Bonifatius en de Europese gedachte
Democraten vechten tot bittere eind
ATERDAG 31 MEI 1960
TROUWKWARTET
25
•KERK!
Gisteren is in de parochiekerk van de Engelse plaats Credi-
ton, de geboorteplaats van Bonifatius, gebeden voor Leeu
warden, omdat daar een Bonifatius-kerk staat, en vandaag is
Lichtenvoorde aan de beurt. Trouwens, alle 360 plaatsen in
de wereld met een Bonifatius-kerk worden dit jaar in het
gebed herdacht omdat het 't Bonifatius-jaar is.
Bonifatius (in 754 bij Dokkum vermoord, naar iedereen op
de lagere school is bijgebracht) is dertienhonderd jaar
geleden geboren en dit feit wordt in Engeland, dat overigens
nooit zo nadrukkelijk naar deze grote zoon heeft omgeke
ken, zo uitvoerig herdacht.
Het hoogtepunt van het feest is volgende week donderdag, 5
juni en daar is dan ook een afvaardiging uit Dokkum bij
tegenwoordig.
Haro Hielkema was in Crediton en schrijft (onder meer) over
de manier, waarop de Engelsen de missionaris Bonifatius
bekijken en zelfs in verband met de EG weten te brengen.
door Haro Hielkema
CREDITON Van Bonifatius
leerde je als kind op de lagere
school eigenlijk niets meer dan
dat hij om het leven gebracht
werd: 754 Bonifatius bij Dok
kum vermoord. Er zat voor mijn
gevoel een licht triomfantelijk
toontje in. Zo van: hij zal het er
wel naar gemaakt hebben of: er
zal wel een reden voor geweest
lijn! Maar meer kan ik mij niet
over Bonifatius herinneren.'
Wij weten tenminste nog iets over zijn
dood, al is dat ook alleen maar omdat
Friezen hem bij Dokkum om het leven
brachten. In zijn geboorteland, Engeland,
is Bonifatius voor velen nog een grote
onbekende Eeuwenlang is deze monnik
bisschop-missionaris botweg genegeerd,
omdat hij als een persoonlijk gezant van
de paus gezien werd. En vele Engelsen
zouden nog nooit iets over hem gehoord
hebben, als niet dit jaar herdacht wordt
dat hij (ongeveer) dertienhonderd jaar ge
leden Werd geboren in het stadje Crediton
in Devon. In Crediton maken ze er groot
feest van en dat levert Bonifatius de nodi-
ie naamsbekendheid op.
Nooit van gehoord
.Tot voor kort had ik nog nooit van Boni
fatius gehoord," zegt een anglicaanse pre
dikant. die op een paar honderd kilometer
van Crediton woont. Hij is een van de
velea Bruce Duncan, dominee van de
parochiekerk in Crediton, ziet dat ook wel-
„Bonifatius werd gezien als een man
van de paus. Dat was dubieus. Nu worden
heiligverklaringen niet meer als iets ver
werpelijks beschouwd."
Tegenover de eeuwenlange onbekendheid
van Bonifatius in zijn geboorteland staat
nu een geweldige herwaardering. Drie
boeken zijn er dit jaar over hem versche
nen*, kerkhistorici hebben hun licht laten
schijnen op de betekenis van Bonifatius
voor het christendom en voor Europa en
de bewondering voor zijn activiteiten is
tigenlijk unaniem.
Naast de titels „apostel der Duitsers" en
„apostel der Friezen" is Bonifatius in de
.ecente Engelse publikaties geëerd als de
„grootste Engelsman", ja zelfs als de „eer
ste Europeaan uit Engeland". Waarne
mers van de EG-politiek zullen mis
schien denken dat Bonifatius ook de laat
ste Europeaan uit Engeland was, maar in
de Engelse verhalen over de zendeling
wordt met grote ernst en waardering ge
sproken over de rol van „de jongen uit
Crediton" in het leven van Europa
Pionier
jlij was een pionier op het gebied van de
zending, aldus een van de lezingen over
k .Boniface" in „De grootste Engelsman".
Hij was een gezant van de paus, een
Winfrith, die van paus Gregorins II de
naam Bonifatius kreeg. Dit houten stand
beeld van hem staat sinds vorig Jaar in
de kerk in zijn geboorteplaats.
diplomaat van internationale orde, een
kerkelijk administrateur en een man van
God. Hij zou beschouwd moeten worden
als de beschermheilige van een verenigd
Europa. Hij veranderde het beeld en de
cultuur van Europa compleet Europa
sloeg nieuwe wegen in als gevolg van
Bonifatius' optreden.
Onder de naam Winfrith (vriend van de
vrede) werd hij in Crediton geboren, als
zoon van een welgesteld koopman die
hem graag „in de zaak" wilde opnemen.
Maar amper vier jaar oud wilde hij al het
klooster in. Zijn jongensdroom kwam uit
want toen Winfriths' vader ziek werd, liet
hij zijn zoon toch maar gaan naar de
monnikenschool in het naburige Exeter.
De jongen bleef het zware priesterleven
verkiezen boven een mooi leventje, want
na een opleiding in Nursling (bij Sout
hampton) en het lesgeven in die abdij (hij
stelde de eerste latljnse grammatica in
Engeland samen), richtte hij de blik naar
het vasteland. Uit verhalen was hem wel
gebleken dat de kerk in Europa slap en
corrupt was en dat Arabieren en Sarace-
nen op de loer lagen.
Zijn zendingsdrift bracht Winfrith voor
het eerst naar Friesland (en Holland) in
716. Deze eerste reis naar dit gebied (in 754
zou ook zijn laatste reis naar het land van
de Friezen gaan) werd een mislukking.
Terug in Engeland bereidde hij een nieu
we tocht voor. die hem in Rome bij paus
Gregorius n bracht. Van hem kreeg hij
een zendingsopdracht naar Duitsland en
bovendien een nieuwe naam: Bonfatius
(hij die het goede doet). Hij werd bisschop
zonder zetel (722) en later aartsbisschop
met de bevoegdheid om overal bisschop
pen te benoemen.
Twee keer ging Bonifatius terug naar
Rome om „bij te praten" met de paus. In
Hessen, Thüringen, Saksen en Beieren,
maar ook in het land van de Franken en
de Friezen voerde hij kerkhervormingen
door, hij stichtte kloosters, versterkingen
en geloofscentra, belegde synodes om de
kerkelijke tucht te herstellen en kroonde
Pepijn (vader van Karei de Grote), tot
koning over de Franken.
Heidenen te
Bonifatius had meer Invloed op de wereld
in die tijd dan wie ook, is de veronderstel
ling van zijn Engelse bewonderaars. Tege
lijk was hij ook een gedreven christen, die
met een krachtdadige manier van optre
den de heidenen te lijf ging. Befaamd is de
gebeurtenis in Geismar, waar Bonifatius
ih zijn woede over de heidense praktijken
een bijl greep en een reusachtige, aan
Thor gewijde elk in één klap velde. John
Cyril Sladden, auteur van .Bonifatius uit
Devon", noemt dit een van de drie belang
rijkste momenten uit Bonifatius' leven.
Zijn vertrek uit zijn geboorteland om het
christendom te verbreiden en zijn marte
laarschap in Friesland zijn de andere
„hoogtepunten".
De onderzoekers van Bonifatius' beteke
nis denken verschillend over zijn grootste
verdienste. Dr. A. Jelsma, die het meest
recente Nederlandse boek over hem
schreef („De blaffende hond", 1973) roemt
juist zijn kerkhervormingen. Anderen
prijzen zijn strenge aanpak van kerkelijke
leiders, het uitdragen van de gedachte van
Benedictus, zijn ascetische leefwijze en
zijn tomeloze wil om heidenen te bekeren.
Brieven -Manm
Veel brieven (ruim 150 zijn bewaard) heeft
Bonifatius geschreven, vooral naar Enge
land, waarin -hij om steun (geld en men
sen) en om voorbeden vroeg voor het
missiewerk. Talrijke vrienden vólgden
hem naar Europa, menig Engelsman werd
her en der in Duitsland tot bisschop
benoemd.
Bij het doornemen van de litteratuur over
Bonifatius stijgt de bewondering voor zijn
reislust. Drie keer ging hij naar Rome,
twee keer naar Friesland. Hij doorkruiste
Duitsland onophoudelijk en ook in het
Frankenland heeft hij vele plaatsen aan
gedaan. Het feit dat hij als een 74-jarige
oude man zijn bisschopsbevoegdheden af
legt en op zendingsreis naar zijn eerste
liefde (het land van de Friezen) trekt, is
een bewijs voor zijn energie en tegelijker
De relatie tassen de geboorteplaats van Bonifatius en de plek waar hij vermoord
werd, blijkt alt een straatnaam in het Zoidengelse Crediton.
tijd voor zijn voorkeur voor het missie
werk.
Zijn dood
Het bekendste detail uit Bonifatius' leven
is zijn dood: terwijl hij in gezelschap van
andere geestelijken en een groep soldaten
in de buurt van Dokkum bezig is heidense
Friezen te bekeren, worden zij overvallen
door een groep struikrovers. Bonifatius
weerhoudt de soldaten ervan het zwaard
op te heffen met het gevolg dat allen het
leven laten. De zendingsleider die een
boek met christelijke verhalen boven zijn
hoofd hield, wordt later gevonden: hoofd
en boek zijn gespleten. De Friese schrijver
Fedde Schurer heeft zich ooit afgevraagd
waarom Bonifatius zijn militairen tegen
hield om terug te vechten. Meer het gevoel
dat Je een missie eigenlijk niet onder
militair escorte mag uitvoeren dan paci
fistische motieven, moet de reden geweest
zijn, aldus 8churers veronderstelling.
Prof. dr D. Nauta heeft ooit eens gezegd
dat het Groningers waren en geen Frie
zen die de moord pleegden.
Ds Bruce Duncan van Crediton is blij met
de herdenking van Bonifatius' geboorte
dag, die gepaard gaat met kerkdiensten,
concerten, een klank- en lichtspel, lezin
gen, een expositie, nieuwe publikaties en
een aantal grootse bijeenkomsten. In
augustus wordt een jamboree met vijfdui
zend padvinders gehouden en 5 juni (de
sterfdag van Bonifatius) is het hoogte
punt van het feest. Dan zal ook een dele
gatie uit Dokkum de herdenking bijwo
nen. Ook het Duitse Fulda, waar Bonifati
us begraven is, stuurt een vertegenwoordi
ging.
.Bonifatius heeft ons voorgeleefd hoe vol
ken tot elkaar kunnen komen," zegt Dun
can. „Door zijn geboorte te herdenken
worden opnieuw mensen van verschillen
de culturen, landen en tradities bij elkaar
gebracht. Bonifatius had een verenigde
kerk voor ogen. Waar hij kwam, zag je
rust, beschaving en opvoeding. Wij hopen
dat een hoop mensen die aan de rand van
het geloof leven, door de festiviteiten in
Crediton een glimp van Bonifatius' ge
loofsvisie zullen opvangen."
Elke dag>
In het Bonifatius-jaar wordt in de paro
chiekerk van Crediton elke dag gebeden
voor één van de 360 kerken in de wereld
die naar Bonifatius zijn genoemd. Giste
ren bij voorbeeld was Leeuwarden aan de
beurt, vandaag gevolgd door Lichtenvoor
de. Maar ook voor de kerk in Dokkum,
Alphen aan den Rijn of een plaatsje in
Noord-Australië wordt gebeden.
„We zien elkaar als broeders en zusters.
Misschien dat onze voorbeden meehelpen
de eenheid te bereiken," zegt Duncan, die
de relatie tussen Bonifatius en de Europe
se gedachte helemaal niet zo vreemd
vindt. „Misschien helpt Bonifatius ons
van onze zelfingenomenheid af."
The Greatest Englishman, verhalen
over Sint Bonifatius door Timothy Reu
ter (t 6.00).
Boniface of Devon, door John Cyril Slad
den (f 7.50).
St. Boniface and His World, door David
Keep (f 1.20).
Alle boeken zijn uitgegeven door The
Paternoster Press Limited in Exeter
754 Bonifatius bij Dokkum vermoord. Een afbeelding uit „St. Boniface and His World".
'BUITENLAND 1111
Bi] de Republikeinen zit het er op. Ronald I zijn politieke tegenstanders blijft het knok- I
Reagan kan zonder de geringste angst de ken geblazen. Edward Kennedy vecht vanuit
conventie van juli tegemoet zien. Maar bij vrijwel verslagen positie door tegen Jimmy
Carter. Hun strijd kan nog tot half augustus zien op het „Twee honden vechten
doorgaan. een been, de derde gaat er mee heen"?
Krijgen we een Amerikaanse variant te I
door Bert van Panhuis
„Het concert is pas
r voorbij als de dikke
dame heeft gezongen."
Met deze Amerikaanse
volkswijsheid hebben
Edward Kennedy's
campagne-medewer
kers zich begin dit jaar
op de been gehouden
als er weer een bericht
ilnnenkwam over een
Mlmary of caucus, die
resident Jimmy Carter
had gewonnen. Die
■dikke dame" is de sta-
>el voorverkiezingen,
vaarmee dinsdag de
eeks van primaries
vordt afgesloten. „Su
lerdinsdag" wordt 3
uni ook wel genoemd,
vant het gaat om de
tanwijzing van maar
lefst 696 gedelegeerden
laar de Democratische
tartij conventie van au-
Mstus in New York
Jity.
Ie acht staten waaronder
'alifornië, Amerika's bevol-
ingsrijkste, Ohio en New Jer-
e>' leveren een vijfde van
et totale aantal afgevaardig-
en. Geen wonder dat het
ennedy-kamp meende zelfs
P het einde van de campagne
Jn slag nog te kunnen slaan
en Carter de kandidatuur bij
de Democraten te ontnemen.
De kans daarop is nu tot bijna
nul gereduceerd. Alleen heel
bizarre ontwikkelingen kun
nen er nog voor zorgen dat
niet Carter of Kennedy maar
een compromiskandidaat het
in november tegen de Repu
blikein Ronald Reagan gaat'
opnemen.
De verdeeldheid binnen de
Democratische partij is ech
ter nog levensgroot en waar
schijnlijk pas na de conventie
van half augustus zullen de
president en de senator uit
Massachusetts tegen heug en
meug de handen ineen slaan
om het Reagan niet al te ge
makkelijk te maken.
Debat:
Een paar weken geleden leek
het er op dat Kennedy de
handdoek In de ring wilde
gooien. Hij deed Carter een
voorstel. Als de president vóór
Superdinsdag met hem wilde
debatteren over hun verschil
van opvattingen over het eco
nomische en buitenlandse be
leid, dan zou Kennedy de uit
slag van de voorverkiezingen
van 3 juni als een soort refe
rendum beschouwen. Zou
Carter de meeste afgevaardig
den achter zich weten te krij
gen, dan zou Kennedy zich uit
de strijd terugtrekken. Het
presidentiële antwoord was
kort:' nee.
Daarmee vervolgde Carter
een koers die wordt aange
duid als „being presidential",
niet in het krijt treden tegen
Je rivalen en er op vertrouwen
dat Je presidentiële beleid en
het simpele feit dat Je de be
woner van het Witte Huis bent
voor ^voldoende aanhang zal
zorgen. Carter heeft met de
gijzeling in Iran nog een extra
wapen gekregen. In een crisis
toestand met het leven van de
gijzelaars op het spel kan ik
het me niet veroorloven het
Witte Huis te verlaten en me
in het ordinaire campagnege-
beuren te storten. Vanachter
het burea in het Oval Office
is ook nog wel te telefoneren
spottend is wel gezegd dat
Carter in sommige staten ie
dere Inwoner heeft gesproken
en vanachter de katheders
in de Washingtonse conferen
tiezalen is men ook snel terug
geroepen.
Vlak na de helikopteractie ln
Iran heeft Carter deze tactiek
wat bijgesteld, want zij begon
zich tegen hem te keren. „De
crisis is zover bedwongen dat
ik de stad weer uit kan." heet
te het. De hoon van de tegen
standers van de president was
niet gering, want slechter had
het er dit jaar nog niet bijge
staan.
Geschutter en besluiteloos
heid of het tegengestelde
op het verkeerde moment
hebben niet voorkomen dat
Carter de gedelegeerden van
de ene staat na de andere aan
zich heeft gebonden. Winst in
Texas, Indiana, North Caroli
na, Tennessee, Maryland, Ore
gon en Kentucky en deze
week nog eens vier op rij. De
president is nog maar enkele
tientallen stemmen verwij
derd van de vereiste 1666.
OmmskfiCT
Kennedy heeft sinds het de
sastreuze begin van de cam
pagne een aantal belangrijke
overwinningen geboekt. Dat
begon al met de primaries in
New York en Connecticut en
daarna bij de grote staten
Pennsylvania en Michigan.
Tekenend voor de gewijzigde
situatie is het gedrag van de
Democraten in de kleine staat
Vermont. In maart werd hier
een zogeheten „populariteits
test" gehouden en de verhou
ding was 75 procent voor Car
ter en 25 voor Kennedy. Zeer
pover voor het gebied dat tot
„de achtertuin van de Kenne
dy's" wordt gerekend. Het af
gelopen weekeinde moest Ver
mont de twaalf afgevaardig
den naar de conventie aanwij
zen. Zeven van hen behoren
tot het Kennedy-kamp en dat
betekent dat de partij in Ver
mont flink om is.
Kennedy kan Carters positie
op Superdin6dag nog verder
ondergraven. Van de drie gro
te staten moet hij Californië
en New Jersey kunnen winnen
en van de kleine New Mexico.
Rhode Island en misschien
Montana. Voor Carter blijven
dan het grote Ohio en de klei
nere staten South Dakota en
West Virginia over.
Kennedy heeft de afgelopen
dagen zijn aandacht helemaal
op C alifornië gericht. Hij
heeft belangrijke Mexicaanse
en zwarte leiders gesproken
en lijkt een wedstrijd met
gouverneur Jerry Brown te
zijn aangegaan om de titel Mr
Gayrights. Het afgelopen
weekeinde hield hij de grote
homofielengemeenschappen
▼oor dat hij als president de
strijd zou aanbinden tegen de
discriminatie van „gays"
zoals hij dat ook als senator
heeft gedaan. Met het weinige
geld dat hem nog over is voert
hij in dé mediastaat een cam
pagne op radio en tv.
Industriestaat:^:
Carters campagnestaf is aan
het werk in Ohio, altijd nog de
zesde staat van de VS. In deze
midden westelijke staat heeft
de president een comfortabele
voorsprong. Carters staf
hecht zeer a?n winst in Ohio.
Het is de belangrijkste indu
striestaat van het midden
westen met een gematigd De
mocratisch kiezerskorps. Het
Kennedykamp heeft tot nu
toe terecht gesteld dat Carter
in nog geen enkele grote indu
striestaat heeft gewonnen en
daar wil het Witte Huis een
eind aan maken.
Mocht het dinsdag gaan zoals
verwacht dan blijft het een
feit dat Carter van de grootste
tien staten van de VS er
slechts vier heeft gewonnen:
Texas, Illinois, Ohio en Flori
da. Grof gesteld kan worden
gezegd dat het westen en het
noordoosten tot het Kennedy
kamp behoren en dat Carter
zijn aanhang uit het zuiden en
het midden-westen haalt.
Als Kennedy redelijk goed
door de primaryreeks van
dinsdag komt, zal hij Carter
tot op de conventie van New
York blijven bestrijden. Het
hoofddoel van de senator is
een wijziging van het regle
ment waardoor Iedere gedele
geerde ontslagen wordt van
de verplichting te stemmen
naar de uitslag van de eerder
in zijn staat gehouden voor
verkiezing of conventie. In het
weekblad US News and World
Report stelde politiek redac
teur John W. Mashek dat on
der de nieuwe regels kandida
ten gedelegeerden aan wier
trouw ze twijfelen kunnen ver
vangen, zelfs tijdens de stem
ming over de kandidatuur. Zo
kan Carter een revolte tegen
het reglement al ln de klem
smoren. Overloop van afge
vaardigden van Carters kamp
naar dat van Kennedy heeft
alleen kans van slagen als het
komplot in het diepste ge-
helm wordt gesmeed. De sce
nario's, die op de Kennedy-
kw ar tieren worden opgesteld
hebben in de praktijk nauwe
lijks kans van slagen.
Oprispingen van belangrijke
Democraten als gouverneur
Hugh Carey van New York
de man van het idee van de
open conventie geven wel
de zorg aan over de kandida
tuur van de zittende presi
dent, maar betekenen geen
wezenlijke dreiging. Politieke
waarnemers zien In Kenne
dy's hardnekkig vasthouden
een poging van de senator om
alvast een basis te hebben
voor de campagne van 1984.
HIJ zal proberen zijn stempel
te drukken op het „platform",
het programma waarmee de
Democraten de verkiezingen
ingaan, en de verwachting is
dat Carter als een gebaar van
verzoening de ideeën van de
vooruitstrevende Democraten
in ruime mate zal honoreren.
De verdeeldheid binnen de
Democratische partij is nu
nog ernstig maar kan snel
plaats maken voor samenwer
king. Men hoeft zich maar te
herinneren hoe harmonieus
Gerald Ford en Ronald Rea
gan in het najaar van 1976
campagne voerden tegen het
duo Carter-Mondale na een
conventie die zeker zo bitter
was als die van de Democra
ten dit jaar lijkt te worden.
Kampioensfeest—
Die eensgezindheid in het De
mocratische kamp is hard no
dig, nu bij de Republikeinen
de eerste fase al is afgesloten.
Iedere vroegere rivaal van Ro
nald Reagan heeft zich achter
hem gesteld en de conventie
van juli in Detroit wordt niet
meer dan een soort kam
pioensfeest met de Califomi-
sche oud-gouverneur en zijn
dan ongetwijfeld aangewezen
vice-presidentskandidaat on
der de erebogen. De Republi
keinen liggen daarmee maan
den voor op de Democraten
en dat scheelt een slok op een
borrel.
De strijd van dit najaar be
looft onvoorspelbaar te wor
den met Carter dan wel in de
gunstige positie van zittend
president na Herbert Hoo
ver, een president waarmee
Carter ironisch genoeg wel
wordtvergeleken—is geen en
kele gekozen leider door de
kiezers uit het Witte Huis ver
dreven maar Reagan con
stant goed in de opiniepeilin
gen en de onafhankelijke
John Anderson als een onaf
hankelijke derde met veel
aanhang.
In 1968 werd er met het optre
den van George Wallace naast
Nixon en Humphrey over ge
speculeerd dat wel eens geen
van de drie kandidaten de ver
eiste 270 kiesmannen zou ha
len. Maar dit jaar is de kans
eveneens reëel aanwezig dat
de beslissing uiteindelijk in
het Huis van Afgevaardigden
valt. Want dat beslist als de
kiezer niet duidelijk genoeg
spreekt. Met die schrikaanja
gende gedachte in het achter
hoofd zullen Carter en Rea
gan meer nog dan ln het verle
den de campagne van hun le
ven moeten voeren.
