDIE VOOR
EXPERIMENTELE
EN KUNSTVERNIEUWENDE
PROJECTEN
museaooo
Vriendelijke komiek
Klagers blijven toch kijkers
De Mafkees
Mime en dans
bundelen zich
in het Noorden
Nieuwe boeken
'Van Boks tot Boezeroen' in Enschede
IN NEDERLAND
ZATERDAG 5 JULI 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
„Ik denk dat de ontspannende functie
van televisie nog steeds de
belangrijkste is, daarna pas de
informatieve en daarna de cultureel-
vormende. Ontspanning is voor
sommigen kennelijk een vies woord.
Niet voor de TROS. Wij vinden dat de
mensen recht hebben op een stuk
ontspanning en we werken daar sinds
jaar en dag aan." Alweer zo'n
kernachtige uitspraak van drs. Cees
Baay, televisiedirecteur van de TROS.
gedaan aan het begin van het
televisieseizoen 1979/'80.
„Ontspanning is voor sommigen
kennelijk een vies woord." Zo is het
maar net! Als er één programmasoort
in Nederland is waar al dan niet
terecht neerbuigend over wordt
gedaan dan is het wel televisie
amusement. Sommige
dagbladrecensenten komen al jaren
woorden te kort om hun gal uit te
spuwen over de in hun ogen vaak
geringe kwaliteit. Uit hun misnoegde
opmerkingen blijkt dat hun
moraliserende lessen paarlen voor de
zwijnen zijn. Er verandert in hun ogen
niet veel ten goede. Evenwel, ze blijven
kijken
Klagers blijven toch kijkers! Dat blijkt
ook uit de dagelijkse gesprekken met
mensen die niet beroepsmatig aan de
buis gekluisterd blijven zitten. Ze
irriteren zich vaak mateloos aan de
dubbele-bodem-humor van De
Mountles of aan het enge van Henk van
der Meydens Tv-Privé, maar ze
schrappen iedere keer weer vlijtig dié
programma's in hun omroepgidsen
aan. Waarschijnlijk uit
nieuwsgierigheid of gewoon om zich te
gaan zitten ergeren.
Zoals vorige week zaterdag in een
terugblik op het drama-aanbod van het
afgelopen televisieseizoen bleek
brengt de Nederlander anderhalf uur
per dag voor zijn kijkkastje door. De
grootste publiekstrekker is drama
(Nederlands of buitenlands) waaraan
dagelijks een half uur wordt besteed.
Vandaag gaat het over amusement dat
een tweede plaats verwerft. Onze
landgenoten wijden er gemiddeld 23
minuten per dag aan. Zij waarderen
het gebodene met 7.1, tegen drama met
7.2. Is de gemiddelde kijkdichtheid
voor drama 44 procent, voor
amusement is dat 33. Een procent
kijkdichtheid staat voor 135.000
personen.
door W. Wlelek-Berg
Hoogste waardering voor Wim
Kan
Van onze kunstredactie
GRONINGEN Om de ontwikke
ling van mime, dans en beweging in
het noorden van het land te stimule
ren is in Groningen de stichting „Sa
menwerkend Bewegingstheater Gro
ningen (S.B.G.) opgericht. In deze
stichting werken groepen en scholen
samen.
De Amerikaanse film heeft er een
komiek bij. enigszins gesneden naar
het model van Jerry Lewis (die heeft
na jaren morrend nietsdoen overi
gens ook weer een werkje in elkaar
geflanst, doch daarover spoedig
meer).
Deze Steve Martin doet zich in zijn
debuutfilm „The Jerk" („De Maf
kees") van Carl Reiner kennen als een
vriendelijke brekebeen, die het met
onaardse naïviteit een heel eind
schopt. Hij is, als slungelige blanke,
liefderijk geadopteerd door een dood
arme, kinderrijke zwarte familie en
trekt vol goede moed uit om de we
reld te veroveren.
Eerst maakt hij brokken en furore bij
een benzinepomp (de mensen met wie
hij te doen krijgt zijn hem allemaal
goedgezind) daarna komt hij in een
circus terecht waar hij de lusten wekt
van een formidabele motorrijdster.
daan staat niets hun geluk in tl
sprookjespaleis in de weg. Doch daK
na moet het mislopen en weer ge*
komen, dat ligt in de rede, de tjfl
heeft nog een eindweegs te gaan j
Er zitten aardige vondsten in
Jerk" maar ook dode plekken, ste
Martin wekt geen irritatie maar J
geen groot enthousiasme. Een w
miek van formaat is hij vooralsw
dus niet. De film zou best leuk a
voor kinderen (die zich, zoals bekeu
laten verleiden tot schaterlachen
alles wat omstort en in de pot»
valt), ware het niet dat er nogal tj
gepeperde erotische „small talk"!
voorkomt. Maar het blijft bij wo»
den dus waarschijnlik begrijpen i
het niet.
Amsterdam-Nöggerath; Den Hai
Metropole 3; Rotterdam-Lumièrel
door Riet Diemer
HILVERSUM „Wij vinden
dat de mensen recht hebben
op een stuk ontspanning
De meeste hoofden van de
afdelingen gevarieerde pro
gramma's van de omroepen
schermen, net zoals televisie-
directeur Baay, met het recht
van de kijker.
„Amusement is vreselijk belangrijk.
Mensen die hard werken of studeren
hebben recht op veel ontspanning,"
zei Dick van Bommel, hoofd gevari
eerde programma's van de NCRV-
televisie eens bij een bepaalde gele
genheid. Zijn omroep kwam het afge
lopen seizoen qua kijkdichtheid op
de tweede plaats met 31 procent, na
TROS en AVRO, die met 35 procent
de eerste plaats deelden.
Amusement moet! Dat is niet alleen
zo omdat de chefs van de afdelingen
amusement ook wel de smaakma
kers van het Nederlandse publiek ge
noemd het belangrijk vinden en in
hun werk geloven. De belangrijkste
stok achter de deur is in de Omroep
wet te vinden, die voorschrijft dat
iedere omroeporganisatie verplicht is
haar zendtijd te gebruiken voor uit
zending van een volledig programma,
dat in redelijke onderlinge verhou
ding tenminste onderdelen omvat
van culturele, informatieve, educatie
ve en verstrooiende aard. (Art. 35 lid
2)
Speciaal vandaag
De Troon des Bloeds. Japan
se speelfilm van regisseur Ku
rosawa, gebaseerd op Macbeth
van William Shakespeare. Het
verhaal is hetzelfde, alleen de
namen van de hoofdpersonen
zijn anders en de lokaties lig
gen duizenden kilometers uit'
elkaar.
Ned 1 19.55 uur
Hitier. Eerste aflevering van
een serie documentaires over
de grote politieke leiders van
deze eeuw. De serie is gemaakt
door drie journalisten van de
New York Times.
Ned 2 2110 uur
H. J. A. Hofland spreekt met
dr. A. van Dantzlg. In de serie
gesprekken van journalist/pu
blicist Hofland vanavond een
ontmoeting met psychiater
Van Dantzig, tot voor kort di
recteur van het in Amsterdam
gevestigde Instituut voor Me
dische Psychotherapie.
Ned. 2 22.05 uur*
Speciaal morgen
Een schreeuw voor hulp.
Amerikaanse speelfilm van
Daryl Duke met in de hoofd
rollen Robert Culp en Elayne
Hellveil. Het verhaal gaat
over een meisje dat contact
opneemt met een radiomede
werker, omdat sij in geestelij
ke nood ait.
Ned. 1 20.15 uur
De vergeten oorlog. Serie
van dertien documentaires
over de dramatische betrok
kenheid van Rusland bij de
Tweede Wereldoorlog. Van
avond aflevering 3: Het beleg
van Leningrad.
Ned. 1 21.55 uur
Achter het nieuws brengt
een reportage over de malaise
in de auto-industrie. Met name
wordt door de crisis de ar
beidsmarkt in de Verenigde
Staten aangetast.
Ned. 2 23.05 uur
Maar dat iedere omroep een andere
uitleg geeft aan het begrip „gevari
eerd" blijkt wel uit het aanbod. Toen
de EO zich voor de eerste keer als C-
omroep manifesteerde was er geen
leukere en slimmere vraag op de pers
conferentie te verzinnen dan: wat
voor amusementsprogramma's gaat
uw omroep brengen? Er was ook
nooit een halfslachtiger antwoord te
beluisteren dan dat van het toenmali
ge hoofd televisie: „Ja, amusement, is
gewoon amusement." Achteraf ble
ken daar de Muzikale Fruitmand en
andere liederenprogramma's onder te
vallen.
Afgelopen seizoen besteedde de EO
drie procent van het totale program-
ma-aanbod aan amusement en daar
mee werd bedoeld „kwisachtlge" en
„famille-achtlge" programma's als
„Kennen en kunnen" en „Land in
zicht" in het kader van EO-Metter-
daad.
Hoe uiteenlopend er over het begrip
amusement wordt gedacht blijkt ook
wel uit het aanbod dat loopt van de
geslaagde oudejaarsconferentie van
Wim Kan (die met 8.2 nog altijd het
hoogste waarderingscijfer van alle op
de Nederlandse televisie gebrachte
programma's haalde), tot AVRO's
Wie-Kent-Kwis, het praatprogramma
van Hilterman, NCRV's Showroom of
het door de KRO aangekochte „Alle
zegen komt van boven". Veel heeft
dit ook te maken met de identiteit
van de omroepen, ook al komt dat
niet altijd overduidelijk uit, als An-
dré van Duin overloopt van de NCRV
naar de TROS en Willeke Albert! van
de TROS naar de KRO.
Natuur
Een bepaalde gerichte keus spreekt
bijvoorbeeld uit het programma-aan
bod van de NCRV waar alles wat
groeit en bloeit in „Ja, natuurlijk" al
jaren stof voor honderden kwlsvra-
gen levert. Om Van Bommel nog even
te mogen citeren: „Je wilt ze boeien
en ze toch dichter bij de natuur bren
gen. Dus ga je 't in een spelvorm
gieten. Vooral niet te veel milieuza
ken en met de vinger wijzen. En niet
te veel prijzen en klipperdeklap". Het
afgelopen seizoen oogstte „Ja, na
tuurlijk" met 8.1, uitgeloofd door drie
miljoen kijkers een erg hoog waarde
ringscijfer.
Zijn er niet veel cadeautjes bij de
NCRV te winnen, de AVRO haakte
het afgelopen seizoen op alle mogelij
ke manleren in op de hebzucht. Tele-
blngo, voor het goede doel van de
Olympische Spelen voor gehandicap
ten, kwam met grote prijzen, tot zelfs
een auto aanzetten. Geen wonder dat
zo'n kwis de hoogste kijkdichtheid
haalde met 59 procent. Maar ook de
Wie-Kent-Kwis (nu al weer voor het
zevende seizoen) wist ook kijkcijfers
en hebberigheid te verhogen. De
AVRO is al weer op zoek naar een
ander llefdadigheidsdoel voor een
nieuwe serie Telebingo's. De AVRO
en de TROS betwistten elkaar de
eerste drie maanden van 1980 de eer
ste plaats in kijkdichtheid voor amu
sement, terwijl de TROS de laatste
drie maanden van 1979 nummer één
was. Voor dat succes zorgde André
van Duin.
Sprookjespaleis
Maar alras ontmoet hij zijn grote
liefde, een blondje met een pruime-
mondje en krulletjes die sinds de
jaren twintig op de plank zijn blijven
liggen en aangezien hij en passant
een lucratieve uitvinding heeft ge-
Het nieuwe poppenboek, 58 model
voor het maken van poppen, door_
Yoneyama. Uitg. Kok, Kampen, u
blz. 29.50.
ADVERTENTIE
Spelletjes
Bij de KRO moet ik eerlijk gezegd
altijd denken aan die gezellige rooms-
katholleke gezinnen van vroeger
waar ze dol op spelletjes, dansjes en
muziek waren, vaak in tegenstelling
tot de protestantse kampen. Soms
vind Je daar weer iets van terug in een
Willem Ruisshow of de liedjes
programma's „Bij ons inNaast
Willeke Alberti bracht de KRO afge
lopen seizoen drie shows met Willem
Nijholt, Frans Halsema en Drs. P.
Rest nog te vermelden dat de VPRO
het het afgelopen seizoen heeft be
staan de meeste programma's te
brengen die onder de noemer contro
versieel vallen. Vrij vertaald betekent
dat dat de ene helft kijkers het schit
terend vindt, en de andere helft er
geen raad mee weet, maar toch beur
telings zich ergerend of opwindend
blijft kijken. Voorwerpen van deze
verwarring waren alle uitzendingen
van Koot en Bie in het afgelopen
seizoen.
De Minister von Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk maakt
bekend dat, evenals in voorgaande jaren, ook in 1981 enkele projecten
kunnen worden gesubsidieerd waarbij kunstenoors zich bezighouden met
experimenten of met vernieuwing van de kunst Het gaat daarbij om
projecten met een hoge artistieke kwaliteit die niet op ondere wijze kunnen
worden gefinancierd of voor subsidie in aanmerking gebracht
Aanvragen kunnen betrekking hebben op individuele of collectieve
projecten op het gebied van één of meer vormen van kunst die in 1981 zullen
worden gerealiseerd.
Subsidieverzoeken moeten worden ingediend op een formulier,
dot kan worden aangevraagd bij het Dureau Algemene Zaken van de
Directie Kunsten van het departement Steenvoordelaon 370, Postbus 5406,
2280 HK Rijswijk, telefoon (070) 94.93.93, toestel 2924 of 3193.
Formulieren dienen uiterlijk 31 augustus 1980 bij de Directie Kunsten te
zijn ingediend. De schriftelijke oonvraag dient voldoende duidelijkheid te
verschaffen over het project om beoordeling op grond van deze gegevens
mogelijk te maken.
De Minister zal op de verzoeken beslissen op grond van adviezen van
de Raad voor de Kunst Er wordt naar gestreefd de aanvragers rond
februori 1981 op de hoogte té stellen van de beslissing.
PUDUKATIE VAN HET MINISTERIE VAN CULTUUR, RECREATIE EN MAATSCHAPPELIJK WERK
i '»ii< - '-%3
-*"*>.j" v-i' re.- „je va
door STANS LUTZ
ENSCHEDE De witte villa, om
geven door een groen, glooiend
graslandschap, ademt nog de sfeer
van de eens zo bloeiende textielin
dustrie in de Twentse Achterhoek.
Eens was het de behuizing van
textielfabrikant Jannink en zijn fa
milie.
Sinda 1964 hulst er het (Twpnts-Gelderse)
Textielindustriemuseum. Het museum Is
Een van de schitterende antieke weefgetouwen die de „suppoost" van bet
museum met vaardige hènd bedient.
ontstaan uit de Stichting Textielgeschiede-
nis te Hengelo. Sinds ongeveer 1950 houdt
deze stichting zich bezig met Jaarlijks ver
schijnende historische studies aangaande
de Twentse textielindustrie, waarbij vooral
aandacht wordt besteed aan het verband
tussen de Industriële en sociale ontwikke
lingen.
Te klein
Het nostalgische gevoel, dat de bezoeker
bekruipt bij het zien van spinstoel en smlet-
spoel en de schitterende weefgetouwen, die
de „suppoost" van het museum met vaardi
ge hand bedient, wordt in het museum nog
slechts hier en daar gerelativeerd door fo
to's en teksten over de sociale omstandighe
den van de „mens" achter deze werktuigen.
Het museum is te klein om alles ook werke
lijk in de Juiste verhoudingen te laten zien.
Het Textielindustriemuseum is zich dit al
enige jaren bewust. Al vanaf 1968 zijn er
plannen voor een Textielmuseum Nieuwe
Stijl. Met behulp van subsidies van CRM,
de Provincie Overijssel, de Gemeente En
schede, Monumentenzorg, het Prins Bern-
hardfonds en een speciaal voor dit doel
opgericht bouwfonds, zal het museum
„Nieuwe Stijl" binnen twee jaar gevestigd
worden in de dan gerenoveerde „Jannink"
fabriekshal. Tot zover blijft de traditie ge
handhaafd.
Toekomst
In het nieuwe museum zal, behalve aan de
industriële en sociale ontwikkelingen in het
verleden, ook veel aandacht worden be
steed aan de situatie van het heden. Boven
dien zal een bijdrage worden geleverd aan
bezinning op de toekomst.
Hierbij denkt men vooral aan het zoeken
naar nieuwe toepassingen van textiele pro-
dukten om de werkgelegenheid een nieuwe
impuls te geven en aan het belang van de in
de loop der eeuwen verworven technische
kennis voor bijvoorbeeld de ontwikkelings
landen.
In het huidige meuseum worden de voorbe
reidende studies gebruikt voor een serie
kleine wisselexposities. De tentoonstelling
van Boks tot Boezeroen, die er momenteel
te zien is, is de derde in deze serie en
behandelt de kleding van Twente en aan
grenzende gebieden van 1800 tot 1930.
Het getoonde materiaal pretendeert geen
historisch-sociaal overzicht te geven. Wél is
dit te vinden in de begeleidende studie
Kleding en Identiteit van mevrouw Luiten-
Strijker. Zij probeert een verband te leggen
tussen kleding en industrialisering.
Op duidelijke wijze beschrijft zij de ontwik
keling van vrouwen-, mannen-, en kinder
kleding van land- en fabrieksarbeiders. De
technische gegevens over het „hoe" van de
kleding worden per kledingstuk behandeld.
Het „waarom" wordt tussendoor belicht via
anekdotische feiten uit overlevering van
oudere mensen, waaronder haar groot
vader.
De baas
Zo ontvouwt zij hoe aan het begin van deze
eeuw in de lawaaiige fabriekshallen een
gebarentaal ontstond tussen de arbeiders,
die gebaseerd was op het verschil in kleding
tussen fabrikant, baas en arbeider. In de
fabriek werden colbertjes namelijk alleen
door bazen gedragen. Ten teken dat deze
-
Vrouwen in „stroatrok" beschermen zich tegen de regen.
persoon in aantocht was, greep de arbeider
met zijn hand aan zijn „denkbeeldige" re
vers: „Opgepast, de Baas!"
Ook onderling onderscheidde de arbeiden
de bevolking zich door het gebruik van
verschillende stoffen in het boezeroen, klei
ne knoopjes ter versiering van de broek,
maar ook door hun minimale garderobe zo
schoon en heel mogelijk te houden. Zo werd
door de vrouwen het schort niet alleen ter
bescherming van de daagse kleding ge
bruikt. maar vooral ook als een kledingstuk
dat frisheid aan hun gestalte verleende.
Degelijk materiaal
De tentoonstelling is opgesteld in twee klei
ne zalen op de bovenverdieping van het
museum. Opvallend is hoe degelijk het ma
teriaal van de kledingstukken is en hoe als
er toch slijtageplekken ontstonden elke
restje stof werd gebruikt om die te herstel
len. Dat daardoor hele mooie handwerkjes
kunnen ontstaan is vooral te zien aan
voering van vesten en jakken, waar ruilt
strepen en bonte stoffen een geheel nieui
patroon vormen.
De vindingrijkheid van de bevolking oc
hun niet zo uitgebreide garderobe
meer doeleinden geschikt te maken won
op de tentoonstelling nog eens benadrul
door middel van een grappige foto: e<
horizontale rij op het land stappende vrd
wen hebben hun bovenste rok tegen
regen over het hoofd geworpen. Deze rd
was van een dikkere stof dan de vier of vi
rokken eronder. Ze werd als mantel R
bruikt en heette daarom de „stroatrok".
Tot 1 september in het Textielindustri
museum, Espoortstraat 182 in Ensched
Geopend op dinsdag tot en met zaterdi
van 9-12 uur en van 14-17 uur, op zondi
van 14-17 uur. Het boekje Kleding en
titeit kost vijf gulden.