Racisme is breder dan we dachten
Wie maakte de Bennebroekse belletjes weer vast
Uit brieven van lezer
Geleerde en gelovige schuiven in eikaar
Trouw
Geen 'opvallende stoornissen' in Ned. gerefkerken
Beweging koopt
voormalig pand
Leger des Heils
Slaag voor
kerkbezoek
VOORBIJGANG
MAANDAG 23 JUNI 1980
TROUW/KWARTET
door A. J. Klei
Elke zomer worden mijn vrouw en Ik een
dagje mee uit rijden genomen door een
bevriend echtpaar. De kinderen noemen dit
spottend het Jaarlijks uitje der bejaarden,
maar daar trekken wij ons niets van aan.
We zakken behaaglijk weg in de zachte
autokussens en kijken door het venster
naar 't rijk der natuur en naar hetgeen de
mensheid daarin heeft neergezet.
Op een keer zijn we In Bennebroek geweest.
In dé omgeving van deze plaats is mijn
vriend opgegroeid in een piepklein huisje,
waar hij het leven leidde van een Jongetje
uit een boek van W. O. van de Hulst Hij
vertelde dat hij om des geloofs wille elke
dag grote afstanden moest afleggen
teneinde christelijk lager onderwijs te
kunnen genieten. Hij heeft dit onderwijs
met vrucht gevolgd.
Wij geraakten door dit „arm en toch
rijk"-achtige verleden in een serene
stemming en toen wij het fraai gelegen
hervormde kerkje van Bennebroek
passeerden, gevoelden we allen behoefte
aan een kleine bedevaart. We stapten uit en
liepen op het beknopte, sierlijke gebouw af.
Hier heeft Talma gestaan, sprak mijn
vriend eerbiedig. En Gunning!, vulde ik
aan. Dr. J. H. Gunning J. Hzn., legde ik uit.
want er zijn vele predikende Gunningen
geweest
We bezochten het achter de kerk gelegen
kerkhof en bekeken de monumentale
tombe op het graf van A. S. Talma die hier.
na zijn ministerschap, van 1914 tot aan zijn
dood in 1916 predikant is geweest. Gunning
stond hier van 1884 tot 1887. Ik probeerde
de plek te vinden waar zijn zoontje Adriaan
begraven lag. „Veilig in Jezus' armen"
moest er op de staan staanmaar de
anderen riepen me: wij gingen verder.
Ik weet nog dat ik 's avonds, direct na onze
thuiskomst, de „Herinneringen uit mijn
leven" van dr. J. H. Gunning J. Hzn. uit
mijn boekenkast haalde om het hoofdstuk
dat hij wijdt aan zijn verblijf in
Bennebroek, te herlezen. Dit heeft ertoe
geleid dat ik nu, na ontvangst van het
gedenkboekje dat de heer M. Verkalk
schreef ter gelegenheid van het
driehonderd-Jarig bestaan van de
Bennebroekse hervormde kerk, het eerst
keek of er iets in stond over aan
collectezakken bevestigde belletjes.
Ik vond een hele pagina over „de
collecte-bellen" en begreep, dat aan
weerskanten van de kansel in Bennebroek
collectezakken hangen met belletjes eraan.
Van dominee J. van Winterswijk, de
tegenwoordig predikant der hervormde
gemeente te Bennebroek, vernam ik dat
deze hengelstokken nog altijd gebruikt
worden in minder druk bezochte
avondbeurten, en dat de belletjes dan net
zo tinkelen als in vervlogen Jaren, toen die
belletjes aangebracht zijn om suffende
kerkgangers op de collecte opmerkzaam te
maken.
Wie zou die belletjes weer aan de
De hervormde kerk van Bennebroek
collectezakken vastgemaakt hebben?,
vroeg ik me af. Daar vertelt de heer Verkalk
niets over in zijn boekje, terwijl hij verder
gul genoeg is met „wetenswaardigheden uit
verleden en heden", zoals de ondertitel luidl
van het 48 pagina's tellend en zeer royaal
geïllustreerd geschrift. Toch zijn die
belletjes er eens afgehaald en dat heeft
Gunning in een nijdige bui gedaan, waarbij
aangetekend moet worden dat deze in zijn
Bennebroekse Jaren een voortvarende
Jongeman van nog geen dertig was.
www
Hier is het verhaal van dr. Gunning:
„De locale kerkelijke toestanden waren
zeer eigenaardig. „Het Huls te Bennebroek"
huisvestte toen een oude weduwe, Darbiste
van overtuiging, maar niettemin in de
praktijk zoowat opperkerkvoogd,
opperdiaken en opperdominee. Het laatste
liet ik mij van den aanvang af niet
welgevallen, en niet altoos met den
noodigen tact heb ik eenlge hoog-noodige
veranderingen in het letwat-verouderde
kerkelijk apparaat doorgedreven. Mijne
opvolgers hebben daar later de vruchten
van geplukt. Ik heb wel eens vaker, ook
elders, de kat de bel moeten aanbinden en
dat bezorgt een mensch zelden ónvermengd
genoegen. Toch zou ik nu zeker niet weer
doen wat ik destijds heb bestaan. Aan de
collecte-zakjes waren zilveren, met een
adellijk wapen geteekende schelletjes
bevestigd, die mij onder het preeken erg
onaangenaam en lastig waren.
Herhaaldelijk had ik op het „Hooge Huys"
de verwijdering dezer overbodige
muziekinstrumenten bepleit, maar
tevergeefs. Toen heb ik op zekeren
Zaterdagmiddag in de consistoriekamer
deze schellekens afgeknipt en met een
briefje aan de Ambachtsvrouwe, aan wie ze
toebehoorden, teruggezonden. Dit was geen
verstandige daad van mij. De hooge
kerkbezoekster bleef maandenlang weg uit
haar bank waarin nooit een „gewoon
mensch" plaats mocht nemen en het is
nimmer meer tusschen haar en mij geheel
ln orde gekomen. Zij ruste in vrede."
Dit was het relaas van dominee Gunning en
vandaar mijn vraag wie de gevolgen van
Gunnings ingreep heeft uitgewist. Ik zou
ook wel willen weten, wanneer dat geschied
is. Direct na het vertrek van Gunning? Dit
zou eens uitgezocht moeten worden door de
heer Verkalk, op wiens boekje ik overigens
graag de aandacht vestig, omdat hij tal van
aardige bijzonderheden omtrent de
(bouwlgeschiedenis van de kerk en van het
meubilair heeft opgediept en deze
overeichteUJk rangschikt en levendig
vertelt. Opmerkelijk is ook de uitvoerige
paragraaf over de begraafplaats.
Ik kan niet nalaten één voorbeeld te geven
van wat de auteur onder het stof vandaan
haalt: een brief van een 18e-eeuwse organist
die na de uitbreiding van het orgel door de
befaamde Chrlstiaan Müller om
loonsverhoging vroeg „om reden dat.aan
het orgel een pedaal is gemaakt, hetwelk
meer moeite en werk vereischt". De man
kreeg z'n geld.
„Hervormde kerk van Bennebroek" (zo heet
het boekje) kost vijftien gulden en wie dat
bedrag stort op gironummer 312 306 t.n.v.
M. Verkalk, Lage Duin 11, Bennebroek. met
vermelding „jubileumboekje", krijgt het
franco thuisgestuurd.
„Als iemand achter mij aan m
komen, die moet zichzelf
verloochenen en zijn kruis optfef
iedere dag, en mij volgen." (I^it
ver» 23)
Het kruis waar het hier om gai
te maken met Jezus, de knecht
God. Het is niet elk kruis, zoals
wel eens zeggen: elk huls heeft
kruis. Dat is wel waar, maar di
wat anders. Het gaat hier oral
kruis in de navolging. Dorothi
heeft eens gezegd dat zij al dei
lang moeite doet geen theolog
zin te zeggen, die Auschwitz bit
beschouwing laat. Ik denk dat
haar daarin niet alleen moet
staan. Dit hele westen, dezeI
beschaving is medeplichtig ge
t aat
5i
IgRl j
Onder het weinige wat we enti
kunnen en misschien mogenu
is dit, dat het onvoorstelbaarg n
is. Een lijden dat verbonden i
is met Gods openbaring en
door Aldert Schipper
I
Noordwijkerhout Een van de moeilijkheden bij de strijd tegen racisme is dat we eigenlijk
niet precies weten wat het is. Dat bleek zaterdag bij het besluit van de conferentie die de
wereldraad van kerken heeft gehouden om wat gedachten op tafel te krijgen betreffende de
manier waarop ln de Jaren tachtig strijd gevoerd moet worden tegen racisme. In elk geval is
het breder en erger dan we atlijd meenden.
In 1968, tijdens de assemblee van de
wereldraad van kerken in Uppsala,
ging men er nog van uit dat racisme
een soort persoonlijke trots is op de
eigen ethnlsche groep, gepaard met
sterke negatieve gevoelens voor groe
pen die niet dezelfde kenmerken heb
ben, waardoor deze de kans ontzegd
wordt volledig mee te doen in het
leven van de hele samenleving.
.Nu, ruim tien Jaar later, merkt men
dat zo'n omschrijving niet voldoet. In
de „Werkbeschrijving van racisme",
die de conferentie in Noordwijker
hout zaterdag aanvaardde, wordt ge
zegd: „In de tien Jaar dat het pro
gramma tot bestrijding van het racis
me heeft gefunctioneerd hebben wij
gemerkt dat een individuele verande
ring en een betrokkenheid essentieel
zijn, maar dat institutioneel racisme
het meeste lijden aan de meeste men
sen veroorzaakt en dat daarom col
lectieve Invloed van de kerken en
andere groepen nodig is voor de be
strijding van dit Institutionele ra
cisme."
Breder
De conferentie stelde vast dat racis
me een alles doordringend wereld
wijd verschijnsel is, dat niet beperkt
is tot bepaalde landen of wereldde
len. Er is ook geen enkel economisch
systeem, of het nu kapitalisme of
socialisme heet, dat innnerlijk im-
muum is voor de kanker van het
racisme. De conferentie ging zelfs zo
ver te zeggen dat individuele uitingen
van racisme toch uitdrukking zijn
van wat een groep van mensen voelt.
I l
Racisme is veel breder dan we vroe
ger dachten. H<et heeft niet alleen te
maken met uiterlijke verschillen tus
sen mensen. De conferentie van de
wereldraad liet de discriminatie van
onaantastbare mensen in India en
van culturele minderheden zoals de
uit India afkomstige Tamils in Cey
lon ook onder de term racisme vallen.
De achterstelling van buitenlandse
werknemers ln West-Europa wil. men
net zo goed als onder de term „racis
me" vangen als het ontnemen van
land aan de oorspronkelijke bewo
ners van Australië en in Latijns-Ame
rika. Toen de Russische afgevaardig
de prof. Alexu Buevski even niet op
lette werd zelfs de Russische inval ln
Afghanistan onder het hoofdje racis-
me en strijd voor landrechten gevan- Tevreden
gen. I
met zijn door de wet voorgeschreven
racisme blijft prioriteit nummer één,
maar we erkennen nu dat daarnaast
meer prioriteiten bestaan, zoals het
kasteprobleem in India en de positie
van de Koreanen in Japan". „Wat
tenslotte als de zwaarste prioriteit
voor de kerkelijke strijd tegen racis
me uit de bus zal komen moet (even
wel) blijken uit de besluiten van het
centrale comité van de wereldraad ln
augustus," voegde de voorzitter van
het PCR-bestuur, de zwarte Britse
predikant Wilfred Wood daar aan toe.
Indien de Commissie voor Internatio
nale zaken (CCIA) van de wereldraad
misschien eens haar diplomatieke'
manier van werken zou aanvullen
met een openbare inzet voor de rech
ten van de mens, zou het PCR zich
wat meer op het racisme in nauwere
zin kunnen concentreren. Het model
van het PCR, waarin de onderdruk
ten zelf grotendeels de baas zijn is
zo'n geweldige vondst dat de CCIA
daar eens zorgvuldig naar zou moe
ten kijken.
NOORDWIJKERHOUT Als
gevolg van een hoorfout is
het onze verslaggever ont
gaan dat niet ds. R. J. van der
Veen vrijdagavond een bezoek
bracht aan de illegale buiten
landers ln de Amsterdamse
Domini cus, maar mevrouw ds.
Mar ja van der Veen-Schenke-
veld, het gereformeerde lid
van het centraal comité van de
wereldraad van kerken, die
predikante is in Krimpen aan
de LJnel.
De conferentie verwacht een opleving
van het racisme ln de jaren tachtig en
daarom is de inzet van de kerken
dubbel en dwars nodig. Dat zullen ze
als de conferentie in Noordwijker
hout haar zin krijgt onder meer
doen door hard te werken aan een
volledige isolering van Zuld-Afrlka,
het tegengaan van investeringen in
dat land, acties tegen landingsrech
ten voor de Zuidafrikaanse vliegtui
gen buiten Afrika, het geven van te
gen-informatie om daarmee het racis
me ln de pers tegen te gaan en activi
teiten tegen bank-leningen aan Zuid-
Afrika. Er komt geld voor de Namibi-
sche bevrijdingsbeweging Swapo.
waarin oppenomen: Oe Rotter
dammer, met Dordta Dagblad,
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tamminga
Directeur ing O Postma
HOOFDKANTOOR
Postbus 859
1000 AW Amsterdam
Wibautstraat 131 Amsterdam
lel 020-913456
telex 13006
Postgiro 66 00 00
Bank Ned. Credielbank
Rekemngnr 23 00 12 574
Gemeentegiro Amsterdam
X11000
REGIO RÓTTERDAM/DORDRECHT
Postbus 948
'3000 AX Rotterdam
lel 010-115588 (abonnementen
en bezorging)
tel 010-115588 (redactie)
lel 115700 (uitsluitend voor
REGIO DEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101
2501 CC Oen Haag
tel 070-46Ö445
- (abonnementen en bezorging)
tel 070-469445 (redactie)
tel 070-468864 (uitsluitend voor'
advertenties)
Parkstraat 22 Den Haag
REGIO NOORD/OOST-NEDERLAND
(abonnementen en bezorging
Postbus 3
8000 AA Zwolle
tel 05200-17030
Melkmarkt 56 Zwolle
Abonnementsprijzen:
Per maand 16.98
Per kwartaal 50,95
Per half jaar 101,90
Per jaar 201.60
AdvertenVetaneven op
aanvraag
Telefonische abonnementenop
drachten (zie adressen boven)
Opgave familieberichten 9-19.30
van maandag t/m vrijdag Op
zondag van 18-20 uur telef 020-
913456
Opgave mini-advertenties lel
020-936868 ol schr.fleli|k aan
Mini-Adv afdeling, postbus 433
1000 AK AMSTERDAM
Adreswijzingen uitsluitend schrif-
Nadat deze verwijzing naar Af
ghanistan in dé stukken was inge
voegd, begon Buevski met een ult-
ïenzetting hoe fijn de Russische inva
sie voor de Afghanen was, maar hij
had wellicht beter een beroep op het
gezond verstand van de conferentie
deelnemers kunnen doen door heel
formeel op te merken dat de inval
weliswaar niet zo fraai is, maar dat
deze niet aider het hoofdje „racisme"
gevangen kan worden.
I
Beducht
Het is voor de Nederlandse directeur
Boudewijns SJollema van het pro
gramma tot bestrijding van het racis
me weliswaar erg vleiend, dat zoveel
categorieën onderdrukte en vervolg
de mensen zich onder; de paraplu van
het antiracisme willen scharen, maar
het is te begrijpen dat sommige afge
vaardigden uit Zuidelijk-Afrika en
uit de Verenigde Staten zich beducht
tonen dat de aandacht voor hun pro
blematiek wat teveel verwatert. Toch
bereikte de Conferentie een aan
vaardbaar compromis. SJollema zei
dat zaterdag tijdens de laatste per
sontmoeting zo: „Zuidelijk Afrika
AMSTERDAM (ANP) De interna
tionale zendlngsbeweiging „Youth
with a Mission" (jeugd met een op
dracht) gaat het voormalige hoofd
kwartier van het Leger des Heils aan
de Prins Hendrikkade ln Amsterdam
kopen. Met de huidige edgenaar (een
onroerendgoed-handelanr) is een
koopsom van 1,1 miljoen gulden over
eengekomen.
De beweging moet voor het einde van
dit jaar 300.000 gulden hebben be
taald alvorens zij zich definitief eige
nares kan noemen van het pand, dat
uit het einde van de 19de eeuw da
teert. Het gebouw werd in 1905 ge
kocht door het Leger des Heils, dat er
tot het begin van de Jaren zeventig
zijn hoofdkwartier ln had.
Youth with a mission houdt zich
overal ter wereld bezig met evangeli
satie en traint daartoe christenen uit
diverse kerken, aldus een persmede
deling. De beweging heeft ook crisis
centra voor ondermeer de opvang
van verslaafden aan drugs.
In het pand aan de Prins Hendrikka
de komt het internationale hoofd
kwartier van een nieuwe afdeling van
de beweging. Urban Misflions ge
naamd. Deze afdeling gaat :üch rich
ten op het bedrijven van zending ln
de ongeveer 300 grote steden in de
wereld, zo wordt meegedeeld.
De meeste deelnemers aan de confe
rentie zijn tevreden naar huls terug
gekeerd. Een prominente ontevrede
ne was de Palestijn Riah Abu El-Asal,
die veel moeite heeft gedaan om de
aandacht van de conferentie te win
nen voor het lot van de Palestljnen ln
Israël en ln de bezette gebieden. Een
andere deelnemer die naar eigen ge
voel niet volledig aan zijn trekken
kwam was de Ier James Moreland,
die zijn pogingen om de voorwaarden
van het speciale fonds gewijzigd te
krijgen niet zag beloond. De overgro
te meerderheid van de deelnemers
vond de huidige criteria best en wilde
er niet aan sleutelen. De Westdultae
Oberkirchenrat Loth ar Coenen pleit
te er voor dat sommige activiteiten,
die nu door het speciale fonds van het
PCR worden bekostigd, ln het ver
volg door het PCR zelf betaald zullen
worden. Hij argumenteerde dat de
Evangelische Kirche weliswaar niet
aan het speciale fonds wil meebeta
len, maar wel aan sommige activitei
ten, die in Duitsland als minder pijn
lijk zouden worden ervaren, zoals
ontmoetingen van raciaal onderdruk
ten met kerkelijke en persvertegen
woordigers. De conferentie doorzag
snel dat dit een poging was om de
Duitsers een ontsnappingsmogelijk
heid te bieden en stemde Coenens
voorstel af. Dan moeten de Duitsers
maar aan het speciaal fonds mee
doen, zo zullen de meesten wel ge
dacht hebben.
De conferentie legde een duidelijk
verband tussen racisme en kapitalis
me, maar noemde toch ook Afghani
stan en stelde vast dat het socialisti
sche systeem niet onkwetsbaar is
voor racistische smetten. Dat zal de
Russische afgevaardigde Buevski
misschien pijn gedaan hebben, maar
na afloop kreeg de Amerikaanse
voorzitter van de raad van kerken
William Howard een paar hartelijke
zoenen op beide wangen.
Landrechten
BOEKAREST Tweeënveer
tig kinderen van een school in
Creaca (Roemenië) hebben een
pak slaag gekregen, omdat xij
een baptisten-kerkdienst be
zocht hadden. Volgens infor
matie van „De Ondergrondse
Kerk" liet het hoofd van de
school de leerlingen van ver
schillende klassen op het
schoolplein aantreden en
vroeg hij, wie er naar de kerk
dienst geweest was. De 42 die
daarvoor uitkwamen, werden
geslagen. Een van hen, Pausan
Dorin, moest daarna voor be
handeling naar het ziekenhuis.
Het overkwam niet maar eenn
maar dat ene volk van Gods
verkiezing. Het had te makeni
gerechtigheid, waarvan dit voj
teken was. Die gerechtigheid k g
het navolgen van Jezus even% ns
opgedragen. Wat ons bij het da i
het bevorderen van die gerecht d(
overkomt aan lijden heet hier! er
kruis, ons kruis. Aarzelend u
het en we denken eraan dat
christenen dit kruis niet zelc
opnamen, maar niet om het j
dragen, maar om het anderen
leggen. Er zijn weinig woon
kritisch op ons leven Ingaan i
Ik denk dat we nog nauwe!
wat dit kruis vandaag voor i
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Beek en Urmond^
West (toez.): kand. J. Röeli te Zl
Voorts kan men verwachten dat groe
pen die voor hun voorouderlijk land
vechten meer steun uit de kerken
kunnen tegemoet zien. Opmerkelijk
is dat de conferentie een studie aan
beval naar activiteiten van socialisti
sche landen ln Australië, waar de
daar wonende aborigines over klaag
den. Ook hieruit blijkt dat de confe
rentie niet beschuldigd kan worden
van eenzijdige aandacht voor de zon
den van het Westen. Russen en Ame
rikanen wordt samen verweten dat zij
streven naar de baas spelen in de
wereld.
Onderdrukte mensen hebben een an
dere manier van theologie bedrijven
dan in de traditionele christelijke lan
den gebruikelijk is. Het theologiseren
is er minder verbaal. De conferentie
drong er bij de kerken op aan meer
ruimte te geven voor dit theologise
ren als politiek handwerk. Dit zal
wellicht leiden tot verwijten ln het
Westen dat de theologische basis van
de strijd tegen het racisme niet zo
solide is. De conferentie vond dat
daarmee in de toekomst geleefd moet
worden en dat we af moeten van het
Idee dat een theologische opleiding
pas iets voorstelt, wanneer die wordt
afgesloten met een examen of een
promotie aan een westerse universi
teit.
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor korte reacties op in deze krant g
berichten, artikelen en commentaren, en niet voor open brieven, ge
oproepen of reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie g_
worden). De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor Hierover of ov|
het niet plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wij helaas niet correspon
ren. Brieven adresseren aan Secretaris hoofdredactie Trouw. Postbus 859,1|
AW Amsterdam. Bij publikatie worden naam en woonplaats van de t
vermeld.
Klankbord
Een schrijver van ingezonden stuk
ken ben ik niet en zal dat ook nooit
regelmatig worden. Van de apostel
Johannes heb lk geleerd, dat praten
beter is dan schrijven. 2 Johannes
vers 12. Toen ik echter 16 Juni ln uw
blad het artikel las: „Aat en Mac
dertien maanden klankbord voor
Unifiltroepen", heeft dat warme ge
voelens en bijzonder grote waarde
ring bij mij opgeroepen waaraan lk
dan nu eens bij wijze van uitzonde
ring langs deze weg uiting wil ge
ven. Aat en Mac mag ik het zó
zeggen? zeer hartelijk bedankt. Ik
ben ervan overtuigd, dat ik de tolk
ben van vele lezers. Zulk een verhaal „klankbord" en dat helaa
vinden. Endat is mijn
doet zeer weldadig aan
waarin de samenleving
problemen oproept, die nleti
gepaste en traditionele ant
afgedaan kunnen worden,
gevoel is hier waar gemaal
schrijver van de stukjes in uil
onder de rubriek „Vandaag"!
duidelijk te maken. Mijn danll
verhaal naast vele schol
ken aan uw lezers werd
ven. Wét zijn er een mensen
ën ouderen vandaag lk
tegen ln mijn werk die
Ingrijpende vragen en problem
zig zijn en geen behoefte hebte
vrome woorden of uit het hoot
leerde bijbelteksten, maar allee
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM „Het leven ln de plaatselijke kerken verliep
over het algemeen zonder opvallende stoornissen," schrijft ds
G. Janssen ln het pas verschenen Informatieboekje van de
Nederlands gereformeerde kerken voor 1980 (het ls uitgeko
men bij Buljten Schipperheljn te Amsterdam en kost
9,90).
UJks van die van 1 Januari dit Jaar. Er
ls een kleine daling in het aantal
kerken en dienstdoende predikanten.
Het aantal kerken verminderde met
De afwezigheid van „opvallende
stoornissen" laat zich ook aflezen uit
het statistisch overzicht: de cijfers
van 1 januari 1979 verschillen nauwe-
één en werd 93 en er zijn nu twee
dienstdoende predikanten minder,
waarmee hun aantal op 68 is geko
men. Het aantal vakante kerken ls
van 23 op 25 gekomen, het aantal
.zielen" van 29.287 op 29.329 (de cij
fers voor het aantal belijdende leden
zijn respectievelijk 17.137 en 17.281).
Over de in de Nederlands gerefor
meerde kerken (voorheen: vrijge
maakte gereformeerde kerken buiten
verband) levende openheid in de rich
ting van de „evangelischen" maakt
do Janssen in zijn Jaaroverzicht de
volgende opmerking. „Het Methodis-
me is in onze tijd in opmars en ver
toont zich in velerlei actie van de
Evangelicals. Voor wat daarin als ze
gen wordt gewerkt, moeten onze ogen
niet blind fijn en heeft het hart dank
baar te zijn. Maar als die dankbaar
heid de schijn aanneemt van voorlief
de moet het ds H. Ameiink gezegd
worden dat de Reformatorische belij
denisgeschriften ver te verkiezen zijn
boven wat onder Evangelicals ge
meengoed ls."
Daarom heeft dat verhaal van
en Mac" mij zo aangesprota
hoop zo, dat het verhaal van
vrouw en de heer van der Pijl
ons als christenen dat zijn vol
gen van Jezus Christus een
beeld mag worden; dat wi]
„klankbord" mogen worden w
len, die niet zo direkt met hun p
men te koop lopen, maar ze ta
eens willen uitspreken en dan tl
beren hen te helpen en te
vanuit de liefde, waarmee
gediend worden: de liefde van
kruisigde en opgestane Heer, dt
Overwinnaar JEZUS CHRISTl
Bossum
Ds. A.J. Buul
door dr. C. Rijnsdorp
John Hicks ls hoogleraar ln de theologie aan de
uhlversiteit van Birmingham. Hij publiceerde
in 1977 te Londen een boek onder de titel „The
Centre of Christianity". Dit werk is nu in het
Nederlands vertaald; het heet Het hart van het
christelijk geloof. Het is een uitgave in de serie
Oekumene van Ten Have bv te Baarn, telt 112
dichtbedrukte bladzijden en kost 13,50.
De lezer mag best weten dat een recensent het
met een boek moeilijk kan hebben. Ik bedoel
dit technisch en formeel: ln welke vorm moet
ik het bespreken? Er staat te veel ln dit werk
om het in een recensie kort en duidelijk weer te
geven. In eerste instantie heb ik vellen vol
onderstreepte citaten overgetikt, maar moest
deze methode halverwege staken. Een tweede
poging gold het globaal weergeven van de
gedachtengang. Ook dit was niet te doen. Een
en ander bewijst alvast hoe compact en des
kundig het boek is geschreven, hoe uitgebreid
het kennisgebied van de auteur ls en hoezeer
men hier met een gerijpte geest te doen heeft.
Mij rest niets anders dan een impressie met
eigen woorden weer te geven, met het welbe
wust genomen risico dat men boek en schrijver
maar gedeeltelijk recht doet.
Niet vaag
Ik zie Hicks als staande in een typisch Engelse
denktraditie. Van diepzinnige vaagheden is de
Brit vanouds afkerig. Hij is een man vanmat
ter of fact", praktisch en redelijk ingesteld.
Aan de ene kant ls er het bijna tweeduizend
Jaar oude christendom, respectievelijk het
christelijk geloof, en ter andere zijde ls er het
wetenschappelijk bewustzijn, dat logische kri
tiek toepast, dat onderzoekt en analyseert.
Vervolgens ls er het uit het christendom voor
gekomen humanisme, waarin veel ls dat de
schrijver waardeert, maar waarvan hij zich
toch op een subtiele manier distantieert.
In het „empirisch" christendom, zoals zich dat
in de werkelijkheid voordoet, ziet hij veel men
selijks en verkeerds en dat menselijke element
vindt hij zelfs terug ln de boeken zelf die te
zamen de bijbel uitmaken. Centraal voor hem
ls de persoon van Jezus van Nazareth, aan wie
het christendom zijn ontstaan dankt Er is
geen apostolische successie, maar wel een an
dere vorm van successie, van voortzetting, en
wel de telkens hernieuwde reactie van Indivi
duele personen op de woorden, de leer van
Jezus.
Nieuwe Testament
Het Nieuwe Testament ls geheel doordrenkt
van het geloof in Jezus' opstanding. Weten
schappelijk ls niet uit te maken wat er precies
is gebeurd. Concreet feit of gemeenschappelij
ke, visionaire indrukken, het ls niet meer te
achterhalen. Maar het geloof, Ja de zekerheid
aangaande de verrijzenis ls de dominant van
het jonge christendom. „Deze zekerheid dat
Jezus was opgewekt en daardoor geopenbaard
als de Christus, beheerst heel het Hieuwe Tes
tament" (bL 22). Hlcks vraagt zich af „hoe op
het feest van Pinksteren, slechts veertig dagen
na Jezus' kruisiging, de apostelen ln staat zijn
van Jezus een lichamelijke gebeurtenis
weest, of dat het heeft bestaan in visioe
(23).
Kernpunt
We hebben hier het kernpunt van Hicks
die van een subtiele ambivalentie getuig
wil zeggen dat de geleerde en de gelovig
het ware ln elkaar schuiven en een uit#
doen die geladen ls met de innerlijke spas
tussen geloof en wetenschappelijke reik
Vanuit deze fundamentele spanning is het
boek geschreven en dat ontslaat mij vtc
plicht over de verdere uitwerking rapporti
brengen.
Vraag
Prof. drs John Hicks
geweest om openlijk de verrijzenis te prediken
in Jeruzalem, wanneer het lijk van Jezus
slechts op weinig afstand ln een graf besloten
lag. Het komt mij voor dat wij nimmer met
enige zekerheid zullen weten, of de verrijzenis
Hicks is duidelijk geen fundamentalist,
het ls een interessante vraag of men hem
vrijzinnig kan noemen. Laten we eerlijk
veel christelijke Intellectuelen zijn ln hun
ken min of meer schizofreen: de gelovige'
wetenschapper gaan niet ln elkaar op.
boelende bij Hlcks vind lk dat hij toch tot
soort totaalbeeld komt HU speelt gelovtf
weten niet tegen elkaar uit, maar ponefl
spanning tussen die beide als het
van de menselijke situatie.
Persoonlijke geloofservaring speelt ln dit I
niet mee. Aan Augustlnus, Luther en P
kan men zien, hoezeer een ervaren ingree
God het theologisch denken stempelt,
boek bevat een boelende uiteenzetting vW
in de tijd gerijpte denkbeelden, maar bet*
niet de kracht van een getuigenis.