Thijl heeft allure Hoe diep gaat Jef Rademakers? ZUIVER ZILVER Letterkundig Museum in Olst in gevaar Opvoering met holle effecten Arno Wamsteker eindredacteur Jeugdjournaal Belang onderstreept van Escher's oeuvre KRO zendt film uit over Holland en België En dan nog l ZATERDAG 7 JUNI 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door Louwrens Langevoort SCHEVEHINGEN In grote afwezigheid van koningin, minister Qardeniers van CRM en talrijk publiek ging donderdagavond in het Circustheater eindelijk Jan van Gilse's opera Thijl in wereldpremière. Nog geen handjevol belangstellenden vulde de zaal, bedroevend weinig voor deze belangwekkende voorstelling van de Nederlandse Operastichting. Een belevenis deze Thijl opgevoerd te zien. Het is een groots opgezet werk. die in fragmentarische episoden Charles de Costers romanheld tot centrale opera-figuur herschept. Dra matische handeling is er te over. af wisselend en goed opgebouwd in het libretto van Hendrik Lindt. Van Gllse heeft er levendige muziek bij geschre ven. melodieën die pakken en je aan dacht er bij houden. Daarbij gebruikt hij veelvuldig oude Geuzenliederen zoals het „Slaat op den trommele". Deze liederen staan dus in een histo risch Juist kader op het toneel, boven dien word je als publiek dicht bij het gebeuren betrokken door de grote herkenbaarheid van het melodische materiaal. Alle lof voor het Amsterdams Phll- harmonisch Orkest en dirigent Anton Kersjes, die zich nu al voor de tweede maal zo inzetten voor de partituur. Was vier Jaar geleden bij de concer tuitvoering sprake van "een gedeelte lijke uitvoering het derde bedrijf was nog niet speelklaar nu zijn we in staat Thijl van de eerste tot de laatste maat te horen, op een piep kleine coupure aan het slot van het tweede bedrijf na. Bijna drie uur muziek zonder pauze's en dat is lang. Voor Van Gilse was een werk nooit af voordat het eens was uitgevoerd. Hij was altijd in de weer om het nog aan te passen en te verbe teren. Ook met Thijl zou dit op diver se plaatsen noodzakelijk geweest zijn. Er zitten gewoon passages in..die te lang zijn, die de handeling stilzet ten en waar je eigenlijk het mes in zou moeten zetten. Coupures zullen volgende uitvoeringen aanmerkelijk aan vaart doen winnen. Dón zal Thijl inderdaad een opera van internatio nale allure zijn. Levensvatbaar Regisseur Gilbert Defio en ontwerper Ezio Frigerio hadden het tweede be drijf tot sleutelscène gebombardeerd. Het contrast tussen het Spaanse hof en Vlaanderen kwam. in hun opzet formidabel over, dat wel, maar dit ging ten koste van een speelvlak in de andere bedrijven. De markt van Damme, noch het geuzenkamp van Lumey hadden voldoende diepte om een levendig spektakel te worden. Deflo opteerde daarom voor een soort tableaux vivants; esthetisch mooie plaatjes, maar hij gaf geen dramati sche gestalte aan de handeling. Bo vendien kwamen op deze manier de zwakke plekken in Thijl de mas sascènes in een extra pijnlijk licht te staan. Deflo zocht het vaker in enkele holle effecten. Jammer, want Thijl is zonder dat ook levensvatbaar genoeg. John Bröcheler is Thijl met hart en ziel. Hij acteert vrij overtuigend en zingt de held subliem. Naast hem ook schitterende prestaties van Henk Smit als Lamme Goedzak en Thea van der Putten in de rol Nele, hoewel ik me afvraag of zij als soubrette wel het juiste stemtype voor deze rol heeft. Toppunt van verstaanbaarheid is Peter van der Bilt in de wat duiste re combinatie van Uil en Balladezan- -PAK..-,,. w, ml K?^i)l8oK0Htai!ï«r«at^«Z,Vnu0ï Dexe voorstelling van Thijl móet gezien worden. Dat kan nog vanavond in Scheveningen, op 10,12 en Nederlanda Ot^rakoor S v"?e 15 *ni 'n Amsterdam, de 18de In Rotterdam en tenslotte op 20 Juni in Utrecht o^zich^e'^met^n^eer^sseïend Van Uak* naar rechts Henk Smit, John Bröcheler en Thea van der Putten. niveau op het toneel gezet worden. Foto pleP«r Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM Arno Wamsteker (38). chef van de afdelingen schoolra dio en jeugdprogramma's van de KRO. is met ingang van 1 september benoemd tot eindredacteur van het Jeugdjournaal, waarmee de NOS-tv begin januari 1981 gaat beginnen. In de komende maanden zal de redactie van het Jeugdjournaal in overleg met Wamsteker worden samengesteld. Arno Wamsteker was in zijn functie bij de KRO ook belast met de eindre dactie van het jeugdprogramma „De Hutsgeklutste". Voordat hij in 1976 in dienst trad bij de KRO was hij hoofd van een basisschool in Leid- schendam. De wonderbare schrijfmachine, is een novelle van W. Bergengruen in 1975 op initiatief van de IBM geschre ven. De tweede druk is nu verschenen bij De Viergang te Aaarlanderveen. Klein formaat boekje. 42 blz - 13.60. DEN HAAG De componist Ru- dolf Escher, die in maart van dit jaar op 68-jarige leeftijd overleed, liet slechts 38 werken na. Soms verzuchtte hij: „Ik maak me zor gen dat ik maar zo weinig heb gecomponeerd." Anderzijds was zijn zelfkritiek zo groot, dat hij een deel van zijn oeuvre heeft ver nietigd. Dat vanuit zijn stelling „Er wordt al zoveel rommel gepu bliceerd waarmee de mensen el kaar lastig vallen.-» De kwaliteit ging bij hem boven de kwantiteit. Lang voor zijn overlijden bestond de wens ohi in het kader van het Holland Festival twee concerten met zijn werk te organiseren. Op het eerste concert zouden de vroe ge werken van voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog worden ge bracht. op het tweede concert composities uit de midden-perio de en de laatste jaren. In verband met de vereiste en niet voor han den zijnde ensembles konden drie belangrijke werken niet worden geprogrammeerd. Dat zijn Tom- beau de Ravel. Blaaskwintet en Sinfonia voor tien instrumenten. Donderdagavond werd het eerste Escher-concert gegeven inde Schönbergzaal van het Koninklij ke Conservatorium in Den Haag, vanavond volgt daar het tweede concert. Er is alle reden deze door Adr. Hager avond te bezoeken. Escher is een van onze grootste componisten. Gelukkig heeft hij die erkenning ook tijdens zijn leven ondervon den; verscheidene prijzen zijn hem ten deel gevallen. Escher geloofde niet in de atonali teit. „Atonaliteit is een negatief, destructief compositie-principe." aldus zijn opvatting. Uiteraard heeft hij dan ook'nooit atonaal gecomponeerd. Hij geloofde in de kracht van de melodie, in helder heid en eenvoud. Dat zijn ook de wezenskenmerken van de werken die werden uitgevoerd door de vo calisten Dieuwke Aalbers en Char les van Tassel, de fluitisten Rien de Reede en Paul Verhey en de pianisten Thom Bollen en Theo Bruins. Laatstgenoemde musicus gaf een grandioze vertolking van het uit 1944 daterende Arcana, een werk dat zeker een vergelijking met de pianowerken van Ravel kan doorstaan. Met name gold dat in de opwindende toccata en de finale met een fascinerend rijke opbouw. Een en al melodie is de sqpate voor twee fluiten, eveneens uit' 1944. Het is een wezenlijke verrij king van de fluitliteratuur: intro verte, verfijnde muziek, verpakt in een nauwgezette constructie. Want Escher was nauwgezet en tevens een grenzeloze perfectio nist Hij was gedurende enige tijd een leerling van Pijper en in die periode schreef hij zijn eerste pia nosonate. Het was voor Pijpers leerlingen niet eenvoudig zich los te maken van diens componeer- wijze. Opvallend is echter hoezeer Escher toen al de sterke muzikale persoonlijkheid was die zijn eigen weg zou gaan. Op het eerste concert gingen de Trois Poèmes de Tristan Corbière en Lettre du Mexique. Eschers verwantschap met de literatuur was groot en typerend is in dit verband zijn uitspraak: „Muziek ligt in het verlengde van de taal." Ook in deze compositie vind Je lyriek, tederheid, het melodieuze, terwijl de pianopartij subliem wordt behandeld. Op meesterlijke wijze is Escher in staat geweest om muziek en woord te doen ver smelten. Van onze kunstredactie OLST In schrijverskringen is bezorgdheid ontstaan over de toekomst van een dependance van het Letterkundig Museum die gevestigd is in kasteel Groot Hoenlo in Olst. De huidige eigenares, de Haagse familie Des Tombes heelt het landgoed, dat zij sinds de vorige eeuw in bezit heeft, verkocht aan een veehandelaar uit Barneveld. -In een aan de Gedeputeerde Staten van Overijssel gerichte motie heeft de VVL, de Vereniging van Letter kundigen. ernstige verontrusting uit gesproken over „het mogelijk verlo ren gaan van het Letterkundig Mu seum in Olst als gevolg van kennelijk grove speculatie". Ook twaalf pacht boeren van de eeuwenoude haveza- the hebben tegen de verkoop protest aangetekend. Volgens rentmeester jonkheer A. J. van Geen wordt de kwestie in „een emotionele sfeer" getrokken. Groot Hoenlo is volgens hem inderdaad van de hand gedaan, maar nog slechts per voorlopige koopovereenkomst. De koper moet de lopende voorwaarden overnemen. Het kasteel, dat in een gevarieerd landschap ligt van bossen en weilanden, biedt sinds 1973 ruimte door Jan van Galen HILVERSUM Televisie-maker Jef Rademakers zit nooit verleger, om een idee. Deze kleine, maar dappere Brabander is de geestelijke vader van tal van (KRO-NOS-IKON) programma's die zich altijd onderscheiden door een ludieke, maar peperdure aanpak. Hoewel Rademakers zijn opdrachtgevers er telkenmale weer van weet te overtuigen dat zijn produkties een ongekende diepgang in zich dragen, heeft de alerte kijker al lang door dat Jef slechts een „lekker" programma wil maken. De verpakking staat voorop en niet de boodschap. Dat hoeft geen bezwaren op te leveren. Rademakers heeft er nooit een ge heim van gemaakt dat hij het medi um tv ziet als één grote prètfabriek. Het doet daarom hypocriet aan dat hij bij presentatie van een nieuw tv- programma de butenwacht altijd weer wil overtuigen van sociaal-cul turele achtergronden. Afgelopen woensdag presenteerde Rademakers voor de verzamelde pers zijn laatste geesteskind Hólland-België. een pro gramma over Nederlanders die naar België, zijn uitgeweken en Belgen die zich voorgoed in ons land hebben gevestigd, (morgenavond KRO Ned I 21.25 min Rademakers zegt al jaren lang met Speciaal vandaag het idee rond gelopen te hebben een documentaire te maken over de voor oordelen die er in de buurlanden over elkaar bestaan. Het feit dat de Belgen dit jaar vieren dat zij zich 150 jaar geleden van Holland hebben losge maakt was voor Jef een welkome aanleiding. Hij zegt met dit program ma iets wezenlijks duidelijk te maken over beide buren. „Het is onzin om vast te houden aan de clichés dat Nederlanders gierig zijn en Belgen dom". Het klinkt veelbelovend in de oren, maar na het zien van deze negentig minuten durende film is er voor mij Speciaal morgen Film Thuis. Een Paarse Taxi (Un Taxi Mauve). Speel film uit 1977 van Yves Boisset naar de roman van Michel Deon. Met in de hoofdrollen Charlotte Rampling, Philippe Noiret, Peter Ustinov en Fred Astaire. liet verhaal gaat over een reeks merkwaardige ont moetingen van een Franse journalist die zich in lèrland heeft gevestigd, met een bizar re man en zijn jonge vriendin. Ned 2 20.52 uur Achter het Nieuws gaat in op de vervuiling van de Mid dellandse Zee en de partijraad van de ARP. Ned 2 22.55 uur •In de Rooie Haan zal mr. Geertsema, commissaris van de koningin in de provincie Gelderland, zijn visie geven op het beginselprogramma van de VVD en op de situatie rondom de kerncentrale Dode- waard. Hilversum 1 13.03 uur Holland Festival-magazine. Aandacht voor het Jeugdthea ter Grips uit West-Berlijn en Theater Die Schaubühne alm Hallenschen Ufer en Peter Schats opera Aap. Ned 2 17.30 uur H. J. A. Hofland ontmoet prof. ir. Carel Weeber. In de. serie gesprekken van journa list/publicist Hofland van avond een ontmoeting met prof. ir. Weeber, hoogleraar aan de afdeling Bouwkunde van de Technische Hogeschool in Delft. Ned 2 21.15 uur Union der Festen Hand. Eerste aflevering van een ge dramatiseerde documentaire naar de roman van Erik Reger over de strijd tussen de indu striebaronnen van het Roerge bied en hun opstandige arbei ders in de tijd van de Weimar Republiek. Ned 2 22.10 uur /"v maar een conclusie mogelijk: het was lachen geblzen, maar ik ben een geen snars wijzer van geworden. Rademakers, die de medewerking kreeg van Joost Tholens, André Truy- man en Ria Groeneveld laat juist die mensen aan het woord die alle be staande vooroordelen bevestigen. De film bestaat uit een aantal portretten van Nederlanders die het belasting klimaat van ons land niet zagen zit ten en de wijk namen naar België en van Vlamingen die Nederland op zochten voor een beter sociaal kli maat. De gesprekken worden om floerst door de mooiste momenten uit de 110 voetbalinterlands die Holland en België sinds 1905 tegen elkaar ge speeld hebben. Het commentaar wordt Ingesproken door Philip Bloe mendal, altijd goed voor een lach en een traan. Met de hoofdpersonen worden alle primaire behoeften van het leven doorgenomen: lekker eten, seks, wo nen, kleding èn, natuurlijk, het ont duiken van de belastingen. Achter een volgens komen een voetbaltrai ner, een filmster, een zakenman, een arbeider, een huisvrouw, een topfun- tionaris en een wetenschapper aan het woord. Prototypen bij uitstek: „In eigen land was het allemaal niks en hier liggen de levenskansen nog voor het oprapen." Het is een publiek geheim dat de Nederlanders die Bel gië aantrekt mensen zijn die door gaans meer poen willen pakken en dat de Belgen op ons land afkomen voor een betere sociale wetgeving. Eiland Voetbaltrainer Henk Houwaart is zo'n iemand die in België een belas tingparadijs heeft gevonden. Hij traint de FC Kortrijk en dat heeft hem geen windeieren gelegd. Hij is de trotse eigenaar van een staminee, twee riante huizen en een familie wagenpark. Houwaart zou nooit meer in Neder land willen wonen. Als hij zo nu en dan terugkeert naar zijn geboorte plaats Den Haag wordt hij „doodziek van de chaos in de stad en de mentali teit van de bewoners". Houwaart die het allerplatste Haags niet heeft afge leerd zegt onder meer: „Er valt hier veel meer te rommelen. Onder de tafel dan, begrijp je wel. De belasting heeft er geen weet van. Je hebt hier ook niks geen diploma's nodig voor een café of het trainerschap. Het is hier eigenlijk een eiland, een droom. In Holland had ik dit allemaal nooit bereikt. Ik ben dan ook apetrots. Hier ben ik Henk Houwaart, een vedette, in Nederland ben je hooguit een be kend nummer. Daarbij zijn de men sen veel beschaafder. De voetballers spreken je niet tegen zoals bij jullie en dat is wel zo prettig". Toneelspeler en filmacteur Hugo Hugo Metsers Metsers zegt Vlaanderen juist de rug toegekeerd te hebben omdat hij ziek werd van de hypocrisie die er in Bel gië zou heersen. „De kerk heeft nog veel macht. De Simonissen en Gij- sens zijn hier dik gezaqid. De moraal is eentje van de middeleeuwen. Vrou wenemancipatie is nauwelijks op gang gekomen. Elk vleugje seks in tv- programma's of films wordt er uitge knipt, .Lieve Jongens', mijn laatste speelfilm wordt hier dan ook niet vertoond. Grensplaatsen in Neder land, zijn bedevaartplaatsen gewor den voor de seksliefhebber. In Vlaan deren zul je geen enkele seksshop tegenkomen. In Holland betaal Je veel meer belasting, maar daar krijg Je dan ook veel vrijheden voor terug". Bizar Secretaris-generaal Luns van de NAVO heeft het erg naar zijn zin in België. Luns vindt dat er in Neder land een losgeslagen seksuele moraal hangt, zoals het „aanvaarden van ho moseksuele relaties en andere bizarre verhoudingen". Luns is blij dat het in België nog niet zo ver is. Verder kun je er heerlijk eten en schrijven de journalisten veel objectiever dan hun Hollandse collega's, vindt Luns. De NAVO-topman betreurt het dat er zoveel flauwe Belgenmoppen in ons land de ronde doen. Hij kan er echter met zijn pet niet bij dat aardige men sen als Vlamingen en Walen met el kaar overhoop liggen over de taal strijd. Heel aardig is ook een opmerking van een huisvrouw die vertelt dat Belgen helemaal niet dom zijn, want anders zouden ze niet er zoveel zwart geld bij verdienen. Een geslaagd Nederlands zakenman vertelt dat hij goudgeld verdient in België met het verkopen van een soort computer waarmee voetballers kunnen berekenen of ze die dag in goede vorm steken. „Maar", zegt hij „de Belg houdt de hand op de portemonnee wanneer de Hollander binnenkomt. Daarbij heeft hij geen enkel gevgel voor het „echte" leven. Ook de fameuze Vlaamse patat frites komt ter sprake en daarmee is de cirkel rond. Het is maar wat Je diepgang noemt. aan een dependance van het in Deri Haag gevestigde Letterkundige Mu seum. Medehuurder is onder meer de. schrijver Harry Mulisch. In de bene: denzaal zijn overwegend documen taire tentoonstellingen gèhouden, on der meer over auteurs als Arthur van Schendel, Simon Vestdijk, Werumeus Buning, Roland Holst en een aantal Overijsselse schrijvers. Intussen heeft ook de Culturele Raad van Overijssel zich met de zaak be moeid. De raad acht Groen Hoenlo voor het culturele leven in Overijssel van grote betekenis en heeft er bij hej, provinciale bestuur op aangedrongen alles te doen om het te behouden. Tot nogtoe is de dèfïnltieve verkoop aan de Barneveldse veehandelaar door de pachtboeren voorkomen. In eerste instantie trokken de boeren, die de zaak voorlegden aan de grond kamer in Zwolle, aan het langste eind. Zij hebben het voorkeursrecht, hetgeen wil zeggen dat ze bij verkoop als eerste in aanmerking komen het eigendomvan hun bedrijf te ver werven. De eigenares, die sinds twaalf jaar probeert Groot Hoenlo kwijt te ra ken, heeft het landgoed verkocht on der het voorbehoud dat er ontheffing wordt verleend met betrekking tot het voorkeursrecht. Op het ogenblik lijkt het daar niet op en inmiddels heeft de familie Des Tombes de kwes tie in hoger beroep voorgelegd aan de Centrale grondkamer in Den Haag. Verwacht wordt dat er volgende maand een beslissing wordt genomen. Volgens rentmeester Van Oeen ligt het in de bedoeling dat Groot Hoenlö als geheel wordt verkocht, zodat het als zodanig ook in stand kan blijven, wellicht met uitzondering van een enkel deel. Intussen is het kasteel hard aan restauratie toe, maar dat is zeker ?en kwestie van ruim een miljoen. Programma's voor zaterdag 7 juni AMSTERDAM. Concertge bouw (21 uur): ABCDEFG. Tent Frankendael (20.15 uur): Aap verslaat de knekelgeest Centrum Bellevue (20.30 uur): Eihe linke Geschichte. Mickery (19.30 en 22 uur): Humboldt's Current Universiteitstheater (20.30 uur): De Ontdekking. Stadsschouwburg (14 uur): Spring! De Krakeling (14 uur): Banana. DEN HAAG. Circustheater (19.30 uur): Thijl. Koninklijk Conservatorium (20.15 uur): Kamermuziek Rudolf Escher IL ROTTERDAM. Schouwburg (19 uur): Gross und Klein. Luxortheater (20.15 uur): Pilo bolus Dance Theatre. De Lan taren (20.30 uur): Werkcentrum Dans. SCHIEDAM. Scheepswerf (22 uur): Bewth. MUIDEN. Muiderslot (20.15 uur): Li Gieus de Robin et de Marion. TILBURG Aula Katholieke Hogeschool: Nederlands Ka merkoor. GRONINGEN. Oosterpoort (20.15 uur); Concertgebouw I. Zondag 8 juni AMSTERDAM. Concertge bouw (15 uur): ABCDEFG Tent Frankendael. (20.15 uur): Aap verslaat de knekelgeest Concertgebouw (Kleine Zaal, 11 uur): Madrigaalkwintet. Waalse Kerk (20.15 uur): Neder lands Kamerkoor. Universi teitstheater (20.30 uur): De Ontdekking. De Krakeling (14 uur): Starker als Superman. Centrum Bellevue (20.30 uur): Werkcentrum Dans. DEN HAAG. HOT (11 uur): En semble Sequentia. ROTTERDAM. Luxor (20.15 uur): De Toekomst. TheaW- Zuidplein (19 uur): Vertrou nooit een trol. Schouwburg (19 uur): Gross und Klein. Theater Zuidplein (14 uur): Spaghetti mit Ketchup. UTRECHT. Muziekcentrum Vredenburg (20.15 uur): L'isle de Merlin. Stadsschouwburg (Grote zaal, 19 uur): Spring! ALMELO. Cultureel centrum De Hagen (14 uur): Circus Emma. De dirigent Leo Driehuys stapt op J september van dit jaar definitielop bij de Nederlandse OmroepstichUi waar hij sinds 1965 concerten gaf het Radio Filharmonisch Orkest. Omroeporkest, het Radio Kamer kest en het Promenade-orkest. Dr huys hfeeft besloten zich voornam lijk te gaan wijden aan zijn fundi van music-director bij het Charlotli Symphony Orchestra in de stail1 North Carolina waarvoor hij al sinds l 1977 werkt. De Nederlandse musea worden li hun taak bedreigd door de recente et te verwachte bezuinigingen op alk bestuurlijke niveaus, meent de Ne derlandse Museumvereniging. De in vloed van de bezuinigingen blijkt nu al, vindt de vereniging die ziet dat tentoonstellingen moeten worden al- gelast. afdelingen gesloten en restau raties worden uitgesteld. Ook educa tieve projecten gaan niet meer door. Meer kunst op pagina 29 A- Josef Luns kenmerk van rijkdom en goede smaak f/si zilversmeden Alleen bij zilversmeden Gerritsen Wal niemand gelukt is. kregen de zilversmeden van Gerritsen te Zeist voor hei eerst in de geschiedenis voor elkaar, tafel- couveris van 100% zuiver zilver: Zonder toevoeging van on edel metaal, maar toch volkomen hard. 100% zuiver zilver, blijvend waardevol De2e couverts zijn een sieraad op Uw tafel. Door het hoge zil vergehalte, de verfijnde afwerking eri de 'zware' kwaliteit een exclusie! en waardevol bezit. Met Koningskroon gewaarmerkt Als stijlvolle herinnering aan dit feestelijke kroningsjaar wor den onze couverts door de Rijkswaarborg voorzien van een met Koningskroon gewaarmerkte jaarletter Waardevoller, toch voordeliger vtJfy U koopt rechtstreeks bij de zilversmid, dus tegen zeer aan trekkelijke prijzen: belangrijk lager dan de winkelwaarde van vergeiijkbaie couveris. die bovendien altijd vervaardigd zijn van mindér waardevol gelegeerd zilver Drie stijlvolle modellen Haagsch Lolje; Puntliiet en Chippendale De keus is aan u. de prijs is gelijk. Een 39-deiige 6 persoons cassette koopt u al voor I 6495.-. Alle artikelen zijn ook afzonderlijk verkrijgbaar Belangstelling? Stuür vrijblijvend de bon in of bel 03404-13677 Tijdens kan tooruren. en na afspraak ook op zaterdag, bent U welkom in onze showroom aan de Van Reenenweg 155 te Zeist, 'BON Graag ontvang ik vrijblijvend uitgebreide documentatie Naam. |Adres Plaats lBon zenden aan Sola Fabriek M.J Gerritsen, jAntwoordnr 105. 3700 VB Zeist Postzegel is niet nodig p

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4