van een lezer
Trouw
commentaar
hulp voor wilde reuzenpanda's
Zuid-Afrika's achilleshiel (1)
Zuid-Afrika's achilleshiel (2)
Monopolie (1)
Monopolie (2)
Polderpolitiek
Agenda
taxi
dank
warme slang
DINSDAG 3 JUNI 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
5
„Het Afrikaans Nationaal Congres was betrokken bij
deze explosies. Het is een onderdeel van het algehele
offensief van onze beweging." Een nuchtere constate
ring van een woordvoerder van deze in Zuid-Afrika
zelf verboden beweging. „Het is duidelijk dat we te
maken hebben met een goed uitgekiende aanval,
hetgeen blijkt uit het feit dat er vrijwel gelijktijdig
verscheidene aanslagen plaats hadden." Een even
nuchtere, haast bewonderende reactie van Zuid-Afri
ka's minister van energiezaken Frederik de Klerk op
een en dezelfde zaak: de gigantische ontploffingen in
Zuid-Afrika's energie-installaties. Maar wie denkt dat
deze nuchterheid dan ook wel tot de nuchtere conclu
sie moet leiden dat er eens gepraat moet worden, heeft
het mis. De jacht op de terroristen is in ongekende
omvang geopend, en wie wordt gepakt zal niet voor
een dialoog worden uitgenodigd. Tussen doven zijn
kennelijk heel harde knallen noodzakelijk om je
verstaanbaar te maken.
De aanslagen van gisternacht maken in ieder geval
duidelijk dat de strijd tussen blank en zwart nog niet is
gestreden. Integendeel, hij komt nu in een stadium
waar een andere oplossing dan de totale overwinning
Onmiskenbaar heeft de overwinning van de radicaal
ste onder Rhodesië's guerrillaleiders het zwarte verzet
in het zuidelijke buurland nieuw leven ingeblazen: de
gewapende strijd bleek er te lonen en kreeg in binnen-
en buitenland erkenning. De afloop van de strijd in
het huidige Zimbabwe is echter ook voor de blanke
minderheid in Zuid-Afrika leerzaam. Ian Smith zou
aanvankelijk de macht van de blanken wel eens veilig
stellen door het land eenzijdig onafhankelijk te verkla
ren. moest later met „vertrouwde", gematigde zwar
ten in zee om te redden wat er nog te redden was en
mag nu blij zijn als zijn aartsvijand van twee jaar
geleden hem vergunt in het land te blijven en nog mee
te praten ook.
Natuurlijk zijn er grote verschillen tussen de twee
landen, al waren het slechts de numerieke verhoudin
gen tussen blank en zwart. Maar daarmee is het
fundament onder deze parallel nog niet weggeslagen.
Zuid-Afrika is zelfs nauwelijks bereid iets te doen aan
de franje, zoals de laatste weken ook weer is gebleken
van een van beide partijen steeds moeilijker zal
worden.
Zuid-Afrika is op een van zijn zwakste punten aange
vallen zijn energievoorziening en de animo om
hierop mild te reageren is gering. Dat is een begrijpe
lijke. menselijke reactie; vrijwel niemand stelt er prijs
op in zijn achilleshiel te worden getroffen Maar
tezelfdertijd is het een vrijwel fatale reactie. Als zelfs
nu de tijd niet rijp is om in goed overleg tussen blank
en zwart een uitweg te zoeken, wanneer dan wel? Moet
eerst de hele trots van deze sterk geïndustrialiseerde en
daarmee tevens zeer kwetsbare staat worden opge
blazen?
Het moet de Zuidafrikaanse overheid te denken geven,
dat het Afrikaanse Nationale Congres ondanks de
langdurige en stelselmatige arrestatie van leiders en
leden in staat is een zo gewiekste reeks aanslagen te
plegen. Een simpel verbod op een beweging plus de
onderdrukking van haar volgelingen is zonneklaar niet
de oplossing. Het ANC is kennelijk een reële machts
factor geworden, en daarmee is het beter praten dan
vechten.
uit de ernstige problemen met de gekleurde en zwarte
scholieren. Laat staan dat het tot wezenlijke conces
sies bereid is.
Het Komitee Zuidelijk Afrika en de werkgroep Kairos
putten uit de aanslagen van gisteren een argument om
nu toch eindelijk over te gaan tot een olieboycot van
Zuid-Afrika. „Als niet tot dwangmaatregelen
op korte termijn wordt besloten, dreigt er in Zuid-
Afrika een nieuw Soweto te ontstaan." Het is een
halve waarheid. Een nieuw Soweto hoeft er niet te
ontstaan, in sommige opzichten is Zuid-Afrika er al
één. Dwangmaatregelen van buitenaf zullen hoogstens
de finale strijd bespoedigen. En dat wordt een knal die
voor alle doven ter wereld hoorbaar zaj zijn.
Maar hoe krijg je Botha en ANC aan één tafel? Lord
Carrington heeft met zijn Zimbabwe bewezen veel te
kunnen. Een kandidaat voor de vredesregeling voor
Zuid-Afrika zien wij echter niet in hem. noch in een
andere politicus.
Tekeningen, bij voorkeur in liggend for
maat, sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon.
PARLEMENTPARLEMENTAIRPARLEMENTARIËRSPARLEMENTARISMEPARLEMENTE
Redactie: Hans Goslinga Bijdragen: Bram Pols en Jan Bezemer
De WD is dus niet het gezapige
clubje gebleken, dat het voorheen
altijd heette te zijn. Twee dagen
lang hebben de liberalen hun stem
verheven om de tekst van de begin
selverklaring zo duidelijk mogelijk
te maken en zeker niet voor tweeër
lei uitleg vatbaar. Elk moment was
er achter de vier microfoons een
bescheiden optocht van betweters
te bespeuren. Bruisend en bedacht
zaam, op een enkeling na, kon men
de afvaardigingen wel noemen. Het
vertrouwde beeld van duttende wel-
gestelden, die zich de beslissingen
van de autoriteiten snurkend lieten
welgevallen was ver te zoeken in
concertgebouw De Vereenlglng in
Nijmegen. Slechts een enkele keer
werd het vuur van de discussie on
derbroken door de voorzitter die er
gewag van maakte, dat een liberale
mevrouw haar rode Alfa Romeo
met kenteken FH-39-RX niet ach
ter een beige Chevrolet vandaan
kon krijgen.
De voorzitter concludeerde dat het
„best" ging met de WD. Beter in
elk geval dan met de commlssie-
Geertsema, die na twee dagen con
fereren kon vaststellen dat haar
ontwerpbeginselprogramma tot en
met punten en komma's door de
molen was gegaan en dat er zo goed
als niets was overgebleven.
Hoe driftig men tekeer ging over
dat beginselprogramma, dat slechts
één kantje beslaat, laat zich gemak
kelijk illustreren door de discussie
over het woord rechtvaardigheid.
Ja, ja, sociale rechtvaardigheid,
daarover brak de buitengewone ver
gadering zich nog bijna de nek.
Want velen meenden dat zulks niet
correct is. Spreekt men van sociale
rechtvaardigheid als één der funda
menten van elke samenleving, dan
zou de voorkeur moeten uitgaan
naar het woord gerechtigheid.
Welaan, de diepblauwe blazers
spoedden zich in forse getalen naar
de microfoon om de voor en tegens
te laten horen. In dit geval verdient
gerechtigheid de voorkeur, het is
immers een normstellend begrip,
dat rechtvaardigheid als resultante
heeft. Het ls derhalve onjuist om in
een beginseltekst van de resultante
kond te doen, in plaats van het
normstellende begrip. Wat die re
sultante in werkelijkheid betekent
bij de WD werd voorlopig bulten
beschouwing gelaten, al gaf de ge
dachte hier en daar wel een zuur
glimlachje te zien.
Geertsema vond dit gezever onzin
en meende dat de Neerlandici in
onze samenleving zich hier nog
maar eens de tanden op stuk moes
ten bijten. Allemaal prietpraat, ge
woon „rechtvaardigheid". Een bui
tenlander rees op uit zijn dieprode
fauteuil en sprak dat het Neder
lands ln dit geval een prettig ge
stoorde taal was, die in tegenstel
ling tot al het buitenlands nu Juist
zo'n fraai onderscheid maakte tus
sen de twee begrippen, waar het
buitenlands er maar eentje kent.
Maar de vergadering geloofde het
allemaal wel, men stemde toch voor
„rechtvaardigheid".
Na het congres bleef er eigenlijk
geen onduidelijkheid over. Ook niet
over de vraag of de WD nu het
monopolie van de enig liberale par
tij voor zich had opgeëist. Een wijzi
gingsvoorstel van de afdeling Delft
dat daarom vroeg werd Immers re
soluut van de hand gewezen. Trou
wens, dat was ook de wil van de
commlssie-Geertsema, die het niet
van verdraagzaamheid vond getui
gen als men zich zelf nu tot dè
liberale partij van Nederland zou
gaan uitroepen. Ook een nieuwe
tekst, aangegeven door het hoofd
bestuur en bekrachtigd door de ver
gadering, nam afstand van dat mo
nopolie. Alleen in de toelichting
stond, dat de WD het essentieel
vond dat alle liberalen vanuit één
partij gaan opereren. Welke partij
dat was, bleef duidelijk open. Geen
monopolie dus.
Maar de heer Rietkerk verstoorde
de zondagsrust daags nadien door
voor de radio te roepen dat de WD
natuurlijk wel degelijk het monopo
lie had: er valt toch maar vanuit één
zich liberaal noemende partij te
opereren, dat is natuurlijk de WD.
Ja, als dat de bedoeling van de
toelichting was, dan had de WD
het monopolie dus in genen delen
uit handen gegeven.
Geertsema maar even gebeld: „Na
tuurlijk hebben we dat monopolie
niet. Dat zou ook niet erg liberaal en
verdraagzaam zijn. Nee, dat kun Je
niet uit de nieuwe tekst halen. Het
past trouwens niet eens in een be
ginselprogramma. Dat zou een bui
tengewoon verwonderlijke conclu
sie zijn."
Zowel Rietkerk als Geertsema heb
ben er met hun neus bovenop geze
ten. Wie heeft er dan gelijk? Wel
licht weet de heer Kamminga dat,
de man die de vergadering voorzet.
„Euhh het is zoeuhh.
Rietkerk heeft gelijk. Die heeft het
goed gezegd ergens voor de radio.
Wij stellen ons als partij niet open
voor liberalen. Wij stellen ons als
liberale partij open voor mensen,
die onze beginselen onder
schrijven."
Ja, dat zal ongetwijfeld, maar
houdt dat nu een monopoliepositie
in, op grond van de nieuwe tekst?"
„Het wil alleen maar zeggen, dat
alle liberalen slechts vanuit één par
tij dienen te opereren: de WD."
Nou dat is dan toch een monopo
lie claimen?
„Nee, natuurlijk niet. Dat zou
wel buitengewoon pretentieus zijn
en zeker niet liberaal."
Tuijnman als volkshulsvester, ja
wel. De liberale bewindsman, die
verkeer, vervoer en waterstaat on
der zijn hoede heeft spreekt ook een
woordje mee in woonruimteverde
ling en hij vindt dat kennelijk zo
aardig, dat hij daar niet vanaf wil.
De man die bij elke woningkwestie
in de kranten prijkt, staatssecreta
ris Brokx, vindt dat maar zo-zo, met
als gevolg: een competentiegeschil.
Dat al lang sluimerende conflict
komt vandaag in de openbaarheid
als de Tweede Kamer een debat
wijdt aan de invoering van de woon-
rulmtewet in Almere, aangespan
nen door de PvdA, die duidelijkheid
wil over deze kwestie.
Almere ligt in de nieuwe polder Zui
delijk Flevoland en begint zo lang
zamerhand het aanzien van een
klein dorp te krijgen. Nadat in 1976
de eerste sleutel werd uitgereikt,
wonen er nu ongeveer 8500 mensen.
De ontwikkeling van een nieuwe
stad (die Almere moet worden) is
geen eenvoudige zaak. Voor Neder
landers echter een peuleschil, om
dat de ervaring op dat punt hoog
ligt opgetast na eerdere onderne
mingen als Lelystad en Dronten.
Tuijnman heeft er ook een dienst
voor: de Rijksdienst voor de IJssel-
meerpolders (RIJP).
De ambtenaren van die dienst ver
delen ook de nieuwe woningen on
der de mensen die van buiten ko
men, Amsterdammers en stedelin
gen uit Het GooL Als het aan die
ambtenaren ligt geven zij Almere
een bevolking volgens afgesproken
maatstaven, waarna de nederzet
ting in 1983 tot gemeente kan wor
den verklaard.
De adviesraad in Almere (een ge
meenteraad alleen mag je die zo
nog niet noemen) wil nu al zeggen
schap over de verdeling van de wo
ningen. omdat zo zeggen zij. dat een
politieke zaak is. waar gekozen or
ganen verantwoordelijk voor die
nen te zijn en niet een ambtelijke
dienst. De zojuist opnieuw gekoze
nen vroegen dus al meer dan een
jaar geleden aan Den Haag om de
woonruimtewet te mogen invoeren,
want zo werkt dat. Waar Brokx ge
woon is aan zulke verzoeken te vol
doen en Lelystad wel de wet mocht
invoeren, kreeg Almere nul op het
rekest. De Rijksdienst verzette zich
onder het motto: „We doen het toch
goed? Laat ons het toch afmaken
(uitroepteken)". Tuijnman staat er
om bekend zwaar te tillen aan de
wensen van zijn ambtenaren.
Het laat zich raden, dat de beide
bewindslieden Tuijnman en Brokx
vanmiddag voor de Tweede Kamer
geen ruzie op tafel zullen leggen. Er
is een compromis gevonden. De ge
meente Almere mag zelf de be
staande woningen herverdelen.
Nieuwe woningen zullen worden be
volkt, via de Rijksdienst, die daar
mee tot 1983 de ambtenaren aan het
werk kan houden.
De PvdA vindt deze oplossing een
monstrum en wil dat Almere de
woonruimtewet krijgt. Het lijkt
erop. dat de regeringspartijen de
oppositiepartijen zullen volgen in
die stellingname. Een van de vragen
waarover de Haagse politici zich het
hoofd mogen breken, zal zijn of Al
mere al een eigen lijstje woningzoe
kenden heeft. Of, met andere woor
den: hebben zich onder de 8500 in
woners al scheidingen voorgedaan,
of huwelijken plaatsgevonden?
Centraal staat deze week het debat
over de nieuwe bezuinigingsvoor
stellen van het kabinet dat donder
dag begint. Vandaag behandelt de
Tweede Kamer de plannen van
staatssecretaris Veder-Smit van
volksgezondheid om de kosten in de
gezondheidszorg te drukken.
Verder buigt de Kamer zich over de
vraag of de dienst IJsselmeerpol-
ders van Rijkswaterstaat de zeg
genschap moet behouden over de
verdeling van woningen in Almere.
Voor morgen staat er een spoedde-
batje op de agenda over de topsala
rissen van ambtenaren en politici.
De Eerste Kamer behandelt van
daag en morgen de begrotingen van
verkeer en waterstaat en CRM. Als
mede het voorstel van de regering
om de bescherming van de consu
ment tegen misleidende reclame te
verbeteren.
PARLEMENTPARLEMENTAIRPARLEMENTARIËRSPARLEMENTARISMEPARLEMENTE
Pas sinds een stuk of wat dieren
tuinen in de wereld een paartje
reuzenpanda's bezitten, weten de
meeste mensen van het bestaan
van het dier. De meeste tuinen
hebben ze van China gekregen,
het enige land dat ze kan wegge
ven, want ergens anders vind je
de zwart-wit getekende, beerach
tige diersoort niet.
Niet dat China aan het weggeven
kan blijven, want zoveel reuzen
panda's zijn er niet meer. Het
Wereldnatuurfonds en China zelf
maken zich zoveel zorgen over
het voortbestaan van het dier,
dat ze samen een grootscheeps
onderzoek beginnen om te voor
komen dat de soort zal uitster
ven. De Chinezen hebben zelf tus
sen 1974 en 1976 al een poging
ondernomen om de panda's te
tellen. Ze kwamen toen de con
clusie dat er waarschijnlijk nog
ruim duizend reuzenpanda's in
het wild leven, maar dat kunnen
er nu dus wel weer meer of wat
men vreest voor hetzelfde geld
ook veel minder zijn.
De kans dat de pandakolome het
de komende jaren erg moeilijk
krijgt, is groot. De dieren houden
zich op in afgelegen bergachtige
gebieden van de provincie Sichu
an. in het westen van China en de
aangrenzende provincies Gansu
en ShaanxL Alleen al de voedsel
voorziening kan flinke proble
men gaan opleveren. De reuzen-
panda voedt zich met bamboe,
planten die de eigenaardige ge
woonte hebben om eens in de
honderd jaar geweldig uit te dij
en, te gaan bloeien en dan af te
sterven tot er nieuwe loten op
schieten. Dat moment moet in
elk geval weer vóór 1990 aange
broken zijn. hebben geleerden
berekend. De reuzenpanda's zul
len dan niet genoeg voedsel vin
den en uitsterven als ze niets
anders voorgezet krijgen. Boven
dien wordt de panda bedreigd
doordat de bewoonde wereld
steeds dichterbij komt
Het Wereldnatuurfonds (dat al in
1961 de reuzenpanda als symbool
heeft aangenomen) en de Chinese
autoriteiten hebben voor hun
reddingsactie dr. George Schal
ier aangetrokken, een van de
meest deskundigen op het gebied
van grote zoogdieren en directeur
van de Newyorkse zoölogische
vereniging. Hij zal de leiding van
alle activiteiten hebben. Dr.
Schalier (46) heeft al eerder grote
onderzoeken geleid: naar het
leeuwenbestand in het Serengeti-
reservaat in Tanzania, naar de
gorilla's in Centraal Afrika en
naar de bergschapen en sneeuw-
panters in de Himalaya. Voor
China heeft hij al een plan in
grote lijnen opgezet. Er komt een
studiecentrum met laboratoria in
het Wolong natuurreservaat, ver
der zijn er plannen voor drie ter
reinen waarop geprobeerd zal
worden met panda's te fokken en
er zullen onderzoeken verricht
worden naar het aantal nog in
het wild levende reuzenpanda's,
hun voedsel- en leefgewoonten,
hun verspreidingsgebied, kort
om, naar de complete ecologi
sche sfeer waarin ze zich thuis
voelen. Bovendien worden nood
maatregelen uitgewerkt voor het
geval zich een natuurramp voor
doet, waardoor de reuzenpanda's
ernstig in hun voortbestaan be
dreigd zouden worden
Volgend jaar beginnen ze in het
gebied met de bouw van labora
toria en andere onderkomens. Sir
Peter Scott, stichter en voorzitter
van het Wereldnatuurfonds.
hoopt van daaruit ook iets te
kunnen doen voor andere be
dreigde diersoorten in China,
zoals de Noordchinese (Mands-
joerijse) tijger, de Chinese kraan
vogels en de dolfijnen en kroko
dillen in de Yangtserivier. Sir Pe
ter en dr. Schalier zijn pas nog
samen in het Wolong reservaat
geweest om zich een idee over het
komende werk daar te kunnen
vormen.
Duitse gravin vrijwel onbe
kend, maar In zijn eigen land
staat hij bekend als de rijkste
man van West-Duitsland en de
grootste grootgrondbezitter van
heel Europa. Of het over hem
vertelde verhaal juist is, dat hij
eens Jackie Onassis de deur uit
heeft gezet omdat hij bang was
dat zij het parket in zijn kasteel
zou beschadigen, is niet zeker,
maar wel staat vast dat de hele
wereld zijn tweede naam, Taxis,
kent, en die dagelijks gebruikt.
Een van Von Thurns voorvade
ren toen nog graaf verwierf
zich destijds in Oostenrijk het
alleenrecht om post te mogen
bezorgen. Toen de auto's ook
mensen gingen vervoeren wer
den ze al gauw „taxi's" genoemd,
zoals kiekjes de naam van foto
graaf Kiek kregen.
In ons land is de H'estduitse
prins Johannes von Thurn und
Taxis (53) uit Regensburg hier
tamelijk gelukkig kijkend om
dat hij een paar dagen geleden
getrouwd is met een 20-jarige
De Canadezen zijn alweer een
poosje thuis, maar dat betekent
riog niet dat alle gebeurtenissen
rondom de vijfde mei vergeten
zijn en de (vaak hernieuwde) con
tacten verbroken. De dankbrie
ven stromen sindsdien binnen bij
de Nederlanders die Canadezen
tijdens die „Canadese week" on
derdak geboden hebben. De heer
en mevrouw J. H. Kruizinga in
Amsterdam hebben ook zo'n
brief van „hun" Canadees. Ro
bert S. Inkster uit Hamilton
(Ontario) gekregen. Behalve dat
hij met zijn gastvrouw en gast
heer naar Marken en Volendam
geweest is en dagelijks door hen
naar het opstappunt voor alle
„Canadese" uitstapjes gebracht
is, heeft Inkster natuurlijk ook de
glorieuze intocht in Amsterdam
meegemaakt.
In zijn dankbrief
schrijft hij: „Sinds ik thuis ben
heb ik wel honderd zinnetjes be
dacht om u en de bevolking van
Amsterdam te laten weten hoe
zeer ik alles gewaardeerd heb.
maar op geen enkele manier kan
ik uitdrukken wat ik in mijn hart
voel. Ik kan alleen maar herhalen
wat ik zo vaak tijdens mijn be
zoek gehoord heb: dank u. Het
bezoek aan Nederland heeft meer
indruk op me gemaakt dan alle
andere dingen die ik in 35 jaar
beleefd heb. Wij allemaal hebben
ons steeds afgevraagd hoe het
toch kwam dat we ons zo ont
roerd voelden. Persoonlijk ben ik
er van overtuigd, dat het komt
doordat Amsterdam ons een blik
heeft gegund op een wereld waar
in het voor iedereen goed is te
leven.
U moet wel erg trots op
Amsterdam zijn. Op moederdag
hadden we hier een groot familie
feest, omdat twee van onze klein
kinderen gedoopt werden Ik heb
over niets anders kunnen praten
dan over Amsterdam, en nie
mand heeft me dat kwalijk geno
men. Ik probeer nu weer te wen
nen aan mijn werk en aan het
gewone leven van alledag, maar
dat kost moeite."
De mensen in de Israëlische stad
Bersheba, m de Negevwoestijn.
zijn wel wat warmte gewend. De
hittegolf die temperaturen van
meer dan 38 graden brengt, is
dan ook nog niet eens het ergste.
Veel verschrikkelijker vinden ze
het om op de gekste plaatsen
onverhoeds slangen en andere
voor de meesten schrikwekkende
reptielen te zien opduiken. De
hitte heeft een ware golf van gro
te reptielen naar de stad ge
bracht, en de inwoners van Ber
sheba worden dan ook geregeld
opgeschrikt door een oversteken
de slang van een meter of drie.
een sissend gevaarte in een win
kel of een hagedis van zo'n twee
meter die zich ln een flat heeft
genesteld. Volgens kenners voe
len de woestijnbewoners zich
door de grote hitte gedrongen om
verkoeling te zoeken in tuinen en
plantsoenen in de stad. waarbij
ze zich niet ontzien om hier en
daar ook een huis binnen te
glijden
Nobelprijs Onder de 66 kan
didaten voor de Nobelprijs voor
de Vrede is dit Jaar de Spaanse
koning Juan Carlos, is in Oslo
meegedeeld. De koning komt in
aanmerking voor de prijs vanwe
ge zijn aandeel in de terugkeer
van de democratie in zijn land
