Bedroevende
kinderopera
als opening
Spannend circusdrama
1848,-
Pianist Madge: veel
leven om niets
Jeugdige talenten misbruikt
Kindertheater Wiedus
Nieuwe boeken
Gave reconstructies uit
het swing-tijdperk
Op weg naar festival
Pretenders
overtuigend
MAANDAG 2 JUNI 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door Franz Straatman
AMSTERDAM De allereerste produktie in het Holland
■Festival van zondagmiddag meteen een vette flop. Duizend
maal Jammer, want het gaat om een voorstelling waarin
Jdnderen een heel groot aandeel hebben. Vertrouw nooit een
.trol, zo heet deze kinderopera in de Nederlandse vertaling van
het oorspronkelijk Engelse stuk (The two fiddlers; een fiddler
is een vioolspelende dorpsmuzikant). Tekst en muziek zijn
van Peter Maxwell Davies.
In Engeland bestaat een traditie van jÊt }ÉT 3É JÉ
muziektheater vóór en dóór kinderen. .XXITAX. JBg Jam m h
In de onderwijssituatie daar, met zijn XI
kostscholen en dergelijke instituten, to
wordt veel aandacht besteed aan seri- yyyrjgl T
euze muzikale en dramatische vor- wjk '3l X■wJMl :ïL*-
rrüng en ontwikkeling van de leertin- j|t W- 3ft
Sen. Te moeilijk kan dan ook zo'n
«tuk van Davies niet zijn, want hij
kent uit eigen ervaring de mogelijk
heden.
Maar In de Nederlandse verhoudin
gen overgeplaatst (en dan ook nog in
zo'n grote, professionele ruimte als de
Stadsschouwburg) blijkt zo'n kinder
opera verkeerd te vallen. Wordt het
een bedroevende vertoning waarin
jeugdige talenten feitelijk misbruikt
zijn. Want talenten hebben onze kin
deren best, alleen zijn ze erg onder
ontwikkeld vanwege de gebrekkige
vorming. (Dat het ook anders kan, AlQölikt
heeft de Vrije School uit Den Haag In 3
vroegere festivals enkele keren be
wezen).
Hamburg; op haar viool speelt zij
bovendien een pittig partijtje weg als
een van de twee dorpsmuzikanten die
in het land der trollen (soort kabou
ters, aardmannetjes) verzeild raken.
Instrumentaal blijkt de Nederlandse
jeugd toch veel meer te presteren; in
de bak zit het Hofstad Jeugdorkest
dat de kleurrijke en ritmisch rijk ge
schakeerde partijen voortreffelijk
doet klinken onder leiding van be
roepsdirigent Lucas Vis.
Stumperig
Het kinderkoor van Paul Hameleers
zingt aardig, maar acteren, of ver
staanbaar en met expressie zingen is
er niet bij. Henk Votel heeft het er als
regisseur niet uit kunnen halen. Ik
twijfel zelis aan zijn kwaliteiten op
dit terrein gezien de vaak stumperige
manier waarop hij de kinderen op het
toneel zet. Er zit totaal geen vaart in
de voorstelling, wat ook ligt aan het
ontbreken van enige dramatische
spanning in het stuk.
In de solistische rollen moeten de
tieners vocaal op hun tenen lopen; de
partijen liggen te hoog, zijn te moei
lijk. De meesten hebben ook een te
zwakke stem voor zo'n grote ruimte.
De paar microfoons die laag bij de
grond op de rand van het voortoneel
staan, helpen nauwelijks. Waarom
gebruikt men geen handmlcorfoons,
de geluidsvuistjes van de hedendaag
se Jeugd?
De enige die er uitspringt is Katinka
De mislukking zit echter ook in het
stuk zelf. Het is een vermenging van
een oud volksverhaal van de Orkney-
eilanden (hoog in het noorden van
Schotland) en een eigentijdse maat
schappij-kritische vertelling. Maar ln
taalgebruik, probleemstelling en ver
beelding is het weinig kinderlijk en
afgelikt onorigineel
Bedroevend zo saai als dit trollenspel
is. In de toch heel goed met kinderen
bezette schouwburg kwam geen mo
ment een spontane reactie los, wat in
kindertheater een teken, aan de wand
is. Dat de voorstelling (Iets minder
dan l'/i uur. inclusief twintig minuten
pauze) toch veel applaus haalde, was
maar gelukkig want tenslotten had
den die tieners er hard genoeg voor
gewerkt. En natuurlijk is er altijd wel
iets Jeuk" aan een theatervoorstel
ling. al was het maar de handige ei\
fantasievolle aankleding van Tom
Schenk.
Volgende voorstellingen: 4 juni Den
Haag. Koninklijke Schouwburg, aan
vang 19 uur; 5 juni Eindhoven Stads
schouwburg, aanvang 19 uur; 8 juni,
Rotterdam Theater Zuidplein, aan
vang 10 uur.
door Dirkje Houtman
UTRECHT „Samen gaat het goed, samen gaat het beter" zongen spelers en kinderen in de
piste van Circus Emma, het gelijknamige stuk van kindertheater Wiedus dat in het kader van
het Holland Festival zondagmiddag in de Utrechtse schouwburg in première ging.
door Louwrens Langevoort
UTRECHT De Australische pianist Geoffrey Douglas Mad
ge is een specialist in het opduiken van stukken die zo
moeilijk zijn dat ze normaliter niet op concertprogramma's
prijken. Alleen die stukken, of ze nu hedendaags zijn of al wat
ouder kunnen een kans maken op een uitvoering door Madge.
Namen als Boulez, Mossolov en Xenakis komen dan ook op
zijn repertoire lijst veelvuldig voor.
In de voorafgaande anderhalf uur
hadden spelers en publiek het circus
uit handen van de slinkse geldmag
naat weten te redden en het ln oor
spronkelijke vorm voor zichzelf we
ten te behouden. Geen circusdirec
teur die zijn eigen hogehoedact bege
leidt met weemakende muziek uit
een bandrecorder, omdat het zonder
artiesten goedkoper is, maar een heus
circusorkest, acrobatiek, dressuur en
jongleren. Dat is je ware.
In Circus Emma, geschreven door
Cor Lemaire, is dit allemaal te zien en
al zijn de spelers geen echte acroba
ten, ze wekken wel de suggestie en
voeren de acts uit met de nodige
zelfspot wat heel aanstekelijk werkt
Ze zijn per toeval aan het circus geko
men, Wiedus, Jan en Emma. Het
stond er ineens met een prijskaartje
eraan en meneer Jansen in de piste.
ling van de rollen ontkomen de spe
lers hiermee aan de cliché-uitbeel
ding van de „slechte directeur". Kort
om, een vermakelijke voorstelling
voor de jeugd tussen 5 en 12 jaar.
Deze bankdirecteur wil wel geld le
nen om het circus te kopen als het na
de pauze wordt teruggebracht.
Emma bombardeert hij tot directrice
waarnaar ze zich ook onmiddellijk
gedraagt. Over het paard getild pro
beert ze de show te stelen met aan-
steiieri) terwijl wiedus en jan de Savoy Sultans in Vredenburg
acrobatiek-acts bedenken want daar 1
moet een circus het tenslotte van
ADVERTENTIE
Ingevolge het besluit van de Algemene
Vergadering van Aandeelhouders, gehou
den op vrijdag 30 mei 1980, is het dividend
over het boekjaar 1979 per aandeel van
nominaal 20,- vastgesteld op ƒ1,20 in
contanten.
Het dividend zal van 6 juni 1980 af betaal
baar worden gesteld bij de kantoren te
Amsterdam, Rotterdam en 's-Gravenhage
van de Amsterdam Rotterdam Bank n.v.
en de Algemene Bank Nederland n.v.
Op dividendbewijs nr. 7 zal in contanten
worden uitgekeerd 1,20 onder aftrek van
25% dividendbelasting, hetgeen netto uit
werkt als volgt:
op een aandeelbewijs groot 1 x 20,-
1,20 0,30 0,90; op een aandeel-
bewijs groot 5 x ƒ20,- ƒ6,- ƒ1.50
4,50; op een aandeelbewijs groot 50 x
20,-ƒ60,-- 15.- 45,-
Hagemeyer n.v.
Raad van Bestuur.
ADVERTENTIE
Voor het Holland Festival heeft Mad
ge weer zo'n programma samenge
steld. dat gistermiddag in een uitver
kochte Kleine Zaal van het Utrechtse
Vredenburg in première ging. Dit
keer waren het Busoni, Sorabji en
Reger die de toon aangeven, waarbij
echter Bach als een belangrijke vier
de om de hoek kwam kijken. Zowel
Busoni als Reger schreef zijn Opus
Claveclmbalisticum waarschijnlijk
ook met het Wohltemperiertes Kla
vier ln het achterhoofd.
Busoni bewerkte Bachs orgelwerken
voor de piano-op een geraffineerde
manier, want hij betrok er zelfs de
akoestiek van de oorspronkelijke uit
voeringsruimte. de kerk, in. Het moet
Speciaal vandaag
Casino Royale ls een Engels'
Amerikaanse film naar de thril
ler van Ian Flemming James
Bond. die inmiddels sir voor
zijn naam mag zetten, is gepen
sioneerd en kan terugkijken op
een indrukwekkende carrière
als grootste spion aller tijden.
Hij denkt niet veel goeds van
zijn oude broodheer; de Britse
Geheime Dienst. Dat geldt
vooral de agent die zich sinds
enige tijd van het nummer 007
bedient. Sir, James besluit zijn
woonplaats te verlaten om nog
eens te verduidelijken wie de
enige echte Bond xs.
Ned. 1/20.20
Televtzier Magazine
Ned. 2/22.20
De schatten van Porto Santo
is een Engelse documentaire
over het in 1724 vergane Nedér-
landse koopvaardijschip Slot
Ter Hoogte. Behalve 220 man
nen verdween een enorme hoe
veelheid schatten. De Oost In
dische Compagnie gaf de En
gelse John Lethbridge op
dracht het schip te bergen en
hij had succes. De Belgische
duiker Robert Stenuit maakte
onlangs dezelfde tocht naar het
wrak. hetgeen de BBC filmde
Ned 1/22.45
dan ook met het nodige gevoel voor
proporties en dynamiek worden ge
speeld Bovendien stelt Busoni aan
de pianist haast onmogelijke elsen.
Behalve een onmetelijk virtuoos
moet die ook het vermogen bezitten
er nog muziek van te maken. Madge
stikte in de noten. Een beeld van de
partituur, dat was er. maar die bleef
te gespannen en krampachtig. Ook
Regers „Variaties en Fuga op een
thema" van Bach kwam troebel en
meer technisch dan muzikaal over
het voetlicht. Een kennismaking be
trof het deze middag met een gedeel
te uit Sorabji's Opus Claveclmbalisti
cum. Deze Engelse componist gebo
ren rond 1890 (hij is er zelf uiterst
geheimzinnig over) verbood in 1936
iedere uitvoering van zijn werken
zonder zijn voorafgaande toestem
ming.
Madge heeft nu het speelrecht-ver
worven van het Opus Cembalisticum.
een twaalfdelig en bijna drie uur du
rend monsterwerk. De eerste twee
delen. Introito en Preludio corale, wa-
reh in dit programma al meer dan
genoeg. Sorabji schrijft lang uitge
sponnen werken, waarin zeker pianis
tische passages zitten, maar niet de
indruk geven meesterwerken te zijn.
Daarvoor raakt Sorabji te weinig effi
ciënt zijn muzikale ei kwijt; veel le
ven, maar er gebeurt maar bar
weinig.
Geoffrey Madge komt met dit pro
gramma nog in Amsterdam (5 Juni)
Almelo (9) en Den Haag (11).
AO-boekje nr 1817: Plateau van Mar
graten. door B. Neeleman. Ultg.
Stichting IVIO. Lelystad. 20 blz. -
1.00.
De oorsprong der soorten boek
waarin Charles Darwin voor de eerste
keer zijn evolutietheorie publiceerde.
Ingeleid en bewerkt door R. E. Lea
key. Uitg. Zomer en Keuning, Ede.
239 blz. 49,90.
Vallen en opstaan, gesprekken over
leven met epilepsie, door M. Vonk-
Herwegh en C. Peper met illustraties
van P. van Straaten. Uitg. Meulen-
hoff. Amsterdam 88 blz. 17,50.
Wekelijks 2x per
KLM retourvlucht va.
Boekingen:'A-Reizen,
Cl 02979-3952 of bij
k-RBZEN] uw ANVR reisbureou.
hebben. Het loopt Emma, net als
Sjoukje Dijkstra onlangs, uit de
hand. Als ze het geleende bedrag te
rugbrengt ls ze net te laat.
Jansen heeft Inmiddels een aantrek
kelijke koper gevonden en ze vertrekt
teleurgesteld met de 400 gulden naar
de Bahama's.
Inmiddels zitten het personeel en pu
bliek wel met een nieuwe directeur
die het circus op een moderne leest
wil schoeien. Ze nemen dit niet en
staken. Het publiek staat al zingend
op draait zich om, houdt de handen
voor de ogen en kijkt af en toe om de
zaak in de gaten te houden. Het is een
perfect georganiseerd samenspel dat
vanuit een natuurlijke betrokken
heid ontstaat. De nieuwe^ directeur
wordt, weggejaagd, Emma komt te
rug en uiteindeijk kan het circus toch
nog gekocht worden.
Aanvankelijk wat stroef op gang ge
komen ontwikkplt het circusdrama
zich tot een meeslepend avontuur
waarmee Wiedus het bedrijf achter
de piste ontrafelt. Ze doet dat niet
bloedserieus maar met een luchtig en
geestige bedrevenheid. De spelers
doen geen enkele poging geforceerde
tegenstellingen op te wekken tussen
de voor- en tegenstanders van het
echte circus. De directeuren zijn ge
kleed in prachtige overalls, beschil
derd met het model van hun kos
tuums. Het maakt ze stram en geeft
ze tegelijk een komisch accent. Ge
koppeld aan de persoonlijke Invul-
door Rud Niemans
UTRECHT De jazzperiode 1935-45, de zogenoemde Swing
era ontleende haar charme aan het uitgesproken sociale en
recreatieve karakter van de muziek in die dagen. Talrijke
bigbands bereikten een groot dansend publiek, oefende daar
op een grote fysieke aantrekkingskracht uit en wel nimmer
hebben de normen van muzikaal niveau zich zo kunnen
voegen naar de wensen van de commercie, met pure winst
voor beiden. Het gevolg was een hectische periode vol kardi
nale ontwikkelingen, die, voor ze door de elitaire beboprevolu-
tionairen om zeep werd geholpen, toch duidelijk twee gedaan
ten had.
Enerzijds werd de Swing-era vereen
zelvigd met de felbelichte bands van
Goodman. Shaw, de Dorsey's, Basie.
Lunceford, die zich warmden aan de
juichtonen van een blank publiek,
anderzijds vertoonden jazz en dans in
de vele danslokalen van de zwarte
getto's in de steden een veel harmoni
scher samenhang.
De blanke fans wisten wel van bands
als die van Lucky Millinder, Cootie
Williams of Erskine Hawkins, maar
erop tippelen? Ze keken wel uit De
staproute van de swingfans werd be
paald door huidskleur, woonomge
ving en portemonnee. Soort zocht
soort, gemengd dansen was taboe, als
blanke kon je bij Dorsey foxtrotten,
maar bij het akrobatische entertain
ment in de toonaangevende Savoy
Ballroom (Harlem) riskeerde je een
hernia.
Het huisorkest dat daar in 1937 de
scepter van de befaamde drummer
Chick Webb overnam, heette de Sa
voy Sultans, een acht-negenmans for
matie onder leiding van de altsaxofo
nist Al Cooper, favoriet bij de virtuo
ze „Lindy-hoppers" door hun com
pact arrangeerde, onversneden blue
sy repertoire. Muziek met zoveel bluf
neergezet, dat het ondanks de afwe
zigheid van trombones en ander ge
spierd instrumentarium de volheid
van een jumpende Basieband sugge
reerde. The Count, Hampton en ande
ren, die de Savoy bespeelden, kwa
men er tegenover die Sultans in een
spijkerharde competitiesfeer terecht,
treffend verwoord in de courante
De scène die voorafgaat aan „Elly of het beroemde stak" van Wim
T. Schippers en Gied Jaspers waarmee het Holland Festival gister-
avond in Carré in Amsterdam werd geopend. De vrouw van het
echtpaar dat kaartjes heeft kunnen bemachtigen voor de voorstel
ling In Carré breekt haar been als ie goed en wel op weg rijn. Een
bevriend burenechtpaar neemt de kaartjes over en vertrekt naar
het theater waar ze nog net op tijd aankomen om de voorstelling bij
te wonen, die ook rechtstreeks via de VPRO-tv werd uitgezonden.
Programma's voor
maandag 2 juni
AMSTERDAM. Stadsschouw
burg (19 uur): Vertrouw nooit
een trol Universiteitstheater
(20.30 uur): De ontdekking. De
Bajes (20.30 uur): Und die Lle-
be, etc. Tropenmuseum (Licht
bal, 20.15 uur): Bhutan.
DEN HAAG. HOT (19 uur);
Circus Emma. Koninklijke
Schouwburg (20.15 uur): Pilo-
bolus Dance Theatre (tv-opna-
me).
ROTTERDAM. Schouwburg
(20.15 uur): Dialog Curious
George.
door Stan Rijven
AMSTERDAM Nu ln het
kader van het Festival of
Fools Paradiso en de Melk
weg hun poorten hebben ge
sloten, kan de popliefhebber
bijna dagelijks terecht in de
grote hal van de ADM-werf.
Daar maakten de Engelse
Pretenders zaterdagavond
hun Nederlandse debuut dat
ondanks de echo en nagalm
overtuigend genoemd kan
worden.
Muzikaal gezien zijn zij geen vernieu
wers of een groep die „het helemaal
gaat maken" zoals de vele publiciteit
rond dit viertal ons wil doen geloven.
Daarvoor betreden zij te duidelijk
bestaande paden van vijfentwintig
jaar pophistorie. Bo Diddleyritmes
(Tattooed Love Boys en Cuban Sli
de), jaren-zestig-pop (Ray Davis-com-
posities zoals Stop Your Sobbing en I
go to sleep) en stevige rock wisselen
elkaar af in een collage van de sterke
singles.
Zangeres Chrissie Hynde is verant
woordelijk voor bijna alle composi
ties en bepaalt met haar .metalen en I
sensuele stem het gezicht van de
groep. Ook op het podium was dat
het geval. Het lijkt op een nieuwe
trend dat steeds meer mannelijke for
maties zich groeperen rondom een
zangeres.
De Amsterdamse Cylinders, die het
voorprogramma verzorgden, gaan
volgens eenzelfde formule tewerk.
Hun new wave getinte muziek klonk
niet slecht, maar miste persoonlijk
heid en diepgang, terwijl de zangeres
te veel naar Blondie geluisterd bleek
te hebben.
Chrissie, die zichzelf van een ritmegi
taar bediende, bezat wel die eigen
heid waarin pathos, inzet en emotie
elkaar goed in evenwicht hielden.
Bassist Pete Farndon was op het po
dium en in de begeleiding overal aan
wezig, terwijl James Honeyman Scott
afgewogen snijdend gitaarwerk ten
beste gaf. Martin Chambers zou met
zijn stuwend drumspel, waar letter
lijk de druppels van afspatten, de
motor zijn van een concert dat ener
giek en vol spanning werd gebracht
Van de eerste elpee werd nagenoeg
alles gespeeld en vooral Private Life,
dat met zijn ingehouden sfeer zich
goed leent voor Improvisaties, maak
te veel enthousiasme los. De nieuwe
single Talk of the Town klonk nogal
magertjes, net als het nieuwe van
Ray Davis afkomstige I go to sleep.
Brass in Pocket bracht de zaak in
evenwicht, het instrumentale Porce
lain (van de komende lp) liet een
verfijnd samenspel horen waarin alle
instrumenten met een minimum aan
geluid een maximale spanning oprie
pen. Twee toegiften besloten dit Pre
tenders-concert dat niet overliep van
emotie maar dat wel voldoende in
houd bezat om te overtuigen.
vraag: „tegen wie moeten we spelen
vanavond?". Met de swing, de Savoy
en de bigbands gleden ook de Sultans
in '45 geruisloos ter ziele.
Na enkele decennia ook in de lijvigste
literatuur (op McCarthy na) „zoek" te
zijn geraakt, werd via een slim idee
van drummer Panama Francis het
stof van een fonkelende diamant uit
vervlogen tijden afgeveegd, nu bla
zen gereconstrueerde Sultans ons 35
jaar later de onbekommerde recht-
toe-recht-aan swing-waarheid in de
oren. De speurtocht naar de echte
arrangementen was problematischer
dan de recrutering van bejaarde
jumpjazz-specialisten, waar Amerika
nog van lijkt te barsten.
Tot zover enig historisch perspectief.
De Sultans missen de extra dimensie
van de dansers, maar ontmanteld is
hun frisse muziek daardoor aller
minst. Vorig jaar vormden zij een
welkome enclave in een door orgels
beheerst openingsfestival in het
Utrechtse Muziekcentrum en kregen
tijdens Northsea '79 een enthousiast
onthaal.
Riffs
Vrijdagavond vond een eerste, punt
gaaf verzorgd heroptreden in Utrecht
plaats, met vele reprises uit het in
middels op een dubbelelpee vastge
legde repertoire, aangelegd met enige
slows, gespiekt uit Basie's poëzieal
bum. De bemanning had twee wijzi
gingen ondergaan, die het niveau
geen schade berokkenden. Norris
Tumey en Howard Johnson (alten)
waren vervangen door respectievelijk
Bill Easley en Bobby Smith. Het soci
ale aspect druipt nog van al die ge
reïncarneerde titels als „Norfolk Fer
ry" af, maar qua uitvoering zijn Fran
cis c.s. allerminst in een kleffe au-
thenticlteits-manie verstrikt geraakt.
De trompettisten Francis Williams en
Irvin Stokes excelleerden met glas
helder solowerk, Kelly op tenor was
weer de gedreven, inspirerende per
soonlijkheid. Alle heren waren zicht
en hoorbaar met een mooi vak bezig,
hetgeen ook gold voor de getimede
bluesvocals van veteraan Roy Milton.
De kernkracht ontlenen de Sultans
aan een schitterend teamwork en het
opjutten van solisten door uitge
schreven, toch spontaan klinkende
riffs, korte herhaalde frasen met een
ritmistisch functie. Jammer dat ze in
de geluidenkuil van de grote zaal niet
steeds gearticuleerd tot hun recht
konden komen. Een fraai concert
niettemin, dat duidelijk maakte dat
nog veel meer moois uit die dagen
(John Kirby, Andy Kirk-muziek om
eens wat te noemen) op de Savoy
Sultans-manier naar de oppervlakte
kan worden gebracht.
Chrissie Hynde van The Preten
ders tijdens hun 'debuut op het
Festival of Fools in Amsterdam-
Noord.
Foto Lex van Rossen
ADVERTENTIE
Anders fietsen is
óók dagelijks een
after dinner-ritje
Meer kunst op pagina 6