Oud geworden Von Karajan sober maar meesterlijk Concertgebouworkest bijt zich in Boulez Benoeming Scholten pijnlijke zaak Led Zeppelin, vergane glorie Berlijns Orkest de guldens waard Fraaie koorklank siert Clerkes of Oxenford Kandidaten van Raad van State zelf kregen geen kans J Zauberflöte niet kapot te krijgen 1 Beperking uitvoei cultuurschatten Nieuwe boeken MAANDAG 23 JUNI 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door Franz Straatman AMSTERDAM Toen het Concertgebouworkest enkele jaren geleden onder leiding van Bernard Haitink in Wenen speelde, schreef een recensent aldaar: De vraag welk orkest het beste is' het Weens Philharmonisch of het Berlijns Philharmonisch, werd gisteravond beantwoord: dat is het Concertgebouworkest. Even verrassend als geestig, dat wel, maar zeker ook een Weens pesterijtje naar Von Karajan die het bij de Weners heeft verbruid. Is het al heel moeilijk om orkesten met elkaar te vergelijken, onmogelijk is het om te spreken in termen van de beste. Als Von Karajan, zoals zater dagavond in het Concertgebouw het geval was, veel meer strijkers op het podium zet dan hier gebruikelijk is en bovendien in een geheel andere op stelling (de violen links hoog oplo pend wat een prachtig akoestisch ef fect opleverde, de celli midden voor de dirigent) dan ontstaat er een unie ke situatie. Om maar te zwijgen van het zeer eigen artistieke stempel dat deze dirigent zijn bovenstebeste Ber- lijnse musici (iedere groep is 'n klank- juweel in zichzelf) heeft opgelegd Men zal het zelden of nooit meema ken dat Strawinsky's heldere ballet muziek Apollon Musagète in zo'n weelde van strijkersklanken het aan zicht krijgt van een romantische sere nade. Volstrekt dwars op de wens van de componist en vloekend bij de cho reografie die George Balanchine op de partituur maakte. Von Karajan schept zijn eigen klankballet en weet toch de inhoud boeiend en beeldend (ongelooflijk zoals Apollo zijn artis tieke wil ontplooit aan het begin van het derde deel) op de luisteraar over te brengen Von Karajan zo moet de conclusie luiden, is Apollo zelf Gewichtloos Liet de uitvoering van Apollo royaal ruimte voor discussie, de vertolking van Mahlers Vierde Symfonie was even dwingend als zins verrukkend. Uiterste verfijning, zeldzaam precieze articulatie, orgieën van klankkleur, alles zuiver gericht om Mahlers fanta sie over de zaligheid van het hemelse leven voor aardse ogen duidelijk te maken. Met als bekroning de jubel zang van de sopraan „Wir geniessen die himmlischen Freuden". Zonnig en gewichtloos zweefde de stem van Edith Mathis boven een verfijnd net werk van gulden draden die in de spanning van de slotmaat in het niets verdwenen: eeuwig zien en eeuwig zwijgen Dat op het meesterschap van Kara jan en zijn Berlijns orkest op aardse wijze met stormachtig applaus werd gereageerd, was te begrijpen. Maar minutenlang hemelse stilte had meer naar de geest van deze uitvoering geweest Von Karajan liet zich niet al te lang bejubelen. Ondanks zijn sobere geba ren. moet hij öp zijn geweest. Want hij is 72 jaar en dat is hem duidelijk aan te zien. In plaats van de majes tueuze podium trap af te dalen, klom hij. moeilijk lopend via een zijtrap het podium op. Wie het beeld had van een superhaan die zag nu een be scheiden man. die al zijn kracht spaarde, om die effectief te laden in zijn directie. Gezien de frequentie waarmee Von Karajan en de Berlijners hier optre den (om de 6 8 Jaar) is dit zeer waarschijnlijk de laatste keer ge weest dat Von Karajan in Nederland in levenden lijve te zien was. Voor dit unicum kon het Holland Festival geen sponsor vinden, zodat impresa rio Concertdirectie De Koos zelf het commercieel risico maar op zich nam. Vandaar de on-Nederlandse toe gangsprijzen van 100 tot 150 gulden Verrassend veel liefhebbers hadden dat er voor over; getuige één van hen tot op de laatste cent ten volle waard Herbert Von Karajan door Louwrens Langevoort AMSTERDAM/PARIJS Opvallend vol voor een Holland Festivalconcert was het gistermid dag in het Amsterdamse Concertgebouw. Het Concertgebouworkest onder leiding van de Franse dirigent Michel Tabachnik waagde zich aan een integrale uitvoering van Pierre Boulez' imposante vijfluik „Pli selon pli". Achttien jaar geleden heeft de com ponist zelf met het Symfonie-orkest van de Süd-West Funk uit Baden Baden zijn toenmalige orkest dat stuk in het Holland Festival voor Nederland ten doop gehouden. Afge lopen januari speelden dezelfde uit voerenden als gistermiddag een twee tal delen Daartussendoor is het werk niet op het programma verschenen. De compositiekunst van Boulez ge niet helaas niet dezelfde populariteit als zijn dirigeerkunst Een zelden gespeeld stuk. Niet ver wonderlijk. want Boulez stelt onge kend hoge eisen aan zijn uitvoeren den. Het orkest is merendeels solis tisch bezet, maar dan toch wel groot in aantal. Niet minder dan tien dagen heeft het Concertgebouworkest er aan gewerkt, zelfs voor een moderne compositie ongehoord lang. Voor één gedeelte moest zelfs een tweede diri gent komen: twee harpen speelden een te afwijkend tempo in vergelij king met de rest van het orkest. Voor de meeste van zijn composities, gebruikte Boulez teksten. Pas de laatste jaren gaat hij meer de louter instrumentale kant op. In Pli selon pli is het Mallarmé, die de geest van het stuk bepaalt. Anders zelfs: in zijn transpositie ging Boulez er al bij voorbaat van uit dat de directe bete kenis van het gedicht reeds werd ver worven door het te lezen en dat de gegevens die door het gedicht in de muziek zijn overgedragen reeds door de luisteraar zijn opgenomen Het is grotendeels een onrustig stuk. waarin spanningen (en ontspanningen) zich in subtiele orkestklanken verwoord zien Van de luisteraar vergen ze de uiterste concentratie. Enkele teksten van Mallarmé nam Boulez integraal op; van andere slechts enkele regels, terwijl de rest van die sonnetten in pure muziek verweven werd. Arleen Augér vocali seerde de hondsmoeilijke partij met een adembenemende trefzekerheid met haar helder sopraangeluid Klassiek Boulez lijkt op dit moment van zijn seriele compositielijn te zijn afge dwaald. Afgelopen woensdag ging in Parijs zijn nieuwste opus in'première In ..Notations" werkte hij vier oor spronkelijk pianostukjes, gecompo neerd met wel dertig jaar tussentijd, om voor zeer groot orkest. Trouw gebleven aan de motoriek van het slagwerk ook nu weer zo'n acht spelers heeft hij ditmaal een ster ke. haast klassiek-melodische strij kerslij n geschreven. De vier delen van het stuk vormen de eerste bunde ling van een groter geheel: voor vol gend jaar staat bij het Orchestra de Paris al Notations II aangekondigd. Onderling verschillen de vier zo sterk in karakter als de delen van een ro mantische symfonie Daniel Barenboim en het Orchestre de Paris benaderden Notations dan ook geheel vanuit hun romantisch symfonische achtergrond. Grote cres- cendi. gevoelige andantes en even meeslepend als overweldigend slot: het Parijse publiek kon het allemaal zeer waarderen en juichte de aanwe zige Pierre Boulez vele bravo's toe AMSTERDAM Het program ma, dat The Clerkes of Oxenford zaterdag in de Zuiderkerk uitvoer den, bestond uitsluitend uit zes- tiende-eeuwse Engelse kerkmu ziek. Achtereenvolgens werden Jesu Salvator/saeculi, de Cantate- Mis van John Sheppard en een aantal motetten van William Byrd en Thomas Tallis gezongen. De eigenaardigheid van dit in 1961 door David Wulstan opgerichte koor is, dat het niet uit Jongens- en mannenstemmen is samenge steld. maar de sopraanpartij door vrouwenstemmen wordt gezon gen. Wulstan heeft de acht dames zodanig getraind, dat zij helder en zonder vibrato zingen, maar te vens met gebruikmaking van een volwassen adembeheersing. In derdaad heeft hij hiermede een zeer bijzonder klankeffect bereikt dat tevens maakt, dat het geluid door Jac. Kort van deze dames volledig opweegt tegen dat van de twaalf mannen stemmen Evenals de zangeressen hebben ook de zangers een voortreffelijke stemscholing gehad en is de koor klank buitengewoon fraai, zodat er op de bijna onzichtbare aanwij zingen van de dirigent met zeer veel nuancering werd gezongen De zestiende eeuw bracht in Enge land de grote afscheiding van de kerk van Rome. Vandaar dat vele kerkelijke werken daarna in de landstaal werden gezongen. De werken die thans werden uitge voerd waren nog allen in het La tijn, sommigen met Gregoriaanse coupletten als inleiding. Bij het luisteren naar dit ongetwij feld prachtige koor deed zich ech ter één bezwaar gevoelen, name lijk dat het hier voortdurend kerk muziek uit één periode betrof, waardoor een zekere eenvormig heid zich op de duur begon te wreken. In het programma stond vermeld, dat het repertoire van „The Cler kes of Oxenford" naast 16de- eeuwse muziek ook werken uit de barokperiode en uit de 20ste eeuw bevat. Misschien was het verstan dig geweest, het programma niet zo volstrekt op de zestiende eeuw te richten. door Stan Rijven ROTTERDAM Het artistieke resultaat van een groepsreünie valt dikwijls tegen. Het hangt echter af van de motieven die eraan ten grondslag liggen of er nog plezier aan valt te beleven. Zo was de Haagse Beat Nach van vorige week een feestelijke aangelegenheid omdat het een eenmalige gebeurtenis betrof die niet meer pretenties had dan het ophalen van een herinnering via een hereniging. In het geval van Led Zeppelin ligt het anders. Zaterdagavond gaven zij in Ahoy een concert dat gevoelloos en afstandelijk de naam van weleer pro beerde hoog te houden. Dit Engelse kwartet ontwikkelde zich vanaf de oprichting in 1968 tot een uiterst suc cesrijke band met een stijl die later hard-rock genoemd zou worden. Zij gelden min of meer als de aartsvaders van dit genre, dat zij een eigen stem pel meegaven door de integratie van blues- en folkelementen Met de oprichting van een eigen label Swan Song in 1974 luidden zij hun eigen zwanezang in. Artistieke- en creatieve pretenties kregen de over hand. de film „The Song Remains the Same" met bijbehorende dubbel-el- pee werd een mislukking en Led Zep pelin hield ermee op, juist toen de punk. als reactie op dit soort uit de krachten gegroeide aspiraties, door brak Vorig jaar besloten zanger Robert Plant, gitarist Jimmy Page, basssist en toetsenspeler John Paul Jones met drummer John Bonham het op nieuw te proberen. Hun plaat „In through the Outdoor" was het resul taat plus enkele optredens. Hun in vloed en betekenis voor de popmu ziek hebben zij echter verloren. Al leen hun magische naam was vol doende voor een uitverkocht Ahoy Krijsende kopstem Plant bleek nog steeds die karakteris tieke krijsende kopstem te bezitten, maar kon die niet verbinden met een overtuigend optreden. Goedlachs en weinig geloofwaardig zou hij twee uur lang vooral materiaal van zijn eerste lp's brengen Slechts twee nummers van de laatste. Het gitaarspel van Jimmy Page klonk dikwijls te rauw en tot gruis vermalen terwijl hij in „Black Mountain Side" al solerend damg het spoor bijster raakte. De band kwam eigenlijk het beste op dreef in het beladen ..Kashmir" waar in Page straf en strak begeleidde, en Bonham goed ondersteunde op syn- thezisers, die trouwens in de huidige Zeppelin-sound een prominente plaats hebben gekregen. „Stairway to Heaven", dat nog steeds als een van de sterkste composities geldt, bezat eveneens die spanning, maar verloor voor een gedeelte haar kracht door het gesnerp van Page De uitverkochte zaal was niet meer te houden, zodat drie toegiften met het onvermijdelijke Rock Roll volg den. Je vraagt je af wat de zin is van zo een concert. De muzikanten op het podium deden hun werk,. Daar is alles mee gezegd. Voor de toeschouwer le verde het een aardige terugblik op met weinig hoop voor de toekomst BINNENLAND door Willem Breedveld DEN HAAG De haast waarmee het kabinet afgelopen vrijdag de minister van defensie mr W. Scholten heeft benoemd tot vice-vooreitter van de Raad van State is door het onveranderd karakter waarschijnlijk nog het pijnlijkst voor de betrokkene zelf. De door en door integere, hard werkende, wat stijle CHU'er is met zijn uitzonderlijke manager-kwaliteiten zeker niet de onbekwaamste voor deze post van „onderkoning". Toch roept uitgerekend zijn benoeming 'een reeks vragen op, die stuk voor stuk even onvermijdelijk als pijnlijk zijn. Speciaal vandaag Markopoulos en zijn orkest. Opnamen van een optreden van Yannis Markopoulos en zijn Grieks orkest in theater De Speeldoos te Zaandam Ned. 2 21.15 uur Televisier-magasine brengt interviews met Afghaanse vluchtelingen in Genève toont een minicomputer die via een beeldscherm in de auto de juis te rijwegen aangeeft en be steedt aandacht aan een con gres over autistische kinderen in Gent. Ned. 2 21.45 uur. Spelen voor gehandicapten. Wedstrijdbeelden en sfeerre portages van de gebeurtenis sen van de afgelopen dagen. Ruim 2000 lichamelijk gehan dicapten nemen deel aan de Olympische Spelen die in Arn hem en Veenendaal worden gehouden. Ned. 2 22.25 uur. De eerste vraag heeft betrekking op zijn nog resterende functioneren als minister van defensie. Het is waar. Scholten is destijds zeer tegen zijn zin minister Kruizinga opgevolgd, die na een blauwe maandag er de brui aan had gegeven. Scholten was toen nog maar net in de Raad van State benoemd. Na een jarenlange staat van dienst in de actieve politiek, voel de hij zich in dit college echter als een vis in het water. Er moest daarom nogal wat druk op Sc holten worden uitgeoefend om hem weer in de poli tieke arena te krijgen. Eenmaal teruggekeerd, zag hij kans vriend en vijand te verbazen met een massief en-onverzettelijk defensiebe leid. Scholten wist wat hij wilde en hij zag kans ook zijn wil tot gelding te brengen. Maar juist daarom is zijn heengaan als minister van defensie niet zonder consequenties. Wat bete kent zijn ontslagaanvrage bijvoor beeld voor de samenstelling van de begroting (defensie) 1981 Weliswaar zal Scholten zelf de discus sies daarover in het kabinet nog bij wonen. maar hij zal de begroting niet meer in het parlement kunnen verde digen Bovendien en dat is mis schien nog het wel het zwaarst we- gendste argument Scholten be schikt niet meer over machtsmidde len om zijn beleid in het kabinet en in de Kamer tot gelding te brengen. Hij kan niet meer dreigen met ontslag Het is zoals Kamervoorzitter Dolman het fijntjes uitdrukte, een regelrechte uitnodiging aan de collega-bewinds lieden om de begroting van Scholten uit te kleden. Uitstel Gegeven deze vragen, ligt een tweede reeks voor de hand waarom zoveel haast gemaakt met deze benoeming als de beleidsconsequenties zo groot zijn? Op zichzelf gebeurt het wel va ker. dat een minister tussentijds op een andere post wordt benoemd Mansholt. Lardinois. Vredeling en Polak zijn daarvan bekende voor beelden Bij al die benoemingen was uitstel echter niet goed mogelijk Of dit ook bij deze benoeming het geval was is twijfelachtig. Sterker nog, in het verleden zijn benoemin gen voor deze post wel uitgesteld, omdat andere bezigheden een directe benoeming in de weg stonden. De nu scheidende vice-voorzitter van de Raad van State dr. M. Ruppert bij voorbeeld. werd eerst op 29 augustus 1973 benoemd, ruim een jaar nadat onderkoning mr L. J. M Beel af scheid had genomen Gedurende dit „interregnum" heeft de oudste in ja ren bij de Raad van State, mr. A L. de Block, het vice-vooizitterschap op voortreffelijke wijze waargenomen Nog verder in de geschiedenis terug gaande blijkt dat men ook bij de benoeming van Beel ruim de tijd heeft genomen. Beel stond kort na de oorlog al hoog op de nominatie om ooit eens onderkoning te worden on der meer omdat KVP'ers in deze be noeming een voltooiing van het emancipatiestreven van katholiek Nederland zagen. Geheel in die lijn paste zijn benoeming tot gewoob lid van de Raad van State, als opstapje tot het vice-voorzitterschap Het bleek echter heel goed mogelijk zijn carrière te onderbreken om in 1958 leiding te geven aan een naar hem genoemd rompkabinet. Eerst daarna volgde zijn benoeming tot vi ce-voorzitter. Ook minister Scholten zou je kunnen zeggen heeft zijn car rière bij de Raad van State onderbro ken omdat zoals dat heet het land een beroep op hem deed. Het is dus zeker niet ongewoon wanneer hij die draad nu weer oppakt. Maar waarom zo vroegtijdig? Oudste Het blijkt dan dat een tijdelijke op lossing in de vorm van een waarne merschap dit keer specifieke proble men zou opleveren. Toepassing van de gebruikelijke regel, dat de oudste in jaren, zich dan met het vice-voor zitterschap zou belasten, levert ach tereenvolgens op, admiraal Brouwer en Van Tuyll van Serooskerken Bei den verlaten echter de Raad van Sta te binnen enkele maanden, zodat als enige serieuze kandidaat voor het waarnemerschap resteert, de KVP'er Veringa, die nummer drie in anciënni teit is. Het pijnlijke is echter dat èn Veringa en de socialist Van der Hoeven uitge rekend als serieuze kandidaten voor het vice-voorzitterschap door de Raad van State zelf naar voren ge schoven zijn. Het zou daarom echter te veel gevraagd zijn Veringa als waarnemer aan te wijzen. Het is typerend voor de gang van zaken hoe het kabinet zich uit deze situatie heeft gered. Veringa was voor premier Van Agt onaanvaardbaar en Van der Hoeven voor zowel Wiegel als Van Agt Het kabinet heeft echter verzuimd de Raad van State van zijn afwijzing op de hoogte te stellen. Wie gel beperkte zich er toe de wens van de Raad an State te horen. Hij infor meerde verder nog naar de urgentie van de benoeming en toen hij (omdat door Louwrens Langevoort DEN HAAG Als staartje B< met muziektheater overlader.L-- land Festival kwam op vrijd t"T zaterdag de Opera van de Stad len met Mozarts Zauberflöte n* 11 Congresgebouw in Den Haag. ag ree tie van dit gebouw wil do organiseren van onder meer voorstellingen de vele mogelij B bruiksmogelijkheden beter lata komen. In vorige jaren versche andere Duitse operahuizen v Haag om er de tophits uit de dramatische kunst te vertolker, Die Zauberflöte is de laatste vi serie Mozartopera's die de Frai gisseur Jean Pierre Ponnelle v Keulse opera ensceneerde. Sim nu zo'n zeven jaar later he in diverse operacentra diezelfdf zarten opnieuw geregisseerd. om nu het Holland Festival g Congresgebouw uitgerekend tn oude produktie in hun aanbod* 00 opnemen, is dan ook niet c Veel interessanter zou het zijn a voorbeeld Ponnelles samenwt met dirigent Harnoncourt op gebied te zien m voorstelling! ..Idomeneo", die dit jaar in Zü* première ging *v Regisseur Ponnelle ontwierp decors en kostuums voor de» duktie. Een toonbeeld van eem drie poorten in een beschilder* 1 terwand. die middels spitsvoi lichteffecten telkens weer anda voorschijn komt. De beschik van de doeken vertonen opmat ke overeenkomsten met symbol) de vrijmetselarij, een beweging! mee Mozart rich verbonden t» Die Zauberflöte zit vol met ga ten, die in de vrijmetselaarslon zwang waren, gezien de moral» de achtergrond van het ge ge va g Versleten Wat er precies van de regie nelle is overgebleven na zeven, een groot vraagteken. Steeds' lende bezettingen doen het vrezen. Spitsheid, speelshei merken van Ponnelles kunst zijn er niet in te vinden, details zijn versleten en grote tenissen op het toneel zijn soi gisch en tegendraads. Er werd overtuiging gespeeld, wat met in de dialogen een trieste indruk terliet. Ondanks het feit dat Keulen e«)E' tal prominente zangers in het en V( ble heeft zitten, kwam het gezelsc voor deze gastvoorstelling zo lü sterren naar Nederland. Margaret - ville wist als Panima een ontroert indruk te wekken en Claudlo Ni maakte van Papageno een persoo ke vertolking. Van de andere zan uit deze Zauberflöte vielen de dames van de Koningin van de Nm» op door hun ensemblewerk, ma* hoofdrollen vielen tegen dooi slome inzet. De slechte akoestische verhoik van het Congresgebouw heeftf tolking van het Gürzenich-Ori onder John Pritchard behoor lij doezeld De partituur werd i op detail uitgevoerd, een accui die blijkbaar niet erg aanstekell de zangers heeft gewerkt. Wal het toneel wisselde het tem|fl| maat tot maat en dreigden ensemblestukken te verzanden I geheel heeft deze Zauberflöte i aan de verwachtingen voldaan 1 was een goede doorsnee-voorstel waarbij weer eens onomstotelijk gebleken, dat Mozarts stuk nletl pot te krijgen is. Gitarist Jimmy Page en zanger Robert Plant van Led Zeppelin. foto: Lex van Rossen de Raad van State er van uit dacht te mogen gaan. dat Van der Hoeven dan wel Veringa het zouden worden) ver nam dat de zaak urgent was. werd enkele dagen nadien Scholten benoemd. En daarmee resteert tenslotte de laatste reeks vragen over deze benoe ming namelijk in hoeverre heeft het kabinet serieus rekening gehouden met de wensen van zowel de Raad van State als de Partij van de Ar beid? Het zijn echter tegelijk vragen waarop nooit een bevredigend ant woord zal worden gegeven. Want natuurlijk luidt het antwoord, dat daarmee serieus rekening is ge houden, maar dat het kabinet alles afwegende en zo voorts Reacties Oppositieleider Den Uyl sprak in een eerste reactie al van een onbegrijpe lijke en polariserende benoeming Jan Terlouw van D'66 meende in de haast zelfs afbraakverschijnselen van het kabinet te bespeuren. Zoveel is wel zeker dat het kabinet heel wat uit te leggen heeft, zo goed als het ook zeker is dat bij een wat elegantere procedure men zich veel vragen had kunnen besparen Het is in de politiek niet onverstandig de schijn te vermijden, zeker, als de indruk wordt gewekt, dat bij benoe mingen het brede politieke spectrum niet meer in acht wordt genomen. Het bewust laten passeren van het voor zitterschap van de Europese commis sie ligt wat dat betreft nog vers in het geheugen. DEN HAAG (ANP) De mintf raad wil een lijst van culturele w werpen opstellen, die van zo p betekenis worden geacht, dat ze o mogen worden geëxporteerd. Dei nisterraad heeft een wetsontwerp behoud van cultuurbezit goed keurd. De regeling zal volgens stat secretaris Wallis de Vries van Cl het vrije verkeer tussen landen zot mogelijk onverlet laten en biedt hoge mate van duidelijkheid voori betrokkenen. De tekst bij de oude ansichten (d 6) van Rozenburg is van J. Bergwt Uitg. Europese Bibliotheek. Zaltbo mei. 154 blz - 30.90 Mnseumboek voor Utrecht, de n van Utrecht. Tekst A. Jordens. 0 Bosch en Keuning. Baarn. 127 bl 13.50 Raadpleeg de meerval, sprookjes van A. Koolhaas. 142 bi ƒ17.25 uitg. van Oorschot, sterdam. Liever met werken als met woord de levensreis van doctor FrancW van den Enden, leermeester van 1 noza, complotteur tegen Lodewljl Veertiende. Geschreven door J Meininger en G. v. Suchtelen. u Heureka, Nieuwkoop. 176 blz - 3d Van uitgeverij Thieme In Zutpi ontvingen wij: Giftige plantca dieren herschreven door H. Al tin* (143 blz - 16.50). De Bonte w< der kevers van K. W. Harde e Pfletschinger (72 blz - 11.50). 1 tengids 653 gekleurde afbeeldinf met tekst van A. Schwegler (384 32.50). Het gaat om het gebied N derland en Midden-Europa. Stri» en Watervogels door dr. W Th# (144 blz - ƒ16.50). Dierengids. Dt« mineerboek met 1092 afbeeldW van Europese dieren. Geschre* door J. Zahradnik en J. Cilar. (381' - 32.50) Scheidslijnen, gedichten van 8. nor. Uitg. Amphora. Amstelveen blz - 10 90.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4