'WDM ademt sfeer van negativisme'
weekblad
Het laatste interview met Odell?
J.W.H0LSBERGEN
ioo«
Premie vrijwillig
ziekenfonds daalt
Het schandaal van
de woningnood
^igen zadenbank voor
tuinbouw in de maak
Hoofdbestuurders soldaten vakbond voor krijgsraad
Woningen moeten
(rijken voor
awaai vliegbasis
Gemeente moet
onevenredig
veel betalen'
Afhankelijkheid buitenland ongewenst
Overal te koop; f3,-
BON
se
,arie'-
DONDERDAG
5 JUNI 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
-|
RS 15 H 17
ADVERTENTIE
Van een onzer verslaggevers
ARNHEM Volgens de auditeur-militair bij de krijgsraad ln Arnhem, mr. R. D. E.
Daverschot, ademt de .zogenaamde strijd" van de Vereniging van dienstplichtige militairen
VVDM) voor vrijheid van meningsuiting „een sfeer van negativisme".
JEN HAAG (ANP) Meer dan hon-
lerd woningen in de Friese dorpen
darssum en Jelsum zouden moeten
uorden afgebroken omdat de gelulds-
ilnder van de vliegbasis Leeuwarden
r veel te groot is. Dat stellen de
Weede-Kamerleden Zijlstra en Ste-
nerdlnk in schriftelijke vragen aan
ilnister Scholten van defensie. De
amerleden willen weten of en hoe-
eel andere woningen nog met af
raak worden bedreigd, en tot op
relke afstand van de vliegbasis geen
ieuwbouw meer mogelijk is.
)n deze rampzalige ontwikkeling
oor de dorpen te voorkomen, zouden
iree verleggingen van start- en lan-
Ingsbanen zijn onderzocht. De
vdA'ers willen, dat minister Schol-
in het resultaat daarvan in de open-
aarheid brengt. Dan kunnen de be
rokkenen tijdig en zinnig meepraten
ver hun toekomst.
)e afbraak van de woningen in Mars-'
um en Jelsum is volgens de kamerle-
en niet te rijmen met de regerings-
olitiek ter bescherming van kleine
emen in het gebied van het Inte
rnal structuurplan noorden des
ands.
De openbare aanklager zei dit giste
ren in zijn requisitoir tegen drie
hoofdbestuurders van de WDM, die
terechtstonden wegens verspreiding
van een affiche dat de legerleiding
krijgstuchtondermijnend acht. Hij
eiste tegen ieder van hen twee weken
gevangenisstraf.
Het gewraakte affiche is vorig jaar ln
opdracht van de WDM gedrukt om
„de beperkte vrijheid van meningsui
ting in het leger aan te kaarten",
zoals op de achterzijde wordt ver
meld. Op karikaturale wijze wordt
erop uitgebeeld hoe twee soldaten,
door een trapje weg te trekken en te
schoppen, proberen een militaire
meerdere te beletten eerder als
krijgstuchtondermijnend aange
merkte affiches van een muur te ver
wijderen. In de dagvaarding werd ge
sproken van soldaten die trachten
een meerdere „ten val te brengen".
De hoofdbestuurders, Johan van Ar-
ragon (26), Niko Bot (25) en Dark
Mooy (22), hadden het affiche in voor
raad gehad in de Hojelkazerne ln
Utrecht, waar de WDM gevestigd is,
en verspreid in een kazerne in Ede.
Zij bestreden gisteren dat het biljet
krijgstuchtondermijnend is. Naar
hun mening hanteert de legerleiding
die vage term slechts om kritiek te
kunnen onderdrukken.
Amsterdamse advocaat mr. Th. de
Roos (een oud-voorzitter van de
WDM), liet zich gisteren bijstaan
door drie deskundigen, die betoogden
dat het met de vrijheid van menings
uiting in de krijgsmacht meer dan
droevig gesteld is, als de verspreiding
van een affiche als het onderhavige
een halt wordt toegeroepen. Een van
hen, mr. J. A. Peters, wetenschappe
lijk medewerker aan de Leidse uni
versiteit, hield de krijgsraad voor dat
die vrijheid ook in het leger gerespec
teerd zal moeten worden.
Peters zei dat het niet langer omstre
den is dat grondrechten ook gelden
voor militairen, en dat ze slechts in
bijzondere gevallen beperkt mogen Betutteling
worden. Een beperking van het
Xdrecht op vrijheid Van menings-
g zou naar zijn mening slechts
gerechtvaardigd zijn, als het „goede
functioneren van het leger" direct in
gevaar zou worden gebracht. Hij
vroeg zich af of de verspreiding van
het affiche zo'n gevaar had opgele
verd. „Iedere meningsuiting, iedere
discussie zou dan als bedreigend er
varen kunnen worden."
hij, probeert door overdrijving de
werkelijkheid te laten zien. Wie een
door hem vervaardigde afbeelding
letterlijk neemt, miskent volgens
hem het wezen van de karikatuur.
Van Werlngh verwees daarbij naar
een uitspraak van het Hoog militair
gerechtshof, dat in een andere proce
dure al een oordeel over het affiche
heeft geveld, en daarbij onder meer
heeft gesteld dat de op het affiche
afgebeelde meerdere „van zijn vrij
heid van handelen wordt beroofd".
De WDM tekende daarbij aan: „Het
lijkt wel alsof de soldaten op het
affiche voor het hoog militair
gerechtshof als beklaagden stonden".
Deze kanttekening wordt gemaakt in
een „zwartboek", dat de vereniging
gisteren heeft aangeboden aan de
president van de krijgsraad, mr. P. E.
Kloots.
Deskundigen
De raadsman van de beklaagden, de
Prof. dr. Jac. van Werlngh, crimino
loog, maar door de verdediger opge
roepen als „deskundige op het gebied
van de politieke spotprent", zei dat
hij bij de bestudering van het car
toonachtig affiche" met geen moge
lijkheid het krijgstuchtondermijnend
karakter ervan had kunnen onder
kennen. Een karikaturist, betoogde
Tot eenzelfde conclusie als Peters en
Van Weringh kwam de humanistisch
geestelijk raadsman W. H. Hey uit
Steenwijk, die, gekleed in officiers
uniform, de krijgsraad voorhield dat
soldaten bloot staan aan „een enor
me betutteling" en „te veel als kinde
ren worden behandeld". De krijgs
macht, zei hij, „doet er verstandig
aan te streven naar een minimalise
ring van haar ondemocratische
trekken."
De auditeur-militair liet zich misprij
zend uit over deze deskundigenver
klaring. „De somberheid en het nega
tivisme dropen ervan af." Hij stelde
dat een krijgsmacht niet behoorlijk
kan functioneren zonder handhaving
van tucht, en dat de beklaagden wis
ten dat hun handelwijze „niet door de
wettelijke beugel kon."
Verdediger De Roos, die vrijspraak
vroeg, wees erop dat artikel 147 van
het wetboek van militair strafrecht,
dat gisteren in het geding was, waar
schijnlijk de op handen zijnde herzie
ning van het miiltaire straf- en tucht
recht niet zal overleven. Het leger, zei
hij, heeft ook ruimschoots voldoende
aan andere strafbepalingen.
De krijgsraad doet op 18 juni uit
spraak.
deTijd
'Dan komen de dingen naar boven die buiten jezelf zijn.
Je voelt je bijna high ja, dat gaat vanzelf. En dan kan het
gebeuren dat je bij het overlezen prettig verrast bent.'
Ervaringen met schrijven-in-vervoering, vrienden,
vrouwen, de oorlog, geluk en het opgeven van idealen:
fan een onzer verslaggevers
fAGENINGEN Over enige
tren zal Nederland zijn eigen
enenbank voor tuinbouw
en zo breed mogelijke, syste-
latische verzameling plan-
(nmateriaal hebben. Bij.
et Instituut voor de verede-
ng van tuinbouwgewassen
Wageningen wordt daar
ard aan gewerkt. Tot nu toe
*rde de Nederlandse vere-
eling op genenbanken in het
luitenland. Maar dat is ris-
tant, want een kleine kink in
ie kabel en dringend ge
vraagd materiaal komt niet of
te laat.
In feite bestaat de genenbank uit een
veuameling van plantenzaad met
daann opgeslagen een collectie uit
eenlopend^ erfelijke eigenschappen.
Iet zaad wordt internationaal vrij
Om een dergelijke reden heeft me
vrouw Roelofsen bij voorbeeld sla
verzameld rond de Middellandse Zee.
De genenbank bevat een systemati
sche beschrijving van eigenschappen
van zoveel mogelijk rassen, waarin
telers geïnteresseerd kunnen zijn en
gebruik van kunnen maken. Verder
worden er proeven genomen.
Zo worden augurken gekweekt, die
niet alleen even groot zijn maar ook
uitgewisseld.
Volgens mevrouw Ir. H. Roelofsen
van het Instituut is een eigen genen
bank om diverse redenen belangrijk.
Bij voorbeeld omdat van de ene op de
andere dag vraag kan ontstaan naar
een produkt, waar voorheen niemand
aan dacht, zoals bij voorbeeld sinds
kort de gele paprika. Ook kunnen er
plotseling ziektes opduiken, die het
nodig maken te zoeken naar een plan
tensoort die daar tegen kan.
„Vroeger smaakten van streek tot wmmaummmmmmmtm—mmtmm
streek bepaalde produkten anders",
aldus mevrouw Roelolsen. „De IJIT DP WFFKRIADFN
smaak was als het ware cultuurhisto- Vil ff ttlVwIil'll/lili
rlsch bepaald. Nü smaakt een to
maat, die van hetzelfde zaad wordt
gekweekt, overal hetzelfde". Er Is.
zegt ze, een soort uniformering aan de
gang, waardoor er van alles uit een
ras kan verdwijnen dat voor de vere
deling toch nut kan hebben. Vandaar
dat men in Wageningen zoveel moge
lijk oude populaties in stand wil hou
den en zoveel mogelijk variaties wil
zoeken.
allemaal tegelijk rijp, zodat ze niet
meer met de hand, maar machinaal
kunnen worden geoogst. De Wage-
ningse genenbank ziet er op het ogen
blik nog uit als een massa zakjes zaad
en beschreven kaarten. Rond 1982
moet alles zo systematisch zijn be
werkt dat de hele zaak de computer
in kan. Die moet dan snel kunnen
vertellen wat er bij een bepaalde
vraag aan eigenschappen nodig en
voorhanden is. „Al zal het oog van de
kweker altijd een belangrijke factor
blijven", aldus mevrouw Roelofsen.
ENSCHEDE (ANP) De Vereniging
van Nederlandse Gemeenten heeft
becijferd dat de financiële zorgen van
de Nederlandse overheid ondanks
toezeggingen van de regering on
evenredig worden afgewenteld op de
gemeenten.
Waarnemend voorzitter dr. C. Ver-
planke van de vereniging wees er
gisteren tijdens de jaarvergadering in
Enschede op, dat de doeluitkeringen
waarvan de gemeenten voor vijftig
procent afhankelijk zijn op de nul
lijn zijn gezet. Bovendien zijn de uit
keringen van het Gemeentefonds
die ongeveer dertig procent van het
gemeentelijk inkomen omvatten
met twee procent gekort. En dat ter
wijl op de rijksbegroting nog een reë
le stijging van de uitgaven met één
procent voorkomt, omdat er maar
één procent wordt bezuinigc'.
De gemeenten worden volgens Ver-
planke ook nog eens getroffen door
dat de diverse ministeries hun bezui
nigingen op hen afwentelen. Hij doel
de hierbij in het bijzonder op CRM en
Onderwijs. Zorgen over de financiële
toekomst van de gemeenten had dr. -
Verplanke ook, omdat zich nieuwe
taken voor hen aandienen die ook
nieuwe uitgaven tot gevolg hebben.
Hij noemde in dit verband het soci
aal-cultureel werk, het toezicht op de
uitvoering van het huur- en subsidie
beleid, de stadsvernieuwing en de
stijgende olieprijzen.
in gesprek met Corine Spoor, ter opening van de maandeli|kse pagina's
Boeken-Extra. Daarin ook. een uniek interview met de Franse
afbraakfilosoof en doemdenker bij uitstek E. M. Cioran, de nieuwe -
voortreffelijke - roman van Jan Siebelink, Georg Moser over de zin van het
bestaan, een bijzonder jeugdboek over het volwassen worden, Herman
Pijfers' pocketkeus en Willem Wilminks Dagboek van een lezer.
Verder:
'Ik atheïst? Nee, nu niet meer':
CPN-coryfee Joop Wolff over
communisten die ook christen
willen zijn. Plus het verwarrende
profiel van een intrigerende
partij: komt de CPN nu écht in
beweging7 De waan van de
waanzin, sex op recept en de
wasdwang van mevrouw K.:
antipsychiater Szasz opent
aanval op Nederlandse
psychiatrie Ook
bejaardengymnastiek en
kanariekwekers in de
schouwburg' in de serie De
Toneelmakers de opvattingen
van directeur Ton Post
voor
proefabonnement
0 w*fc«n d« Tijd voor 7'/, guldon
Naam
Adres
Plaats
Tel
Zonder postzegel zenden aan de Tijd
Aniwoordnummer 6.
1000 PA Amsterdam
Betaling na ontvangst acceptgiro
Abonnementen (dag en nacht,
ook in het weekend):
020-462062
door Rimmer Mulder
ADVERTENTIE
ssie"
Eerst een voorstel aan alle
Nederlandse journalisten. La
ten we afspreken dat, als we
weer eens over energie moe
ten schrijven, we geen inter
view zullen houden met pro
fessor Peter Odell van de Rot
terdamse universiteit. Toege
geven, Odell is altijd wel goed
voor een paar pittige uitspra
ken. Het vraaggesprek met
Nieuwsnet deze week bewijst
het. Maar het kost me al ja
renlang de grootste moeite uit
te leggen dat de veelzijdig
heid van de Nederlandse pers
uiteindelijk toch iets meer is
dan dat één man wel door
vijftien verschillende journa
listen wordt uitgemolken.
Professor Odell Is een typisch verte
genwoordiger van het gilde der „be
kende deskundigen", een soort dat
vooral floreert dankzij een vrije, iet
wat gemakzuchtige pers. Journalis
ten stuiten vaak op het probleem dat
ze iets moeten schrijven over een
terrein dat veel te Ingewikkeld is om
door de belangstellende leek door
grond te kunnen worden. Dan staan
er twee wegen open: vermoeiend lees
werk ln archief en bibliotheek, óf het
gesprek met de deskundige. Het laat
ste ls het gemakkelijkste. Het mooist
is een gespek met de deskundige pro
fessor die al heeft bewezen geen blad
voor zijn mond te nemen, dua al een
keer geïnterviewd ls. Odell is momen
teel het gaafste voorbeeld van deze
veel gevraagde professoren. Snel op
komend in deze klasse ls de Delftse
hoogleraar Priemus. die alles weet
van de woningnood en deze week in
twee weekbladen aan het woord is
over dat onderwerp (Elseviers Maga
zine en Hervormd Nederland).
Bom en Planken
Deze algemene opmerkingen over de
journalistiek kan ik hier kwijt omdat
er deze week nog al veel over dat vak
staat in de weekbladen.
Ton Planken, een Journalist die zo
vaak de bibliotheek in dook dat hij er
een baan aan de universiteit aan over
heeft gehouden, heeft aan zijn roem
rijke jaren bij Den Haag Vandaag
toch een paar bittere ervaringen over
gehouden die hij in een net versche
nen boek eens grondig heeft uitge
werkt. Haagse Post heeft om die re
den een gesprek met hem. De klacht
van Planken luidt: er zijn te weinig
middelén om de voorlichting door de
televisie goed te doen. De NOS (Plan-
kens vroegere werkgever) is te weinig
geïnteresseerd in echte goede journa
listiek. Het geld dat er is wordt ver
keerd gebruikt: als je toch de
uitzinnige hoeveelheid ziet die door
de NOS aan sport wordt gedaan, bij
voorbeeld. Er is een volkomen ver
keerde toedeling. Al die prestige-ob-
jecten, songfestivals, buitenlandse
■reizen, wat moet de NOS op de An
tillen?"
Frits Bom, een tv-Journalist die ook
graag en veel spitwerk verricht maar
daarbij tot heel andere resultaten
komt dan Planken, krijgt een beurt ln
Vrij Nederland. De Ombudsman van
de Vara moppert dat hij met VN „hele
slechte ervaringen" heeft en dat zal er
na lezing van het artikel van Rob
Sijmons niet beter op zijn geworden.
Sijmons hekelt de demagogische,
grove werkwijze van Bom. „Het gaat
wellicht te ver om ook het ombuds-
programma als leedvermaak te ka
rakteriseren het is eerder een grote
verontwaardlgingsshow," typeert Sij
mons. Hij staaft zijn bewering met
een behoorlijk aantal citaten en ge
bruikt als uitsmijter de woorden van
een andere Vara-medewerker die
Bom bijna smeekt ander werk te
gaan zoeken: „Laat-ie de Vara verla
ten, laat-le mystiek gaan schrijven
over hunebedden, of poetsen beden
ken met mondiale, kosmische dimen
sies."
Van den Heuvel
Daar zou bij de Vara best nog eens
wat van kunnen komen, maar daar
moet Albert van den Heuvel dan
maar uit zien te komen. Dat voorzit
terschap bij de Vara blijkt toch lang
geen volledige betrekking te zijn.
Zelfs tijdens zijn inwerk-periode ziet
Van den Heuvel kans te schnabbelen
voor Amerikaanse vrouwenverenigin
gen, de Hervormde kerk en nu weer
Hervormd Nederland, dat deze week
zelfs twee stukken van hem heeft. Hij
blijft voorlopig bij zijn oude leest:
kerk en politiek. Weinig moeite zal de
Vara-achterban hebben met een stel-
lingname als: „Wie nu nog aan Zuid-
Afrika verdient, verdient bloedgeld.
Laat wie handel wil drijven met dat
land maar investeren ln bevrijding.
En laten de kerken dat in Nederland
zeggen." Dat kan Vara-buitenland-
man Karei Roskam zaterdag zo cite
ren „in de Rooie Haar»".
Wat ingewikkelder ligt dat, naar mij
voorkomt, met Van den Heuvels be
schouwing over de aftocht van Goud
zwaard. Van den Heuvel verwijt daar
in de christenen die zich hebben aan
gesloten bij niet-confessionele partij
en (laten we zeggen: PvdA) zich te
weinig te manifesteren. „Wanneer zij
zich niet organiseren en alleen maar
brave partijleden zijn, verliezen zij
alras de mogelijkheid de eigenaardi
ge bijdrage van het geloof aan de
politiek gestalte te geven. Niemand
weet meer van hun christen-zijn en
dat kan misschien wel theologisch op
hoogdravende wijze worden verde
digd maar verdraagt zich slecht met
het wezen van het evangelie dat ge
hoord en gezien wil worden." Zou zo'n
oproep om je als christen nadrukke
lijker te manifesteren ook gevolgen
kunnen hebben voor gelovigen bij
niet-confessionele omroepen, laten
we zeggen de Vara?
Verbeek
Niet om nu over Van den Huevel door
te blijven zeuren, maar het geval wil
dat juist deze week PPR-voorzitter
Herman Verbeek in Elseviers Magzi-
ne nogal kritisch over hem uitlaat.
„Ik zal niet ontkennen dat Van den
Heuvel op zijn linker- en rechterslaap
gekregen heeft. Maar wat ik juist het
misvormende van zo'n bestuursfunc
tie vindt, is dat hij alle mogelijke
tegenstellingen moet verzoenen. Je
krijgt dan zo'n gladde huid, je staat
zo overal boven, dat niet meer aan je
te zien is waar je nu eigenlijk voor
staat. Jezus van Nazareth staat daar
zeker niet model voor. Jezus was hele
maal geen bruggenbouwer," aldus
Verbeek.
Ten Brink
We zouden het hier vandaag vooral
over het vak hebben en daarvoor
moeten we terug naar Vrij Neder
land, waarin Wim Wennekes vertelt
over de plannen voor een nieuw
rooms-katholiek tijdschrift, van de
grond te tillen door de in het perswe
reldje roemruchte Hennie ten Brink.
Het gaat Ten Brink niet om geld, zo
verzekert hij: „Het enige waar ik op
uit ben is dat er een blad komt waarin
je de toespraken van de paus en an
dere belangrijke kerkelijke stukken
eens zonder commentaar kunt lezen."
Het ls een ideaal dat aan de andere
kant dicht wordt benaderd door de
communisten en hun Waarheid. De
hoofdredacteur van De Waarheid,
Oijs Schreuders, schaamt zich er niet
voor een partij krant te leiden. Inte
gendeel, in De Nieuwe Linie zegt hij:
„Ik vind partijkranten goed. Je kunt
beter de identiteit van een krant kop
pelen aan een politieke of levensbe
schouwelijke richting dan aan een
uitgeversconcern. Het is Jammer dat
er ln Nederland niet meer partijbla
den bestaan." En dat kunnen alle
journalisten die werken bij door
uitgeversconcerns verschijnende
Identiteitsbladen voor gezegd
houden.
ADVERTENTIE
Deze week in Hervormd Nederland:
Interview met prof. Priemus: 'Woningnood wordt aangepakt op
basis van een droombeeld'. Verder: Ouders van
sektekinderen in actie: Op zoek naar goede therapie tegen de
sektegekte Politie, buitenlanders en kerkgebouwen: De
arrogantie van de rechtsstaat Dodewaard gaat dicht: Breek
Atoomketen Nederland een dag voor de poorten van de
atoomindustrie Ella Keuchenius en de IKV-acties: Er is geen
weg naar de vrede, vrede is de weg Kerkleiders gearresteerd:
Wie nu nog aan Zuid-Afrika verdient, verdient bloedgeld
Zendingsconferentie: Westerse macht wordt genadeloos
uitgeoefend.
En: Den Uyl en de Navo Een links kabinet?
O Ik neem een proefabonnement van iwee maanden voor 6.-
O Ik weel al voldoende van HN. Ik abonneer me 36,50 per half jaar
Naam
Adres
Code/plaats
Bon sturen naar Antwoordnr. 1776. 2500 XJ Den Haag
(in open envelop, geen postzegel). Of bel: 070-5121II.
Overal in de losse verkoop 1,85 i
ZEIST (ANP) De premie voor de vrijwillige ziekenfondsver
zekering kan op 1 juli een beetje omlaag. Voorzitter H. J.
Anbeek van de Vereniging van Nederlandse Ziekenfondsen
zei dit gisteren op de algemene vergadering van de vereniging
in Zeist. Hij voegde daar direct aan toe, dat de situatie van de
ruim anderhalf miljoen vrijwillig verzekerden desondanks
nog zeer ongunstig blijft.
Voor de verplicht verzekerde werkne
mers betaalt de werkgever de helft
van de premie. Die premier wordt
bovendien nog „gedrukt" door aan
zienlijke rijksbijdragen. Maar in de
vrijwillige verzekering moet de pre
mie grotendeels de kosten dekken.
Deze verzekering is bestemd voor
kleine zelfstandigen, weduwen, ge-
scheidén vrouwen en andere niet-
werknemers met een betrekkelijk
laag inkomen.
Hun premie is per 1 januari met ruim
veertien procent verhoogd en varieert
nu. al naar gelang de woonplaats, van
118 tot 142,50 gulden per maand. De
Ziekenfondsraad is daar officieel niet
mee akkoord gegaan omdat de raad
zo n forse verhoging in strijd met het
prijsbeleid vond. Om administratieve
redenen mochten de ziekenfondsen
de hogere premie „bij wijze van voor
schot" wel tot 1 juli heffen. Dit in
afwachting van de resultaten van
overleg tussen de VNZ en de ministe
ries van economische zaken en van
volksgezondheid.
Algemeen secretaris J. de Vries van
de VNZ zei desgevraagd, dat de
maandpremie in dit Jaar drie gulden
per maand lager kan en dus vanaf 1
juli, om ook het eerste half Jaar in te
halen, met zes gulden per maand, zij
het dat dit meevallertje dan vanaf 1
januari 1981 nog maar met drie gul
den per maand kan doorwerken. In
zijn openingsrede wees Anbeek erop.
dat juist kwetsbare groepen zich bij
de vrijwillige verzekering laten in
schrijven en dat anderen, vaak tijde
lijk. beter uit zijn bij een particuliere
verzekeraar. Dat tast volgens hem de
solidariteit aan. Anbeek noemde het
daarom van belang dat de studie van
de Ziekenfondsraad naar een beperk
te volksverzekering tegen ziektekos
ten; voor alle Nederlanders onder een
bepaalde inkomensgrens, zo snel mo
gelijk wordt afgerond.