Laatste rustplaats koel en zakelijk Veel kommer en kwel bij Scapino Workshop Festival Nieuwe Muziek grensverleggend Opmerkelijke prestatii van jonge vioolsoliste Kwintet Devo vooral muzikaal aantrekkelijk We nerveus is slaapt slechter! Klarinettist Bigard overleden MAANDAG 30 JUNI 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET ue l irecntse tentoonstelling over Dood en begraven in het Centraal Museum, waarover in onze krant van zaterdag werd bericht, wil niet alleen het ritueel en de gebruiken rond de dood signaleren, maar tevens de langzamerhand verdron- Twee extre men in beeld gebracht: de rijk belommer de onde be graafplaats binnen de stadsmuren van Zaltbom- mel en de strak opgezette nieu we begraaf plaats, enkele kilometers bui ten de stad. gen rouwcultuur tot bezinning van de levenden opmerken. In Zaltbommel kan met bezoeken aan de oude en nieuwe begraafplaatsen die ontwikkeling in de meest extreme uiter sten worden beleefd. ZALTBOMMEL Geduren de de achttiende eeuw ont stond er in verlichte kringen speciaal onder de medici steeds meer weerstanden te gen het begraven in de kerken en zelfs tegen de kerkhoven buiten de kerken die veelal in het hartje van de steden en dorpen gesitueerd waren. In de Franse tijd (1811 wordt er voor het eerst van overheidswege gelast om buiten de steden te begraven. In de stad Zaltbommel was toen pas een jaar een nieuwe begraafplaats in ge bruik. die dan wel niet openbaar en buiten de stad. dan toch aan de peri ferie van de bebouwde kom was aan gelegd Toen de gouverneurs van de provin cies uit naam van de koning in 1826 bekend maakten dat er niet meer in de kerken begraven mocht worden en in de zomer van 1827 alle plaatsen met meer dan duizend inwoners op droegen in om terstond begraafplaat sen in te richten buiten de bebouwde kom. wist het gemeentebestuur van Zaltbommel te bereiken dat de in 1810 aangelegde dodenakker als zo danig werd aangemerkt. Van 1830 af werd dit gebied tot openbare begraaf plaats verklaard. De overleden Bom- melers zijn er tot het najaar van 1973 ten grave gedragen, toen werd ver buiten de bebouwde kom een nieuwe stedelijke begraafplaats in gebruik genomen. De verdedigingswallen rond de ste den en ook de gebieden er omheen waren om defensieve redenen tot in de negentiende eeuw nooit voor ande re dan militaire doelen gebruikt. Uit plaatsnood kwam het verzoek van de hervormde gemeente te Zaltbommel voort om buiten de Bossche poort op de ruimte binnen de bastionwallen tot begraafplaats in te mogen rich- tpn. Gedurende de troebelen rond 1800 was over het algemeen gebleken dat de oude vestingswerken nauwe lijks meer een functie hadden en het stadsbestuur gaf dan ook gehoor aan het verzoek. Met enkele grotere ste den (Haarlem. Utrecht. Leeuwarden) was Zaltbommel omstreeks 1830 een van de eerste die de verdedigingswal len ging ontmantelen. Toen de Bom- in gebruik geweest Dicht hierbij be vinden zich enkele grote familiegra ven die met coniferen en treurbeuken melse begraafplaats al twintig jaar in gebruik was werden de overige wallen aangepakt. De plaatselijke postdirec teur. een verdienstelijk tuinarchitect, herschiep de strenge wallen in een charmante wandeling, waarbij alle bastions zelfs waterkommen kregen. De kronkelende en golvende wandel paden bieden overigen weinig afwis seling in beplantingschema: alles ls bebost- De begraafplaats vormt de enige open plek in de bomenring en daar door Peter Karstkarel komen de verschillende bomengroe pen dan ook fraai uit. Paden voeren om de begraafplaats heen en rond wandelend blijkt het licht er schitte rend binnen te vallen. Het verwaar loosde gietijzeren hek dat het gebied afgrenst verhoogt de mortuaire sfeer. Het ingangshek is eenvoudig en bezit niet zoals bijna overal elders zinne beeldige verwijzingen over het gebied waartoe het toegang verleent. Nage noeg midden op het terrein staat een vriendelijk huisje ln de empire-bouw- stijl met enkele foeilelijke houten aanbouwen. Het gebouwtje is onge twijfeld als ruimte voor schijndoden beplant zijn en de parkachtige aanleg onderstrepen. De grotere grafmonumenten zijn ver der ondergebracht tegen de westelij ke flank van het vroegere bastion en om er te komen moet de bezoeker langs de met een hek afgegrensde Joodse begraafplaats; een van de vier die de stad bezit. Twee oudere, waar van een op het ogenblik van een nieuwe ommuring wordt voorzien, liggen tegen de oude stadsmuur aan. Aan de straatzijde van de algemene begraafplaats is in 1967 een monu ment ter herdenking van de gedepor teerde joden opgericht. Gedurende de oorlog werd al een eenvoudig van baksteen gemetseld monumentje ter herdenking van twee Bommelse sol daten die in de meidagen van 1940 Sneuvelden onthuld. Uit Centrum In de meeste grote plaatsen hadden de Koninklijke Besluiten van 1826 en 1827 stedebouwkundige gevolgen, omdat er voor het eerst iets moest gebeuren in het buitenstedelijke ge bied. Het had tevens maatschappelij ke gevolgen, want de doden werden niet meer in het centrum van de ste den begraven, maar weggedragen naar de marge van het maatschappe lijk gebeuren In Zaltbommel konden de doden binnen de stadswallen blij ven. Toen in de jaren-1960 de Bom melse begraafplaats overvol raakte werden plannen gemaakt om een nieuwe algemene begraafplaats bui ten de stad te stichten. Enkele kilometers ten zuidwesten van de oude stad werd op gortdroge wijze een terrein Ingericht. Een indu striehek bij de entrée lijkt elke traan te verbieden. Een rotonde met niet meer dan een illusie van monumenta liteit leidt naar een loodsje dat de ontvangstruimte blijkt te zijn. De do denakkers met wat magere begroei ing bieden ruimte voor keurig in het gelid liggende grafplaatjes die vol gens voorschrift 40 bij 60 centimeter moeten meten. Voor enige mortuaire symboliek is geen plaats en de nabe staanden die een graf met enig gewas nog wat allure trachtten te geven, mochten daar niet in slagen door Ralph Degens Nivellering De nivellering moet zelfs tot in de dood doorgevoerd worden: de moge lijkheid om dan nog te pronken is de doden ontnomen. Het is een nivelle ring waarmee alleen een „opgeruimd staat netjes" benadrukt wordt. Rouw is een privé-aangelegenheid gewor den Begraven is een bedrijf, geen zaak meer van de gemeenschap. De gemeenschap heeft via de haar verte genwoordigende bestuurders het be graven zo koel en zakelijk mogelijk geregeld. Het is geen wonder dat de Bommelse gemeenschap die de doden zo nuch ter wegstopt, voor de levenden de nostalgische banaliteit koos. Aan de Zandstraat zijn de eerste huizen van een fors stadsvemieuwlngacomplex: pseudo-historische woningen, ruim telijke kitsch. „En temidden van die rommel, rommel meent men his torie te bedrijven in Bommel. Bommel". Dit is het tweede artikel uit een serie over begraafplaatsen in Nederland. Het eerste verhaal verscheen afgelo pen zaterdag. AMSTERDAM Wat er alle maal nog aan de conservatori um-opleidingen in ons land mag ontbreken, en welke wensen, ook van de instituten zelf, nog onvervuld moeten blijven, voor uitgesproken ta lenten zijn de ontwikkelings mogelijkheden er ruim schoots voorhanden. Dat bleek vrijdagavond bij het con cert waarmee het Amsterdams Leer lingen Philharmonisch Orkest (AL- PHO) onder leiding van Joop van Zon in de verbouwde Bachzaal het leer jaar 1979-80 van het Sweelinck Con servatorium afsloot. Marieke Blan- kenstijn vertolkte daar de solopartij in het Vioolconcert in a kl. van Gla- zoenof en het was bepaald niet alleen de overvloedige aanwezigheid van vrienden en bekenden in de volle zaal waaraan het uitbundige succes dat zij met deze vertolking behaalde moet worden toegeschreven. Zij wis ten dat deze prestatie werd geleverd door een nog maar zestienjarige ly ceum-leerlinge. Maar wie daarvan on kundig waren en daartoe behoorde ik hebben ongetwijfeld de zeker- elai d Af chul heid en de rijpe muzikaliteit van yaa: vertolking, waarin een robuu mantische opvatting overtu; 0r werd verdedigd, aan een veel lai ^PC riger opleiding en ervaring t< tcnl£ schreven Het onmiskenbaar gro mde lent van Marieke Blankenstijii |an aanvankelijk leerlinge was van <t Poth, heeft zich tot deze opmeri den ke hoogte ontwikkeld onder lei gewi van Herman Krebbers ¥n Uitstekend p. Aan diens inzet bij de opleiding orkestviolisten mag ook een deel de uitstekende resultaten wo toegeschreven die het ALPH0 avond in de Zevende Symfonie nse it. van Beethoven liet horen. Maarfcht< voor komt de lof toch ln hootd toe aan Joop van Zon, die andeq ee: bewees hoe hij het hem ter best king gestelde „materiaal" tot a, functioneren in de orkestpn kai weet op te leiden. f a In de nog steeds over-akoesl Bachzaal komt een symfonisch orkest niet altijd even goed t recht, maar het lukte Van Zon derwei de klankverhouding» evenwicht te houden en daai met name in Sibelius meermait j£ bijzondere sonoor ensemblesfl bereiken. sch v itt Zon I nee J door Ineke Sluiter AMSTERDAM Hoe moeilijk is het toch, gevoelens in klare danstaal om te zetten en het publiek mee te laten gemeten van, of mee te laten lijden met de innerlijke roerselen van de choreograaf, verbeeld in een danswerk. Dat werd vrijdagavond weer eens duidelijk tijdens de Workshop van het Scapino Ballet. door Stan Rijven AMSTERDAM De mensheid maakt een proces vaal evolutie door. Althans dat wil het Amerikaanse kwintet 1 ons duidelijk maken. Wanneer men popmuziek beschouw een op muziek gezette adem der tijdgeest, dan is Devo di duidelijk een voorbeeld van. Zij het dan volgens een vq gezet plan. De Workshop is bedoeld om choreo grafisch talent van de dansers te sti muleren en te ontwikkelen. Dat is hard nodig, want na onze Nederland se topchoreografen bij de grote gezel schappen valt er een groot gat. Het aanbod van creatief talent houdt geen gelijke tred met de explosieve ontwikkeling van de danskunst in Nederland Een loffelijk streven dus. dat na het zien van het programma echter wel vragen oproept. Wat opvalt, is, dat het kennelijk no dig is dat beginnende choreografen de menselijke frustraties en de pro blemen van al dan niet mislukte rela ties als uitgangspunt nemen van hun (vaak eerste) werkstuk. De Ideeën zijn ambitieus en zo complex, dat alleen een ervaren vakman/vrouw er in zou slagen, ze zodanig vorm te geven, dat duidelijk wordt waar het om gaat. De beste poging in die richting was Ontmoetingen, van David Radford. Speciaal vandaag AVRO's Televizier magazi ne is geheel gewijd aan Inter feron, een mogelijk bestrij dingsmiddel tegen kanker. Op het ogenblik wordt geexperi- menteerd met deze stof. die zich in het menselijk en dier lijk lichaam ontwikkelt. Ned. 2/21.20 V Olympische Spelen voorge handicapten wedstrijden'en sfeerreportages van de afgelo pen dagen en vandaag. A Ned. 2/21.55 Cleopatra's naalden in een Engelse documentaire in de BBC-reeks Chronicle. Aanlei ding is de bijna twintig meter hoge obelisk aan de oever van de Thames in Londen. In 1819 schonk de Turkse onderkoning van Egypte de naald aan de Britten. Ned. 1/22.15 Radio-Tour de France - di rect verslag van de vierde etappe, een individuele tijdrit op het circuit van Francor- champs. Hilv. 1/14.05 „Hoe staat het met de eman cipatie in Nederland?" is de eerste aflevering van een reeks programma's over de VN-Vrouwenconferentie 1980 die deze zomer in Kopenhagen wordt gehouden. Hilv. 2/14.50 Het thema eenzaamheid kwam dui delijk uit de verf in een heel persoon lijke vorm, die aanwezig talent ver raadt. Maar Hieroglyphen van Myria- me Schoenmaeckers heeft zijn eigen steen van Rosetta nodig om ontcij ferd te worden. Cyclus van Peter Sawtell was een mengeling van naïvi teit en onmacht, en kon in genen dele recht doen aan de boeiende, muzikaal zeer gecompliceerde Six Turkish Poems van Loevendie. The awake ning dream van Savina Marasl had beter rusUg kunnen blijven slapen Van de met-verhalende balletten was Blue Allegrao van Robin Woolmer schools, saai, oninventief, geheel voorspelbaar door overvloedig ge bruik van de canon-vorm. Er was geen lange adem, noch in de bewe gingsfrases. noch in het beperkte (en beperkende) ruimtegebruik. Respira tions van Norio Mamiya en Hlroshi Okazaki had na twee minuten zijn tijd gehad, de overige acht minuten gebeurde ey te weinig om de lengte van het ballet te rechtvaardigen. So lo, van Qkaz&ki. was mooi, maar vooral, leeg. Okazaki heeft een na tuurlijk bewegingsgevoel, maar als het niet gericht gebruikt wordt, blijft het daarbij. Een ware uitschieter vormde Altilum- pa (het zou gewoon de Voddenman kunnen heten) van Patricia Kapp. Een ballet voor kleine kinderen, van uit hun belevingswereld gemaakt. Simpel van vorm, simpel van bewe ging. met leuke vondsten, waar Sca- pino's jongste publiek écht -plezier aan kan beleven Dit is het soort baliet dat het reper toire van Scapino nodig heeft, en het Wienerveusis verbruik! nutteloos te veel energie. Nerveuze mensen zijn dan ook vlugger uitgeput en kunnen zich moeilij ker concentreren. Zij voelen zich vaak loom en lusteloos en kunnen daardoor 's avonds slecht in slaap komen. Zij moe- tén proberen weer de nodige rust in hun leven te brengen. Valdispert kan hen daarh'i belpen. Valdispert is een zuiver natuurprodukt uit de valeriaanwortel. Valdispert brengt u weer tot rust maar maakt niet loom of slaperig. Valdispert dragees zijn gemakkelijk in te nemen. Vraag nadrukkelijk VaMispert. Uitsluitend bij apotheker en drogist. Lees vooraf de gebruiksvoorschriften. is te hopen, dat het daarin direct wordt opgenomen. Jan Schouten schreef er hele leuke muziek bij. De directie van Scapino had als voor waarde gesteld, dat muziek van Ne derlandse componisten gebruikt moest worden. Op zichzelf interes sant, maar zinloos, als in het kader van de ontwikkeling van de Neder landse danskunst ook niet als voor waarde gesteld wordt, dat alleen Ne derlandse dansers mee mogen doen. Valkuilen De belichting van de balletten was ontworpen door Benno Veen. Net als de choreografen viel hij in alle valkui len die de beginner bedreigen. Het resultaat was afschuwelijk: eerder verstorend dan ondersteunend, veel rood, veel silhouet, waardoor de dans onzichtbaar werd, abrupte overgan gen van de ene lichtstand naar de andere. De zeker in aanmerking te nemen technische tekorten van de als theater ingerichte studio vereisen juist een grote zelfbeperking. Resumerende rijst de vraag: hoe wor den de workshops begeleid? Wie gaat de choreografen in spe en technici inwijden in de recente ontwikkelin gen op zowel choregrafisch als tech nisch gebied? In deze voorstelling wa ren die nauwelijks zichtbaar. Het is niet nodig, (lat het woord ouderwets moet vallen in een toch alleszins be langrijk experiment! «v ïuuiuci uaugu LOS ANGELES (UPI) De Jazz- klarinettist Barney Biggard is op 74- jarige leeftijd overleden. De in New Orleans geboren Bigard kwam in 1925 bij de band van King Oliver. Van 1926 tot 1928 speelde hij bij Charlie Elgar. Daarna maakte hij tot 1942 deel uit van het orkest van Duke Ellington. Samen met de „Duke" componeerde hij verscheidene songs, waaronder het beroemde „Mood Indigo". Nadat hij bij Ellington vertrokken was ging Bigard naar Califomië waar hij zich bij de band van Freddie Slack voegde. Later werkte hij met Louis Armstrong. In muziek, tekst en vooral presenta tie willen zij een cultuurpessimisme uitdragen dat zich (fzet tegen het westerse vooruitgangsgeloof. Geen evolutie, maar de-evolutie noemen ze dat. Vandaar de naam Devo Satire en ironie moeten de zeggingskracht onderstrepen, hetgeen op de hoes van hun onlangs verschenen derde lp Freedom of choice treffend geïllu streerd wordt. Vijf Devo-leden in de zelfde maffe uitmonstering, inclusief een omgedraaide bloempot als hoofd deksel, staan daarop afgebeeld om aan te geven hoe uniform wij ons gedragen, in tegenstelling tot de zo genaamde keuzevrijheid. De programmering der mensheid en het robotsyndroöm zijn zaken die zij aan de kaak stellen. Hoewel bij de introduktie van het Devo-verschijn sel drie jaar geleden mede door be moeienissen van Eno en David Bo wie, de verwachtingen te hoog waren opgeschroefd, bleven zij muzikaal overeind. Valse start Zaterdagavond stond dit vijftal in Carré en maakte al direct een valse start toen de inleidende film, die on losmakelijk met zijn shows verbon den is, na enige minuten brak. Het zou een uur duren eer zij alsnog het podium zouden bevolken in hun witte kemcentralepakken en hun van de plaat bekende hoofddeksel. Vijf me ter hoge lichtzuilen, die in z liewerk waren gevat, en een goed uitziende lichtshow I visueel verrassend vertrek, duur zou blijken dat de opi_ spanning van tijdelijke aard «at! dat hun theatrale aanpak te stil was. Ook al deed zanger Markf therbaugh al rondrennend enf toe de synthesizers beroerend, f best het oog gevangen te houi zijn broer Robert op toetsen f| taar, de familieleden Jeuy en F Casate op respectievelijk bas f_ taar kon hij de robotformule waarmaken, hoewel de pogo-qui Ie tijdens Uncontrollable goede vondst was en de i bestuurde en bizar vormgegi strumenten Devo's futuristisch eert nog eens benadrukten. Het vooral de muziek die daarentefl taal en echt klonk, mede wegeM stuwende strakke slagwerk van My<?rs. In het tweede gedeelte van hui} og den kwam Devo terug jn zwart tenu met kniebeschermers eni dansend op de inmiddels horizon geplaatste licht2uilen weer voor I opleving te zorgen. Mark begall onder het publiek tijdens Jockol mo dat driftig werd meegezorJ „Are we not men?, we are Devqm» In de toegift zou hij als babylfci podium opkruipen om te bes*" met The words got stuck mouth. door Frits Uigerwerff MIDDELBURG Het Festi val Nieuwe Muziek, dat jaar lijks in Middelburg zijn be slag krijgt, biedt tradititege- trouw een ruim inzicht in het werk van eigentijdse compo nisten en improvisatoren. Ook nu heeft de organisatie. Jeugd en Muziek Zeeland, ervoor gezorgd dat er op het gebied van de actuele mu ziek het nodige te beleven is: naast de crème de la crème van de Nederland se geïmproviseerde muziek worden componisten en instrumentalisten uit Hongarije. Polen. Italië en Duits land gepresenteerd en tussen de mu zikale bedrijven door draaien er pui ke films uit Hongarije en Japan. Dat de grensen tussen diverse muzi kale disciplines de komende jaren verder zullen vervagen, werd de afge lopen dagen door Misha Mengelberg op meer dan symbolische wijze aan geduid. Deze Amsterdamse compo nist arrangeerde geheel in Fluxus- stijl een multi-muziekdag en trad er voor en erna op met zijn ICP-orkest en een aantal gasten. Ontmoeting Met de multi-muziekdag beoogde Mengelberg een ontmoeting van een groot aantal orkesten en muzikanten, die tegelijkertijd opdezelfde plek, in dit geval de Grote Markt, zouden musiceren. Hij had dit plan al eens eerder uitgewerkt, in het Italiaanse dorp San Arct Angelo. Daar kwamen alle deelnemende ensembles samen op de piazza en ontstond een unieke kermisachtige sfeer, waarin de meest uiteenlopende muzieksoorten door elkaar klonken. Een dergelijk schilderachtige combi natie van simultaan musicerende or kesten kon in Middelburg slechts ten dele worden bewerkstelligd, 's Mid dags regende het en werd een deel van het programma, helaas in chro nologische volgorde, in de Vleeshal afgewerkt, 's Avonds was 't echter toch prijs en speelden de harmonie Ons Genoegen, de slagwerkgroep van Jan Anthonissen. de fanfare Sint Jut- temis, de fanfare Vlijt en Volharding, het doedelzakorkest Nightbridge Pi pe Band. enkele pianisten, het draai orgel Sater en leden van de Instant Composers Pool dwars door elkaar heen. onder toeziend oog van Mengel berg en Han Reiziger, de onvermoei bare VPRO-radioproducent, die dit alles integraal liet opnemen. Ons Genoegen deed onder leiding van gelegenheidsdirigent Ed Boog aard en met medewerking van Men gelberg, slagwerker Han Bennink en saxofonist Keshavan Maslak de her uitvoering van een stuk Bomeose Brij, dat Mengelberg vorig jaar in opdracht van de VPRO voor de har monie in Borne schreef. Het was niet zozeer deze Brij die boeide, alswel het feit dat Boogaard en Mengelberg de amateurmuzikanten in vijf repetities de grondbeginselen van het eigen tijds improviseren hadden bijge bracht Gedreven De fanfare Sint Juttemis bewees in middels het plaatselijke niveau al lang te zijn ontgroeid. Deze twaalf- mansformatie speelde uiterst gedre ven een mengeling van free jazz en fanfaremuziek, waarbij zowel de en sembles als de soli overtuigden. Zon der meer verrassend was het contrast tussen sterk after-beat tikkende slag werkers en de fraai doedelzak spelen de Pierre Schwartz. Tot laat in de avond werd duchtig doorgeïmproviseerd en orgel ge draaid. met combinaties van Elling ton-muziek en marsen (Circus Renz, Es lebe der Sport, Leve het Piere ment!) als resultaat Tenslotte werd massaal een naturistische Mengel berg-canon gezongen. De confrontaties werkten zowel ver warrend. het geheel klonk soms erg kakofonisch. als verfrissend Dat de geproduceerde geluiden vooral tot nadenken stemden en het speelple- zier steeds vergrootten leek me «ij de gegeven omstandrghèdeh eén maal resultaat. Naast componeren en beiaard spd kan Mengelberg arrangeren. 0»tj] wederom af te leiden uit zijn cfljg ten met het ÏCP-orkest. Drie g plicperde nummers van de lege sche componist Herbie Nicho® het stuk Dam van eigen hand, *i gen de aandacht. Dam bleek reeks spontaan geïmproviseerde 1 etten te omvatten, waarin tuba Larry Fichkind, Keshavak Masl trompettist Ad Grutér en tromboi Wolter Wierbos speels uitblonk Mengelberg heeft zijn anarcho-liW le ensemble geïnspireerd met zijn o de idee dat improviseren en comP neren onlosmakelijk met elkaar bonden zijn. vermd c, cauS Tenslotte dient te worden dat Han Bennink de muziek, caul rieën en satire op klassieke wijze afl elkaar drumde Het komende wet] einde lijkt niet minder enerverend worden. Dat brengt Michel Waisv- zijn tweedaagse project Rust-Roest

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4