Beeldende dooltocht door de samenleving van nu Het makkelijke succes van de herkenbaarheid Ballet Tuerlings absolute voltreffer Kostelijke opera ir perfecte weergave Peter Schats Aap prachtig theater Van Asperen redt madrigalenconcert Viktor Liberman violist van allure De Schaubühne speelt Gross und Klein Werkcentrum Dans in Holland Festival Grips met 'Eine linke Geschichte' Muzikale typeringen meesterlijk MAANDAG 9 JUNI 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door André Rutten oudere, ook alk mens niet zo beste journalist. ROTTERDAM Als zaterdagavond jl. de Rotterdamse Schouwburg zou zijn ingestort, zouden er in het komende Nederlandse toneelseizoen grote gaten gevallen zijn. Want daar waren toen nogal wat Nederlandse toneelmakers bijeen voor het eerste optreden in Nederland (in het Holland Festival) van de betaamde Berlljnse Schaubühne am Halleschen Uter. Met een in 1978 gemaakte voorstelling van een nieuw Duits stuk, „Gross und Klein" van Botho Strauss, dat komend seizoen zowel door het Publiekstheater als door Baal gespeeld gaat worden. (Premières resp. in februari en maart 1981) UBACH OVER WORM8 (ANP) - BIJ een brand in haar woning is gisteren de alleenwonende A. M. de Meijer (85* om het leven gekomen. De vrouw bevond zich op de zolder toen de brand uitbrak en kon het pand niet meer verlaten, omdat de trap naar beneden al vlam had gevat. Over de ooreaak is nog niets bekend. Eerdere stukken van Botho Strauss, die eerst criticus was, daarna drama turg bij de Schaubühne, en na die dubbele leerschool pas toneelschrij ver. zijn bij Baal („Hypochonders" en „Bekende gezichten, gemengde ge voelens") en bij Theater („Triologie van het weerzien") gespeeld. Zoals nu weer „Groot en klein" een reeks sig nalen, beelden uit in eerste instantie de Duitse, maar vrij goed naar Neder land te vertalen samenleving van nu. Centrale figuur in „Gross und Klein" is de aanvankelijk jonge, maar uitein delijk wat ontspoorde oude vrouw Lotte. Een intens levende vrouw, die gretig een levend contact zoekt met anderen, zo gretig dat al die anderen zich van haar terugtrekken onder die anderen allereerst haar grote, nauwelijks begrijpelijke liefde: een Dooltocht In het begin, op haar eentje in een hotel in Marokko, is zij van hem weg, maar naar hem op zoek, of naar een zo intens contact als zij denkt met hem gehad te hebben. Daar begint haar zwerftocht, die in de midde leeuwse litratuur een queeste heette het is ook niet zo wonderlijk dat zij bij een van haar laatste ontmoetin gen voor een Jehova's Getuige wordt aangezien. Een dooltocht door de sa menleving van nu, waarin zij telkens andere mensen ontmoet, bekenden van vroeger en onbekenden, die zich een afweerhouding aangewend heb ben tegen het stukje wereld, waarin zij leven, en dus zeker tegen wie daar in binnen dringt. Ook het wereldje van haar getrouwde broer blijft Lotte vreemd. door Ineke Sluiter ROTTERDAM Het ls verheugend, dat het Holland Festival een plaats Inruimt voor de kleine Nederlandse dansgroepen. Vorig Jaar was dat de Stichting Dansproduktle. dit Jaar het Werkcentrum Dans en Pauline de Groot. Zo was er vrijdag avond in de Lantaren in Rotterdam de voorstelling „Twee Avonden" te zien van het Werkcentrum Dans, een jaarlijks terugkerend evenement, waarvoor gewoonlijk Ton Simons en Hans Tuerlings de choreografieën maken. AMSTERDAM. Concertgebouw (20.15 uur): lisle de Merlin. Cen trum Bellevue (20.30 uur): Ensem ble Sequentia. De Krakeling (14 uur): Max und Milli. Tropenmu seum (Lichthal. 20.15 uur): Zambia. DEN HAAG. Oud-Katholieke Kerk (20.15 uur): Nederlands Kamerkoor. Koninklijke Schouwburg (20.15 uur); Die ganz begreifllche Angst vor Schlflgen. ROTTERDAM. Luxor (20.15 uur): De Toekomst. Theater Zuidplein (20.15 uur): Elne linke Geschlchte. Programma's voor maandag 9 juni ALMELO. Cultureel Centrum De Hagen (20.15 uur): Geoffrey Doug las Madge. De violist Peter Zazofsky. vorig weekeinde winnaar van de tweede prijs op het Koningin Elisabeth- concours in Brussel, komt naar Ne derland voor een uitvoering in het kader van het Holland Festival. Op 19 juni zal hij in De Doelen in Rot terdam het Concert in D opus 35 voor viool en orkest van Tsjaikov- sky spelen, samen met het Rotter dams Philharmonisch Orkest onder leiding van David Zinman. Het is de eerste keer dat Zazofsky, een leer ling van Joseph Silverstein en Do rothy Delay naar ons land komt. door Adr. Hager DEN HAAG Tijdens noodweer lijde de uit Parijs afkomt ge Pierrot en Scapin schipbreuk en zij spoelen aan op e schijnbaar eiland. Het blijkt echter het rijk te zijn n tovenaar Merlin en hij beheerst de omgekeerde wereld. Deze zijn bovendien in opdracht van CRM gemaakt, zodat geconstateerd mag worden, dat er in de marge van het „officiële" dansgebeuren in Ne derland althans een aanzet merkbaar is om een volwaardige plaats van de kleine gezelschappen te bewerkstel ligen. Ton Simons is opgeleid in Rotterdam en studeert en werkt in New York bij Merce Cunningham. Het programma vermeldt, dat „hij geldt als de enige choreograaf in Nederland, die de werkwijze van Cunningham han teert". Afgezien van het feit of dit juist is, wekt het wel de nieuwsgierig heid of de hand van de meester (want dat is Cunningham zeker) zichtbaar wordt in het werk van Simons. In het ballet Commonplace Quintet is dat maar in zeer beperkte mate waar. Commonplace betekent letter lijk gemeenplaats, afgezaagd. Deze woorden zijn niet bepaald van toe passing op wat er gebeurt: een ner veuze explosie van buitengewoon on samenhangende bewegingen, die ner gens beginnen en nergens heengaan, wat ook geldt voor het hele ballet. Bijna nergens is een rustpunt, behal ve in een duet, gedans door Erika Trabi en Johan Meyer. Op den duur wordt het een vervelénde herhaling van bewegingsthema's. Beweging, want van dans is er in dit werk nau welijks sprake. Daardoor moet het voor de dansers uitermate vermoei end zijn, want dat is het al voor de toeschouwer. Allengs rijst dan ook de vraag, waar al die drukte voor nodig ls. De muziek van Waisvisz is voornamelijk irritant en doet denken aan de beginperiode van de samenwerking tussen Cun ningham en de componist John Cage, die zijn toehoorders graag mocht pla gen met afgrijselijke geluiden. De kostuums van Andrew Lord zijn mooi, maar dat slechts twee van de vijf dansers in kleur waren en de anderen in zwart-grijs-wit kwam nog al discriminerend over, daar allen een gelijkwaardige plaats leken te heb ben. Hun inzet is trouwens zeker het vermelden waard. Perfecte dosering Van geheel andere orde was Quaqua- raqua van Hans Tuerlings. De titel is een Italiaanse uitdrukking voor men sen zonder ruggegraat Na enige oefe ning is het mogelijk dit woord vrij vlot uit te spreken. Tuerlings is ge ïnspireerd door de barheid van het Zuiditaliaanse leven. Hij heeft een schitterend ballet gemaakt over de uitzichtloosheid van het bestaan. Na een matte periode betekent dit ballet een grote doorbraak: plotseling ls er Speciaal vandaag De Macht van Voetbal. Film van het wereldkampi oenschap voetbal 1978 in Ar gentinië, waarin vele hoogte punten van dit kampioen schap dat eindigde met de fi nale Argentinië-Nederland. Ned 2 20.27 nor De Vergeten Oorlog. Serie van dertien documentaires over de betrokkenheid van Rusland bij de Tweede We reldoorlog. Vanavond deel 1: 22 juni 1941. 's-Ochtends om vier uur rukten de troepen van Hitler over een front dat liep van de poolcircel tot aan de Zwarte Zee, in een verras singsaanval de Sowjet Unie binnen. Ned 1 21.55 uur Televizier-Magazine gaat in op de onlusten op de Westelij ke Jordaanoever als gevolg van de bomaanslagen op Pa lestijnse burgemeesters. Ver der aandacht voor de ernstige hongersnood in bet noorden van Oeganda. Ned 2 22.40 uur die mysterieuze samenballing van een zeer eigen danstaal, die geboeide aandacht afdwingt, een perfecte do sering van dramatiek, in een timing waardoor het einde precies op tijd komt en grote indruk achterlaat Henk Alkema schreef uitstekende, zeer dansante muziek, zowel ritmisch als melodisch en Jacqueline May en maakte interessante kostuums. Bij beiden waren haast Slavische invloe den te bespeuren: in het Chopin-ci- taat bij Alkema en in de laareen die de dansers droegen, maar dat maakte het gegeven van de uitzichtloosheid eigenlijk universeel en niet plaatsge bonden. Het werk is de dansers op het lijf geschreven, zodat zij op indruk wekkende manier inhoud konden ge ven aan de karakters, die Tuerlings heeft neergezet. Een absolute vol treffer. Knekelgeest (Marianne Blok) rechts tracht Tsang (Zeger Vander- steene) midden en Aap (Wouter Goedhart) te misleiden. door Dirkje Houtman Op die herkenbaarheid lijkt het suc ces gebaseerd van deze voorstelling die een historische reconstructie geeft vande periode 1966 tot 1980 aan de hand van de ontwikkeling van drie politiek actieve studenten. De stof hiervoor ontleende Grip aan zijn ei gen verleden. De groep ls in 1966 ontstaan uit het Berliner Reichska- barett dat tijdens de opkomst van de anti-autoritaire beweging in Duits land politiek actief was. Toen er gelijktijdig een behoefte ont stond aan een nieuw soort kinderthe ater nam het Reichskabarett ook die taak op zich. Een succesvolle onder neming, die uitgroeide tot het huidige Grips Theater, dat met realistisch ogende toneelmiddelen kinderen weerbaar probeert te maken tegen over bun omgeving. Maar na veertien Jaar kindertheater blijkt ook hier de bron enigszins op gedroogd. Alle onderwerpen zijn langzamerhand behandeld en de im mer nieuwe aanwas van het Idnder- publiek vereist nauwelijks nieuwe stukken. Dat een toneelgezelschap als het goed ls niet zonder vernieu wing kan is duidelijk en die heeft Grips gezocht in een andere publieks groep. Bron „Elne linke Geschlchte" is sedert veertien jaar het eerste stuk voor volwassenen waarmee de schrijvers Voiker Ludwlg en Detlef Michel te ruggaan naar de bron van het Grips Theater, het Berliner Reichskaba rett Met een aantal authentieke nummers uit programma's van deze groep wordt de handeling onderbro ken. maar ze vormt er ook weer een onderdeel van, omdat het cabaret op treedt In de stamkroeg van de drie studenten Karin, Johannes en Lutz die centraal staan. Daartussendoor geeft een gewone burger een reactio nair getint commentaar en worden de scène-wisselingen begeleid met pop muziek uit de verschillende perioden zodat het tijdsbeeld compleet ls. De voorstelling ls opgebouwd uit drie lagen, alle met een soortgelijke mate van Ironie. Het gedateerde Reichska barett is een parodie op zich, de reac- t In aire heer is uitgerust met een lach wekkend soort stunteligheid en de ontwikkeling van de drie politiek ac tieve studenten tot zelfgenoegzame onverschillige burgers kent de nodige ingebouwde zelfspot. Die waas van ironie maakt „Eine linke Geschichte" tot een uitgegroeid cabaret met een plichtmatige parodiëring van haar onderwerp. door Louwrens Langevoort AMSTERDAM De Gouden Barok Tijden van zo'n jaar of zes geleden mogen dan voorbij zijn, maar wie beweert dat voor dit genre de belangstelling ganende is, kwam gistermor gen toch bedrogen uit. Ettelijke tientallen belangstellenden waren er te veel voor de kleine zaal van het Concertgebouw. Zij moesten voor het optreden van Leonhardt met een madri gaalkwintet worden teleurgesteld. Het zal misschien voor het talrijke publiek een demper op de feestroes zijn geweest toen Marjanne Kweksil- ber aankondigde dat Leonhardt door een plotselinge ziekte geveld was en zijn plaats nu door zijn ex-leerling Bob van Asperen werd ingenomen. Slechts een uur voorbereiding restte het zestal nog voor het optreden. Een knappe prestatie van Van Asperen, dat hij zich geen moment als een plaatsvervanger gedroeg tijdens dit concert: aan niets was te merken dat het eigenlijk maar een hachelijke on derneming was. Op het programma prijkten dertien madrigalen van Claudio Monteverdi (1567-1643). In zijn grote oeuvre heeft deze Italiaanse componist veel aan dacht geschonken aan dit genre: hij publiceerde acht boeken en een ne gende kwam postuum uit. In de vroe ge werken is de schrijftrant nog over wegend polyfoon, maar al gauw geeft Monteverdi er de voorkeur aan mono dieën te componeren, weaarin slechts een stem het voor het zingen heeft. Monteverdi schrijft puur theater, baarbij schuwt hij geen effecten maar hij blijft wel binnen de grenzen van het beschaafde amusement. Zo maakt hij van het duet Bel pastor, waarin een herdersflirt beschreven wordt, geen platvloerse dijenkletser; hij houdt het in de sfeer van een romantische idylle, waarin plots en kele ferme knipogen opduiken. Mar janne Kweksilber en Marius van Al te- na trokken het toch in de kluchtsfeer, waarbij ze evenwel voortreffelijke muzikale prestaties leverden. door Franz Straatman AMSTERDAM Peter Schat heeft als componist van mu ziektheater eindelijk de regisseur gekregen die hij verdient: Anne-Marie Prins. In combinatie met de ontwerper van het speelvlak en de aankleding, Florus Guntenaar, bouwde zij op effectieve wijze de strip-opera Aap verslaat de Knekelgeest uit tot een fantastisch theaterspel. Maar het succes schuilt ook in de hoe lij ervan genoot om haar formi- AMSTERDAM Overjarige dertigers die halverwege de Jaren zestig actief waren ln de studentenbeweging en nu zijn verworden tot de consumerende intelligentsia zullen zichzelf zeker herkennen ln „Elne linke Geschichte". het nieuwste stuk voor volwassenen dat het Grips Theater uit Berlijn in het kader van het Holland Festival opvoert. Zaterdag was het hier voor het eerst te zien in Centrum Bellevue in Amsterdam en vervolgens op 9 juni in Rotterdam op 10 juni in Den Haag. De ontwikkeling is daarbij voorspel baar en clichématig. Vanaf het begin is bekend waar de studenten uitko men en dat wordt met geen enkele dramatische wending doorbroken. Zo bleef de voorstelling beperkt tot een avond onderhoudend vermaak, drij vend op de charme van de herken baarheid. En dat is een al te makkelij ke invalshoek voor een stuk dat het schrijnende resultaat van gemiste kansen bloot wil leggen. opzet van het stuk. Eigenlijk voor het eerst heeft Schat zich beperkt in zijn middelen; want het was juist de over- ladenheid in zijn vorige opera, Houdi- ni, die de zaak daar uiteindelijk deed kapseizen. Aap is eenvoudig en toch kleurrijk en beeldend op de manier van het Aziatisch theater. De eerste voorstelling zaterdagavond in de theatertent op het terrein van de Amsterdamse stads kwekerij aan de Middenweg, ontlokte verscheide ne malen applaus en gelach bij het publiek. Of vanwege de uitstekend bekkende tekst van Schat zelf (wat zalig om een opera in al zijn taaieffec ten te kunnen volgen!), of vanwege het'toneelbeeld (zoals de apenscène ln het tweede bedrijf) of vanwege karakteristieke momenten ln de mu ziek. In het laatste geval is Schat meesterlijk te werk gegaan. In Aap schetst hij aan de hand van een Chinese legende de voortdurende strijd tussen Goed en Kwaad. Aan de kant van het Goed heersen verschei dene gedachten welke houding Je te gen het Kwaad moet aannemen. De heilige leermeester Tsang houdt zich gewetensvol aan de leer die zegt: GIJ zult niet doden. In de ogen van Schat ls dat een onvruchtbaar, krachteloos, zelfs gevaarlijk standpunt. In de le gende blijkt ook dat Tsang slachtof fer wordt van die gedachtengang, want het Kwaad, de Knekelgeest, vangt Tsang in zijn netten met het doel hem te doden. Tweeslachtig Tsang is als z an grol gedacht voor een countertenor, een stemsoort die door de bijzondere manier van stemband- gebruik zeer hoog (typerend voor een hoge, heilige opvatting) maar ook enigszins krachteloos kan klinken, wat Tsangs standpunt vocaal ook il lustreert. Het is de moeilijkste van de vijf rollen die Schat schreef. Hij vraagt eigenlijk het onmogelijke, want de partij van Tsang loopt ook naar beneden door in het borstregls- dabele kwaliteiten ten dienste te stel len van deze opera. De hele piste van de tent wordt in beslag genomen door een golvend landschap van houten latten, zeer aangenaam klinkend. Ook „Het Een eiland waar kooplui er,, zijn, advocaten oprecht en arti* zonder haat en nijd leven, waa procureur meneer onschuld heel de ridder de naam deugd draagt 1 eiland ook waar huwelijksontn niet voorkomt, ondanks de aanwa heid van twee charmante Jot dames. Zie daar een gegeven van de ka sche opera „1' Isle de Merlin" i Christoph Willibald von Gluck. Hl) de geschiedenis ingegaan als de ca ponist van ernstige, plechtstati somtijds saaie muziek. De geeste vader van opera's als Alceste, Ot ed Euridice en Armide en Iphiga Dat de heer Gluck zeven kornis opera's heeft geschreven, rijk aan tire en scherts, verpozende en p bleemloze niemendalletjes is niet nauwelijks bekend. Gluck, Weens hofcomponist, kett het succes van de Opera comiqutl Parijs en hij introduceerde dit gen; aan het Weense hof. De muziek diel schreef was luchtig doorspekt n komische invallen, spits, levendig: geschikt voor met name de boeiende gevechten tussen'demonen en apen in echte Chinese gevechtsstijl; schit terende prestatie van de ad-hoc be- wegingsgroep. Tevens biedt de op bouw van het speelvlak mogelijkhe den voor een zeer gevarieerde belich ting, waardoor in combinatie met al lerlei andere theatereffecten een ver rukkelijk kijkspel ontstond. Aan de voorkant van dat speelvlak is een ruimte uitgespaard waarin net plaats is voor negen musici (strijkers en blazers), terwijl 'n slagwerker en 'n klavecimbelspeler elders staan weg- gedouwd. Dit alternatieve circusor kest verklankt een dramatisch zeer effectieve partij. Uitgaande van van de tonen van de viool (g, d, a, e,) is een muziek opgebouwd die wel wat ka rakteristieken van Chinese muziek heeft, maar zeer hedendaags westers is. De fluit en klinkend slagwerk (me- talofoon) zijn zeer sfeerbepalend. Allure Schat heeft een gelukkige hand ge had, met name toen hij de noodlots- muziek componeerde aan het begin van het tweede bedrijf met verras send genoeg het openingssignaal van Beethovens Vijfde symfonie erin („toeval", grijnst de componist) of de uitdagende dansmuziek waarmee Knekelgeest haar overwinning als een perpetuum mobile viert. Dirigent Ed Spanjaard en het ad-hoc samen gestelde orkest zorgden ervoor dat de muzikale laag effectief op het publiek werd overgedragen. De slotsom van deze wereldpremière moet luiden dat 8chat een werkstuk heeft afgeleverd van dezelfde kwaliteit en allure als De Vos en De geschiedenis van de soldaat, beide van Strawinsky. De Oostduitse prijs op de première avond in Dresden uitgereikt op het Carl-Maria von Weber-concours is iedere avond tot 23 juni, alleen ln Amsterdam. te^Z.0?al2er^lv^faalinelaïTsfng 2eer terccht Voorstellingen vrijwel zelf) iets tweeslachtigs heeft. Een ten- - or met een fors ontwikkelde kopstem is dus noodzakelijk en die bleek voor handen in de persoon van Zeger Van- dersteene, een Belgische zanger die vroeger veel als countertenor optrad. Zowel vocaal als acterend gal hij een treffende uitbeelding van Tsang. Tegenover de muzikaal ook zalvende Tsang, staat Aap. Die is realistisch, dooreiet de vermommingen van het Kwaad, kent maar een antwoord: korte metten. Muzikaal een felle, ac- door Jac. Kort tieve rol voor een tenor die daarbij ook ln zijn bewegingen ondernemend moet zijn. Hierin straalde Wouter Goedhart land van Merlijn" is zo'n werk ei publiek in de Nieuwe Kerk heel bij deze Holland Festival-voorsl kostelijk vermaakt. Anecdotisch Henk van Ulsen, die het geheels een concertante uitvoering bewert heeft gezocht naar een verbindet figuur, die de tussenliggende dia gen van de verschillende gezonj rollen op anecdotische wijze i commentaar vooreiet. Een kolfje naar zijn hand, hij gal figuur van tovenaar Merlijn hart! overend en humorvol gestalte. 1 hield het publiek een spiegel v« „Uw wereld staat misschien nog er op zijn kop". Kortom: hedendaii maatschappijkritiek in milde von Deze uitvoering is een produktiei het Jubilerende Nederlandse Kan orkest. En men kan het ensemble n de keuze èn de uitvoering com) menteren. De dirigent Kees Bah heeft de opera op de vereiste lud hartige toon gepresenteerd en heti kest speelde geïnspireerd. De vocale solisten, comedia dele 'i te-figuren, waren met zorg gekaj en dan dient in de eerste plaats Ja van Nes genoemd te worden. 0 schitterende, sterk persoonlijke 8 timbreerde stem met vele mogeBj heden, een vocaliste met een goud toekomst. Daarmee wil niets ten nadele gek! zijn van Roberta Alexander, Mart van Altena, Ruud van der Meen Tom Haenen. Met een kleine varia", op het slotwoord van Henk van Ula kan gezegd worden: „Meer dan handvol complimenten, ook van i recensenten". Vanavond gaat „L'Ile de Merlin"! het Amsterdamse Concertgebouw. De twee andere leerlingen van Tsang zijn uitgesproken typen: de domme voorzichtige Sandy is een bas die zich uitdrukt in een heel orthodox aan doende partij, terwijl de karakter loosheid van de altijd honger lijdende Zwijntje effectief wordt uitgedrukt in een fladderende partij. Voortreffelij ke creaties van Joep Bröcheler en Max van de Weegberg. En dan is daar het Kwaad nog: oor- en oogverblindend, de sterkste troef uit de opera: de coloratuur-sopraan. De wellust en overgave waarmee Ma rianne Blok deze rol Invulde, gal aan AMSTERDAM Tijdens het eerste Holland Festivalconcert door het Concertgebouworkest dat vrijdag avond in de Grote Zaal onder leiding van Kirill Kondrasjin werd gegeven, trad Wiktor Liberman op als solist in het Vioolconcert van Tsjakowsky. Het publiek was daardoor in de gele genheid om kennis te maken met deze 49-jarige Rus, die zich verleden jaar in ons land heeft gevestigd en aangesteld werd als concertmeester van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Pikante bijzonderheid is, dat er ge ruchten gaan, dat Liberman de opvol ger zou worden van Herman Kreb be rs, de huidige primarius, die zijn funktie ten gevolge van een armbli suur niet langer kan waarnemen Wat hiervan zij: de manier waW Wiktor Liberman het Tsjaikowsl concert vertolkte toonde duideli aan, dat hij op deze post stellig! zijn plaats zou zijn. Hij is een viol met een prachtige toon, een volmai te techniek en daarenboven een ku stenaar van grote allure. Tsjaikowsky laat zijn vertolkers wi hoogstandjes maken, maar g« daarvan had voor deze violist ono*i komenlijke bezwaren. Integend* alles verliep bij hem met een bel» sing, die de indruk wekte, alsof l allemaal wel meeviel. Heel bijzon*

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4