Eerste schoolstaking maakt
einde aan een lange traditie
Wie communisme proeft moet
dooreten tot het bittere eind'
Spectaculair
experiment
Algemene onderwijsbond grijpt naar laatste wapen
ABCDEFG, toneelstuk voor zes acteurs
en een orkest
INDIANEN EISEN RECHTEN
Werkgroep Indianen Projekt
.BON.
FOURTH RUSSELLTRIBUNAL
Produktie twee
procent omhoog
ZATERDAG 7 JUNI 1980
TROUWKWARTET 29
door Plet Hagen
AMSTERDAM Tot nu toe klonk het woord „staking", de Nederlandse schoolmeester als
een vloek in de oren. Maar die traditie begint langzaam af te brokkelen. In maart werd op een
aantal scholen gestaakt in het kader van de FNV-acties tegen de loonwet. De komende week
organiseren verschillende afdelingen van de Algemene Bond van Onderwijzend Personeel
IABOP) korte prlkactles. Een soort generale repetitie voor de landelijke schoolstaking die het
hoofdbestuur van de ABOP heeft uitgeroepen voor 19 juni aanstaande.
De opvattingen over acties in het
onderwijs zijn de laatste jaren snel
geradicaliseerd. De confessionele
bonden KOV en PCO aanvaarden de
staking als laatste middel, maar zo
wel de besturen als de leden staan op
dit moment nog huiverig tegenover
toepassing van dit wapen. Toch ver
andert de opstelling ook binnen het
bijzonder onderwijs. In plaats van
„staken-nooit" wordt het meer en
meer „nu-nog-niet".
Het is nog maar een jaar geleden dat
ook het hoofdbestuur van de Algeme-
Bond van Onderwijzend Personeel
er zo over dacht. Het bestuur wilde zo
lang mogelijk samen met andere bon
den actie voeren door middel van
demonstraties en protestvergaderin
gen. Ook de komende weken organi
seren plaatselijke afdelingen nog tal
van gezamenlijke acties.
Maar in grote delen van het land kiest
de ABOP nu toch een eigen weg. De
I stakingsoproep van het hoofdbestuur
zal een deel van het openbaar lager-
en kleuteronderwijs platleggen. In
bet voortgezet onderwijs zal de sta
ting van 19 juni weinig effect hebben:
delessen staan dan toch al stil in
«band met de naderende vakantie.
Radicaler
De koerswijziging van de ABOP
komt niet onverwacht. Al enkele Ja
ren werd vanuit militante afdelingen
(Amsterdam. Groningen, Den Haag,
Utrecht. Delft en andere stedelijke
gebieden) aangedrongen op een radi
calere opstelling. Door de maatrege
len van minister Pais konden welis
waar enkele duizenden arbeidsplaat
sen behouden worden, maar de werk
loosheid bleef niettemin toenemen.
Nu al zijn er meer dan twaalfduizend
leerkrachten werkloos. Dat aantal zal
in de komende twee Jaar de twintig
duizend naderen. Op iets langere ter
mijn verwachten de bonden zelfs een
llotaal van vijftigduizend werkloze
weerkrachten. Tegen die achtergrond
is de roep om hardere acties best
[begrijpelijk.
Toch blijft het een opmerkelijk feit;
dat steeds grotere groepen onderwijs
gevenden het wapen van de school
staking thans niet meer schuwen. Het
mag waar zijn dat in het buitenland
l vsona langdurige) schoolstakingen
niet ongewoon zijn, in Nederland kon
een toegewijde schoolmeester het
nog altijd niet over zijn hart verkrij
gen de kinderen de deur te wijzen.
Die traditie kan slechts ten dele ver
klaard worden uit het stakingsverbod
voor ambtenaren (dat nu als gevolg
van de Europese wetgeving op losse
schroeven staat). Leerkrachten bij
het bijzonder onderwijs mochten ook
vroeger al staken. ZIJ worden wel
door de overheid gesalarieerd, maar
zij zijn geen ambtenaren.
Maar ook voor leerkrachten bij het
openbaar onderwijs is het stakings
verbod niet het enige, misschien zelfs
niet het voornaamste argument ge
weest om principieel af te zien van
het stakingsmiddel. Dat was veel
meer de verheven taakopvatting van
de onderwijzer die zijn klas niet in de
steek wilde laten.
In de jaren twintig en dertig van deze
eeuw hebben de leerkrachten wel fel
geprotesteerd tegen de vergroting
van klassen, de salarisverlaging voor
leerkrachten en de aanstelling van
(onderbetaalde) hulponderwijzers.
Maar tot stakingen kwam het niet.
Ook „rooie" onderwijzers als Theo
Thijssen bleven zich principieel ver
zetten tegen het stakingsmiddel. De
openbare school was voor socialisten
een voorpost in de sociale strijd: daar
werd het arbeiderskind uitgetild bo
ven het niveau van de onwetende
massa. Wie het volkskind lief had,
staakte niet
Plichtsbesef
Dat deze traditie nog stand hield in
een tijd waarin zelfs bedrijfsbezettin
gen tot het normale patroon van de
vakbeweging gingen behoren, is al
leen te verklaren uit het plichtsbesef
van de leerkrachten. Daaraan was
het ook te danken dat het ziektever
zuim in het onderwijs tot voor kort
ver onder het gemiddelde voor de
totale beroepsbevolking bleef. Als
het enigszins kon stuurde je je klas
niet naar huis.
Nu dan eindelijk de bom barst, moet
er wel wat aan de hand zijn. „Dat is
ook zo", zegt Onno Bosma, voorzitter
van de afdeling Amsterdam van de
ABOP. „Wij zijn nog altijd heel voor
zichtig met het uitroepen van stakin
gen. Vorig Jaar zijn er een paar kleine
prikacties geweest. In maart was er
de FNV-staking. Nu staken we in Am
sterdam slechts twee dagen: op 9 en
19 juni Steeds vergewissen we ons
van te voren van de steun van de
leden. Er zijn wel ABOP-leden die
niet aan dit soort acties meedoen.
Maar in de afdeling Amsterdam
wordt er niet meer echt discussie ge
voerd over de vraag of je als leer
krachten wel mag staken. Dat station
ligt achter ons."
De stakende leerkrachten doen ook
steeds hun best de oüders achtef hun
acties te krijgen. Bij de FNV-acties in
maart leidde dat tot een kleine paleis
revolutie in de Amsterdamse ouder
raad. Tenslotte kreeg de ABOP toch
de gevraagde steun. Ook nu stelt de
(openbare) oudeiTaad zich op achter
de stakende ABOP. „We sturen de
ouders brieven waarin we uitleggen
dat we strijden voor beter onderwijs.
En zonodig zorgen we voor opvang in
de school, al zijn er ook wel leden die
vinden dat Je daartoe niet verplicht
bent, wanneer Je echt staakt."
Staking is ook voor Onno Bosma het
laatste strijdmiddel. „Maar nu wor
den we gedwongen het te gebruiken",
zegt hij. „Als je ziet dat er elk jaar
duizenden arbeidsplaatsen verloren
gaan, terwijl je weet hoeveel er nog te
doen is in het onderwijs, dan moet je
wel in actie komen. En als demonstre
ren niet meer helpt, moet je staken."
Aanvoerder
Bosma, altijd keurig in het pak en
een meester in het toespreken van
grote vakbondsvergaderingen en de
monstraties, is al jarenlang de aan
voerder van de radicale vleugel in de
ABOP. die vindt dat het aandeel van
onderwijs in de rijksbegroting nu ver
genoeg is gedaald. Hij weet ook wel
dat de middelen van de overheid niet
onbeperkt zijn en dat er nog meer
Onno Bosma, voorzitter van afdeling Amsterdam van de ABOP.
door Henk Wolzak
„Niet de verschrikkingen die ik heb meegemaakt tijdens mijn
verblijf van ruim zes jaar in psychiatrische inrichtingen
hebben me van het communisme afgebracht, maar mijn
bestudering van dat communisme zelf. Vla mijn verstand en
niet via mijn gevoel ben ik tot verwerping van het communis
me gekomen. Lange tijd ben ik overtuigd communist geweest,
maar studie heeft me geleerd dat het communisme een anti-
humaan systeem is."
Uitspraken van Pjotr Grigorenko.
eens een strijdmakker van Leonid
HjitsJ Breznjew, die aan duidelijk
heid niets te wensen overlaten. De 72-
jarige ex-generaal-majoor deed deze
week Nederland aan op zijn toernee
door het Westen. In 1978 werd hem
het Sowj et-staats burgerschap ontno
men en sedertdien woont hij in New
York. Van daar uit zet hij zijn strijd
foort tegen de schending van de men-
lenrechten in zijn land.
.Zoals Solzjenitsyn zegt. Is het com
munisme geen peer. Een rotte peer
kun je uitspuwen, maar wie het com
munisme proeft moet dooreten tot
het bittere eind. Aan het communis
me kunnen we slechts ontkomen
door niet goedgelovig te zijn en door
het grondig te bestuderen."
Fouten
Veel linkse geleerden in het Westen
redeneren dat het communisme en
het kapitalisme beide gebreken heb
ben en dat er dus een middenweg
moet worden gevonden. Die redene
ring is volgens mij niet verstandig
Het Westen houdt ervan compromis
sen te zoeken. Onze strijd is gericht
tegen de onrechtvaardigheid van de
menselijke samenleving. Een recht
vaardig systeem is een systeem waar
in mensen de fouten die zij maken
kunnen verbeteren. Vanuit dit stand
punt bezien is het communistische
systeem absoluut onrechtvaardig,
niet alleen het verbeteren van fouten,
maar zelfs het attenderen op fouten is
«r verboden. Daarvoor worden men
sen doodgeschoten, in de gevangenis
Rezet of gemarteld.
Jn dat opzicht is de kapitalistische
maatschappij in staat gemaakte fou
ten te herstellen. Wie garandeert me
«at een tussenweg tussen kapitalis
me en communisme dat ook kan? Ik
ten het eens met de Duitse geleerde
Max Planck die heeft gezegd dat de
mensheid de weg achter zich bouwt,
maar zich voorwaarts begeeft, en om
uiet in de afgrond te storten stuurt
men verkenners vooruit. Het zoeken
"aar een derde mogelijkheid komt
"UJ voor als een dwaling. De fouten
me de mensheid maakt, daarop moet
onze aandacht gericht zijn. Als we
gaan zoeken, zoals destijds naar het
communisme, zullen we naar ik vrees
iets vinden dat nog monsterlijker is.
maar dat er uitziet alsof alles in orde
is. We moeten verbeteren wat de
mensheid tot nu toe heeft bereikt.
Het Westerse systeem mag niet wor
den opgeheven."
Hoe past het Eurocommunism» in
dese gedachten*ang
„Er kan geen ander communisme be
staan dan zoals het er nu is in de
Sowjet-Unie, Tsjechoslowakije, Hon
garije of China. Het communisme is
en blijft een totalitair systeem, over
al. Hier en daar kunnen er verlichten
de maatregelen worden getroffen,
maar een andere maatschappijstruc
tuur heeft het niet te bieden. Als het
Eurocommunisme aan de macht
komt, wat ik niet geloof, zullen er
terreurmaatregelen worden genomen
omdat communisten er niet van hou
den de macht weer uit handen te
geven. De ontevredenheid die dat ten
gevolge zal hebben kan slechts met
wapengeweld worden onderdrukt.
Een andere weg dan het communis
me biedt het Eurocommunisme niet."
Eenheid
„Het is goed dat het Westen allerlei
opvattingen toelaat, maar er moet
ten aanzien van de verdediging van
de eigen wereld eenheid bestaan.
Deze samenleving moet één zijn te
gen de ondermijning door het com
munisme, voor het overige moet er
verschil van mening blijven bestaan,
want dat is het wezen van de demo
cratie."
„De westerse landen moeten ook op
de toetsingsconferentie in Madrid
van dit najaar vasthouden aan de eis
dat de Sowj et-troepen uit Afghanis
tan verdwijnen. Zolang die daar blij
ven. mag er niet over andere zaken
worden gesproken. Verder moet er
worden geéist dat Moskou de Ak
koorden van Helsinki naleeft. Gaat
de Sowjet-Unie niet op deze eis in,
dan dienen de afspraken als nlet-
functionerend te worden bestempeld.
Anders bedriegt het Westen onze vol
keren."
Breznjew
Ex-generaal Pjotr Grigorenko
„De spanning in de wereld was al
aanwezig voor Afghanistan. Ont
spanning is een bedrieglijk verschijn
sel, het misleidt het Westen en heeft
niets opgeleverd. Tijdens de koude
oorlog heeft de Sowjet-Unie geen cen
timeter grond bezet, maar onder het
lawaai van de ontspanning wel."
Werktuig
Kant u, als voormalig Russisch gene
raal, Iets vertellen over de mentali
teit in de Sowjet-strijdkrachten?
„Ik ben geen Russische generaal ge
weest, ik ben Oekralener en ik ben
van mening dat mijn land recht heeft
op zelfstandigheid. Ik was generaal in
de Sowjet-strijdkrachten.
Het militair commando wordt opge
voed in een geest van agressiviteit, in
een geest van verovering van de we
reldheerschappij. Iedereen leert dat
het communistische systeem het
rechtvaardigste is. en dat dit systeem
overal ter wereld moet zegevieren.
Het Sowjetrleger is het werktuig om
dat te realiseren."
„Wat de militaire dreiging betreft wil
ik herhalen wat Solzjenitsyn heeft
gezegd: met de Sowjet-Unie is het
alleen mogelijk te praten en te onder-
noden zijn, die om geld schreeuwen.
Maar hij blijft erbij dat een verder
verlies van arbeidsplaatsen in het on
derwijs ten koste van alles voorko
men moet worden.
„Die mensen zijn gewoon hard no
dig", zegt hij. „Denk alleen maar eens
aan de niet-Nederlandstalige kinde
ren. Ik geef toe dat minister Pais op
dat punt wel het een en ander heeft
gedaan, maar toch onderschat hij de
problemen. We zijn hard bezig een
tweede generatie buitenlanders te
kweken, die zich hier straks net zo
weinig thuis zal voelen als de Moluk-
kers. Dan is het opentrekken van een
blik extra leerkrachten niet meer vol
doende. Dan moet je alle scholen met
sociale achterstanden zowel in het
lager- en kleuter-, als in het voortge
zet onderwijs op grote schaal extra
middelen geven. En tegelijkertijd
moet je de begeleiding en het onder
zoek verbeteren. Maar daarop wordt
juist bezuinigd."
CPN
Onno Bosma is hoofdbestuurslid van
de CPN en het hoeft niet te verbazen,
dat hij wel weet waar de overheid het
geld vandaan moet halen: bij defen
sie. Bij de bezuinigingen wordt defen
sie steeds gespaard, terwijl onze ver
dediging best goedkoper zou kun
nen", zegt hij.
Bosma is niet de enige communist die
actief is in de ABOP. Vooral in Am
sterdam zijn nogal wat ABOP-leden
aangesloten bij de CPN. „Natuurlijk
krijg je dan wel eens het verwijt dat
onze acties een zaak van de CPN
zijn", zegt Bosma. „Maar daardoor
laat ik me niet van de wijs brengen.
Onze eisen zijn redelijk en de hele
bond staat daar achter, ook al zal niet
elk ABOP-lid persoonlijk voor sta
king voelen. Dat wij voldoende steun
krijgen blijkt ook wel uit de snelle
groei van de Amsterdamse afdeling:
in drie jaar tijd van 3200 naar 4500
leden. En landelijk gezien is de sta
kingsoproep van het hoofdbestuur
een duidelijk teken dat de bond op
dit punt is opgeschoven".
Je zou een parallel kunnen trekken
met de acties tegen de neutronenbom
en de modernisering van de kernra
ketten. Ook daar waren het aanvan
kelijk CPN-leden die een leidende rol
speelden. Maar allengs verbreedden
deze acties zich tot een beweging,
waarin mensen uit allerlei politieke
partijen, kerken en organisaties sa
menwerkten.
Als die vergelijking ook maar ten dele
juist is, zal het minister Pais heel wat
moeite kosten de arbeidsvrede in het
onderwijs te bewaren. ABOP-vooizit-
ter Jan van den Bosch heeft al ge
waarschuwd dat langdurige stakings
acties niet ondenkbaar zijn, als mi
nister Pais niet toegeeft. En Onno
Bosma voegt daaraan toe, dat „het
groeiende verzet van leerkrachten
massaler is dan men in Den Haag wil
geloven".
John Kraaykamp als de gestoorde en Eric van der Donk als de
politieke patiënt in ABCDEFG.
Foto Leo van Velzen.
door André Rutten en Marleen van Swigchem
ROTTERDAM Grote geestdrift donderdagavond in De
Doelen bij de première van „ABCDEFG", een co-produktie
van het Rotheater en het Rotterdams Philharmonisch Orkest.
De eerste zaal-uitvoering in Nederland van een stuk, dat is
geschreven voor zes acteurs en een heel orkest.
In 1971 noemde Previn het nog een
„utopisch aanbod" voor een compo
nist om muziek bij een dergelijke
muziektheaterproduktie te schrijven.
In 1974 heeft hij, vanuit zijn positie
als dirigent van het London Sympho
ny Orchestra, zelf het initiatief geno
men om die utopie tot werkelijkheid
te maken.
In dat jaar vroeg hij aan de Engelse
schrijver Tom Stoppard het eerst
bekend geworden door „Rosencrantz
en Guildenstern zijn dood" een
stuk te schrijven, waarbij op het to
neel een heel orkest nodig was. Maar
een opera met gezongen rollen mocht
het niet worden.
Stoppard heeft er allerlei ideeën voor
gehad een miljonair, die een eigen
symfonie-orkest bezat, of een krank
zinnige triangelspeler die dacht dat
hij een eigen orkest had. Dat laatste
idee is gebleven, maar Stoppard
kreeg het pas „rond" toen hij een
Russische dissident ontmoette. De
gestoorde triangelspeler met zijn
waanidee is daardoor een Rus gewor
den, die dezelfde namen draagt
Alexander Ivanow als de dissident.
ADVERTENTIE
handelen op basis van macht. De
kleinste uiting van zwakte brengt de
Sowjet-Unie op het pad van
agressie."
U hebt nog samen met Breznjew in
het leger gediend. Nu staat u tegen
over elkaar. Hebt n enig idee wat er
gaat gebeuren als Breznjew van het
toneel verdwijnt?
„Ik verwacht geen veranderingen.
Breznjew bestuurt niet alleen de
Sowjet-Unie, maar het gehele sys
teem van Lenin en Stalin. De kracht
van de autoriteiten schuilt in het sys
teem. Om iets te kunnen veranderen,
moet het systeem worden veranderd.
De maatschappij is opgebouwd uit
allerlei communistische organisaties
en die voeren allemaal bevelen van
bovenaf uit. Het bestuur wordt in
stand gehouden door drie krachten:
de geheime poliUe KGB. het leger en
het parUjapparaat. Wie aan het hoofd
van dit systeem staat, is in wezen niet
zo belangrijk. De mensen uit de om
geving van Breznjew houden er pre
cies dezelfde ideeën op na. en de hele
opbouw is zo dat er geen andere
ideeën naar boven kunnen komen.
Daarom verwacht ik niets van Brezn-
jews vertrek."
„Veel belangrijker voor de Sowjet-
maatschappij is de beweging voor de
rechten van de mens. Deze beweging
begint langzamerhand een ontbin
dende Invloed te krijgen op het sys
teem, dat er belang bij heeft dat er
geen openbare mening wordt ge
vormd. Het communisme kan name
lijk geen vrije samenleving besturen.
Het wachten is op de natuurlijke ont
wikkeling die het systeem uiteen doet
vallen. Ik wacht hierop en op de te
rugkeer naar mijn vaderland voor de
opbouw van mijn land."
Pjotr Grigorenko is zeer teleurge
steld door de Nederlandse beslissing
deel te nemen aan de Olympische
Spelen in Moskou.
„Ik ben verbaasd door de beslissing
van de Nederlandse sportlieden,
juist omdat Nederlands houding te
genover andere landen vaak zo
groots is. Zeker op het gebied van de
mensenrechten heeft Nederland een
naam. Daarom kan ik niet begrijpen
dat ook Nederlanders afreizen naar
een land dat oorlog voert Zij onder
steunen het prestige van de Sowjet-
Unie, en terwijl zij zich in Moskou
vermaken, zullen Afghaanse dorpen
worden verwoest door Sowjet-na-
palm. Ik betreur bet dat men niet de
morele moed heeft gehad dit te he
seffen."
Het IVde Russell Tribunaal over de schending van
de rechten van de Indianen In Noord- en Latijns-
Amerlka wordt van 24 tot en met 30 november in
Rotterdam gehouden.
Het Tribunaal wil wegen vinden
tot herformulering van de men
senrechten, waarin ook de India
nen zich kunnen vinden. Het wil
daarmee druk uitoefenen op re
geringen en Internationale pu
blieke opinie tot verbetering van
de situatie van de Indiaanse
volken.
Het Tribunaal wordt moreel ge
steund door talrijke Indiaanse
organisaties, door vele europese
organisaties op het gebied van
mensenrechten en door de vol
gende nederlandse politieke par
tijen: PvdA, CDA, D'66, CPN,
PPR en PSP.
Voor meer Informatie over het Tribunaal Is het adres:
Bloemgracht 90,1015 TM Amsterdam, 020-235984, postgiro 4057800
Om het Tribunaal te laten slagen is uw financiële medewerking hard
nodig. Dat kan onder andere door steunlid te worden van het
Tribunaal (zie de bon). Met minimaal 25 gulden maakt u het mogelijk
deze advertentiecampagne voort te zetten en uit te breiden, terwijl
het Tribunaal er extra mee wordt gefinancierd. Deze advertentie werd
mogelijk gemaakt door:
A. Tol. Edam, leraar Th. van der Jagt. Amsterdam, leraar. K. Verhoeven, Amsterdam, leraar
M van Hal, Nijmegen, student O C Krabbe. Amsterdam, lerares F Giotze, Voorschoten,
medewerker Wereldwinkel Th. Ruyter, Oen Haag. journalist. M Batterink. Bennekom. student
Drs. H. R O. Snijder. Den Haag. indoloog M Koelemeyer. Wormer. docent VWO l Henny.
Nieuwesluis E Krimpenshoek/J Bogaerts (Trkal). Amsterdam. Latijnsamenkaanse kunstnij
verheid. C H. van den Broek. Amsterdam, lerares N Meeter. Amsterdam, docent Boekhandel
Het Fort van Sjakoo, Amsterdam N. Vlaming. Oen Helder, predikant Drs. J C. Feller.
Gfubbenvorst. rechtsfilosoof. M Peters-Moore. Valkenswaard, huisvrouw W C Dieleman,
Schagen, leraar. N J W Tetteroo, Leiden, medewerker Novib A van der Kolk. Amsterdam,
lerares. Mw A. J M A Molenaar-Schaafsma. Brielle N Soetens. Rotterdam, lerares M
Venmems, Halfweg, wijkverpleegkundige J. Visser, t Veeid. huisvrouw C Winkler. Amster
dam. dichter T Roquas, Amstelveen, studente J 0. Stigter. Amsterdam R van Eysden,
Nijmegen, student J H. J. Vlietman. Rheden. M. J. van de Loo. München T B Janssen.
Heelen. F. A Buys. Niimegen. student H Bakker, Amsterdam Mw C. Hoekstra. Groningen
W. C. Eickholt. Amsterdam J. de Graat en Mw B M de Graat-Boers. Emmeloord G Groen.
KRO-adjunkt hoofdredacteur J de Waart, lid Provinciale Staten Noord-Holland H Kole.
Amsterdam, huisschilder. G Brust. Katwijk aan Zee, lerares. C. G. van Hees. Haarlem Ch
Nauta. Utrecht, lerares. Mw G Vossaert-Wedokind. Leeuwarden, huisvrouw C Bakker.
Amsterdam H J. Veltkamp. Terheyden Mw M J. van Gameren. Utrecht. J H. Tilman. Utrecht,
leraar Chr Bettem. Molenhoek, huisvrouw Mei P N M van Himbergen. Eindhoven Mei J C
Blom. Amstelveen. K Schol*. Haarlem J de Niet. Dtdam Mw P S. Vreugdenhii-Verhave.
Utrecht H. M Zwamborn. Amsterdam, docent dramatische vorming. A J H van Weel.
Oosterhout A M. J de Moei. Wijk aan Zee F A M Zwartboek, Amsterdam. Mw E Knomnga
Schmidt, Amsterdam, psych. drama-docent Mw H. W Huizmga. Culemborg. lerares J.
Brussee. Amsterdam Mw M. F C Heiyboer. Amsterdam A Vermeulen. Utrecht J H
Verdum. Rijswijck. J H Wiegers. Ratum J S A. BuwakJa. Sauwerd Mw T Leutscher-
S.ersema, Harem. C Weber. Lelystad. C S. H. Koppers. Schoonhoven. B A Hymk, Deventer
Mw. D. M. Stors. Arnhem
Hierbij geef ik mij op als steunlid. en ga ik wel/niet akkoord met het
vermelden van mijn naam en funktie in de steunadvertentie
Funktie:Bijdrage (minimaal f 25)
met wie hij in een psychiatrische in
richting een cel deelt.
Als je dat leest krijg je een wat
vreemde smaak in de mond' worden
de dissidenten op die manier niet
gebruikt voor een aardig artistiek ex
periment? Dat vraagteken neemt de
voorstelling knap gerealiseerd on
der regie van Franz Marijnen, het
orkest uitstekend gedirigeerd door
David Zinman niet weg. De waan
zinnige triangelspeler is een erg goe
de rol van John Kraaykamp. met
hoogtepunten de momenten dat hij
het gewaande orkest dirigeert. Het
samenspel met het orkest is daar
letterlijk fantastisch, en werkt dan
ook „dramatisch", Eric van der Donk
is in de rol van de dissident volstrekt
integer, want heel sober. Het contrast
tussen de twee werelden, die elkaar in
die twee figuren raken maar over en
weer ontoegankelijk blijven, is fasci
nerend. Oók in de wat absurdistische
monoloog van de dissident, ontleend
aan Victor Falnsberg's „Index On
Censorship". In Previn's muziek
komt de pijnlijke afstand tussen de
verschillende personen tot uiting in
hij voorbeeld lang aangehouden
schrille samenklanken van de strij
kers of in een wrange combinatie van
blaasinstrumenten. De rol van de
psychiater van Lou Landré is zeer
scherp gesneden, ook in uitspraken
als „Uw meningen zijn uw sympto
men". Het zoontje van de dissident
Ton Dekker en zijn onderwijzeres
Joss Flühr zijn heel goed. En
Peter Tuinman is in de summiere rol
van de kolonel-supervisor als beel
dend element uitstekend. Maar de
kolonel is wel een deus-ex-machina
die al het voorafgaande ondergraaft,
want eigenlijk een kluchteffect. „Ge
loof Je nog altijd dat gezonde mensen
in psychiatrische klinieken worden
opgesloten?" vraagt de kolonel de
triangelspeler. Die heeft dat nooit ge
dacht en zegt dus nee. De dissident
vraagt hij, of die nog altijd gelooft
dat hij een orkest heeft. Weer is het
antwoord uiteraard nee. Beide pa
tiënten worden genezen verklaard en
ontslagen. Het absurdisme wordt
daar erg luchthartig.
Vakman
Het zou al te gemakkelijk zijn om de
nadruk te leggen op Previns verleden
als Hollywood-componist. Al is op
bepaalde momenten de doeltreffend
heid en de vindingrijkheid van zijn
muziek als onderstreping van een be
paalde handeling die van een vak
man op flimmuziek-gebied, zoals het
opzwepend gebruik van het orgel bij
de opkomst van de generaal.
Maar op andere momenten is het
duidelijk dat Previns muziek veel
meer is dan een begeleiding.
In de zelfstandige, haast als symfoni
sche delen geschreven stukken, munt
Previn niet uit ln genialiteit of origi
naliteit. Dat is ook niet zijn pretentie.
Maar de verschillende stijlen die hij
gebruikt, zoals een „Engelse" zange
righeid la Edwin Elgat of meer
atonale melodieën met de kenmer
kende grote sprongen, weet hij doel
treffend te hanteren en te combine
ren. En er zijn sluitstukken van scè
nes met een climaxwerking die de
toehoc-der niet onberoerd laten. Pre
vins initiatief èn zijn muziek zouden
misschien een beter toneelstuk
waard zijn geweest.
DEN HAAG (ANP) De industriële
produktie is in april volgens het CBS
met twee procent toegenomen in ver
gelijking met maart. In de periode
februari tot en met april was de pro
duktie in volume vijf procent groter
dan in dezelfde periode van het vori
ge jaar
Het ministerie van Economische Za
ken tekent hierbij aan. dat het beeld
enigszins wordt vertekend door het
feit. dat het in februari en maart van
het vorige Jaar bijzonder koud was.
wat de industriële produktie nadelig
beïnvloedde.
